AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE AĞUSTOS 2013 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1
İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 3 CARİ AÇIK 4 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 4 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 6 İSTİHDAM VE İŞSİZLİK 7 DIŞ TİCARET 10 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 13 2
GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, II. Çeyrek 2013 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,4 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,4 lük artışla 30 145 Milyon TL oldu. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %10,2 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,2 lik artışla 385 113 Milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %5,7 lik artışla 61 414 Milyon TL, sabit fiyatlarla %3,4 lük artışla 7 733 Milyon TL oldu. Mali aracı kuruluşlar, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %24,7 lik artışla 13 657 Milyon TL, sabit fiyatlarla %8,5 lik artışla 3 463 Milyon TL oldu. GSYH 2012 yılında cari fiyatlarla 1 415 786 Milyon TL oldu. GSYH değeri 2012 yılında cari fiyatlarla %9,1 lik artışla 1 415 786 Milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2 lik artışla 117 675 Milyon TL oldu. Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri 2012 yılında cari fiyatlarla 18 914 TL, ABD doları cinsinden 10 497 Dolar olarak hesaplandı. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,1 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %2,1 oldu. 3
Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla % 5,3 lük artışla 19 769 Milyon TL oldu. Hanehalklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %12,0 lık artışla 275 347 Milyon TL, sabit fiyatlarla %5,3 lük artışla 19 769 Milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %7,4 artışla 3 183 Milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %11,8 lik artışla 56 720 Milyon TL, sabit fiyatlarla %7,4 artışla 3 183 Milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %3,7 artışla 7 831 Milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %8,8 lik artışla 81 972 Milyon TL, sabit fiyatlarla %3,7 artışla 7 831 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %1,2 artışla 8 240 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %5,3 lük artışla 99 670 Milyon TL, sabit fiyatlarla %1,2 artışla 8 240 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %11,7 artışla 9 317 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalat değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %11,2 lik artışla 128 843 Milyon TL, sabit fiyatlarla %11,7 artışla 9 317 Milyon TL oldu. 4
CARİ AÇIK Yılın ilk yarısında cari açık 40 milyon dolar olarak açıklandı. Merkez Bankası tarafından açıklanan 2013 Ocak Haziran dönemine ilişkin cari işlemler açığı, bir öneki yılın aynı dönemine göre 5.890milyon ABD doları artarak 35.920 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Bu dönemde, cari işlemler açığında etkili olan dış ticaret açığı 5.879 milyon ABD doları artarak 40.474 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Parasal olmayan altın kalemi altında izlenen altın ithalatı, bir önceki yılın ilk yarısına göre 5.791 milyon ABD doları artarak 9.480 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmişken, altın ihracatı 2.888 milyon ABD doları azalarak 2.493 milyon ABD doları olmuştur. Hizmetler dengesi kalemi altındaki turizm gelirleri, bir önceki yılın ilk yarısına göre 2.579 milyon ABD doları tutarında artarak 11.727 milyon ABD dolarına, turizm giderleri de 415 milyon ABD doları tutarında artarak 2.315 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. ENFLASYON TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ, Ağustos 2013 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %0,10 düştü TÜFE de (2003=100) 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,10 düşüş, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,21, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,17 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,42 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %1,24 ile çeşitli mal ve hizmetler grubunda gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Ağustos ayında endekste yer alan gruplardan eğitimde %1,19, lokanta ve otellerde %0,76, ulaştırmada %0,70, eğlence ve kültürde %0,44 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %3,62 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Ağustos ayında endekste yer alan gruplardan gıda ve alkolsüz içeceklerde %0,77, haberleşmede %0,07, ev eşyasında %0,01 düşüş gerçekleşti. Yıllık en yüksek artış %16,01 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti 5
TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre gıda ve alkolsüz içecekler (%10,25), lokanta ve oteller (%9,13), ulaştırma (%8,80), konut (%7,50) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %0,26 ile TR81 (Zonguldak, Karabük, Bartın) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) Düzey 2 de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) (%5,34) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) (%10,13) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış TR21 (Tekirdağ, Edirne, Kırklareli) (%8,23) bölgesinde gerçekleşti. Ağustos 2013 te endekste kapsanan 437 maddeden; 72 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 243 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 122 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici Fiyatları Endeksi (2003=100), Ağustos 201 (Yıllık Değişim Oranı) 6
ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ, Ağustos 2013 Üretici Fiyatları Endeksi aylık %0,04 arttı Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Ağustos ayında bir önceki aya göre %0,04, bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,52, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,38 ve on iki aylık ortalamalara göre %3,39 artış gösterdi. Aylık değişim; tarımda %-4,35, sanayide %0,94 olarak gerçekleşti Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %2,49, bir önceki yılın aynı ayına göre %0,48 artış ve on iki aylık ortalamalara göre %0,98 düşüş gerçekleşti. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %3,72, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,59 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,29 artış gerçekleşti. Sanayide en yüksek aylık artış ham petrol ve doğalgaz çıkarımı sektöründedir Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %2,03 artış, imalat sanayi sektöründe %1,27 artış, elektrik, gaz ve su sektöründe %2,82 düşüş olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%6,15), taşocakçılığı ve diğer madencilik ürünleri (%3,52), giyim eşyası imalatı (%2,93) alt sektörleridir. Buna karşılık kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (%-4,60), deri ürünleri imalatı (%-0,26), diğer ulaşım araçlarının imalatı (%-0,08) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. ÜFE de kapsanan 788 maddeden; 179 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 448 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 161 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 7
Üretici Fiyatları Endeksi (2003=100), 2012-2013 (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim Oranları) İSTİHDAM VE İŞSİZLİK Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, Haziran 2013 İşsizlik oranı %8,8 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde işsiz sayısı 2013 yılı Haziran döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 299 bin kişi artarak 2 milyon 525 bin kişiye yükseldi. İşsizlik oranı ise 0,8 puanlık artış ile %8,8 seviyesinde gerçekleşti. Tarım dışı işsizlik oranı 0,8 puanlık artış ile %11, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı ise 1,4 puanlık artış ile %17,1 oldu. İstihdam edilenler 742 bin kişi arttı İstihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı Haziran döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 742 bin kişi artarak 26 milyon 319 bin kişiye yükseldi. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 81 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 823 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %24,6 sı tarım, %19,1 i sanayi, %7,4 ü inşaat, %49'u ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,8 puan, sanayi sektörünün payı 0,5 puan artarken, tarım sektörünün payı 1 puan, inşaat sektörünün payı 0,1 puan azaldı. 8
İstihdam oranı %47,4 olarak gerçekleşti İstihdam edilenlerin oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,6 puanlık artış göstererek %46,8 den %47,4 e yükseldi. İşgücüne katılma oranı %51,9 olarak gerçekleşti Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, 2013 yılı Haziran döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,1 puan artarak %51,9 oldu. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,8 puanlık artışla %72,5, kadınlarda ise 1,3 puanlık artışla %31,9 olarak gerçekleşti. Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Temel İşgücü Göstergeleri, Haziran 2012-2013 Kayıt dışı çalışanlar 2,6 puan azaldı Haziran 2013 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,6 puan azalarak %37,8 oldu. Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektöründe sosyal güvenlikten yoksun çalışanların oranı %84,3 den %83,5 e, tarım dışı sektörlerde ise %25,2 den %22,9 a geriledi. Sosyal güvenlik kapsamında olmayan ücretli ve yevmiyeli çalışanların oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 2,2 puan azalarak %20,9 oldu. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı azaldı, işsiz sayısı arttı 9
Ocak 2013 dönemi ile birlikte mevsim etkilerinden arındırılmış göstergelerin sayısı artırılmış olup, mevcut göstergelere, çalışılan sektör, tarım dışı işsizlik oranı ve genç nüfusta işsizlik oranı da ilave edilmiştir. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısında 2013 yılı Haziran döneminde, bir önceki döneme göre 52 bin kişilik azalış, işsiz sayısında ise 15 bin kişilik artış meydana geldi. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık azalış ile %51, istihdam oranı 0,2 puanlık azalış ile %46 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,1 puanlık artış ile %9,7 oldu. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 16 bin kişi ile hizmet sektöründe gerçekleşti. Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Temel İşgücü Göstergeleri, Haziran 2012-2013 AÇIKLAMALAR İşgücü dönemsel sonuçları hareketli üçer aylık dönemler dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Bu haber bülteninde Haziran 2013 dönemi; Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarını kapsamaktadır. 10
DIŞ TİCARET Dış Ticaret İstatistikleri, Temmuz 2013 İhracat %2,2, ithalat ise %10 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2013 yılı Temmuz ayında, 2012 yılının aynı ayına göre %2,2 artarak 13 113 milyon dolar, ithalat ise %10 artarak 22 918 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %22,5 arttı Temmuz ayında dış ticaret açığı %22,5 artarak 8 005 milyon dolardan 9 806 milyon dolara çıktı. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2012 Temmuz ayında %61,6 iken, 2013 Temmuz ayında %57,2 ye geriledi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %2,1 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Temmuz ayında bir önceki aya göre ihracat %2,1 artarken, ithalat %2,4 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 yılı Temmuz ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %0,9 azaldı, ithalat %6,1 arttı. Dış Ticaret, Temmuz 2012-2013 Dış Ticaret, Ocak-Temmuz 2012-2013 Avrupa Birliği ne ihracat %22,7 arttı Avrupa Birliği nin (AB-28) ihracattaki payı 2012 Temmuz ayında %34,6 iken, 2013 Temmuz ayında %41,5 e yükseldi. AB ye yapılan ihracat, 2012 yılının aynı ayına göre %22,7 artarak 5 447 milyon dolar olarak gerçekleşti. Hırvatistan'ın 1 Temmuz 2013 itibariyle AB'ye üye olması nedeniyle Avrupa Birliği ülke grubu 28 ülkeyi içerecek şekilde hazırlanmıştır. Önceki yıl verileriyle karşılaştırma 11
yapılabilmesi için 2013 yılına ve geriye dönük olarak tüm yıllara ilişkin veriler 28 ülkeyi içerecek şekilde revize edilmiştir. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2012 yılı Temmuz ayına göre %17 artarak 1 208 milyon dolar olurken; bu ülkeyi sırasıyla Irak (1 082 milyon dolar), İngiltere (788 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (625 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Almanya aldı Almanya dan yapılan ithalat, geçen yılın aynı ayına göre %30,3 artarak 2 376 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ülkeyi sırasıyla Rusya Federasyonu (2 281 milyon dolar), Çin (2 260 milyon dolar) ve İtalya (1 278 milyon dolar) izledi. İhracatta motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları ilk sırada yer aldı Fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (1 605 milyon dolar) olurken, bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları (1 121 milyon dolar), örme giyim eşyası ve aksesuarı (867 milyon dolar) ve elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme verme, televizyon görüntü ses kaydetme verme cihazları, aksam parça aksesuarı (856 milyon dolar) izledi. İthalatta mineral yakıtlar ve yağlar ilk sırada yer aldı Aynı ayda; ithalatı en yüksek fasıl, mineral yakıtlar ve yağlar (4 735 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları (2 705 milyon dolar), motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (1 741 milyon dolar), kıymetli veya yarı kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler, taklit mücevherci eşyası (1 723 milyon dolar) izledi. 12
13
TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Ağustos 2013 Tüketici güven endeksi %1,6 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Tüketici Eğilim Anketi sonuçlarından hesaplanan Tüketici Güven Endeksi 2013 Ağustos ayında bir önceki aya göre %1,6 oranında azaldı; Temmuz ayında 78,5 olan endeks Ağustos ayında 77,2 değerine düştü. Gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali %10,4 azaldı Gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali endeksi bir önceki aya göre %10,4 oranında azaldı. Temmuz ayında 28,7 olan endeks, Ağustos ayında 25,8 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. Gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durum beklentisi %2 azaldı Temmuz ayında 105,1 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2 oranında azalarak, Ağustos ayında 103 değerine düştü. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum beklentisi %1,3 azaldı Hanenin gelecek 12 aylık döneme ilişkin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,3 oranında azaldı. Temmuz ayında 94,3 olan endeks değeri Ağustos ayında 93,1 oldu. Bu 14
azalma, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının düşmesinden kaynaklandı. Gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi endeksi %1,2 arttı Temmuz ayında 85,7 olan gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,2 oranında artarak, Ağustos ayında 86,8 değerine yükseldi. Bu artış, işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki düşüşten kaynaklandı. AÇIKLAMALAR Aylık Tüketici Eğilim Anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. 15