E C O N O M I C U S MAKRO İKTİSAT VE PARA-BANKA KREDİ Konu Anlatımlı Örnekler Yorumlar Uyarılar Pratik Bilgiler Özgün Sorular ve Açıklamaları Çıkmış Sorular ve Açıklamaları 2015 KPSS ve kurum sınavları için özgün soru ve konu anlatımından oluşan TEK KİTAP Müfettişlik Uzmanlık Denetmenlik Banka Sınavları Kontrolörlük Kaymakamlık Hakimlik DİLEK ERDOĞAN KURUMLU
Dilek ERDOĞAN KURUMLU KPSS MAKRO İKTİSAT ve PARA-BANKA-KREDİ ISBN 978-605-364-624-2 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 4. Baskı: Ağustos 2014, Ankara Yayın-Proje Yönetmeni: Ayşegül Eroğlu Dizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Ayrıntı Basım Yayın ve Matbaacılık Ltd. Şti. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 770. Sokak No: 105/A Yenimahalle/ANKARA (0312-394 55 90) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 13987 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Değerli adaylar; Toplumda en değerli beşeri sermayemiz olan sizler, yıllarca girdiğiniz sınavlardan sonra yeni bir sınavla daha karşı karşıyasınız. Devlet kurumlarına atanmak, özellikle uzman ve müfettiş olabilmek için önce KPSS barajını geçmeli ve o sınavlara KPSS Alan Bilgisi'nden alacağınız puanlarla başvuru hakkı elde etmelisiniz. Zor bir süreçle karşı karşıyasınız fakat bu sürecin sonunda elde edeceğiniz mevkileri düşünürseniz bu güçlüklere çok daha rahat katlanabilirsiniz. Bu çok önemli olan süreçte, Alan Bilgisi'nde biliyoruz ki hepinizin en büyük korkularından biri "iktisat". Analizleri, formülleri, yorumları... İktisatda her gün yeni birşey keşfeder; engin bir denizde istediğiniz kadar açılabilirsiniz! Fakat bizim amacımız bu denizde sizi kaybetmek değil güvenli bir yolla sonuca ulaştırmaktır. Bu amaçla hazırlanan kitabımızda size en pratik ve en kolay test yöntemleriyle iktisadı öğretmek ve her şeyden önemlisi korkulan değil sevilen bir iktisat dersi sunmak hedeflenmiştir. Ayrıca sadece KPSS soruları değil, kurumların müfettişlik ve uzmanlık sınav soruları da dikkate alınarak KPSS sonrası da kütüphanenizde bulunması gereken bir kitaba dönüştürülmüştür. KPSS Alan İktisat'ta soru dağılımı; Mikro İktisat 9 Makro İktisat 8 Para - Banka-Kredi 3 Uluslararası iktisat 4 Büyüme ve Kalkınma 3 Türkiye Ekonomisi 2 İktisadi Doktrinler Tarihi 1 Toplam 30 soru gelmiştir. 2014'de ÖSYM 3 soru hariç diğer soruları yayınlamamıştır. Kitaplarımızın sonunda ilan edilen 3 soru ve sizlerden gelen sorulardan hareketle türetilen KPSS 2014 iktisat benzer sorularımız ve çözümleri yer almaktadır. Yayında emeği geçen herkese sonsuz teşekkür eder, tüm sınavlarınızda başarılar dileriz. Dilek ERDOĞAN KURUMLU
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Makro İktisada Giriş KLASİK VE KEYNESYEN YAKLAŞIM...3 Makro Ekonominin Performans Göstergeleri...4 Makro Ekonomik Amaç ve Araçlar...5 MAKRO İKTİSATTA TEMEL KAVRAMLAR...5 Fiyat Endeksleri...5 Nominal ve Reel GSYİH...6 MİLLİ GELİR HESAPLAMALARI...7 GSMH ve GSYİH...7 GSYİH Hesaplama Yöntemleri...7 Potansiyel GSMH...8 Önemli Özdeşlikler...10 Makro Ekonomik Kuramların Karşılaştırılması...11 TEST-1 KURUM SORULARI...12 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ...16 TEST-2...20 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ...23 2. BÖLÜM Basit Keynesyen Model ve Milli Geliri Belirleyen Faktörler TÜKETİM HARCAMALARI VE TÜKETİM FONKSİYONU...29 Tüketim Fonksiyonu...29 Tüketim ve Gelir Arasındaki İlişki...30 Tüketim Teorileri...31 TASARRUF VE TASARRUF FONKSİYONU...33 Tasarruf Fonksiyonu...33 Marjinal ve Ortalama Tasarruf Eğilimi...34 Marjinal ve Ortalama Tüketim Eğilimi...34 YATIRIM VE YATIRIM FONKSİYONLARI...37 Yatırım Fonksiyonu...37 Sermayenin Marjinal Verimliliği...38 Tobin'in q Teorisi...39 Kredi Tayınlaması...40 KAMU HARCAMALARI...42 NET İHRACAT...42 TEST-1 KURUM SORULARI...45 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ...49 TEST-2...53 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ...56
PEGEM AKADEMİ vi 3. BÖLÜM Denge Milli Gelir Düzeyinin Belirlenmesi ve Çarpan Analizi KEYNESYEN TOPLAM HARCAMALAR YAKLAŞIMI... 63 TASARRUF-YATIRIM EŞİTLİĞİ YÖNTEMİ... 66 Sızıntılar... 66 Enjeksiyonlar... 66 DENGE MİLLİ GELİR DÜZEYİNİN DEĞİŞMESİ VE ÇARPAN ANALİZİ... 67 Çarpan Analizi... 67 Deflasyonist ve Enflasyonist Açık... 69 Otomatik Stabilizatörler... 70 Hızlandıran Prensibi... 70 Ricardo-Barro Hipotezi... 71 Çarpan Sürecinde Aşamalar... 72 TEST-1 KURUM SORULARI... 74 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ... 78 TEST-2... 82 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ... 85 4. BÖLÜM Paranın Makro Ekonomideki Rolü PARA... 91 Para Çeşitleri ve Benzerleri... 91 Paranın Evrimi... 91 Paranın İşlevleri ve Özellikleri... 91 KAYDİ PARA... 92 PARA ARZI... 93 Para Arzı Tanımları... 93 PARA TALEBİ... 94 Klasik Para Talebi... 94 Keynesci Para Talebi... 95 Modern Miktar Kuramı... 95 PARA PİYASASINDA DENGE... 96 Para Talebinin Faiz Esnekliği... 97 Para Talebinin Faiz Esnekliğinde Düşünceler... 97 TEST-1 KURUM SORULARI... 98 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ... 100 TEST-2... 102 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ... 104
vii PEGEM AKADEMİ 5. BÖLÜM IS-LM Analizi MAL PİYASASINDA DENGE (IS EĞRİSİ)...109 IS Eğrisi...109 IS Eğrisinde Kaymalar...110 IS Eğrisinin Denklemi ve Eğimi...111 PARA PİYASASINDA DENGE (LM EĞRİSİ)...113 LM Eğrisi...113 LM Eğrisinde Kaymalar...114 LM Eğrisinin Eğimi...114 MAL VE PARA PİYASALARININ BİRLİKTE DENGESİ...115 Dengesizlikler ve Dengesizliklerin Giderilmesi...116 IS-LM Modelinde Dört Uç Durum...117 PARA VE MALİYE POLİTİKALARININ ETKİNLİĞİ...117 Keynesyen Bölge...117 Ara Bölge...118 Klasik Bölge...119 TEST-1 KURUM SORULARI...120 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ...123 TEST-2 KURUM SORULARI VE DİĞERLERİ...128 TEST-2 KURUM SORULARI VE DİĞERLERİNİN ÇÖZÜMLERİ...131 6. BÖLÜM Toplam Talep-Toplam Arz Analizi TOPLAM TALEP EĞRİSİ (AD)... 137 Toplam Talep Eğrisinin Negatif Eğimli Olma Nedenleri... 138 Toplam Talep Eğrisinin Eğimi... 139 Toplam Talep Eğrisinin Kayması... 139 Talep Yönetimi Politikaları Olarak Maliye ve Para Politikaları... 140 TOPLAM ARZ EĞRİSİ (AS)... 142 Keynesyen Toplam Arz Modeli... 143 Klasik Toplam Arz Modeli... 143 Monetarist Toplam Arz Eğrisi... 143 Pozitif Eğimli Toplam Arz Eğrisi... 144 Yeni Klasik Toplam Arz Modeli... 145 Neo Keynesyen Toplam Arz Modeli... 146 Reel Konjonktür Toplam Arz Modeli... 146 PARA VE MALİYE POLİTİKALARI... 146 Keynesyen Bölge... 146 Ara Bölge... 147 Klasik Bölge... 147 TEST-1 KURUM SORULARI... 148 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ... 153 TEST-2... 159 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ... 162
PEGEM AKADEMİ viii 7. BÖLÜM Açık Ekonomi (IS-LM-BP Analizi) ÖDEMELER BİLANÇOSU...167 DÖVİZ KURU VE DÖVİZ KURU SİSTEMLERİ...168 Sabit Döviz Kuru Sistemi...169 Esnek Döviz Kuru Sistemi...169 MARSHALL-LERNER KOŞULU VE J EĞRİSİ...170 ÖDEMELER BİLANÇOSU DENGESİ...172 BP Eğrisinin Kayması ve Eğimi...172 Açık Ekonomide IS ve LM Eğrisi...173 MUNDELL-FLEMİNG MODELİNDE POLİTİKALARIN ETKİNLİĞİ...174 Tam Sermaye Hareketliliğinde Para Politikaları...174 Tam Sermaye Hareketliliğinde Maliye Politikaları...176 Tam Sermaye Hareketsizliğinde Maliye Politikaları...177 Tam Sermaye Hareketsizliğinde Para Politikaları...178 Kısmî Sermaye Hareketliliğinde Maliye Politikaları...179 Kısmî Sermaye Hareketliliğinde Para Politikaları...181 Sonuç...182 TEST-1 KURUM SORULARI...183 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ...185 TEST-2...188 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ...190 8. BÖLÜM Enflasyon ve İşsizlik ENFLASYON...195 Enflasyon Türleri ve Maliyetleri...196 Para ve Enflasyon İlişkisi...197 Senyoraj ve Enflasyon Vergisi...198 Para İkamesi...198 Enflasyon ve Vergi...199 Laffer Eğrisi...199 İŞSİZLİKLE İLGİLİ BAZI GÖSTERGELER VE TAM İSTİHDAM...200 İşsizlik Oranı...200 İşsizlik Türleri...201 Doğal İşsizlik Oranı...203 Beveridge Eğrisi...204 ENFLASYON VE İŞSİZLİK ARASINDAKİ İLİŞKİ...205 Philips Eğrisi...205 Histerezis Hipotezi...208 Okun Yasası...209 PHILIPS EĞRİSİ ANALİZİNE İKTİSAT OKULLARININ BAKIŞI...209 YAŞAMDAN...210 TEST-1 KURUM SORULARI...211 TEST-1 KURUM SORULARI ÇÖZÜMLERİ...215 TEST-2...220 TEST-2 ÇÖZÜMLERİ...222