Avrupa Birliği Maddi Hukuku AB İç Pazarının Gelişimi -5. Ders- Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Lisans Programı 2012-2013 Güz Dönemi Yrd. Doç. Dr. İlke GÖÇMEN
Bütünleşmenin Farklı Aşamaları Serbest Ticaret Alanı Taraf devletler arasında malların serbest dolaşımının sağlanması (Üçüncü ülkeler ile kurulan ticari ilişkilerde özerklik) Gümrük Birliği Serbest Ticaret Alanı + Üçüncü ülkelere yönelik ortak dış ticaret politikası Ortak Pazar Gümrük Birliği + Kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı Parasal Birlik Ortak Pazar + Tek para birimi Ekonomik Birlik Parasal Birlik + Merkezi bir otorite tarafından yürütülen tek parasal ve mali politika Siyasi Birlik Ekonomik Birlik + Merkezi bir otoritenin merkezi bir parlamentoya karşı sorumlu tutulması + ortak dış politika ve güvenlik politikası İlke GÖÇMEN 2
Avrupa Birliği ve Bütünleşmenin Farklı Aşamaları AB deki gelişmeler gümrük birliği, iç pazar, ekonomik ve parasal birlik, siyasi birlik. İlke GÖÇMEN 3
Gümrük Birliği AET (1958) Gümrük birliği, 12 yıl içinde kurulacaktır. Gümrük birliği mal ticareti üye devletler arasındaki ithalat ve ihracattaki gümrük vergileri ve bunlara eşdeğer etkili harçlar yasaktır. üçüncü ülkelere karşı Ortak gümrük tarifesi uygulanır. Tamamlanma 1 Temmuz 1968 (Hedefe göre, 18 ay önce ) İlke GÖÇMEN 4
Gümrük Birliği Gümrük birliği ile bağlantılı kurallar üye devletler arasındaki ithalat ve ihracattaki miktar kısıtlamaları ve bunlara eşdeğer etkili önlemler, yasaktır. Rekabet kuralları Devlet yardımı kuralları İlke GÖÇMEN 5
Ortak Pazar / Tek Pazar / İç Pazar AET (1958) Ortak pazar, 12 yıl içinde kurulacaktır. Ortak pazar gereğince, Topluluk etkinlikleri malların kişilerin hizmetlerin sermayenin serbest dolaşımı ile ilgili üye devletler arasındaki engellerin kaldırılmasını içerir. İlke GÖÇMEN 6
Ortak Pazar / Tek Pazar / İç Pazar Ademimerkezi Model (Negatif Bütünleşme) + Merkezi Model (Pozitif Bütünleşme) Negatif bütünleşme Kurucu antlaşmadaki her bir serbest dolaşım hükmü serbest dolaşıma yönelik engeller, kaldırılacaktır. Vatandaşlık (uyrukluk) temelinde ayrımcılık yapılmaması ilkesi + pazara erişim ilkesi (serbest dolaşıma yönelik engel veya kısıtlamaların kaldırılması) Pozitif bütünleşme Kurucu antlaşmadaki özel ve genel hükümler Üye devlet hukukları, iç pazarın kurulması ve işleyişi gerektirdiği ölçüde, uyumlaştırılacaktır. İlke GÖÇMEN 7
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön İç pazara erişim --- Karşılıklı etkileşim Kurucu antlaşma İkincil hukuk Divan kararları Bu meyanda, genel olarak, iç pazara erişebilmek için, zaman içinde, Uyumlaştırma için gerekli yasama usulleri basitleştirilmiş; Yasama tasarruflarının odak noktası değiştirilmiş; Yargısal doktrin sayesinde iç pazara erişmek kolaylaşmıştır. İlke GÖÇMEN 8
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön 1970 ve 1980 li yıllar Topluluk karar alma süreci yavaştır. Uyumlaştırma oybirliği Komisyon ayrıntılara inmektedir. Adalet Divanı Kurucu antlaşma hükümlerinin yorumu negatif bütünleşme Özellikle malların serbest dolaşımı» ayrımcı önlemlerin yanı sıra» Topluluk içi ticareti doğrudan ya da dolaylı, fiilen ya da potansiyel olarak güçleştirmeye elverişli tüm önlemler, kural olarak, Topluluk hukukuna aykırıdır.» Karşılıklı tanıma ilkesi, getirmiştir. İlke GÖÇMEN 9
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön 1980 li yıllar Topluluk mevzuatı + Divan kararları Ortak pazar İlke GÖÇMEN 10
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön 1985 Brüksel AHDBK Komisyona görev: 1992 yılına kadar iç pazara erişilmesi için alınması gerekli tedbirler Komisyon (1985) İç Pazarın Tamamlanması Hakkında Beyaz Kitap ticarete yönelik fiziki, teknik ve mali engellerin kaldırılması Örnekler» Sınır ve gümrük kontrolleri» Standartlar arası farklılıklar (söz gelimi, mal üretimi)» Dolaylı vergiler arası farklılıklar (KDV, ÖTV) İlke GÖÇMEN 11
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön Avrupa Tek Senedi (i 1986 y 1987) Kurucu antlaşmalar, ilk kez, ciddi biçimde değiştirilmiştir. İç pazar tanımı ve hedefi getirilmiştir. İç pazar: kurucu antlaşmanın hükümleri çerçevesinde malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbestçe dolaştığı, iç sınırları olmayan bir alandır. 1992 yılı sonuna kadar kurulacaktır. İlke GÖÇMEN 12
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön İç pazara yönelik, üye devlet kurallarının yakınlaştırılması ile ilgili tasarruflar nitelikli oyçokluğu Karar alma süreci, hızlanmıştır. nitelikli oy çokluğu Komisyon ayrıntılara inmek yerine, karşılıklı tanımaya dayalı genel yaklaşım İlke GÖÇMEN 13
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön 1992 yılı sonu İç pazar büyük ölçüde tamamlanma» (AB resmi belgelerine göre ) İç pazara erişmek Statik bir hedef (X) Dinamik bir süreç ( ) 1992 yılı sonrası Özellikle kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımına ilişkin kayda değer kimi gelişmeler yaşanmıştır. İlke GÖÇMEN 14
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön Sermayenin serbest dolaşımı Maastricht Antlaşması (1993) İlgili hüküm, tıpkı diğer serbest dolaşım hükümleri gibi, bu serbestîye yönelik kısıtlamaların kaldırılmasını öngörmektedir. ABAD Kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımı Bu serbest dolaşımların kullanımını zorlaştırmaya ya da daha az çekici kılmaya elverişli ulusal önlemler, kural olarak, Topluluk hukukuna aykırıdır. Böylelikle, mallar alanındaki içtihat, bu alanlara aktarılmıştır. İlke GÖÇMEN 15
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Kurumsal Yön Schengen Rejimi Amsterdam Antlaşması (1999) Schengen Anlaşması (1985) ve Uygulama Sözleşmesi (1990) kişilerin serbest dolaşımı --- iç sınır kontrollerinin kaldırılması Sınır kontrollerinin kaldırılması 1995: Belçika, Almanya, Fransa, Lüksemburg, Hollanda, İspanya ve Portekiz 1998: İtalya ve Avusturya 2000: Yunanistan 2001: İsveç, Danimarka, Finlandiya (ve Norveç ile İzlanda) 2008: Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovenya, Slovakya 2009: (İsviçre) İlke GÖÇMEN 16
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön İç pazar, esas olarak, ekonomik bir projedir. Bu meyanda, iç pazar, AB politikasının ekonomik ve sosyal boyutunun karşılıklı ilişkisini gündeme taşımaktadır. İlke GÖÇMEN 17
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön İç pazarı dengeleyici kimi politika alanları, zaman içerisinde, kurucu antlaşmalara dahil olmuştur. Örneğin, şu konular kurucu antlaşmaya eklenmiştir: sosyal politika işverenler ile işçiler arası sosyal diyalog ekonomik ve sosyal uyum tüketici politikası istihdam politikası Birlik vatandaşlığı özgürlük, güvenlik ve adalet alanı temel haklar İlke GÖÇMEN 18
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön Örnek olarak, Komisyon, 2007 yılında iç pazar vizyonunu yenilemiştir: Her ne kadar geleneksel olarak tek pazar politikası, çoğunlukla düzenleyici araçlar aracılığıyla sınır aşırı engellerin kaldırılmasını amaçlamışsa bile; [artık] tüketici tercihine saygı gösteren, sosyal ve çevresel olarak sağduyulu ve rekabetçi bir iş çevresinin geliştirilmesi göz önünde tutularak; vatandaşlar, tüketiciler ve iş adamlarının yararına pazarların daha iyi işlemesi sağlanacaktır.» COM (2007) 60 final, A Single Market for Citizens, 2007, pt. 3. İlke GÖÇMEN 19
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön Lizbon Antlaşması (2009) Ekonomik ve sosyal hedefler arasında farklı bir dengeye yer vermektedir: iç pazar kurulması yinelenmekte; ancak iç pazar; aşağıdaki hedeflerle tamamlanmaktadır: yüksek derecede rekabetçi bir sosyal piyasa ekonomisi, çevrenin korunması, bilimsel ve teknolojik ilerlemenin arttırılması, sosyal dışlanma ve ayrımcılık ile mücadele edilmesi, sosyal adaletin arttırılması, çocuk haklarının korunması. İlke GÖÇMEN 20
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön İç pazardaki politika oluşumu, aşağıdaki konuları da dikkate alacaktır (yatay hükümler) yüksek bir istihdam düzeyi yeterli sosyal koruma güvencesi sosyal dışlama ile mücadele eğitim, staj ve insan sağlığının korunmasında yüksek bir düzeye ulaşılması kadın-erkek eşitliğinin arttırılması cinsiyet, ırk veya etnik köken ile din veya inanış, özürlülük, yaş ya da cinsel tercihe dayalı ayrımcılık ile mücadele edilmesi çevrenin ve tüketicinin korunması hayvanların sıhhati ve korunması İlke GÖÇMEN 21
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön ABAD ve ekonomik olmayan politika alanlarına yönelik gelişmeler DeutschePost kararı (2000) --- eşit işe eşit ücret ilkesi: [ABİHA md. 157] ile güdülen ekonomik amaç, yani farklı üye devletlerde yerleşik teşebbüsler arası rekabetteki bozulmanın ortadan kaldırılması, aynı hükümce güdülen ve temel bir insan hakkının dışavurumu olan sosyal amaca göre ikincil konumdadır. İlke GÖÇMEN 22
Tarihsel Bakış Açısıyla İç Pazar: Maddi Yön Viking kararı (2007) Topluluğun yalnızca ekonomik değil; aynı zamanda sosyal bir amacı olması nedeniyle, kurucu antlaşmanın malların, kişilerin, hizmetlerin ve sermayenin serbest dolaşımına dair hükümleri uyarınca tanınan haklar, sosyal politika tarafından güdülen hedefler ile dengelenmelidir. İlke GÖÇMEN 23
AB de İç Pazar AB için bir iç pazar yaklaşık elli yılı aşkın bir süredir gelişmektedir. İç pazar ve ona dair serbest dolaşım hâlen merkezi konumda durmaya devam etmektedir. İlke GÖÇMEN 24