İŞ GÜVENLİĞİ İNSAN SAĞLIĞI (EMNİYET-SAFETY) NEDİR? Emniyet kavramı birçok ülkede olduğu gibi; ülkemizde de her seviyedeki kurum, kuruluş, teşkilat ve özellikle bireyler seviyesinde değişik şekillerde ve yanlış olarak anlaşılmaktadır. Genelliklede güvenlik kavramıyla karıştırılmaktadır. Emniyet kelimesi İngilizce de bu kavram için kullanılan safety kelimesinin Türkçe deki tam karşılığıdır. Güvenlik ise; security kelimesini temsil etmektedir. Yapılan hata; kavram olarak birbirine benzer görünen bu iki kelimenin, çok farklı anlam taşımasına rağmen aynı kavramlar olarak kabul edilmesidir. Meydana gelen olaylar her iki kavram bakımından incelendiğinde, sebeplerinin birbirine benzemediği sadece hedeflerinin, amaçlarının aynı olduğu görülür. Her iki kavramın da hedefi; can ve mal kaybını önlemek, hasar ve yaralanmalara mani olmak ve asgari seviyelerde tutmaktır. Emniyet ile ilgili meydana gelen olayların sebeplerinin en büyük özelliği kasıt olmamasıdır. Meydana gelen olayların birçok sebebi olabilir. Güvenlik kavramı ile ilgili olarak meydana gelen olayların ise; tek sebebi vardır oda insandır ve mutlaka kasıt vardır. İcra edilen güvenlik faaliyetlerinin içerisinde emniyet ile ilgili faaliyetler olabilir. Ancak; emniyetle ilgili faaliyetlerin içerisinde güvenlik faaliyeti yoktur. Ülkemizde de en büyük hata bu konuda yapılmaktadır.etrafınızı dikkatle incelediğinizde güvenlik eğitimi almış birçok insanın emniyet faaliyetlerinde kullanıldığını görebilirsiniz. Örneğin; polis teşkilatımızın personelinin güvenlikle ilgili eğitim almasına karşın; zaman zaman her türlü kaza ve kazaların önlenmesi faaliyetlerinde görevlendirilmesidir. Emniyetle ilgili faaliyetler de görevlendirilecek personel daha çok doktor, hemşire, mühendis, insan faktörü uzmani, kimyaci, fizikçi, cevre bilimcisi ve itfaiyeci gibi her meslekten insanlar ve özellikle icra edilen faaliyetle ilgili yetişmiş uzmanlar kullanılmalıdır. Bana göre emniyet teşkilatımızın adını güvenlik genel müdürlüğü olarak değiştirmek yapılacak en faydalı işlerden biri olacaktır. Diğer taraftan emniyet bir ahlak, bir kader, bir ah-vah meselesi de değildir. Emniyet(kaza) kelimesinin günümüzdeki tam karşılığı; maliyetlerin kontrol edilmesidir. Emniyetsiz olmak, kaybedilen ve geri getirilmesi
mümkün olmayan canların dışında görünen maliyetin 70 katı zarar, ziyan, kayıp ve acı demektir. TEMEL EMNİYET KURALLARI VE KAVRAMLARI ÖNCE EMNİYET Teknolojinin gelişmesiyle birlikte insanların yaşam koşulları da gelişmiş ve insanlar daha rahat bir hayata alışmışlardır. Ancak teknolojinin gelişmesi yeni tehlikeleri de beraberinde getirmiştir. Her türlü faaliyet daha karmaşık hale gelmiş ve her sahada kazalar meydana gelerek can ve mal kayıpları çoğalmıştır. Can ve mal kayıplarının artması insanları bazı tedbirleri almaya zorlamış ve tedbirlerin alınmasını sağlamıştır. Alınan tedbirlerin içersinde ise ÖNCE EMNİYET sloganı en fazla rağbet görmüş ve uygulayıcılar tarafından hemen kabul edilmiştir. İlk bakışta çok uygun gibi görülen bu slogan ne yazık ki yanlış bir slogandır. Bizim yapılacak bir işimiz icra edilecek bir faaliyetimiz vardır. Yaptığımız ve yapacağımız her türlü faaliyette amacımız; faaliyetlerin emniyetle, zamanında, asgari gayretle, en iyi verimi elde etmek olmalıdır. Eğer sizler icra edeceğiniz faaliyetlerde sadece emniyeti esas alırsanız pasifleşir ve bazı aklı evvel yöneticiler gibi söz konusu faaliyeti yasaklar yada yapmaktan vazgeçersiniz. Kaza yaparım diye arabanızı kullanmaktan, mikrop kaparım diye doktorluktan, zehirlenirim diye yemek yemekten, kaza olur diye uçağa binmekten v.s. faaliyetlerden vaz mı geçmeliyiz. Eminim sizin istediğinizde bu değildir. Diğer taraftan emniyeti de tamamen bir tarafa bırakırsanız icra edeceğiniz faaliyet size çok pahalıyla mal olur yada o faaliyeti hiç bitiremezsiniz. Özetlersek yapacağımız her türlü faaliyet amacına uygun, emniyetle ve zamanında yapılmalıdır.
KAN ÖNCELİĞİ Kan önceliği kuralı emniyet konusunda uzun zamandır kullanılan bir kuraldır. Genellikle insanların öldüğü, büyük hasar ve yaralanmaların meydana geldiği kazaların sonucunda, insanların çoğunluğunun bir şeylerin düzeltilmesinin kaçınılmaz olduğu görüşüne dayanır. Çünkü insanlar söz konusu kazada gerçek manada kan görmüştür. Kazanın sonucunda hatalı ve bozuk giden bir şey varsa ve sebebi de biliniyorsa düzeltmeye gidilir. Ancak bu uygulama yanlış bir uygulama olup, bozuk ve kötü değilse düzeltme mantığına dayanır. Ülkemizde her gün sonucunda kan görülmeyen birçok kaza meydan gelmektedir. Dikkat ettiyseniz kamuoyu bu kazalarla fazla ilgilenmez. Diğer taraftan bir uçak düştüğünde, birçok insanın öldüğü bir trafik kazası meydana geldiğinde v.s bütün kamuoyu ayağa kalkar ilgili ilgisiz, bilgili bilgisiz herkes önlem almaya çalışır yada öğle görünür. Aracınıza bakım yaptırmak için ille de yolda kalmanınız yada tedbir almak için mutlaka kan görmeniz gerekmez. Uygulanmayan kanun gibi zamanında alınmayan hiçbir tedbir işe yaramaz. BİLİNEN ÖRNEK Bilinen örnek terimi de emniyet konusunda uzun zamandır kullanılan bir kuraldır. Kazaların yeni ve çok fazla sebebi olmadığı düşüncesine dayanır. Hepimizin bildiği gibi günümüzde her sahada önümüze yeni teknolojiler çıkmaktadır. Genel olarak da söz konusu teknolojiler bilinen teknolojilerin geliştirilmesiyle ortaya çıkan teknolojilerdir. Geçmişte meydana gelmiş birçok kaza vardır ve bunların büyük çoğunluğunun sebebi bilinmektedir. Buradaki esas sorun söz konusu sebepleri bizim bilmememizdir. Yapılacak en iyi şey bu sebepleri ve bunlara karşı alınan önlemlerin yetkililer tarafından bizlere aktarılmasıdır. Bazıları size her şey yolunda gidiyor, her hangi bir kaza olmadı diyebilir. Sizin vereceğiniz en güzel cevap henüz benzer kaza burada olmadı olmalıdır.
HASAR VE YARALANMALARIN GELİŞİ GÜZEL OLMASI Kazalarla ilgili tehlikeli bir durum oluştuğunda hiç kimse tehlikeli durumun nasıl sonuçlanacağını tahmin edemez. Bir kaza meydana geldiğinde kazanın nasıl sonuçlanacağı o andaki şarlara bağlıdır. Aynı sebeple meydana gelen bir kazanın sonucunda bir felaket ortaya çıkabileceği gibi hiçbir şey olmayabilir. Bu nedenle emniyetle ilgili faaliyetler düzenlenirken meydana gelen olayların sonuçlarından ziyade sebepleri ile ilgilenilmelidir. Aynı sebepten dolayı benzer kazalar meydana gelebilir ama asla aynı sonucu olan kaza meydana gelmez. Kazaların sonuçlarına göre önlem almak hem paranın ve zamanın kaybına neden olur hem de hiçbir işe yaramaz. HİÇ KAZA YAPMAMAK VEYA KAZAYA UĞRAMAMAK Hayatınız boyunca hiç kaza yapmamak veya kazaya uğramamak mümkün müdür? Temel olarak yaptığınız işler, gösterdiğiniz gayretler ve aldığınız önlemler ile bir kazayı önleyebiliyorsanız bütün kazaları önleyebilirsiniz. Ancak şunu da aklımızdan çıkarmamamız gerekir. Her zaman ve her yerde bir risk vardır. Zaten yaşamın da kendisi risklidir. Söz konusu risk düşük değerlerde olabilir fakat her zaman artı bir değer taşır. Bir kimsenin, bir teşkilatın, bir ülkenin sıfır kazayla yaşaması mümkün değildir. Yapabileceğimiz en iyi şey; gösterebileceğimiz gayret, alacağımız tedbir ve bu konu için harcayacağımız para ile kabul edilebilir en düşük seviyede tutmak olmalıdır. DEĞİŞİM KAVRAMI İcra ettiğimiz her türlü faaliyette emniyeti sağlayabilmek için zaman zaman bazı şeyleri değiştirmek zorunda kalırız. Alınan bu önlemlerin gerçek manası değişimdir. Çevremizi incelediğimiz zaman her şeyin devamlı değiştiğini görebiliriz. Ancak bazılarını hemen hissetmemize rağmen bazılarını çok geç fark ederiz. Bizlerde insan olarak değişime ayak uydurmaya çalışır bazen bir uygulamayı, bazen yaptığımız işi, kullandığımız aracı, aleti v.s
değiştiririz. Diğer taraftan yapılan bu değişiklikler beraberinde yeni risklerde getirirler. Hangi faaliyet sahasında olursa olsun kaza yapmamak veya kazaya uğramamak için ortaya çıkan yeni tehditleri öğrenmeli ve kendi davranışlarımızı bunlara göre ayarlamalıyız. KAZA SEBEPLERİ Gelişmiş batı ülkelerinde, kısmen de olsa ülkemizde kaza sebepleri şu şekilde tarif edilmektedir. Tek olarak veya hasar ve yaralanmalara sebep olan diğer sebeplerle birlikte düzeltiliğinde, ortadan kaldırıldığında veya önlem alındığında, hasar ve yaralanmaların önlenebildiği veya azaltıldığı faktörler, olaylar, eylemler ve durumlardır. Bana göre de tespit edilen bir sebebin gerçek sebep olabilmesi için düzeltilebilir olması gereklidir. Düzeltilemeyen hatalar ve sebepler kimseye bir fikir veremez ve fayda sağlayamaz.trafik kazalarında en çok gösterilen sebeplerden biri olan şoför hatası düzeltilemeyen bir hatadır. Diğer taraftan sürücünün eğitiminin eksikliğinden kaynaklanan eğitim hatası düzeltilebilir bir sebeptir. Kaza sebepleri 1930 lu yıllardan beri iki ana grupta toplanmıştır ve halen kullanılmaktadır. Emniyetsiz durumlar Emniyetsiz eylemler Emniyetsiz durumlar daha çok araç, gereç, alet, edevat, yol, köprü gibi vs. şeylere aittir. Emniyetle ilgisi az olan insanlar bile günümüzde bunların oldukça iyi durumda olduklarını görebilir. Günümüzde genel olarak sorun olan şey; onları nasıl kullandığımızdır. Son zamanlarda yapılan araştırmalara göre kazaların % 90 nın emniyetsiz eylemlerden kaynaklandığını göstermiştir. Kaza sebepleri ile ilgili olarak yapılan bir hata da; kazaların genel olarak tek bir sebebe dayandırılmaya çalışılmasıdır. Aslında bir tek sebebe dayanan pek az kaza vardır. Kazalar genellikle birçok sebebin aynı anda bir araya gelmesinden ya da birçok sebebin birbirini sistematik olarak takip etmesinden kaynaklanır.
Son söz SAFETY(emniyet, iş güvenliği, insan sağlığı, kaza önleme, kaza inceleme ) faaliyetleri negatif başarı sistemine dayanır. Herkesin bir şey olmaması için çalıştığı bir kuruluşta hiçbir yönetici patron v.s emniyet faaliyetleri için (bir kaza meydana gelinceye kadar) para harcamak istemez. Yılmaz ÜÇER (E)Hv.Plt.Tuğg. Safety Uzmanı Kaynakça: Batı ülkeleri ve Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı safety yayınlarından faydalanılarak derlenmiştir.