Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü 1
Sunuş Planı Hanehalkı nüfusunun yaş yapısı Doğurganlık ve doğurganlık tercihleri Gebeliği önleyici yöntem kullanımı Doğum öncesi ve sonrası bakım Erken yaş ölüm hızları Aşılanma Emzirme ve ek gıda Çocukların beslenmesi İyotlu tuz kullanımı Son sözler... 2
Hanehalkı Nüfusunun Yaş Yapısı 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 6,0 4,0 2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 Erkek Kadın 3
Hanehalkı Nüfusunun Yaş Yapısı 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 6,0 4,0 2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 85+ 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 6,0 4,0 2,0 0,0 2,0 4,0 6,0 Erkek Kadın Erkek Kadın TNSA-2008 ADNKS-2008 4
Hanehalkı Nüfusunun Yaş Yapısı 5,6 10,0 6,8 6,8 68,6 61,6 66,7 66,9 25,8 28,5 26,6 26,3 Kent Kır Toplam Toplam-ADNKS 0-14 15-64 65+ 5
Kadınların Temel Özellikleri 80 20 70 60 50 75,8 15 18,3 18,6 18,0 16,2 15,1 40 30 43,9 10 11,3 20 10 0 Kent 24,2 Kır Batı 12,1 Güney 22 Orta 6,4 15,5 20,1 Kuzey Doğu İstanbul 8,5 GAP 5 0 2,5 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 60 100 94,5 50 51,9 90 80 40 70 30 60 50 20 10 0 18,3 Eğitimi yok İlkokul mezunu 8,7 Ortaokul mezunu 21,1 Lise veya + 40 30 20 10 0 2,1 2,5 0,8 Halen evli Eşi ölmüş Boşanmış Ayrı yaşıyor 6
DOĞURGANLIK TNSA-2008 de tüm doğurganlık hızları araştırmadan önceki 3 yıl için hesaplanmıştır. Doğurganlık hızlarının yaklaşık referans tarihi Haziran 2007 dir. Toplam Doğurganlık Hızı Kadın başına düşen ortalama canlı doğum sayısı 7
Toplam Doğurganlık Hızı 4,00 3,50 3,26 3,46 3,00 2,67 2,50 2,00 2,00 1,73 2,09 2,20 2,08 1,78 2,15 1,50 1,00 0,50 0,00 8
Toplam Doğurganlık Hızı 3,50 3,28 3,00 2,50 2,00 2,59 2,15 1,50 1,39 1,25 1,00 0,50 0,00 Eğitimsiz İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu veya + Türkiye 9
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2010 2005 2000 1995 1990 1985 1980 1975 1970 1965 1960 1955 1950 1945 1940 Shorter-Macura TNSA 1978-2003 GNS-2000 TNSA-2008 10
Toplam Doğurganlık Hızı 5,0 4,0 4,33 4,04 3,0 2,0 3,02 2,65 2,61 2,23 2,15 1,0 0,0 TDA-1978 TNSA-1983 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 11
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler 3,50 3,00 2,50 2,00 2,37 2,39 2,06 2,00 3,10 3,08 2,65 2,67 1,50 1,00 0,50 0,00 Kent Kır TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 12
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler 5,00 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,40 4,19 3,65 3,15 3,26 2,68 2,55 2,37 2,44 2,56 2,30 2,03 2,03 2,09 2,20 2,08 1,88 1,86 1,94 1,73 Batı Güney Orta Kuzey Doğu TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 13
Toplam Doğurganlık Hızındaki Değişmeler 4,50 4,00 3,50 3,00 2,50 2,00 1,50 1,00 0,50 0,00 4,20 3,89 3,65 3,28 2,55 2,59 2,40 2,39 1,91 1,84 1,77 1,69 1,60 1,39 1,39 1,25 Eğitimsiz İlkokul mezunu Ortaokul mezunu Lise mezunu veya + TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 14
Yaşa Özel Doğurganlık Hızları 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 Kent Kır Türkiye 15
Yaşa Özel Doğurganlık Hızları 300 250 200 150 100 50 0 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 TDA-1978 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 16
Doğum Sayıları 32,418 210,864 105,632 64,224 30,405 46,658 160,901 158,556 124,494 63,609 194,898 94,156 Türkiye de tahmini doğum sayısı 1,286,796 17
Doğurganlık Tercihleri 2 yıl içinde istiyor 11,5% 2 yıldan sonra istiyor 14,3% İstiyor, zamanı için kararsız 0,6% Kararsız 2,8% Doğum yapması mümkün değil 3,5% Başka çocuk istemiyor 67,2% 18
Doğurganlık Tercihleri 2 yıl içinde çocuk istiyor 9,9% 2 yıldan sonra çocuk istiyor 13,6% İstiyor, zamanı için kararsız 0,9% Kararsız 3,1% 2 yıl içinde istiyor 11,5% 2 yıldan sonra istiyor 14,3% İstiyor, zamanı için kararsız %0,6 Kararsız 2,8% Doğum yapması mümkün değil 3,2% Başka çocuk istemiyor 69,3% Doğum yapması mümkün değil 3,5% Başka çocuk istemiyor 67,2% TNSA-2003 TNSA-2008 19
GEBELİĞİ ÖNLEYİCİ YÖNTEMLER Yöntem bilgisi, yöntem kullanımı (geçmişte kullanmış, araştırma tarihinde kullanma), yöntemin temin edildiği kaynak, kullanmama nedeni, gelecekte kullanma eğilimi... Modern Yöntemler Tüplerin bağlanması, Hap, RİA, Kondom, Enjeksiyon, İmplant, Diyafram/Köpük/Jel, Kadın Kondomu, Erkeğin Kanallarının Bağlanması, Acil Korunma Hapı Geleneksel Yöntemler Geri çekme, Takvim, Emzirme, folklorik (yerel) yöntemler 20
Yöntem Duyma ve Kullanma 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 99.8 99.6 93.6 91.3 77.6 73.1 63.8 46.0 27.1 Yöntem Biliyor Yöntem Kullanmış Halen Yöntem Kullanıyor Herhangi Bir Yöntem Modern Yöntem Geleneksel Yöntem 21
Yöntem Kullanan Kadınların Yüzde Dağılımı Halen evli %100.0 Herhangi bir yöntem %73.1 Yöntem kullanmıyor %26.9 Modern yöntem %46.0 Geleneksel yöntem %27.1 Tüplerin Bağlanması %8.3 Hap %5.3 Geri Çekme %26.3 Takvim %0.6 Diğer Geleneksel %0.2 RİA %16.9 Kondom %14.3 Diğer Modern %1.1 22
Yöntem Kullanımında Sayısal Büyüklükler Halen evli 12,310,784 Herhangi bir yöntem 8,999,183 Yöntem kullanmıyor 3,311,601 Modern yöntem 5,662,961 Geleneksel yöntem 3,336,222 Tüplerin Bağlanması 1,021,795 Hap 664,782 Geri Çekme 3,237,736 Takvim 73,865 Diğer Geleneksel 24,622 RİA 2,080,522 Kondom 1,760,442 Diğer Modern 135,419 23
Yöntem Kullanmayan Kadınlar Yöntem Kullanmayan Kadınlar 3,311,601 Halen Hamile (%22.4) 741,799 Postpartum (%6.0) 198,696 Menapoz/ Histerektomi (%16,4) 543,103 Risk altında (%55.2) 1,828,004 Risk altındaki kadıların toplam kadınlar içindeki oranı yüzde 14.9 24
Temel Özelliklere Göre Yöntem Kullanımı 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 26,6 28,6 28,1 24,6 26,7 34,2 23,6 27,1 47,8 45,8 40,3 48,2 48,8 37,9 46,0 41,4 38,5 31,1 29,6 25,6 23,6 24,5 24,4 26,9 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye Yöntem Kullanmıyor Modern Yöntem Geleneksel Yöntem 25
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler 80 70 60 63.3 62.6 63.9 71.0 73.1 50 40 31,0 34,5 37,7 42,5 46,0 30 20 10 0 32,3 28,1 26,2 28,5 27,1 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 Geleneksel Yöntem Modern Yöntem 26
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 32,3 28,1 26,1 28,5 27,1 31,0 34,5 37,8 42,5 46,0 36,7 37,4 36,1 29,0 26,9 TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 Yöntem kullanmıyor Modern yöntem Geleneksel yöntem 27
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 27,8 26,6 30,1 28,6 28,6 28,1 26,0 24,6 27,6 26,7 39,4 34,2 26,5 23,6 45,8 47,8 34,4 40,3 45,7 48,2 44,8 45,8 46,6 48,8 32,5 41,4 31,4 37,9 26,4 25,6 35,5 31,1 25,8 23,6 29,2 29,6 25,8 24,5 28,1 24,4 42,1 38,5 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Yöntem Kullanmıyor Modern Yöntem Geleneksel Yöntem 28
Yöntem Kullanımındaki Değişmeler 30 25 26,2 24,4 26,4 26,3 20 18,8 19,8 20,2 16,9 15 14,3 10 5 2,9 8,3 5,7 4,2 4,9 4,4 4,7 5,3 6,6 8,2 10,8 0 Tüplerin Hap RİA Kondom Geri çekme bağlanması TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 29
Yöntemlerin Temin Edildiği Kaynak Sağlık ocağı/evi 32,9 Diğer Kamu 4,2 Özel hastane/pol. 6,9 Özel doktor 4,3 Eczane 23,6 AÇSAP 3,0 Doğumevi 6,5 Devlet hastanesi 14,5 Diğer özel 0,2 Market/dükkan 3,9 30
Yöntemlerin Temin Edildiği Kaynak 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 0,2 0,6 0,0 18,6 81,3 Tüplerin bağlanması 62,9 36,6 21,9 78,0 12,6 48,1 39,2 4,1 35,0 61,1 Hap RİA Kondom Tüm modern yöntemler Kamu sektörü Özel sektör Diğer 31
Devlet hastanesi 14,5% Doğumevi 6,5% AÇSAP 3,0% Sağlık ocağı/evi 32,9% Diğer Kamu 4,2% Özel hastane/ poliklinik 6,9% Özel doktor 4,3% Eczane 23,6% Market/ dükkan 3,9% Diğer özel 0,2% TNSA-2008 Yöntemlerin Temin Edildiği Kaynak 32 Devlet hastanesi 11,2% Doğumevi 5,9% AÇSAP 5,0% Sağlık ocağı/evi 28,2% Diğer Kamu 7,4% Özel hastane/ poliklinik 5,2% Özel doktor 9,4% Eczane 24,8% Market/ dükkan 1,5% Diğer özel 1,4% TNSA-2003
Yöntemlerin Temin Edildiği Kaynaklardaki Değişmeler 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 1,7 0,2 1,8 0,6 1,0 0,0 16,3 18,6 27,6 21,9 67,5 62,9 82,0 81,3 30,6 36,6 71,3 78,0 6,4 12,6 59,3 48,1 34,1 39,2 2,7 4,1 39,7 35,0 57,7 61,1 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 Tüplerin Bağlanması Hap RİA Kondom Tüm modern yöntemler Kamu Özel Diğer 33
DOĞUM ÖNCESİ VE SONRASI BAKIM Doğum Öncesi Bakım TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen son doğumlar temel alınarak hesaplanmıştır. Doğum Sırasında Yardım TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen tüm doğumlar temel alınarak hesaplanmıştır. Doğumun Yapıldığı Yer TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen tüm doğumlar temel alınarak hesaplanmıştır. Doğum Sonrası Bakım TNSA-2008 öncesindeki beş yıl içinde meydana gelen son doğumlar temel alınmıştır. Doğumdan sonraki iki ay içinde bakım alınıp alınmadığı sorulmuştur. 34
Gebelik ve Doğumda Bakım Doğum Öncesi Bakım Doktor Ebe/Hemşire 2,5 89,5 Doğum Sırasında Yardım Doktor Ebe/Hemşire 27,2 64,1 Doğumun Yapıldığı Yer Sağlık kuruluşu Ev 9,7 89,7 0 20 40 60 80 100 35
Doğum Öncesi Bakım 100,0 90,0 1,7 2,1 1,0 3,6 4,3 2,5 80,0 70,0 4,7 2,3 60,0 50,0 40,0 93,0 79,4 94,7 93,6 90,8 91,4 76,8 89,5 30,0 20,0 10,0 0,0 0,0 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye Doktor Ebe/Hemşire 36
Doğum Sırasında Yardım 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 24,5 15,5 22,5 33,7 32,0 27,2 34,0 41,9 71,2 82,5 76,0 60,4 64,0 64,1 46,1 32,5 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye Doktor Ebe/Hemşire 37
Doğumun Yapıldığı Yer 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 5,4 3,3 1,2 7,2 3,9 20,4 27,2 9,7 94,0 96,0 98,3 92,2 95,6 79,0 72,2 89,7 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye Sağlık kuruluşu Ev 38
Gebelik ve Doğumda Bakımda Değişmeler 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 Yaş 62.4 67.5 92.0 91.3 89.7 80.9 83.0 75.9 Anne Sütü ve: 78.2 72.5 72.5 Halen Emzirilmiyor Sadece Anne Sütü Su Diğer Sıvılar 59.6 Katı/Lapa Mama Biberonla Beslenme Yaş 0-3 aylık 4.3 27.3 31.2 31.8 5.4 25.4 4-6 aylık 13.6 7.6 11.0 46.2 21.6 34.8 7-9 aylık 29.1 1.3 1.9 28.8 39.0 35.8 10-12 aylık 33.8 0.3 1.0 20.0 44.9 24.9 Toplam 18.7 10.2 12.5 32.7 25.9 30.3 Doğum öncesi bakım Doğuma yardımcı olan Doğumun yapıldığı yer TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 39
Doğum Sonrası Bakım 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 96,2 92,6 94,7 96,3 90,8 92,4 88,1 89,2 89,7 86,1 83,5 84,8 81,4 75,5 72,6 67,8 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye Anne Bebek 40
ERKEN YAŞ ÖLÜM HIZLARI TNSA-2008 deki tüm ölüm hızları araştırmadan önceki beş yıl için hesaplanmıştır. Ölüm hızlarının yaklaşık referans tarihi Haziran 2006 dır. Neonatal Ölüm Hızı, doğumdan sonraki bir ay içinde ölme olasılığı Postneonatal Ölüm Hızı, doğumdan sonraki bir aydan sonra ancak yıldan önce ölme olasılığı Bebek Ölüm Hızı, doğumdan sonraki bir yıl içinde ölme olasılığı Çocuk Ölüm Hızı, birinci ve beşinci doğum günleri arasında ölme olasılığı Beş-Yaş Altı Ölüm Hızı, doğumdan sonraki beş yıl içinde ölme olasılığı 41
Araştırmadan Önceki Dönemler İçin Ölüm Hızları 70 60 50 40 58,1 49,4 42,3 33,5 30 23,9 20 17,6 10 9,2 9,1 6,4 0 Bebek Ölüm Hızı Çocuk Ölüm Hızı Beş Yaş Altı Ölüm Hızı Araştırmadan önceki 10-14 yıl Araştırmadan önceki 5-9 yıl Araştırmadan önceki 0-4 yıl 42
Bebek Ölüm Hızları 30 25 22,4 21,8 25,3 20 18,5 17,6 15 10 14,7 9,4 11,4 5 0 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu Türkiye 43
Bebek Ölüm Hızındaki Değişmeler 325 300 275 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 0 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Shorter-Macura & GNS TNSA-1988 TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 44
Erken Yaş Ölüm Hızları 80 70 60 50 40 53 43 61 52 37 30 20 10 29 26 17 13 23 17 12 5 29 18 9 10 9 6 24 0 Neonatal Ölüm Hızı Postneonatal Ölüm Hızı Bebek Ölüm Hızı Çocuk Ölüm Hızı Beş-yaş altı Ölüm Hızı TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 45
Beş Yaş Altı Ölümlerde Sayısal Büyüklükler Canlı Doğum Sayısı 1,286,796 Beş Yaş Altı Ölüm Sayısı 30,883 Araştırma Tarihinde Yaşayanların Sayısı 1,255,913 Bebek Ölüm Sayısı 22,648 Çocuk Ölüm Sayısı 8,235 Neonatal Ölümler 17,243 Post-neonatal Ölümler 5,405 Erken Neonatal Ölümler 14,994 Geç Neonatal Ölümler 2,249 46
ÇOCUKLARIN AŞILANMASI TNSA-2008 de aşılanma bilgisi 2005-2008 yıllarında doğan tüm çocuklar için toplanmıştır. Aşılanma bilgisi iki kaynaktan toplanmıştır: Aşı Kartı ya da Annenin Beyanı Aşılanma hızları araştırma tarihinde 12-23 aylık olan çocuklar için hesaplanmıştır. Araştırma tarihinde 12-23 aylık olan çocuklar 2006 ve 2007 yıllarında doğan çocuklardır. Aşılanma hızları ana raporda tüm aşılar için 15-26 aylık çocuklar temel alınarak verilecektir. Bunun nedeni, Temmuz 2006 dan itibaren kızamık aşısının 9. ay yerine 12. ayda yapılmaya başlanmasıdır. 47
Aşı Kartı Olan ve Görülen Çocukların Yüzdesi 100,0 90,0 80,0 70,0 97,6 91,3 80,0 70,8 98,4 96,5 98,6 97,6 87,9 86,388,9 79,1 77,7 70,6 97,6 91,3 79,2 78,6 95,9 77,4 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Aşı kartı var Aşı kartı görüldü 48
Aşılanma Oranları (12-23 Aylık Bebekler) BCG DBT-1 DBT-2 DBT-3 Polio-1 Polio-2 Polio-3 Hepatit-1 Hepatit-2 Hepatit-3 Kızamık 96,0 97,3 91,6 88,5 96,5 91,5 87,4 97,1 91,2 85,1 83,2 Tam Aşılı Hiç Aşısı Yok 1,6 70,7 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 49
Aşılanma Oranları (12-23 Aylık Bebekler) BCG DBT-1 DBT-2 DBT-3 Polio-1 Polio-2 Polio-3 Kızamık 96,0 97,3 91,6 88,5 96,5 91,5 87,4 83,2 Tam Aşılı Hiç Aşısı Yok 1,6 73,9 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 50
Tam Aşılı Çocukların Yüzdesi 100,0 80,0 77,7 78,7 76,7 84,2 79,1 74,4 73,9 60,0 64,2 55,2 59,2 40,0 20,0 0,0 51
Aşılanma Oranlarındaki Değişmeler 100 90 80 70 96,0 97,3 87,7 88,5 75,8 91,6 64,4 88,5 96,5 94,7 82,8 91,5 69,1 87,4 83,2 79,4 73,9 60 54,2 50 40 30 20 10 0 2,81,6 BCG DBT-1 DBT-2 DBT-3 Polio-1 TNSA-2003 Polio-2 Polio-3 TNSA-2008 Kızamık Tam Aşılı Hiç Aşısı Yok 52
Aşılanma Oranları (15-26 Aylık Bebekler) BCG DBT-1 DBT-2 DBT-3 Polio-1 Polio-2 Polio-3 Hepatit-1 Hepatit-2 Hepatit-3 Kızamık 96,0 97,2 91,8 89,3 96,8 92,3 88,8 97,0 90,6 85,7 89,3 Tam Aşılı Hiç Aşısı Yok 1,6 76,8 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 53
Aşılanma Oranları (15-26 Aylık Bebekler) BCG DBT-1 DBT-2 DBT-3 Polio-1 Polio-2 Polio-3 Kızamık 96,0 97,2 91,8 89,3 96,8 92,3 88,8 89,3 Tam Aşılı Hiç Aşısı Yok 1,6 80,5 0,0 20,0 40,0 60,0 80,0 100,0 54
Tam Aşılı Çocukların Yüzdesi (15-26) 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 84,2 71,0 84,6 81,8 90,0 83,6 64,3 80,4 66,7 80,5 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 55
Yaşa Göre Emzirme 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 0-1 2-3 4-5 6-8 9-11 12-17 18-23 24-35 TNSA-2003 TNSA-2008 56
Emzirme ve Ek Gıda Halen emzirilmiyor 5,0 Sadece anne sütü 40,4% Halen emzirilmiyor 19,9% Anne sütü ve su; 3,8 Sadece anne sütü 1,6% Anne sütü ve sıvılar 1,2% Anne sütü ve mama 2,8% Anne sütü ve katılar 13,5% Anne sütü ve mama 15,6% Anne sütü ve sıvılar 7,6% Anne sütü ve su 18% Anne sütü ve katılar 70,7% < 6 Aylık Bebekler 6-9 Aylık Bebekler 57
Emzirme ve Ek Gıda 70 60 50 40 30 20 24,9 17,8 40,4 10 0 20,8 2,6 3,8 1,7 1,6 TNSA-2003 TNSA-2008 TNSA-2003 TNSA-2008 <6 Aylık 6-9 Aylık Sadece anne sütü Sadece anne sütü ve su 58
ÇOCUKLARIN BESLENME DURUMU TNSA-2008 den önceki beş yıl içinde doğan ve halen annesi ile birlikte yaşayan tüm çocukların boy ve kilo ölçümleri yapılmıştır. Kilo ölçüm aletleri UNICEF tarafından temin edilmiştir. TNSA-2008 de toplanan antropometrik veriler, ABD Sağlık İstatistikleri Merkezi (NCHS) tarafından tanımlanan ve ABD Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından onaylanan uluslararası referans grubu ile karşılaştırılmıştır. Referans grubun ortanca değerinden -2 ya da -3 standart sapma (SD) gösteren çocuklar temel alınarak 3 endeks hesaplanmıştır: Yaşa Göre Boy Endeksi, yetersiz beslenmenin kronik etkilerini gösterir. Yaşına göre kısa (-2 SD) ya da çok kısa (-3 SD) Boya Göre Ağırlık Endeksi, yetersiz beslenmenin akut etkilerini gösterir. Boyuna göre zayıf (-2 SD) ya da çok zayıf (-3 SD) Yaşa Göre Ağırlık Endeksi, yetersiz beslenmenin kronik ve akut etkilerini birlikte gösterir. Yaşına göre zayıf (-2 SD) ya da çok zayıf (-3 SD) 59
Çocukların Beslenme Durumu 12 10 10,3 8 6 4 3,2 2,8 2 0 0,9 0,0 0,3-2 SD'nin altındaki yüzde -3 SD'nin altındaki yüzde -2 SD'nin altındaki yüzde -3 SD'nin altındaki yüzde -2 SD'nin altındaki yüzde -3 SD'nin altındaki yüzde Yaşa Göre Boy Boya Göre Ağırlık Yaşa Göre Ağırlık 60
Yaşa Göre Boy Bodurluk (-2 SD) 25,0 20,0 17,2 20,9 22,0 15,0 10,0 7,7 7,8 7,7 7,1 7,5 10,3 5,0 4,4 0,0 61
Çocukların Beslenme Durumunda Değişmeler 20,0 18,0 16,0 14,0 12,0 10,0 8,0 6,0 4,0 2,0 0,0 18,9 16,0 12,2 10,3 5,9 6,1 3,6 3,2 3,0 1,9 0,7 0,9 0,4 0,4 0,3 0,0 9,5 8,3 3,9 2,8 1,8 1,4 0,6 0,3-2 SD'nin altındaki yüzde -3 SD'nin altındaki yüzde -2 SD'nin altındaki yüzde -3 SD'nin altındaki yüzde -2 SD'nin altındaki yüzde -3 SD'nin altındaki yüzde Yaşa Göre Boy Boya Göre Ağırlık Yaşa Göre Ağırlık TNSA-1993 TNSA-1998 TNSA-2003 TNSA-2008 62
İYOTLU TUZ TNSA-2008 in örnekleminde bulunan hanelerin yarısında, hanehalkının yemek pişirmekte kullandığı tuzun iyotlu olup olmadığı test edilmiştir. Test işlemi UNICEF ten sağlanan test solüsyonları kullanılarak hanehalkı görüşmesinin sonunda gerçekleştirilmiştir. Test işlemi sırasında öncelikle tuzun iyodat içerip içermediği test edilmiştir. Tuz iyodat içermiyorsa, iyodür içerip içermediğine ilişkin test işlemi gerçekleştirilmiştir. TNSA-2008 de iyodat ya da iyodür içeren tuzlar iyotlu olarak kabul edilmişlerdir. 63
İyotlu Tuz Kullanımı 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 90,0 71,5 93,5 78,6 85,3 90,5 61,4 97,4 57,8 85,4 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 64
İyotlu Tuz Kullanımındaki Değişmeler 100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 90,0 78,8 71,5 93,5 90,5 85,385,6 80,8 78,6 64,0 61,1 61,4 97,4 90,5 57,8 70,2 85,4 50,0 49,1 47,2 46,1 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0 Kent Kır Batı Güney Orta Kuzey Doğu İstanbul GAP Türkiye TNSA-2003 TNSA-2008 65
Son Sözler... Doğurganlık Doğurganlık dönüşümü kesintisiz olarak devam ediyor Doğurganlığın yaş yapısı değişiyor Kadınların üçte ikisi başka çocuk istemiyor Yöntem kullanımı Modern yöntem kullanımı artıyor, geleneksel yöntem kullanımı azalıyor Geri çekme kullanımındaki yaygınlık sürüyor Modern yöntem kullanımındaki artış daha çok yöntem kullanmayan kadınlardan kaynaklanıyor 66
Son Sözler... Doğum öncesi ve sonrası bakım Sağlık personelinden doğum öncesi bakım alan annelerin ve sağlık personelinin yardımcı olduğu doğumların oranı yüzde 90 ların da üzerinde Evde yapılan doğumlar yarı yarıya azalmış durumda Doğum sonrasında bakım alan anne ve bebeklerin oranı yüzde 85-90 seviyesinde Bebek ölümleri Bebek ölüm hızı son beş yılda yüzde 39 azalmış ve binde 18 seviyesine gerilemiş durumda Bebek ölümlerinin yüzde 76 sı neonatal ölümler Neonatal ölümlerin yüzde 87 si ise erken-neonatal ölümler Çocuk ölümleri binde 9-10 seviyesinin altında 67
Son Sözler... Anne sütü Sadece anne sütü ile beslenen bebeklerin oranı artıyor Ek gıdaya başlama yaşı halen çok küçük Biberonla beslenme çok yaygın Beslenme Beş yaşından küçük çocukların yüzde 10 unun boyu yaşına göre kısa Boyuna/yaşına göre zayıf olan çocukların oranları önemli derecede azalmış durumda Beslenme sorunu akut değil kronik 68
Son Sözler... Aşı Tüm aşıların yaygınlığında önemli iyileşmeler var Dozlar arasındaki geçiş sorunu azalmış, ancak halen önemli bir sorun 12-23 aylık çocukların dörtte-üçü; 15-26 aylık çocukların ise beşte dördü tam aşılı İyotlu Tuz İyotlu tuz kullanımı yüzde 85 seviyesinde İyotlu tuz kullananların yüzde 90 ı iyodatlı tuz kullanıyor 69
En Son Sözler... Anne ve çocuk sağlığı göstergelerinde tüm sosyo-demografik gruplarda çok olumlu gelişmeler olduğunu ancak Tüm göstergeler için iki temel farklılığın azalarak da olsa sürdüğünü gösteriyor. Yerleşim yerleri arasında (kent-kır) Bölgeler arasında (Doğu ve diğerleri) 70
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü T.C. Sağlık Bakanlığı Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü 71