MADEN TETKİK VE ARAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 05 AĞUSTOS 2012 ORTABAĞ-ULUDERE (ŞIRNAK) DEPREMİ BİLGİ NOTU JEOLOJİ ETÜTLERİ DAİRESİ Yer Dinamikleri Araştırma ve Değerlendirme Koordinatörlüğü Aktif Tektonik Araştırmaları Birimi 06 AĞUSTOS 2012 ANKARA
Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Ulusal Deprem İzleme Merkezi (KRDAE-UDİM) kayıtlarına göre, 05 Ağustos 2012 tarihinde Ortabağ Uludere (Şırnak) da yerel saat ile 23.37 de M L : 5.3 büyüklüğünde bir deprem meydana gelmiştir (Şekil 1 ). KRDAE-UDİM kayıtlarına göre depremin koordinatları 37.398K - 42.936D dur. Depremin odak derinlikleri KRDAE-UDİM kayıtlarına göre 5.4 km olarak belirlenmiştir. Bu depremlere ilişkin değişik kaynaklardan derlenen sismolojik bilgiler Tablo 1 de verilmiştir. Şekil 1. 05 Ağustos 2012 Ortabağ-Uludere (Şırnak) Depremi lokasyon haritası (KRDAE-UDİM; http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/map/tr/20120805233721.html) 1
Tablo 1. 05 Ağustos 2012 Ortabağ-Uludere (Şırnak) Depremi nin değişik kaynaklara göre deprem parametreleri (KRDAE: Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü; DAD: Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Deprem Araştırma Dairesi; USGS: United States Geological Survey; EMSC: European-Mediterranean Seismological Centre) Kaynak Tarih Saat Koordinat Enlem Boylam (K) (D) Derinlik (km) Büyüklük M W M d M L M b KRDAE 05.08.2012 23:37:21 37.398 42.936 5.4 - - 5.3 - DAD 05.08.2012 23:37:21 37.4635 42.9798 12.94 - - 5.3 - EMSC 05.08.2012 20:37:23 (UTC) 37.46 42.99 10 - - - 4.8 USGS 05.08.2012 20:37:27 (UTC) 37.471 42.896 50 - - - 4.9 Bölgesel fay özellikleri ve kaynak faya ilişkin değerlendirme Depremin meydana geldiği Doğu-Güneydoğu Anadolu Bölgesi, dünyanın önemli deprem kuşaklarından olan Alp-Himalaya orojenik kuşağı içindeki Bitlis Kenet Zonu ön cephesinde yer alır. Bu kenet kuşağı Güneydoğu Anadolu Bindirme Zonu olarak bilinir. Siirt-Hakkâri-Cizre arasında bindirme zonunun genişliği K-G yönünde 100 km den fazladır. Bu alanda zon içinde birbirine koşut çok sayıda bindirme fayı, kıvrım ve sağ yönlü doğrultu atımlı diri faylar bulunur. Bindirme cephesi güneyinde ülkemiz sınırları içerisinde yer alan en önemli fay Cizre fayıdır. Cizre fayı K70 B genel doğrultulu diri bir ters faydır. Türkiye sınırları içinde 80 km uzunlukta olan fayın doğusu Irak sınırları içindedir. Bu fay, Güneydoğu Anadolu Bindirme cephesi güneyinde gelişmiş bir rampa fayı olması nedeniyle yüzeyde yüksek açılıdır. Türkiye Diri Fay Haritası nın güncellenmesi programı kapsamında MTA tarafından Cizre fayı boyunca yapılan çalışmalar bu fayın Kuvaterner ve Holosen de yüzey faylanması gelişmiş, büyüklüğü M: 7,0 ve daha büyük depremlere kaynaklık ettiğini göstermektedir. Fayın kuzeydeki tavan bloğu imbirike olmuş yapısal bir düzen sergiler ve kıvrımlar içerir. Morfolojik olarak dalgalı düzlüklerle karakteristik güneydeki taban blokta ise yapısal olarak Arap otoktonunun Pliyo-Kuvaterner yaşlı en genç örtüsünde de izlenen kıvrımlar gözlenir. Bu kıvrımlar Cizre-Silopi-Irak sınırı arasında güncel morfolojide yüzey çarpılmaları (tiltlenmeler) belirgin olup, Cizre fayı cephesinde geniş bir deformasyon zonunun varlığına işaret eder. Bu özellikleri, Cizre fayının Güneydoğu Anadolu Bindirme cephesinde gelişmiş bindirme sisteminin bir elemanı olduğunu açıklar. ML: 5,3 büyüklüğündeki depremin dışmerkezi Cizre fayının geri cephesinde ve faydan yaklaşık 20 km kuzeyde bir alana rastlar. Ayrıca bu zonun büyük bir bölümü ülkemiz sınırları dışında yer almaktadır. 2
05 Ağustos 2012 Ortabağ Uludere (Şırnak) Depremi nin dışmerkez lokasyonu MTA tarafından güncellenmiş 1:250.000 ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Cizre (NJ 38-9) paftası (Duman ve diğ., 2012) üzerinde gösterilmiştir (Şekil 2). 05 Ağustos 2012 Ortabağ-Uludere (Şırnak) depreminin ardından Bilgi Notu nun hazırlandığı ana kadar geçen sürede büyüklükleri 2,4 ile 3,4 arasında değişen 11 artçı şok meydana gelmiştir. 05 Ağustos 2012 Ortabağ Uludere (Şırnak) Depremi nin KRDAE tarafından çözümlenen Moment Tensör çözümü Şekil 3 te sunulmuştur. KRDAE kayıtlarına göre meydana gelen ana ve artçı depremlerin dısmerkezleri Cizre fayının tavan bloğunda bir alana rastlar. Yazılı ve görsel basından edinilen resmi olmayan bilgilere göre merkez üssü Ortabağ- Uludere (Şırnak GD su) olan deprem nedeniyle can kaybı meydana gelmezken, yüksek dağlık alanlarda bazı kaya kopmaları meydana gelmiş ve Uludere deki bazı iletişim kanalları çökmüştür. Şekil 2. 05 Ağustos 2012 Ortabağ-Uludere (Şırnak) Depremi dış merkezinin (KRDAE) MTA tarafından güncellenmiş 1:250.000 ölçekli Türkiye Diri Fay Haritası Cizre (NJ 38-9) paftası (Duman ve diğ., 2012) üzerindeki yeri. 3
Şekil 3. 05 Ağustos 2012 Ortabağ-Uludere (Şırnak) Depremi nin KRDAE tarafından çözümlenmiş Momet Tensör çözümü (http://www.emsc-csem.org/images/evid/28/280/280720/280720.mt.jpg) 4