ISSN: 13057839 Ekim - Aral k 2010 SAYI: 22 BIRLIK ten TÜRK YE S GORTA VE REASÜRANS fi RKETLER B RL YAYINIDIR Trafik Hasar nda 'Do rudan Tazmin' Sistemi Do rudan Tazmin, iki arac n kaza yapmas sonucu kusursuz ya da k smi kusurlu taraf n, u rad zarar poliçeyi sat n ald flirketten tazmin edebilmesini sa layan sistemdir.
BIRLIK ten Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i yay n d r 3 ayda bir yay nlan r Para ile sat lmaz ISSN: 13057839 mtiyaz Sahibi Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i Ad na Hulusi TAfiKIRAN Genel Yay n Yönetmeni Erhan TUNÇAY Sorumlu Yaz flleri Müdürü Gamze D LER Yay n Kurulu Erhan TUNÇAY Zihni METEZADE Mehmet KALKAVAN Gamze D LER Yay n Dan flman Noyan DO AN Grafik Tasar m ILGIN BALA Çizer Serdar GÜNB LEN Yönetim Yeri Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i Adres: Büyükdere Cad. Büyükdere Plaza No: 195/1 2 34394 Levent / STANBUL Tel: 0212 324 19 50 Faks: 0212 325 61 08 E-posta: birlikten@tsrsb.org.tr B RL K ten dergisinde yay mlanan yaz ve foto raflar n tüm haklar Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i ne aittir. Kaynak gösterilerek kullan labilir. Dergide yeralan köfle yaz lar ndan do abilecek hukuki sorumluluk, yazarlar n kendisine aittir. Bask Ömür Matbaac l k A.fi. Haramidere Beysan Sanayi Sitesi Birlik Cad. No: 20 34524 Büyükçekmece - stanbul info@omur.com.tr çindekiler GÖRÜfi Baflkan dan...1 Bize Göre...2 Hazine Müsteflar Sigorta Genel Müdürü...47 TSRfiB Görüfl...49 B RL K TEN HABERLER Yunanistan da 12. Sigorta Konferans...3 TSRfiB Atama Haberi...5 IAIS Genel Kurulu...6 Sadece Çizgi Film Kahramanlar n n Sigortaya htiyac Yoktur...7 Mortalite-Morbidite Toplant s...8 Solvency II Sempozyumu...9 NCELEME - ARAfiTIRMA Sigortac l kta flletmeler Kriz Yönetim Sürecinde Ne Yapabilir -1-...11 Kapak Konusu: Trafik Kazalar...17 Mevzuat Sorunlar ve Yarg Kararlar...22 Sigorta statistikleri...34 AB ve S GORTA 2009 Y l nda Sigorta Sektörü ve Gelecek Tahminleri...25 2009 Y l nda Rakamlarla Avrupa Sigorta Piyasas...30 HABERLER TSEV...41 SEGEM...51 GÜVENCE HESABI...54 S GORTA B LG MERKEZ...59 DASK...65 TARS M...70 DIfi BASIN tatlya da Motorlu Tafl t Sigorta Primlerinde Art fl...74 Macaristan da Çevre Felaketi...75 AB Biyoçeflitlilik Konusunda Platform Oluflturacak...76 FERMA ve BIPAR Protokol mzalad...78 RÖPORTAJ Heykelt rafl Tu rul Selçuk ile Asl nda Biz Yeni Bir fiey Yapm yoruz, Sadece Ça n Dilini Kullanarak Yeniden Yorumluyoruz...79
BAfiKAN dan De erli Meslektafllar m, Bir y l daha tamamlad k. Bu y l, flirketlerimizin k?r/zarar tablolar için geçen seneden daha verimli geçirdi ini söyleyebilmek ne yaz k ki mümkün de il. Nihai muallâk hasar tutar n n tespitinde kullan lan metot de iflikli i sebebiyle geçen sene ile tam olarak karfl laflt r lmas kolay de ilse de, flahsi kan m bu senenin 2009 y l ndan daha olumsuz geçti idir. Teknik olarak sektördeki fiyat rekabeti trafikte biraz olsun düzelme göstermifl, buna karfl n kasko sigorta sonuçlar geçen seneye göre kötüleflmifl, ama en belirgin farkl l k mali gelirlerde devam eden azalma olmufltur. Rekabet koflullar n n sertli ini kabul etmekle birlikte, fiyatlama konusunda rasyonellikten bu denli uzaklaflman n daha iyi sonuçlar oluflturmas n beklemek zaten fazla iyimserlik olurdu. Faizlerde gerçekleflen düflüflün de fazla beklenmedik olmad n dikkate ald m zda, gerçekten bu durumu izah etmek veya anlayabilmek zor olmakta. Umuyorum 2011 ve sonras, son iki y lda yaflan - lan olumsuz piyasa ortam n bizlere unutturur. Tam y l sonuçlar n n eylül sonundaki tabloyu çok de ifltirmeyece ini kabul edersek bizler için zaten baflka bir olas l k geçerli olamaz. Hayat d fl sigorta sektörünün, özvarl k gelirine ra men bilanço zarar yaratt düflünülürse, 2011 de ifl yapma prensiplerimizin özellikle fiyatland rma konusunda çok de iflim göstermesi gerekiyor. Bir yandan bilanço dip rakamlar ndaki bu olumsuzluk, di er taraftan birçok flirketimizde oluflmas muhtemel ek sermaye ihtiyac n dikkate ald mda, flahsen en çok merak etti im husus flirket yönetim kurullar n n bu sonuçlara nas l bir reaksiyon gösterece idir. ki y ld r hayat d fl sektörde özvarl k getirisinin, faiz getirisinin oldukça gerisinde kalmas, en fazla sermayedar n dolay s yla onlar n flirket yönetimindeki temsilcilerinin konusudur. Son y llarda kötü bilanço sonuçlar sebebiyle flirketlerimizde çok say da genel müdür ve yard mc s de iflikli i yafland. Perflembe nin gelifli daha Pazar dan belliyken, flirketin stratejik prensiplerini kesin hatlarla çizmek yönetim kurullar n n ifllevidir. Bu sebeple, flirket profesyonellerini piyasa flartlar ortas nda yaln z b rakt klar n düflünerek, yönetim kurullar n n da ifllevlerini gözden geçirmelerinde yarar oldu una inan yor, bunu yap c bir elefltiri olarak vurgulamak istiyorum. Sevgilerimle, Hulusi TAfiKIRAN Baflkan
B ZE GÖRE De erli Birlikten Okurlar, 2010 y l n geride b rakt k ve yeni bir döneme girdik. Son birkaç y ld r sektörümüz için parlak sonuçlar alamad m z hepimizce malum. Baflta yaflanan küresel kriz, devam nda sektörümüzde bitmeyen fiyat rekabeti ve daha birçok etkenin yol açt bilanço zararlar 2011 de bu olumsuzluklar n etkisini yaflamadan ne gibi önlemler almam z gerekti i konusunda bize bir fikir vermeli diye düflünüyorum. Ülkemizde AB mevzuat na uygun ve paralel bir mevzuat var. Sigorta flirketlerimizin teknik alt yap s, insan kaynaklar kalitesi, yayg n acente a, ürün yelpazesindeki çeflitlilikle büyük bir potansiyeli oluflturuyor. Asl nda karamsarl a kap lmaya gerek olmayan bir sektöre sahibiz. Yabanc sermayenin Türk Sigorta Sektörüne yapt ciddi bir yat r m var. Geçti imiz y l Gayri Safi Milli Has la içindeki sigorta primi 12.8 Milyar TL ile yüzde 1.2 paya sahipti. Bu oran n geliflmifl ülkelerde yüzde 8-9 civar nda oldu unu biliyoruz. Hatta baz ülkelerde bu oran yüzde 10 un üzerine ç k yor. Dolay s ile gidilecek çok yolumuz, kat edece imiz mesafelerimiz var. Önceli imizin Türk Sigorta Sektörünün hak etti i sigortal l k oran n yakalamas oldu u kanaatindeyim. Ayr ca ülkemizde sigortac l n yaratt ve yarataca orta ve uzun vadeli fonlar bak m ndan da oldukça önem tafl d - bir gerçek. Yarat lan de erlerin korunmas ve devletin üzerindeki yüklerin azalt lmas anlam nda özellikle bireysel sigortac l n geliflimi ve yayg nlaflmas gerekiyor. Geçti imiz y l yaflad m z küçülme nedeniyle bunun sektörümüze olumsuz yans malar ndan bir an önce ç kmak, yeni hedefler, ileriye dönük ak lc politikalarla bu inifli tekrar ç k fla çevirmek zorunday z. Prim baz nda geliflme yaflanmas na ra men üretilen üretilen primler kâra yans mad. Hasar prim oranlar ndaki denge, fiyat rekabeti bask s alt nda kalmadan sa lanabildi inde büyük bir aflama kaydetmifl olaca z.2010 y l ndaki teknik karfl l klarla ilgili uygulaman n negatif yans - malar n n ise önümüzdeki y llarda ayn flekilde olmayaca n tahmin ediyorum. Yeni bir y la girerken karamsar tablolar yerine baflar l bir dönem geçirme niyetiyle bafllay p, ayn flekilde de bitirmeyi temenni ediyorum. Dergimizde ise Birlik olarak çal flmalar m z, etkinliklerimizi sizle paylafl yor, sektörümüzün gerek AB ve gerekse dünya sigortac l k sektörüyle k yaslayabilece iniz faaliyetlerini sizlere B RL KTEN arac l ile aktarmaya devam edece imizi belirterek sa l k ve mutluluk dolu günler diliyorum. Erhan TUNÇAY Genel Sekreter 02
B RL K TEN HABERLER Yunanistan da 12.Sigorta ve Reasürans Konferansı irlik, 2 4 Eylül 2010 tarihleri aras nda Yunanistan n Hydra Adas nda gerçeklefl- B tirilen 12. Sigorta ve Reasürans konferans na kat ld. Bat ve Merkez Avrupa ülkeleri ile Do u Akdeniz ülkelerinden üst düzey yöneticilerin bir araya geldi i konferansta Birlik, Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay ve Birlik Genel Sekreter Yard mc - s Mehmet Kalkavan taraf ndan temsil edildi. Konferans n ilk günkü oturumunda hasarlar n Berlin de 43.IMIA Genel Kurul Toplant s irlik, 11 15 Eylül 2010 tarihleri aras nda B Uluslararas Mühendislik Sigortac lar Birli i nin (IMIA) Berlin de gerçeklefltirilen 43. Genel Kurul toplant s na kat ld. Birçok ülkeden üst düzey yöneticinin kat ld toplant da Birlik, Birlik Genel Sekreter Yard mc s Mehmet Kalkavan taraf ndan temsil edildi. do rudan tazmini ve ülke uygulamalar ele al nd. Konferans n ikinci gününde ise sa l k alan ndaki masraflar n s n rland r lmas ve bu alandaki kamu ve özel sektör iflbirlikleri konusunda farkl ülkelerden kat l mc lar sunumlar gerçeklefltirdi. Konferans kapsam nda düzenlenen toplant larda ise sigorta ile ilgili flirket, kurum ve kurulufllardan temsilciler fikir al flveriflinde bulundu. Dört gün süren toplant boyunca uzmanlar mühendislik sigortalar na iliflkin gündemdeki konular de erlendirerek mevcut sorunlar n çözümüne yönelik görüfl al flveriflinde bulundu. Uluslararas Mühendislik Sigortac lar Birli i nin (IMIA) 2009 Y l Genel Kurul toplant s Birli in ev sahipli inde stanbul da gerçeklefltirilmiflti. K y Tesislerinden Kaynaklanan Deniz Kirlili i ve Sigorta irlik taraf ndan 19 Ekim 2010 tarihinde B düzenlenen K y Tesislerinden Kaynaklanan Deniz Kirlili inde Sigortaya liflkin Avrupa Birli i Uygulamalar ve Türkiye Örne i konulu konferans Milli Reasürans T.A.fi. Konferans Salonu nda gerçeklefltirildi. Konferansta Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay taraf ndan yap lan aç - l fl konuflmas n n ard ndan ilk oturumda Avrupa Birli i nde k y tesisleri mali sorumluluk sigortas uygulamalar ve konuya iliflkin yasal düzenlemeler ile AB üyesi ülkelerin deneyimleri yabanc uzmanlar taraf ndan ele al nd. Oturumda ilk sözü alan CEA Hayat D fl Sigortalar Sorumlusu Carmen Bell, Avrupa daki Çevre Sorumluluk Direktifi ni detayl olarak kat l mc - larla paylaflt. lk sunumu takiben Aon Risk Services Çevre Kirlili i Sigortalar Departman Sorumlusu Simon Johnson, Avrupa da çevre sorumluluk sigortas n n uygulanmas n, Swingle- 03
B RL K TEN HABERLER hurst flirketi yöneticilerinden Marcel Steward ise konuya iliflkin AB ve Türkiye deki uygulamalar ele alan sunumlar gerçeklefltirdi. lk oturumda son olarak söz alan ACE European Group Çevre Kirlili i Sigortalar Müdürü Wayne Harrington ise çevre sorumluluk sigortas teminatlar konusunda bilgi verdi. Konferans n ikinci oturumunda ise k y tesisleri deniz kirlili i zorunlu mali sorumluluk sigortas na iliflkin bir tart flma paneli gerçeklefltirildi. Oturumda ilk olarak Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdürlü ü Genel Müdür Yard mc s Selamet Yaz c, k y tesisleri deniz kirlili i zorunlu mali sorumluluk sigortas genel flartlar ile tarife ve talimat nda yap lmas öngörülen de ifliklikleri kat - l mc larla paylaflt. Önerilerin ard ndan Çevre ve Orman Bakanl Daire Baflkan Arife Sever taraf ndan konuya iliflkin acil müdahale plân ve risk de erlendirmesi hakk nda bir sunum yap ld. Konferansta son olarak söz alan Birlik Sorumluluk Sigortalar nceleme Araflt rma Komitesi Baflkan Alper Tan ise çevresel sorumlulu un Türk mevzuat ndaki yerini inceleyen bir sunum gerçeklefltirdi. Konferans sonunda konuflmac ve kat l mc - lar konu ile ilgili fikir al flveriflinde bulundu. 04
Murat Diflçi, TSRfiB Genel Sekreter Yard mc l na Atand urat Diflçi, 11 Ekim 2010 tarihi itibariyle M Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i (TSRfiB) Genel Sekreter Yard mc s olarak göreve getirildi. 1995 y l nda stanbul Üniversitesi ktisat Fakültesinden mezun olan Diflçi, hayat d fl sigortac l k ve aktüerya konusunda yurt içinde ve yurt d - fl nda e itim ald. Nippon Sigorta, Bay nd r Sigorta, Axa Oyak Sigorta ve Finans Sigorta flirketlerinde çeflitli alanlarda Uzman, Teknik Müdür ve Genel Müdür Yard mc s olarak görev yapan Diflçi, halen AXIA College of University of Phoenix'te Global Management konusunda MBA program na devam ediyor. Daha önce Türkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i bünyesinde faaliyet gösteren Kaza nceleme ve Araflt rma Komitesi'nde Baflkan ve Baflkan Yard mc l, TRAMER Yönetim Komitesi Baflkanl ve Türkiye Motorlu Tafl tlar Bürosu Yönetim Kurulu Üyeli i görevlerinde bulunan Diflçi, halen Dünya Bankas 'nda Financial Sector Network'e ba l olarak Kara Yollar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortalar konusunda dan flmanl k görevini de devam ettirmektedir. Sigorta fiirketlerinin Mali Bünyeleri ve Yükümlülük Karfl lama Yeterlilikleri ile ilgili ödül alm fl bir çal flmas bulunan Diflçi nin Dünya Bankas taraf ndan yay nlanm fl Motor Third Party Liability in Developing Countries kitab nda sigorta veritaban ve Garanti Fonu uygulamalar na iliflkin çal flmalar yer alan Murat D fic, TSRfiB Genel Sekreter Yard mc l na getirilmeden önce ERGO Sigorta da Bireysel Teknik Genel Müdür Yard mc l görevini yürütüyordu. MASAK E itimi irlik, 6 Ekim 2010 tarihinde suç gelirlerinin aklanmas ve terörün finansma- B n ile mücadele konusunda Mali Suçlar Araflt rma Kurulu (MASAK) Baflkanl nca düzenlenen e itime ev sahipli i yapt. fiirketlerin atad uyum görevlileri baflta olmak üzere konuyla ilgili çal flanlar n yo un kat l m ile gerçekleflen e itimde MASAK uzmanlar ndan Murat Kalem taraf ndan kimlik tespiti, flüpheli ifllem bildirimi ve uyum program hakk nda bilgi verilerek kat l mc lar n uygulamaya iliflkin sorular tart fl ld. 05
B RL K TEN HABERLER Dubai de Gerçekleflen IAIS Genel Kurulu irlik, gözlemcisi oldu u Uluslararas Sigorta Denetçileri Birli i nin (IAIS) 27 29 B Ekim 2010 tarihlerinde Dubai de düzenlenen 17. Genel Kurul toplant lar na kat ld. Toplant - larda Birlik, Birlik Genel Sekreter Yard mc s Mehmet Kalkavan taraf ndan temsil edildi. Genel Kurul toplant s öncesinde gerçeklefltirilen konferansta ise finansal istikrar ve sistemik riskler, uluslararas muhasebe standartlar n n sigorta düzenlemelerine etkileri, uluslararas sigorta gruplar n n denetimi ve küresel finansal krizin sigortal lara etkileri gibi konularda farkl ürkiye Sigorta ve Reasürans fiirketleri Birli i nin ülkemizde sigorta bilinci olufltur- T ma çal flmalar 2008 y l ndan bu yana gittikçe artan bir ivme ile devam ediyor. TSRfiB taraf ndan talep edilen ve BKM taraf ndan senaryosu özel olarak yaz l p sahnelenen Bay Hooop Evde fiamata oyunu, yola ç kt Anadolu turnesinde hem çocuklar hem de veliler taraf ndan yo un ilgiyle karfl lan yor. Oyun genç beyinlerde sigorta olgusunu yaratmay ve sigortan n faydalar hakk nda bilgi vermeyi amaçl yor. Daha önce benzer bir uygulaman n yap lmad bu proje ile TSRfiB bir taraftan çocuklarda sigorta bilinci yarat rken di er taraftan sosyal sorumluluk örne i tiyatroyu sevdiriyor ve ayn zamanda oyunu izleyen çocuklar n genel kültür ve bilgi da arc na katk da bulunuyor. ülkelerden kat lan uzmanlar taraf ndan sunumlar gerçeklefltirildi. Birlik, konferans sonunda yaln zca IAIS üyelerine ve gözlemcilerine aç k olan ve y ll k bütçe, yeni üyelerin kabulü ve 1 y l boyunca çeflitli konularda IAIS taraf ndan haz rlanan dokümanlar n onayland IAIS in y ll k genel kurulu ile IAIS üyelerinin ve gözlemcilerinin, gündemdeki konularla ilgili karfl l kl görüfllerini paylaflt dialogue group toplant s nda da temsil edildi. TSRfiB Tiyatro Arac l ile Çocuklara Sigorta Bilgisi Afl l yor 2009 y l nda bafllayan turnenin ilk etab 26 haftal k bir sürede gerçekleflti. Hafta sonlar oynanan oyun baflta stanbul un birçok ilçesinde sahnelendi. Daha sonra bat dan do uya do ru bir rota izleyerek Edirne, Tekirda, Bal kesir, Çanakkale, zmit, Bursa, Denizli, Antalya, zmir, Konya, Kayseri, Adana, Gaziantep, Malatya, Elaz, Trabzon, Samsun, Erzurum, Erzincan, Kütahya, Eskiflehir, Yalova, Kars, Urfa, Mardin, Hatay, skenderun, Ankara da seyredilen oyun 46 günde, 49.000 çocuk ve veliye ulaflmay baflard. 2011 y l nda Bu proje sayesinde oyunun seyreldi i her ilde çocuklar n yan s ra velilerin de sigortaya dikkati çekilmesi sa land. Sigortan n gündelik yaflamda oynad role dikkat çekmek isteyen bu oyun arac l büyük küçük sigorta konufltu. 2. Etap olarak 20 ili dolaflacak oyun finalini Trabzon da Sömestr döneminde gerçeklefltirecek. 2010 2011 Turnesinde oyun; stanbul, Yalova, Kocaeli, Adapazar, Bolu, Karabük, Karadeniz Ere li, Çank r Çorum, Ankara, zmir, Ni de, Nevflehir, Adana, G.Antep, Malatya, K. Marafl, Sivas, Giresun, Ordu, Samsun, Trabzon illerinde seyircisi ile bulufluyor. 2. Etap tamamland nda 100.000 in üzerinde çocuk oyunu seyretmifl olacak. 06
BM Çevre Program Yetkilileri ile Toplant irlik, Birleflmifl Milletler Çevre Program B Finans Girifli (UNEP Finance Initiative) yetkilileriyle 7 Ekim 2010 tarihinde Birlik merkezinde bir toplant gerçeklefltirdi. Toplant da Birlik, AB ve Uluslararas liflkiler Sorumlusu Berna Özflar Kumcu, AB ve Uluslararas liflkiler Uzman Yard mc s Müge Soysal ile Mali ve Finansal Düzenlemeler Sorumlusu Onur Acar taraf ndan temsil edildi. Toplant da, BM yetkilileri taraf ndan sürdürülebilir sigorta projesi tan t ld. Tan t m n ard ndan Birlik yetkilileri Türk sigorta sektörünün mevcut durumunun yan s ra, söz konusu proje kapsam nda de erlendirilebilecek çevre, sosyal konular ve kurumsal yönetimle ilgili sektördeki faaliyetler hakk nda bilgi aktard. Toplant da söz konusu proje kapsam nda öncelikli olarak ele al nan iklim de iflikli inin sigortac - l a etkileri, mikro sigorta, çevreyle uyumlu sigortac l k gibi konular n bundan sonraki süreçte Birlik taraf ndan yürütülecek çal flmalar arac l yla sektör gündemine daha fazla getirilmesi hususunda mutab k kal nd. Sadece Çizgi Film Kahramanlar n n Sigortaya htiyac Yoktur!!! irli in 2009 y l nda bafllatt sigorta bilincini artt rmaya yönelik reklâm ve B tan t m kampanyas Ekim Kas m Aral k aylar boyunca Ulusal mecralarda yerini ald. Kampanya süresince Birli in sigorta bilincini artt rmaya iliflkin reklâm filmleri, radyo spotlar, Sinema Salonlar ndaki gösterimleri ile otobüs üzeri reklamlar sigortal hayat konusuna dikkat çekiyor. stanbul, zmir Ankara da bulunan toplam 80 adet sinema salonlar nda, Kanal D, ATV, Show, Star, NTV, NTV Spor, Cnbc-e, e2, Habertürk, Bloomberg, CNN TÜRK, Lig TV, TGRT Haber, Discovery, Nat. Geo kanallar n n yan s ra, Show Radyo, Radyo Virgin, Radyo Fenomen, Alem Fm, Joy Fm, Radyo 5, NTV Radyo, CNN Türk Radyo, TRT Fm Radyolar nda ve yerel 35 radyo, 20 TV kanal nda reklam çal flmalar gerçeklefltiren Birlik, yerel reklam çal flmalar n tiyatro projesi ile paralel fiubat ay na kadar sürdüryor. 07
B RL K TEN HABERLER Mortalite - Morbidite Lansman Gerçeklefltirildi irlik, 2 Kas m 2010 tarihinde Mortalite- B Morbidite Lansman toplant s n stanbul Dedeman Oteli nde gerçeklefltirdi. Toplant da Türkiye nin ölüm ve hastal k haritas - n n ç kart lmas amac yla bafllat lan Mortalite-Morbalite çal flmas n n sonuçlar Türk sigorta sektörü ile paylafl ld. Aç l fl konuflmalar n n Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay ile Hazine Müsteflarl Sigortac l k Genel Müdürü Dr. Ahmet Genç taraf ndan yap lmas - n n ard ndan toplant n n ilk oturumunda Mortalite Tablolar tan t ld. irlik, 9 Kas m 2010 tarihinde stanbul da SAS ve Accenture Risk Yöne- B tim ve Dan flmanl k flirketleri taraf ndan ortaklafla düzenlenen Finansal Hizmetlerde Risk Yönetimi konulu konferansa kat ld. Birli i Mali ve Finansal Düzenlemeler Sorumlusu Onur Acar n temsil etti i konferans n ilk bölümünde bankac l k sektöründe risk yönetimi konular ele al nd. Konferans n ikinci bölümünde ise Avrupa Birli i nde çal flmalar devam eden Solvency II düzenlemeleri risk yönetimi perspektifinden de erlendirildi. Oturumda ilk olarak Prof. Dr. Orhan Güvenen taraf ndan Türkiye ve dünya dinami inde temel bilim ve karar destek sistemleri hakk nda bilgi verildi. Oturumun ikinci bölümünde ise Doç Dr. Meral Sucu ile Yrd. Doç. Dr. fieref Hoflgör taraf ndan Türkiye hayat ve hayat annüite tablolar n n oluflturulmas projesi kat l mc larla paylafl ld Toplant n n ikinci oturumunda ise Morbidite Tablolar de erlendirildi. Oturumda ilk olarak söz alan Prof. Dr. Ömer Gebizo lu projenin hedefleri ile morbidite tablolar n n sigortac l k ve aktüeryal analizlerdeki önemini de erlendirdi. kinci olarak söz alan Bona Finans Genel Müdürü Arma an Güneri ise, araflt rman n veri ve bilgi kaynaklar n kat l mc larla paylaflt. Oturumda son olarak ise Doç. Dr. Sevtap Kestel oluflturulan tablo türleri hakk nda bilgi verdi. Finansal Hizmetlerde Risk Yönetimi Konferans Konferansta söz alan Accenture ortaklar ndan Eva Dewor, Solvency II nin etkileriyle ilgili güncel bir anketin sonuçlar n paylaflarak flirketlerin yar s n n Solvency II ye uyumun kendilerine 5 25 Milyon Euro ya mal olaca n düflündü ünü belirtti. Dewor, flirketlerin bu süreçte metodoloji ve modellemeler konusunda büyük ölçüde haz r olduklar n ancak IT alt yap s, dokümantasyon, veri yönetimi ve denetimle ilgili konularda ciddi çaba sarf etmeye devam etmeleri gerekti ini de sözlerine ekledi. Konferans n di er konuflmac s SAS Sigorta Gelifltirme Müdürü Thorsten Hein ise flirketlerin büyük ço unlu unun iç model kullanmalar halinde sermaye yeterlili i seviyelerinin düflmesini beklediklerini vurgulayarak özellikle küçük ölçekli flirketlerde ek sermaye gereklili i do aca n ifade etti. 08
Sektörde Q s5 Çal flmalar ürk sigorta sektöründe QIS5 çal flmalar 10 Aral k 2010 tarihinde Birlik mer- T kezinde düzenlenen Konferansla bafllad. Aç l fl Sigortac l k Genel Müdürü Ahmet Genç taraf ndan yap lan QIS5 Konferans yla bafllayan sürecin May s 2011 sonunda tamamlanmas planlan yor. Türk Sigorta sektörünün Solvency II ye uyumu konusunda yol haritas oluflturulmas amac yla kurulan Solvency II htisas Komitesi çal flmalar çerçevesinde, gönüllülük esas na göre seçilen 10 flirket taraf ndan Say sal Etki Çal flmas 4 gerçeklefltirilmiflti. Gelinen noktada, bu çal flman n sadece 10 flirket ile s n rl kalmamas ve kazan lan bilgi ve tecrübelerin tüm sektör ile irlik, 8 Kas m 2010 tarihinde Milli Reasürans toplant salonunda gerçek- B lefltirilen Yurtiçi ve Yurtd fl Kâr Kayb Sigortalar ve Uygulamalar konulu seminere kat ld. Seminerde Birlik Oto D fl Sigorta Uzman Erdo an Aslan taraf ndan temsil edildi. paylafl lmas n n gerekli ve önemli oldu u gerçe inden hareketle Say sal Etki Çal flmas 5 in tüm flirketlerce uygulanmas na karar verildi. Bu yönde gerekli haz rl klar n tamamlanmas ve organizasyon flemas n n oluflturulmas n n ard ndan sürece QIS 5 Konferans ile baflland. Konferansta Solvency II htisas Komitesi çal flmalar na iliflkin genel bilgiler verilmesinin ard ndan Aegon Emeklilik ten htisas Komitesi üyesi Serhat Yücel Solvency II ve Say sal Etki Çal flmalar, Milli Re den Duygu Gölge Solvency II: Hayat-d fl Riskler ve Yap Kredi Emeklilik ten Burak Say n Solvency II: Hayat Riskleri bafll kl sunumlar gerçeklefltirdi. Konferans Birlik taraf ndan düzenlenen kokteyl ile sona erdi. Solvency II Sempozyumu irlik, 2 Aral k 2010 tarihinde Frans z Sigorta fiirketleri Birli i (FFSA) taraf ndan B düzenlenen Solvency II konulu sempozyuma kat ld. Sempozyumda Birli i Mali ve Finansal Düzenlemeler Sorumlusu Onur Acar temsil etti. Aç fl konuflmas n n FFSA Baflkan Bernard Spitz taraf ndan yap lmas n n ard ndan Avrupa Komisyonu Sigorta ve Emeklilik Departman Yöneticisi Karel Van Hulle, CEIOPS Baflkan Gabriel Bernardino ve Avrupa Parlamentosu ndan Jean Paul Gauzes taraf ndan Solvency II ile ilgili güncel bilgiler aktar ld. Sempozyumda Avrupal sigorta gruplar n n temsilcileri kendi flirketlerinde Solvency II nin uygulanmas na iliflkin yürütülen çal flmalar ve QIS 5 sonuçlar ile ilgili bilgiler verdi. Sempozyumda, Solvency II uygulama kurallar n n yay nlanaca 2011 y l öncesinde özellikle Direktifte çerçevesi çizilen risk bazl ekonomik modele sa d k kal nmas, sigorta flirketlerinin yat r m maliyetlerinin daha fazla art r lmamas, flirketlerin küresel rekabet gücünün zay flat lmamas, flirket ölçekleri dikkate al narak basitlefltirici tedbirlere yer verilmesi ve özellikle ikinci ve üçüncü sütunlarla ilgili düzenlemelere iliflkin uygun geçifl süreleri tan nmas gereklili ine vurgu yap ld. Kâr Kayb Sigortalar Semineri HW Forensic Accountants flirketinden bir yetkilinin sunum yapt seminerde kâr kayb sigortalar na genel bak fl ile teminat ile ilgili karfl lafl lan problemler ve kâr kayb hasarlar ile ilgili örneklerin sunuldu u bir çal flma gerçeklefltirildi. 09
B RL K TEN HABERLER Avrupa Komisyonu, Türkiye nin 2010 Y l lerleme Raporu nu Yay nlad irlik, 2 3 Aral k 2010 tarihlerinde OECD nin B Paris teki merkezinde düzenlenen OECD Sigorta ve Bireysel Emeklilik Komitesi nin (IPPC) 86. Oturumu na kat ld. Toplant da Birlik AB ve Uluslararas liflkiler Uzman Yard mc s Müge Soysal ile Teknik Birim Yöneticisi Atilla Oksay taraf ndan temsil edildi. vrupa Komisyonu taraf ndan Türkiye için A haz rlanan 2010 Y l lerleme Raporu 9 Kas m 2010 tarihinde yay nland. Avrupa Komisyonu taraf ndan aç klanan Türkiye lerleme Raporu nda Türk sigorta ve emeklilik sektörlerine iliflkin geliflmeler, uyumda güçlüklerle karfl lafl lan alanlar ve öncelikli olarak ele al nmas gereken konular de erlendirildi. 2010 Y l lerleme Raporu'nda Ekonomik Kriterler bafll alt nda sektörün büyüklü üne dair de erlendirmelerde bulunuluyor. Sektörümüze iliflkin kapsaml de erlendirmeler ise Mali Hizmetler (Bafll k 9) bafll alt nda yap l yor. OECD Sigorta ve Bireysel Emeklilik Komitesi nin 86. Oturumu irlik, Marmara Üniversitesi Bankac l k ve B Sigortac l k Yüksekokulu ile Bankac l k ve Sigortac l k Enstitüsü taraf ndan 10 Aral k 2010 tarihinde düzenlenen 9. Uluslararas Finans Sempozyumuna kat ld. Anadolu Hayat Emeklilik Afi nin sponsorlu unda gerçeklefltirilen ve Kriz Sonras Süreçte Finans Sektörü Reel Sektör liflkisi konulu Sempozyumun aç l fl oturumunda Birlik Genel Sekreteri Erhan Tunçay taraf ndan da bir konuflma yap ld. Konuflmas nda sigorta sektörünün büyüklükleriyle ilgili bilgiler Toplant n n ilk gününde sabah gerçeklefltirilen oturumda OECD ülkelerindeki sigorta piyasalar ve düzenleyici geliflmeler kapsaml olarak de erlendirildi. Ö leden sonraki oturumda ise finansal düzenleme, kurumsal yönetiflim, sigortan n ekonomik büyümeye katk s ve makroekonomik risk paylafl m gibi konular ele al nd. Toplant n n ikinci gününde ise finansal düzenlemelerdeki kurumsal yap - lar de erlendirildi. Toplant kapsam nda ayr - ca Güneydo u Asya ülkelerinin sigorta piyasalar n tan tan sunumlar gerçeklefltirildi. ki gün süren oturumlara OECD üyesi ülkelerden delegeler ile konu ile ilgili kurum ve kurulufllardan birçok uzman ve konuflmac kat ld. Marmara Üniversitesi Uluslararas Finans Sempozyumu veren Tunçay, sektörün arzu edilen seviyelere ulaflabilmesi için hem bireysel hem kurumsal risk alg s nda art fla ihtiyaç oldu unu vurgulad. Oturumun di er konuflmac lar Sigortac l k Genel Müdürü Ahmet Genç, SPK Baflkan Vedat Akgiray, Rekabet Kurumu Baflkan Nurullah Kald r mc ve T M Baflkanvekili Mustafa Ç kr kç o lu da finans sektörü-reel sektör iliflkisi üzerine birer konuflma gerçeklefltirdi. Sempozyumda paralel oturumlarda yerli ve yabanc çok say da akademisyen taraf ndan sunumlar yap ld. 10
NCELEME ARAfiTIRMA Sigortac l kta flletmeler Kriz Yönetim Sürecinde Neler Yapabilirler? -1- Doç. Dr. M. Akif ÖZER Gazi Ün. BF Kamu Yönetimi Böl. Ö retim Üyesi üreselleflme ile birlikte rekabetin sertleflti i bir ortamda iflletmelerin yaflamlar n K sürdürebilmeleri ve baflar ya ulaflabilmeleri, büyük ölçüde çevrenin yol açt k s tlamalar ve f rsatlar an nda görüp de erlendirmelerine ba l d r. De iflime zaman nda ayak uyduramayan ve gerekli haz rl klar yapamayan iflletmeler s k s k krizlerle yüz yüze gelebilmektedirler (Budak-Budak, 2006:225). flletmeler, çevredeki belirsizliklerden ve de iflikliklerden dolay, sürekli beklenmedik tehlike veya f rsatlarla da karfl laflmakta ve yaflamlar n sürdürebilmeleri de bu tehlikelerden korunmaya ve f rsatlar de- erlendirebilmelerine ba l olmaktad r. Di er taraftan, sürekli de iflen çevre flartlar karfl s nda bünyesinde stratejik çal flmalara yer vermeyen iflletmelerin baflar l olma flans da oldukça az görünmektedir. Çal flmam z n ana konusun oluflturan kriz yönetimi art k günümüzde iflletmeler için oldukça önem kazanm flt r. Çünkü tam anlam yla kriz yönetiminden yararlan ld takdirde, iflletmeler beklenmeyen olaylara haz rl kl olmakta ve krizleri en az zararla atlatabilmektedirler. Di er taraftan, kriz yönetimi anlay fl n n iflletmeler taraf ndan kullan lmaya bafllanmas ile iflletmeler belirsizliklere karfl haz rlanabilmekte, kriz durumunun olumsuzluklar önlenmekte, çal flanlar zor durumda kalmamakta, zaman kayb en aza inmekte ve en önemlisi de iflletmelerin varl tehlikeye girmemektedir (Cener, 2007:1). Yönetim sürekli sorun çözme sürecidir. Ancak, sorunlar n en iyi çözümü, sorun do madan önce gerekli önlemleri almak veya sorunu bafllang çta çözmektir. Çünkü sorun ç kt ktan sonra o sorunu çözmek hem zaman al r ve zararl olur, hem de pahal ya mal olur (Aytürk, 2007:204). Günümüzde tüm dünya tümüyle stratejik de ifliklikler içindedir ve bu de iflimler toplumlar ve do al olarak da iflletmeleri do rudan etkilemektedir. flletmeler, yap lar gere i bu de iflikliklere karfl son derece duyarl l k göstermektedir. Teknolojik, ekonomik, siyasal ve sosyo-kültürel alanlardaki de iflimler ve geliflmeler ile bunlara ba l olarak oluflan toplumun istek ve ihtiyaçlar ndaki çeflitlilik ve art fllar iflletmeleri derinden etkilemektedir. Bunlar önceden öngörerek yönetemeyen, d fl çevre uyumu ile iç çevreyi oluflturan alt sistemler aras ndaki etkileflimleri gere i gibi düzenleyemeyen iflletmeler ve dolay s yla da onlar n oluflturdu u toplumlar s k s k krizlerle karfl karfl ya gelebilmektedir. S k yaflanan krizler, iflletmelere ve topluma önemli zararlar verdi inden, kriz konusunun önemi gün geçtikçe artmaktad r (Karakaya, 2007:1). Bütün bu geliflmelere ra men, günümüzde uluslararas iliflkiler, ekonomik ve ticari iliflkiler alan nda görülen inan lmaz geliflmeler, küreselleflmeye gösterilen tepkilere ve olumsuz yönlerinin ortaya konulmas na ra men, etkilerini her alanda ve çok h zl bir biçimde göstermesi, kaç n lmaz baz zorluklar da beraberinde getirmektedir. Küreselleflmenin boyutlar o hale gelmifltir ki, bir ülkede yöneticilerin yapt klar bir hata eskiden sadece o ülke halk n 11
NCELEME ARAfiTIRMA olumsuz yönde etkilerken, günümüzde, bir kriz do mas na ve pek çok ülke halk n n bundan olumsuz etkilenmesine yol açmaktad r. Böyle özel nitelikte, ortaya ç kan sorunlar n çözümü de, özel nitelikte önlemlerin al nmas na gerekli k lmaktad r. Bu bak mdan, krizlerin ortaya ç kmas n önlemek, her fleye ra men krizin ortaya ç kmas halinde, krizin olumsuz etkilerini en aza indirmek, hatta krizin ortaya ç kard baz f rsatlar de erlendirmek amac yla, özel nitelikli önlemlerin al nmas n kolaylaflt rmak için kriz yönetimi ad yla bir yönetim modelinin gelifltirildi ini görüyoruz. Günümüzde, bu anlamda dünyan n küçülmeden öte, neredeyse bir köy haline geldi i; krizlerin, iletiflimin, toplumsal olaylar n, bilimsel bulufllar n, ekonomik geliflmelerin, insan iliflkilerinin, ticari hayat n, dostluklar n ve düflmanl klar n, köyde yaflayan insanlar n günlük hayatlar n nas l do rudan etkiliyorsa; dünyan n bir yerinde meydana gelen bir geliflmenin de, ayn ölçüde di er ülkelerde yaflayan insanlar etkiledi i görülmektedir. Bunun daha ilginç yan n n ise, bu etkileflim sürecinin, her geçen gün daha da h zlanarak, geliflecek bir özellik tafl mas d r. Ancak, baz hallerde, krizler baz f rsatlar da yaratabilmektedir. Krizlerden olumlu sonuç ç kar labilmesi için, krizin nedenlerinin, boyutlar n n etkilerinin ve yönünün iyi analiz edilmesi, sa lam verilere dayal projeksiyonlar yap lmas, gerekli önlemlerin, yerinde, zaman nda ve uygulanabilir bir biçimde al nmas gerekir. Önemli olan n, yönetim zaaf na yer vermeden hareket edilerek, mümkünse krizin do mas n n önlenmesi, bu mümkün de ilse, krizin fliddetinin veya krizinin olumsuz etkilerinin azalt lmas konusunda haz rl kl olunmas, kriz döneminin her yönüyle bilimsel analizinin iyi yap larak, varsa bütün f rsatlar n da iyi de erlendirilmesi için mümkün olan her fleyin yap lmas gerekir (Aykaç, 2001: 5). Krizlerden söz konusu f rsatlar n elde edilebilmesi içim tüm iflletmelerde etkin kriz yönetimi sistemi kurulmas gerekmektedir. Çal flmam zda iflletmeler için gerekli olan kriz yönetimi sürecini ayr nt l bir flekilde ele alaca z. KR Z YÖNET M SÜREC Kriz yönetimi, olas kriz durumuna karfl l k, kriz sinyallerinin al narak, de erlendirilmesi ve iflletmenin kriz durumunu en az kay pla atlatabilmesi için gerekli önlemlerin al nmas ve uygulanmas sürecidir. Kriz yönetiminin temel amac n n iflletmeyi kriz durumuna haz rlamakt r. Bu süreçte kriz yönetimi; kriz sinyallerinin al nmas, krize haz rl k ve korunma, krizin denetim alt na al nmas, normal duruma geçifl, ö renme ve de erlendirme (Tengilimo lu-öztürk, 2004:191) olarak belirtebilece imiz befl aflamada gerçekleflmektedir. Bunun yan nda kriz yönetiminin aflamalar n ; potansiyel krizlerin belirlenmesi, bunlar n önlenmesi için politikalar n gelifltirilmesi, her bir potansiyel kriz için strateji ve taktiklerin oluflturulmas, kimlerin bu krizden etkilenece inin ortaya konmas, iflletmeye zarar verebilecek tehlikelerin azalt lmas amac yla iletiflim kanallar n n etkili hale getirilmesi ve her verinin test edilmesi (Çöklü, 2004:288) fleklinde s n fland ran yazarlar da bulunmaktad r. Kriz yönetimi oldukça karmafl k bir süreçtir. flletmelerin krizi en az kay pla atlatabilmesi için yönetimin, kriz dönemlerinde sakin olmas, kriz durumu ortaya ç kmam fl olsa da, kriz durumlar için planlar haz rlamas, kriz döneminde ayr nt - larla u raflmak yerine do rudan krizin özü ile ilgilenmeleri ve cesaretle çal flmalar gerekir (Akat-Budak; 1999:340). Kriz süreci en baflta, kriz uygulamalar n n alg lanmas ve hareketsizlik aflamas yla bafllar. Bu süreçte, iflletmenin amaç ve varl n tehdit eden durumlar ile ilgili sinyaller ortaya ç km flt r. flletmede ve iflletme çevre iliflkilerinde sorunlar bafl göstermeye bafllam flt r. Ancak iflletmenin bilgi alma sistemleri, kriz sinyallerini yeterince alamamakta ve yönetime iletmemektedir. Bu nedenle, bilgi ak fl n n olmamas ndan dolay üst yönetim yaklaflan kriz için gerekli önlemleri alamamaktad r. Ard ndan iflletmede kriz dönemine girilir. Yaklaflan krizin sinyalleri al n p, yorumlan p de erlendirilmemiflse ve sa l kl tepkiler verilmemiflse, ifl- 12
letmenin kriz dönemine girmesi kaç n lmazd r. Bu dönemde; do ru alg lama ve teflhis, krizi gerçekçi ve sükûnetle karfl lama, bilgi toplaman n sistematik hale gelmesi, f rsat tan y c rollerin da t m, zaman bask s n n azalt lmas, kriz kaynaklar n n ayr nt l teflhisi, merkezileflmenin önüne geçilmesi, yard mc karar elamanlar kullanma ve yöneticilerin gelifltirilmesi gerekmektedir (Tutar, 2004,89). Krizin oldu unu kabul etmek, kriz yönetiminin en zor aflamas d r. Gerçeklikle yüz yüze gelmeyi reddeden yöneticiler deneyimsiz olsa da parlak zekâl diyebilece imiz kimya ö rencisinin flu sözlerini düflünmelidir: Kokusuz bir gaz n kokusunu al yorsan z, muhtemelen karbon monoksittir. Genel olarak baflkalar n n konuyu nas l alg layaca n düflünmeniz ve kendi varsay mlar n z sorgulaman z gerekmektedir (Augustine, 2000,24). Bundan dolay kriz yönetimi süreci; çal fl lan alana ve gelece e yönelik olas sorun ve tehlike etmenlerinin belirlenmesini, uygun tepki ve savafl m türlerinin saptanmas n, iflletmenin krizle bafla ç kabilecek önlemleri uygulamas n ve tepkileri de erlendirmesini kapsayan süreç olarak tan mlanmaktad r (Cener, 2007:7). Bu flekilde kriz yönetimine bütünsel yaklafl ld - nda befl ana evre ile karfl lafl lmaktad r (Tutar, 2004,53-55) Kuluçka Dönemi: Kriz henüz oluflmam flt r. Do- al geliflmeler sürer. Hayat n ak fl kendili inden devam eder. Krizin Patlamas : Bu dönemin ömrü kriz yönetimi karar al nmas na kadard r. Çünkü bu karar al nmazsa, kriz içinde kriz sürecine girilir. Bu süreçten ç k fl yoktur. S cak Dönem: Krizin bafllad ilk 24 saat ile ilk bir hafta aras ndaki süredir. Kriz komitesi duruma el koyar ve krizi yönetmeye bafllar. Bu süreçte al nacak her karar so uma ve f rsatlar dönemine hizmet etmelidir. S cak dönemin ne zaman bitece ine dikkatlice karar verilmelidir. Yap lan tüm çal flmalar yaz l bir flekilde kaydedilmelidir. Kriz komitesinin yeterlili i sorgulanmal, gerekiyorsa zamana karfl yar fl için gerekli takviyeler yap lmal d r. Yetki ve sorumluluklar tamamen Komitenin inisiyatifinde olmal d r. ç ve d fl iletiflim tek merkezde kontrol alt nda tutulmal d r. Çok süratli gerekiyorsa saat bafl, bilgilerde güncelleme yap lmal d r. Kriz komitesi üyelerinin her birinin efl zamanl ve ayn bilgiye sahip olmalar sa lanmal d r. So uma Dönemi: S cak dönemin hareketlili- inin rutine do ru kayd bir evredir. T rmanma durmufltur. letiflim kontrol alt ndad r. Teknik çal flmalar planland gibi sürmektedir. Bilgi üretimi tatminkâr bir düzeyde seyretmektedir. Krizin s cak ve so uk dönemleri, iflletmenin gelecek de erinin art r lmas na yönelik al nm fl kararlar n hayata geçti i ve sonuçlar n n al nd bir dönemdir. F rsatlarla buluflulup buluflulmad -, araflt rma sonuçlar ile birlikte bu aflamada gösterilir (Kad beflegil, 2002,97). Krize girilince iflletmedeki herkes s k nt y hisseder. De iflim ihtiyac aç kt r. Sorun, genellikle zaman n az ve seçeneklerin s n rl olmas d r. Yaflanan kriz derinlefltikçe, seçenekler daha da azal r. Kriz yönetimi ister istemez otokratik yönetim niteli i kazan r. Krizin olumlu yönü kararlar n h zla al nmas d r. Madalyonun di er yüzü ise, uygulaman n nadiren iyi sonuç vermesidir. Bu dönemde birçok kurulufl ayakta kalmay baflaramaz (Geus, 1999,61). Kriz yönetimi e er, kal c sonuçlar verirse ve bozulan düzeltirse etkin ve verimli say l r. flletmelerin temel faaliyetleri kriz yönetimi uygulamalar sonras eskisinden daha iyi bir flekilde yürütülebilmelidir. Literatürde krizlerin nedeni olarak sistem teorisi gösterilir. Yüksek oranda interakif olan ve birbirine s k s k ba lanm fl olar iflletmeler krizlere daha aç kt r (Johnston- Stepanovich, 2001:1248). Krizin ortaya ç kmas her zaman belli bir s ra düzeni içinde geliflmez, yine de iflletmeler, her zaman bu sürecin ilk aflamas olan krize haz rl k aflamas konusunda gerekli duyarl l a sahip olmal d r. Kriz belirtileri yokken bile, olas en kö- 13
NCELEME ARAfiTIRMA tü kriz senaryosu oluflturarak, krize haz rl klar n sürdürülmesi gerekir. Kriz yönetimi sürecinde gerçeklefltirilen faaliyetler afla daki gibi özetlenebilir: Krizi Denetim Alt na Alma: Krizi denetim alt na alman n etkin yollar ndan biri, önleme ve haz rl k mekanizmalar n sürekli yerinde test etmektir. Önleme ve savunma mekanizmalar herhangi bir zay fl k iflaretini aktif bir biçimde ortaya ç karabilmelidir. Sonra kriz yönetim ekibi nerede zay fl k varsa, onu ortaya ç karmadan ve belirlemeden sorumlu olacakt r. Krizi denetim alt na almak için yönetim ve çal flanlar, kurumsal ve bireysel düzeyde; sahip olunan düzeni sürdürmek, di er zaman ve maddi kay plar göze almak, krizden de er yaratmak ve f rsat do urmak fleklindeki tutumlar ortak olarak benimseme ve uygulama konusunda iflbirli i yapmal d r (Tutar, 2004,97). Krizin Olumlu Yanlar n Saptama: Krizler, baflar l yönetim sayesinde, iflletmenin güçlü ve zay f yanlar n n ortaya ç kmas na ve kendini yeniden infla etmesine olanak sa lar. Yöneticiye düflen, krizi korku krizi olarak de erlendirip, olumsuzluklar n görmek yerine f rsat krizi olarak görüp, krizden yararlanma yollar n aramal d r. Kriz Yönetimi Program Haz rlama: Kriz yönetimi program, iflletmenin muhtemel krizlere karfl daima haz rl kl olmas n sa lar. Kriz yönetimi, birden fazla safhadan oluflan karmafl k bir süreçtir. Kriz yönetimi program, iflletmenin yaflam n tehlikeye sokabilecek faktörlerin ortadan kald r lmas n n yollar n ve yöntemlerini gösterir. Etkin bir kriz yönetimi program, krizin k sa sürede kontrol alt na al n p, kay p ve zararlar s n rlayabilme ve krizi avantaja dönüfltürme yetene inde olmas gerekir. Kriz Yönetimi Plan Oluflturma: Bir kriz yönetimi, yap lacak ifllerle ilgili kararlar n, yönetimin hangi kademeleri taraf ndan al naca n tespit etmelidir. Kriz yönetimi ile kriz iletiflimi yönetimi birlikte hayata geçirilmelidir. Krizi ve kriz iletiflimini yönetecek olanlar belirlenmelidir. Bunlar n kimlerden oluflaca ve yetkilerinin ne olaca belirlenmelidir. Krizle ilgili teknik bilgilerin üretilmesi ve üretilen bilgilerin stratejik karar süreçlerinden geçirilip, iletiflim ortamlar na tafl nmas gerekir. Durum analizi ile ilgili hangi yöntemlerin kullan laca, zarar tespiti ile ilgili neler yap laca belirlenmelidir (Tutar, 2004,99-101). Kriz Komitesinin Oluflturulmas : Komite; mevcut durumu analiz etmek, mevcut durum ve kurumun gelecek beklentilerine paralel stratejik kararlar almak, krize neden olan konuyu yönetmek, teknik koordinasyon yapmak, kararlar tüm ortaklarla birlikte almaya çal flmak (Tutar, 2004:103) gibi görevleri yerine getirmek için oluflturulur. Karar Destek Sisteminin Kurulmas : Bu sistemler üst düzey yöneticiye ya da, birden fazla yöneticiden oluflan gruba özellikle yap sal nitelikteki sorunlar n çözümüne, bilgi ve öneriler sa layarak destekleyen sistemlerdir. Bunlar karar vericinin yerini almak, sadece yap sal olmayan ve yar yap sal kararlarda ona destek sa lar. Özellikle kriz ortamlar nda zaman de erli olan yöneticiye, sorunlar n çözümünde en iyi kararlara varabilmesinde, matematiksel modeller sunarak, onu destekler (Tutar, 2004:107). Ö renme ve De erlendirme: Hiçbir iflletme bütün krizleri önleyemez. Fakat her iflletme, krizin meydana ç kma ihtimallerini azaltabilir, krize düflme potansiyelini azalt p,krizin ortaya ç - kard maliyeti düflürebilir. Bu da ancak, krizden dersler ç karmakla ve önlem almakla mümkün olabilir. flletmelerde krizler karfl s nda krizi önleme ve yönetme ekibi oluflturulur ve kriz yönetimi ekibi, sürekli olarak yeni geliflmelere uygun bir flekilde e itilir. flletmesel de iflim ve yönetimi gelifltirme yöntemlerini ö renerek, iflletmenine uygular (Tutar, 2004:108). Kriz Dönemlerinde Finansal Sorunlar n Yönetimi: Kurulufllar kriz dönemlerinde öz kaynaklar - n n yeterli olmamas durumunda, d fl kaynaklara baflvurarak kredi fleklinde faizle borçlanma yöntemine giderler. Kredi faizlerinden dolay faiz oran n n ani yükselme riski, krizin derinleflmesine neden olabilir. Faiz oranlar nda meydana gelen de iflmeler karfl s nda kazançlarda azal- 14
ma veya kay plarda artma meydana gelir. Faiz oranlar istikrarl de ilse, kazançlar da buna ba l olarak de iflir (Tutar, 2004:109). Krizi Çözme Yaklafl m : Krizi çözmek, her fleyden önce, iflletmeyi krize sokan nedenlerin tespit edilmesiyle bafllar. Kriz nedenleri bütün tespit ve teflhis edildikten sonra, bunlar ortadan kald - r larak, iflletme önceki istikrar durumuna kavuflturulur. Bu süreçte verimli çal flmay önleyen engellerin ortadan kald r lmas, iflletmenin hedef ve amaçlar n n yeniden belirlenmesi, kriz boyunca yap lan baflar l çal flmalar de erlendirmek ve gerekirse ödüllendirme yoluna gitmek gerekmektedir (Tutar, 2004:112). Kriz yönetimi konusunda en önemli ad m kriz yönetimi sürecidir. Tüm yönetim uygulamalar bu süreçte görüldü ünden, sürecin daha ayr nt l bir flekilde incelenmesi gerekir. KR Z ÖNCES DÖNEM Kriz öncesi, iflletmelerin yap lar n de ifltirmek yoluyla, krizden ç k fla yönelik sa l kl bir yap haz rlam fl olmalar, kriz koflullar ile karfl lafl ld nda önemli bir avantaj olacakt r. Bu amaçla de iflim mühendisli inden yararlanmak, yeni iflletme modellerine aflamal olarak geçmek, organik iflletme yap s haz rlamak, esnek uzmanlaflmaya a rl k vermek, organizasyonu sistem haline dönüfltürmek önerilmektedir (Tüz, 2004,39). flletmeler aç s ndan kriz öncesi dönemde en önemli aflamama muhtemel krizleri sezebilmek ve buna göre tedbir alabilmektir. flletmelerin kriz sezmede kulland klar yöntemler flu flekilde belirtilebilir: Çevre Analizi: lk aflamada iflletmeyi yak ndan ilgilendiren ulusal ve uluslar aras geliflmelerden yola ç k l r. Özellikle uluslar aras kritik olaylar ve bu olaylar n tarihi geçmifli gözden geçirilerek, bu verilere göre gelece e yönelik tahminler yap l r. kinci aflamada ulusal geliflmeler izlenir. Erken Uyar Sistemi: flletmeler; çevredeki de- ifliklikleri belirginleflmeden tespit etmek, de iflikli in h z, yönü, önemini ve normalden sapmalar belirlemek, sapmalar do rultusunda muhtemel tepkileri tepsi etmek, de iflikliklere yol açan faktörlerin ve bunlar aras ndaki etkileflimi incelemek amac yla erken uyar sistemleri kurarlar (Tutar, 2004:72). Burada sektör analizi esas al n r. Bu sistem, kriz öncesi belirli sinyalleri sezinleme, alg lama ve de erlendirme yapmak demektir. flletmenin bulundu u sektör ve yan dallarda yaflanan de iflimler dikkate al narak, çok etkili bilgi toplama kanal oluflturulur ve denetim s k laflt r l r. Bu süreçte sözlü ve yaz l her türlü verinin toplanmas esas al nmaktad r (Tüz, 2004,73-74). Bir krizi yönetmenin en iyi yolu onu önlemektir. Krizler uyar sinyallerinin kurulmas yla önlenebilir veya krizlerden kaç n labilir. Uyar sinyalleri bir krizin geliflme olas l n gösterir. Etkin bir kriz yöneticisi, bu sinyalleri davran fla yönlendirir. Her fley planland gibi giderse, kriz yok edilir. Kriz yönetimi, kriz uyar sinyallerini, izlemeye ve incelemeye göre dizayn edilen mekanizmalar içermelidir (Tüz, 2004,74). Kriz beklenmedik bir durumda ortaya ç kmakla birlikte, önceden baz belirtilerinin de oldu u söylenebilir. Önemli olan, kriz belirtilerinin iyi alg lanmas ve kriz sinyallerinin iyi de erlendirilmesidir. Kriz belirtileri, sektörlere göre baz farkl l klar gösterebilece inden, bu konuda uzman olanlar n kriz belirtilerini daha önceden alg lamalar mümkündür. Genellikle kriz nedenleri aras nda, önemsememe, bilgisizlik gibi unsurlar belirtilmektedir. Yetkililerin bu tür davran fllar n n da kriz belirtisi fleklinde de erlendirilmesi söz konusu olabilir. Uygulamada yayg n kabul krizin bir düzensizlik ve istikrars zl k durumu oldu u yönündedir. Uzmanlara göre, krizin anlafl lmas için üç ayr durumun tan mlanmas gerekir: stikrarl Denge Durumu: Böyle bir ortamda denge geçici olarak bozulsa bile, k sa zamanda istikrar ve denge tekrar sa lanabilir. S n rl stikrars zl k Durumu: Burada hem düzen, hem de düzensizlik söz konusudur. Bu dönemde tahmin edilemeyen pek çok olay ve de iflim ya- 15
NCELEME ARAfiTIRMA flanmakla birlikte, bu ortamlarda sistemin temel davran fl fleklini sezmek mümkündür. Patlay c stikrars zl k: Hiçbir düzen ve genel istikrar n olmad durumdur. Art k yönetilemeyen kriz aflamas na gelinmifltir (Tutar, 2004,49). Kriz ortaya ç kmadan veya krizin bafllamas yla birlikte, kriz yönetim birimlerinin devreye girmesi ve daha önceden planlanan uygulamalar vakit kaybetmeden yürürlü e koymas gerekir. H zl ve uygulanabilir kararlar n al nmas, yetki devrinin h zland r lmas ve yayg nlaflt r lmas, kaynak kullan m nda inisiyatiflerin art r lmas, bürokratik uygulamalar n azalt lmas veya tamam yla ortadan kald r lmas (Aykaç, 2001,12) kriz belirtileri karfl s nda al nacak tedbirler olup, bunlar krizin etkilerinin azalt lmas nda bir rol oynayacakt r. flletmenin erken uyar sistemleri arac l yla yakalanan kriz sinyalleri, kriz önleme ve korunma mekanizmalar n harekete geçirir. Üst yönetim, gelen bilgiler do rultusunda, krizi önlemeye yönelik harekete geçer. Baz durumlarda erken uyar, önleme ve korunma mekanizmalar etkili biçimde çal flsa da kriz durumundan tamamen kurtulmak olanakl olmayabilir. Bu nedenle üst yönetimin, kriz yönetiminin ilk iki aflamas nda elde etti i verileri kullanarak krizin seyrini takip etmesi ve gerekli önlemleri almas gereklidir (Can, 1992: 302). Üst yönetim, ald önlemlerin krizin etkilerini karfl lamada yeterli olmad n görürse, zaman kaybetmeden yeni önlemler dizisini devreye sokmal d r. Bu arada, iflletmenin tüm çal - flanlar aras nda krizi çözmeye karfl, duyarl l ve motivasyonu art racak çabalar gösterilir; yap - lan çal flmalar ve al nan sonuçlar, s k s k de erlendirilir ve aksayan yönler giderilir. Krizin ortaya ç kmas yla ilgili ilk aflama, belirtilerin ortaya ç kt süreçtir. Bu durum erken uyar sisteminden gelen uyar lara tepki gösterilmesini gerekli k lar. Krizin ortaya ç kmas nda erken uyar sisteminin olanaklar yla, krize karfl duyarl l k gösterilir. Krizler, ortaya ç kmadan önce, erken uyar sistemlerinden gelen sinyaller defalarca ortaya ç - kar. Bunlar n alg land ölçüde, krizi önleme ve yönetmede baflar l olunur (Tutar, 2004,71). flletmenin erken uyar sistemleri arac l yla yakalanan kriz sinyalleri, kriz önleme ve krizden korunma mekanizmalar n harekete geçirir. Üst yönetim, gelen bilgileri anlaml bir flekilde de erlendirerek, kriz önlemeye yönelik amaçlar belirler. Sinyal takip etme aflamas üç parçal bir süreçtir. lk aflamada, taranmas gereken bilginin kaynaklar tan mlanmal d r. Yöneticiler, krizle ilgili kaynaklar aramal ve bilgileri toplamal d r. Kaynaktan hangi bilgiyi toplayaca na karar vermeli ve bilginin kriz yaratma potansiyelini de erlendirmelidir. Sinyalin gücünü de do ru belirlemelidir. Bunun için kurulmas gereken tarama sistemi afla daki hususlar kapsamal d r (Tüz, 2004,75-76). Sorun Yönetimi: Sorun çözümü iflletmeyi etkileyecek problemin bir türüdür. Sorun yönetimi ile sorunun olumsuz etkileri azalt lmaya çal fl l r. Baz sorunlar krize dönüflebilece inden sorun yönetimi kriz taramas n yönlendirir. Risk De erlemesi: Burada risk faktörleri tan mlan r. Krize neden olabilecek zay fl klar tespit edilir. Temel risk faktörleri, çal flanlar, ürünler, üretim süreci, yerleflim, rekabet, yasalar ve müflterilerdir. Ç kar Gruplar yla Olan liflkiler: Ç kar gruplar yla yap lan iletiflim kriz an nda faydal d r. Fakat bu iliflkinin kapsam iyi belirlenmelidir. Temel ç kar gruplar iflletmeye zararl veya yararl olabilecek gruplar (Çal flanlar, yat r mc lar, müflteriler, tedarikçiler, siyasi otorite, medya, eylemci gruplar, rakipler gibi). Kriz öncesi dönemde, kriz belirtilerini fark edebilmek ve buna göre tarama sistemi kurabilmek kadar kriz senaryolar üreterek tersine kriz çal flmalar yapmak oldukça önemlidir. Genelde krizlerin kaynaklar na göre senaryo oluflturma yararl bir çal flmad r. Do al afetlerden etkilenme durumunda, iflletmelerle ilgili nas l bir yönetim plan ve iletiflim stratejisi izlenece i konusunda ön haz rl klar yapmak, gelifltirilecek olan senaryolara yön verecektir. Ancak her kriz senaryosu, yaflanm fl örnek olaylarla desteklenmelidir (Tutar, 2004,70). Devam Edecek 16
KAPAK KONUSU Trafik Kazalar ve Trafik Hasarlar nda Do rudan Tazmin Sistemi A. Murat D fiç TSRfiB Genel Sekreter Yard mc s eliflen flehirleflme ve kiflisel gelir seviyelerindeki yükselifl, Trafik sigortalar - G n n önemini gün geçtikçe art rmaktad r. Trafik sigortas tüm geliflmifl ekonomilerde oldu- u gibi ülkemizde de modern yaflam n olmazsa olmaz enstrümanlar aras ndaki yerini al rken, sigorta flirketleri taraf ndan sunulan zarar tazmin hizmetinin standartlar n n art r lmas na dönük yeni uygulamalar da, sistemin bütünü içinde kendine yer bulmaktad r. Bu pencereden bak ld nda maddi hasarl kazalarda taraflar n kendi aralar nda tutanak düzenleyebilmelerine olanak sa layan Kaza Tespit Tutana uygulamas, Poliçe ve hasar kay tlar n n ortak bir veri taban nda birlefltirilip sürücülerin hasar geçmifllerinin takip edilmesi ve maliyetlerin hakkaniyetli da l - m na olanak sa layan tarife modelleri için yürütülen bu ve benzeri altyap çal flmalar, bu çerçevede TSRSB taraf ndan haz rlanarak yay nlanan rehber tarife, sistemin iflleyiflini gelifltirmek için devreye sokulan yeni düzenlemeler olarak de erlendirilmelidir. Trafik Sigortalar, prensip olarak karayollar nda yaflanan kazalarda üçüncü flah slara verilen zararlar karfl lamakta, zarar gören u rad kayb, k smi ya da tam kusurlu taraf n sigorta flirketine baflvurarak tazmin etmektedir. Yani bir baflka deyiflle zarara u rayan taraf karfl taraf n poliçesi ile yine karfl taraf n sigortac s ndan zarar tazmini yoluna gitmektedir. Bu sistem ülkemiz sigortac l nda çok uzun y llar yürütülmüfl ve kabullenilmifl bir uygulamad r. Bununla birlikte, Yurt d fl ve özellikle geliflmifl Avrupa örnekleri incelendi inde, kazaya kar flan taraflar n di er taraf n sigorta flirketinden zarar tahsilât yapmas fleklinde yürüyen sistemin y llar içinde b rak ld - n ve uygulaman n taraflar n kendisi sigortac lar ndan zarar tazmini yapmas fleklinde basitlefltirilerek h zland r ld n görüyoruz. Asl nda temel prensibin zarar görenin zarar - n n en k sa yoldan, eksiksiz tazmin edilmesi olmas gerekti i düflünüldü ünde bat n n geldi i bu noktan n sigorta sektörünün sa lad zarar tazmin hizmetinin kalitesinin yükseltilmesi ve hasar maliyetlerin etkin kontrolü aç s ndan önemli bir aflama oldu unu görüyoruz. Trafik sigortas hasarlar nda Do rudan Tazmin Sistemi olarak ifade edebilece imiz bu model; Trafik Sigortas sahibi iki arac n kaza yapmas sonucu; kusursuz ya da k smi kusurlu taraf n, u rad zarar karfl taraf n sigorta flirketinden de il, poliçeyi sat n ald sigorta flirketinden tazmin edebilmesini sa layan sistemdir. Uygulamada kendi sigortal s na hasar tazmin hizmeti veren flirket yapt ödemeyi, daha sonra, ortalama bir tutar olarak, kusurlu taraf n sigorta flirketinden tahsil etmektedir. 17
KAPAK KONUSU K L TRAF K KAZASINDA TARAFLARDAN B R N N %100 KUSURLU OLDU U DURUMDA DO RUDAN TAZM N S STEM UYGULAMASI Grafik: 1 Grafik: 1 Yukar daki görselde uygulaman n iflleyifli taraflardan birinin yüzde 100 kusurlu oldu u bir örnekten yola ç k larak anlat lmaktad r. Taraflardan kusursuz olup zarar n n tazmin edilmesi gereken kendi sigortac s na giderek zarar n tazmin etmekte, zarar tazmin eden sigortac ise daha sonra di er sigortac dan yapt bu ödemeyi rücu olarak tahsil etmektedir. Sigorta flirketleri bu hesaplaflmay takas odas olarak nitelendirilen elektronik bir hesaplaflma platformunda daha önce üzerinde anlafl lm fl ortalama bir tutar üzerinden yürütmektedir. Afla da taraflar n kazaya yüzde 50 oran nda çifte kusurlu olarak kar flt bir di er örnek de erlendirilmektedir. K L TRAF K KAZASINDA TARAFLARIN %50- %50 ORANINDA KUSURLU OLDU U DURUMDA DO RUDAN TAZM N S STEM UYGULAMASI Grafik: 2 18