Kavramsal sanat 1965 ten sonra çok sayıda sanatçı yapıtın gerçekle tirilmesi üzerine de il ama daha çok sanatın kendisi anlamı amacı üzerine dü üncelerini yo unla tırmı tır. Dü ünceler sanat yapıtları olabilir, bunlar birbirlerine eklenir ve somutla ırlar ; maddeye dönü ürler ancak tüm dü üncelerin maddeye dönü me zorunlulu u yoktur. (1) Sanat görsel yada dokunsal bir meta olmaktan öte kavramsal bir de erdir. Onun öne çıkan de eri kavram olarak de eri ve öne sürdü ü dü ünce iletti i duygudur. Artık sanat idolle ecek bir nesneye gerek duymadan da sanattır. (2) Kavramsal sanat tanımları ile geçmi in güzel sanatlar tanımları arasında büyük çeli kiler ortaya çıkar. Önemli olan salt yaratıcı edim oldu undan sanat eserinin kutsallı ı ve ula ılmazlı ı ortadan kalkmı tır. Olay sanatı, performans sanatı ve yoksul sanat; kavramsal sanatı do uya daha çok yakla tırır. Performans sanatı ile belli kostüm, makyaj, jest, tılsım, dua, ritm, müzik v.s. ile yerli ritüellerine yakla an ça da sanat, olay sanatı ile özel art ve zamanlarda özel kostüm, ve araçlarla belirli törensel bir edimin gerçekle mesi ile Japonların çay seronomilerine öykünür. Joseph Beuys bir takım elbiseyi sanat nesnesi (1) Germener, 1997:47-48 (2) Kavramal Sanat, Eczacıba ı Sanat Ansiklopedisi,1997: 971
olarak sunmakla acaba ne amaçlıyordu? Bu gün bir sanatsever bir kimono yada kaftanı salt izlerken haz duyabilmek için satın alabilmektedir. Bu tür e yanın kullanılması ise sanatsal edime bir katılım olabilmektedir. Resim 112 Joseph Beuys 1970 Felt Suit Resim 113 Sultan Abdülmecid (1839-1861) kaftanı Topkapı Müzesi Beuys bu eseriyle sanatın anlamı üzerine bir soru sormaktadır. Gerçekten sanat belirli sınırlarla çevrelenen ve belirli çevrelerce kabul gören bir eylem midir? Öteki biçimlerin ve yaratıların sanat anlayı ları içinde yeri nedir?
Yerle tirme Sanatı Sanayile menin bir ürünü olarak varsayılan yerle tirme sanatı yerli sanatında da görülen bir edimdir. Bu daha çok büyü ve totemle ilgili olmalıdır. Anı nesnesi olarak saklanan özel nesne kutsalla arak özel bir mekanda yalnızca izlemek ve keyif almak ve gurur duymak amacıyla sergilenir. Bu nesneler zihindeki kavram yada hatıra ile ili kilenmi nesnelerdir. Resim 114 Avusturalya, efin ahsi e yaları
Yeryüzü sanatı Minimalist anlayı la ve kavramsal anlayı la ortak görü leri payla ır. Ça da sanatın non-art, anti-form harekeleri içinde yer alır. Sanatın uygulama alanını geni letmek isteyen, sanat pazarına kar ı çıkan, galeri ve müzelerin dı ında etkinlik gösteren bu e ilim bölgesel bir ekoloji bilinci ve arkaik kültürlerin yeniden ke fi ile ilgilidir. (1) 1960 dan sonra Avrupada geli en arazi sanatı pek çok arkaik toplumda vardı. Genellikle bu antik yerle imler bugün orient olarak ifade edilen bölgelerdedir. Ço u açık hava müzesi durumundaki bu yerler çevrenin insan tarafından sanatsal olarak dönü türülmü biçimini olu turur. En eski örnekleri ngiltere de(m.ö.1500) (2) ve Edirne de bulunan dolmenlere kadar götürebilece imiz bu müdahaleler ça da sanatçı tarafından yeniden ke fedilmi tir. Hititlerin yazılı kayalarda yalnız kabartmalarını bırakmayıp Hititliler buradaydı diye not dü tüklerini biliyoruz. Ça da sanatçıdaki bu e ilim, benzer ekilde iz bırakma kaygısı olmalıdır. Kolomb öncesi Amerika nın arazi sanatları (ki büyük ihtimalle ilham sebebi olanlardır) ise uzaydan görünmesi ve ku bakı ı izleni e daha müsait olması bakımından ilginçtir. Ça da sanatçılar da kolomböncesi gibi eserlerini Arizona ve Nevedada gerçekle tirmektedir. A a ıda kolomb öncesi bazı arazi sanatları ile ça da sanatlarda arazi sanatına örnek verilmi tir. (1) Germener,1997: 44 (2) Janson, H.W. ve Janson, D.,J.,1966: 23
Resim 115 Meso amerika m.s. 100-900 Navajolara ait kum resmi Resim 116 Ohio, Adena Kültürü 1070 Resim 117 Christo, Sarılmı adalar 1980-83, Biscayne Bay, Resim 118 Greater Miami, Florida Robert Smithson (American, 1938-73), Spiral dalgakıran, 1970