AYDIN TİCARET BORSASI

AYDIN TİCARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE EYLÜL 2013 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1

İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 3 CARİ AÇIK 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 5 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 6 İSTİHDAM VE İŞSİZLİK 7 DIŞ TİCARET 10 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 13 2

GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA, II. Çeyrek 2013 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,4 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,4 lük artışla 30 145 Milyon TL oldu. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %10,2 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,2 lik artışla 385 113 Milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %5,7 lik artışla 61 414 Milyon TL, sabit fiyatlarla %3,4 lük artışla 7 733 Milyon TL oldu. Mali aracı kuruluşlar, 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %24,7 lik artışla 13 657 Milyon TL, sabit fiyatlarla %8,5 lik artışla 3 463 Milyon TL oldu. GSYH 2012 yılında cari fiyatlarla 1 415 786 Milyon TL oldu. GSYH değeri 2012 yılında cari fiyatlarla %9,1 lik artışla 1 415 786 Milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2 lik artışla 117 675 Milyon TL oldu. Kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri 2012 yılında cari fiyatlarla 18 914 TL, ABD doları cinsinden 10 497 Dolar olarak hesaplandı. Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,1 lik artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %2,1 oldu. 3

Hane halklarının nihai tüketim harcamaları sabit fiyatlarla % 5,3 lük artışla 19 769 Milyon TL oldu. Hane halklarının nihai tüketim harcamalarının değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %12,0 lık artışla 275 347 Milyon TL, sabit fiyatlarla %5,3 lük artışla 19 769 Milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması sabit fiyatlarla %7,4 artışla 3 183 Milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcaması değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %11,8 lik artışla 56 720 Milyon TL, sabit fiyatlarla %7,4 artışla 3 183 Milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %3,7 artışla 7 831 Milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %8,8 lik artışla 81 972 Milyon TL, sabit fiyatlarla %3,7 artışla 7 831 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı sabit fiyatlarla %1,2 artışla 8 240 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ihracatı değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %5,3 lük artışla 99 670 Milyon TL, sabit fiyatlarla %1,2 artışla 8 240 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı sabit fiyatlarla %11,7 artışla 9 317 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalat değeri 2013 yılı ikinci üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %11,2 lik artışla 128 843 Milyon TL, sabit fiyatlarla %11,7 artışla 9 317 Milyon TL oldu. 4

CARİ AÇIK Yılın ilk yedi aylık döneminde cari açık 42.099 milyon dolar olarak açıklandı. Merkez Bankası tarafından açıklanan 2013 Ocak Temmuz dönemine ilişkin cari işlemler açığı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 8.004 milyon ABD doları artarak 42.099 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Aynı dönemde, cari işlemler açığında etkili olan dış ticaret açığı 7.642 milyon ABD doları artarak 48.604 milyon ABD dolarına yükselmiştir. Parasal olmayan altın kalemi altında izlenen altın ithalatı, bir önceki yılın ilk yedi ayına göre 5.473 milyon ABD doları artarak 11.094 milyon ABD doları tutarında gerçekleşmişken, altın ihracatı 4.565 milyon ABD doları azalarak 2.673 milyon ABD doları olmuştur. Hizmetler dengesi kalemi altındaki turizm gelirleri, bir önceki yılın ilk yedi ayına göre 2.754 milyon ABD doları tutarında artarak 15.047 milyon ABD dolarına, turizm giderleri de 539 milyon ABD doları tutarında artarak 2.787 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. ENFLASYON Tüketici Fiyatları Endeksi, Eylül 2013 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %0,77 arttı TÜFE de (2003=100) 2013 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,77, bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,01, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,88 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,32 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %2,52 ile eğitim grubunda gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Eylül ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada %1,99, lokanta ve otellerde %1,48, çeşitli mal ve hizmetlerde %0,94, ev eşyasında %0,77 artış gerçekleşti. Aylık düşüş gösteren tek grup %2,28 ile giyim ve ayakkabı oldu Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Eylül ayında endekste yer alan gruplardan sadece giyim ve ayakkabı grubunda % 2,28 oranında düşüş gerçekleşti. 5

Yıllık en yüksek artış %15,69 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğitim (%10,14), ulaştırma (%9,16), lokanta ve oteller (%9,13), gıda ve alkolsüz içecekler (%8,73) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış %1,09 ile TR10 (İstanbul) da oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) Düzey 2 de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre en yüksek artış TR71 (Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir, Kırşehir) (%6,16) bölgesinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) (%10,00) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) (%8,20) bölgesinde gerçekleşti. Eylül 2013 te endekste kapsanan 437 maddeden; 66 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 301 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 70 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Tüketici Fiyatları Endeksi (2003=100), Eylül 2013 (Yıllık Değişim Oranı) Üretici Fiyatları Endeksi, Eylül 2013 Üretici Fiyatları Endeksi aylık %0,88 arttı Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Eylül ayında bir önceki aya göre %0,88, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,43, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,23 ve on iki aylık ortalamalara göre %3,58 artış gösterdi. 6

Aylık değişim; tarımda %-2,78, sanayide %1,58 olarak gerçekleşti Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %0,36, bir önceki yılın aynı ayına göre %3,66 ve on iki aylık ortalamalara göre %2,17 düşüş gerçekleşti. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %5,37, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,26 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,77 artış gerçekleşti. Sanayide en yüksek aylık artış kok kömürü ve rafine petrol ürünlerindedir Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %1,78, imalat sanayi sektöründe %1,48, elektrik, gaz ve su sektöründe %2,58 artış olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri (%6,10), büro makineleri imalatı (%3,49), ham petrol ve doğalgaz çıkarımı (%3,38) alt sektörleridir. Buna karşılık tıbbi, hassas ve optik aletler imalatı (%-1,45), basım ve yayım (%-0,81), ağaç ve mantar ürünleri imalatı (%-0,71) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. ÜFE de kapsanan 788 maddeden; 147 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 499 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 142 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Üretici Fiyatları Endeksi (2003=100), 2012-2013 (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim Oranları) 7

İSTİHDAM VE İŞSİZLİK Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, Ağustos 2013 İşsizlik oranı %9,8 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde işsiz sayısı 2013 yılı Ağustos döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 361 bin kişi artarak 2 milyon 806 bin kişiye yükseldi. İşsizlik oranı ise 1 puanlık artış ile %9,8 seviyesinde gerçekleşti. Tarım dışı işsizlik oranı 1 puanlık artış ile %12,3, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı ise 1,5 puanlık artış ile %18,7 oldu. İstihdam edilenler 593 bin kişi arttı İstihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı Ağustos döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 593 bin kişi artarak 25 milyon 960 bin kişiye yükseldi. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 53 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 646 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %25,1 i tarım, %19,1 i sanayi, %7,2 si inşaat, %48,6 sı ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,6 puan, sanayi sektörünün payı 0,4 puan artarken, tarım sektörünün payı 0,8 puan, inşaat sektörünün payı 0,3 puan azaldı. İstihdam oranı %46,6 olarak gerçekleşti İstihdam edilenlerin oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,3 puanlık artış göstererek %46,3 den %46,6 a yükseldi. İşgücüne katılma oranı %51,6 olarak gerçekleşti Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, 2013 yılı Ağustos döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,9 puan artarak %51,6 oldu. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,7 puanlık artışla %72,6, kadınlarda ise 1,2 puanlık artışla %31,3 olarak gerçekleşti. 8

Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Temel İşgücü Göstergeleri, Ağustos 2012-2013 Kamu istihdamı Maliye Bakanlığı tarafından derlenen verilere göre, 2013 yılı III. döneminde toplam kamu istihdamı 2012 yılının aynı dönemine göre %2,5 oranında artarak 3 milyon 296 bin kişi olarak gerçekleşti. Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam ve işsiz sayısı arttı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısında 2013 yılı Ağustos döneminde, bir önceki döneme göre 60 bin kişilik artış, işsiz sayısında ise 16 bin kişilik artış meydana geldi. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,1 puanlık artış ile %50,9, istihdam oranı ise değişim göstermeyerek %45,7 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı ise değişim göstermeyerek %10,1 oldu. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 48 bin kişi ile inşaat sektöründe gerçekleşti. 9

Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Temel İşgücü Göstergeleri, Ağustos 2012-2013 AÇIKLAMALAR İşgücü dönemsel sonuçları hareketli üçer aylık dönemler dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Bu haber bülteninde Ağustos 2013 dönemi; Temmuz, Ağustos ve Eylül aylarını kapsamaktadır. DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ, Ağustos 2013 İhracat %12,9, ithalat %3,4 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2013 yılı Ağustos ayında, 2012 yılının aynı ayına göre %12,9 azalarak 11 174 milyon dolar, ithalat %3,4 azalarak 18 191 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %17 arttı Ağustos ayında dış ticaret açığı %17 artarak 5 997 milyon dolardan 7 016 milyon dolara çıktı. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2012 Ağustos ayında %68,1 iken, 2013 Ağustos ayında %61,4 e geriledi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %0,1 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Ağustos ayında bir önceki aya göre ihracat %0,1 artarken, ithalat %5,5 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre 10

ise; 2013 yılı Ağustos ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %9,8 azaldı, ithalat %0,3 arttı. Dış Ticaret, Ağustos 2012-2013 Dış Ticaret, Ocak-Ağustos 2012-2013 Avrupa Birliği ne ihracat %6,8 arttı Hırvatistan'ın 1 Temmuz 2013 itibariyle AB'ye üye olması nedeniyle Avrupa Birliği ülke grubu 28 ülkeyi içerecek şekilde hazırlandı. Önceki yıl verileriyle karşılaştırma yapılabilmesi için 2013 yılına ve geriye dönük olarak tüm yıllara ilişkin veriler 28 ülkeyi içerecek şekilde revize edildi. Avrupa Birliği'nin (AB-28) ihracattaki payı 2012 Ağustos ayında %33,7 iken, 2013 Ağustos ayında %41,4 e yükseldi. AB ye yapılan ihracat, 2012 yılının aynı ayına göre %6,8 artarak 4 622 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2012 yılı Ağustos ayına göre %4,1 artarak 1 043 milyon dolar olurken; bu ülkeyi sırasıyla Irak (874 milyon dolar), İngiltere (647 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (571 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Rusya Federasyonu aldı Rusya Federasyonu ndan yapılan ithalat, geçen yılın aynı ayına göre %3,2 artarak 2 096 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ülkeyi sırasıyla Çin (1 881 milyon dolar), Almanya (1 673 milyon dolar) ve İtalya (1 004 milyon dolar) izledi. 11

İhracatta motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları ilk sırada yer aldı Fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (950 milyon dolar) olurken, bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları (937 milyon dolar), "örme giyim eşyası ve aksesuarı (775 milyon dolar) ve elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme verme, televizyon görüntü ses kaydetme verme cihazları, aksam parça aksesuarı (729 milyon dolar) izledi. İthalatta mineral yakıtlar ve yağlar ilk sırada yer aldı Ağustos ayında; ithalatı en yüksek fasıl, mineral yakıtlar ve yağlar (4 615 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları (1 978 milyon dolar), demir-çelik (1 319 milyon dolar), elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme verme, televizyon görüntü ses kaydetme verme cihazları ve bunların aksam parça aksesuarları (1 276 milyon dolar) ve motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (1 123 milyon dolar) izledi. 12

TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ, Ağustos 2013 Tüketici güven endeksi %1,6 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Tüketici Eğilim Anketi sonuçlarından hesaplanan Tüketici Güven Endeksi 2013 Ağustos ayında bir önceki aya göre %1,6 oranında azaldı; Temmuz ayında 78,5 olan endeks Ağustos ayında 77,2 değerine düştü. Gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali %10,4 azaldı Gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali endeksi bir önceki aya göre %10,4 oranında azaldı. Temmuz ayında 28,7 olan endeks, Ağustos ayında 25,8 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. Gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durum beklentisi %2 azaldı Temmuz ayında 105,1 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %2 oranında azalarak, Ağustos ayında 103 değerine düştü. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durum beklentisi %1,3 azaldı Hanenin gelecek 12 aylık döneme ilişkin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,3 oranında azaldı. Temmuz ayında 94,3 olan endeks değeri Ağustos ayında 93,1 oldu. Bu 13

azalma, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının düşmesinden kaynaklandı. Gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi endeksi %1,2 arttı Temmuz ayında 85,7 olan gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi endeksi bir önceki aya göre %1,2 oranında artarak, Ağustos ayında 86,8 değerine yükseldi. Bu artış, işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki düşüşten kaynaklandı. AÇIKLAMALAR Aylık Tüketici Eğilim Anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. 14