ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİ Dış iklim faktörlerinin etkisini kaldırarak, gerekli özel çevre koşullarının yaratılması ile alçak ve yüksek sistemler içinde yapılan sebze, meyve ve süs bitkileri yetiştiriciliğine genel anlamda "ÖRTÜALTI YETİŞTİRİCİLİĞİ" denmektedir. Bu sistemler içinde cam ya da plastikle örtülü yüksek yapılar "SERA" olarak adlandırılmaktadır. Örtüaltı yetiştiriciliği diğer tarım kolları arasında, yüksek tesis ve işletme giderleri gerektiren, daha fazla teknik bilgi ve beceri ile sürekli ve daha çok uğraş isteyen bir işletme biçimidir. Ancak; açıkta tarla ziraatına oranla 5-6 kat fazla ürün elde edilen ve buna bağlı olarak daha fazla gelir sağlanması mümkündür. Günümüzde örtüaltı yetiştiriciliğinde her türlü sebze, meyve ve süs bitkisi cam ve plastik seralarda yılın 12 ayı boyunca yetiştirilebilmektedir. Üretim Sonbahar Dönemi, Kış (Tek ürün) Dönemi ve İlkbahar Dönemi olmak üzere 3 dönem olara yapılmaktadır.
VAN DA ÖRTÜALTI SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİNİ GELİŞTİRME PROJESİ Fosil kökenli enerji kaynaklarının sınırlılığı ve olumsuz çevresel etkileri, insanoğlunu yenilenebilir alternatif enerji kaynakları arayışına itmektedir. Alternatif enerji kaynakları arasında ilk sırada güneş gelmekte olup, güneş enerjisinden en iyi faydalanma yollarının başında örtüaltı yetiştiriciliği gelmektedir. Tarihte Urartulara başkentlik yapmış Van ın Tuşpa adını almasının nedeni Tuşpa nın Güneşi Bol Olan anlamına gelmesindendir. Van, yılın yaklaşık 120 günü açık, 200 günü parçalı bulutlu 45 günü ise kapalı gün özelliğiyle Ülkemizin en fazla güneş alan illerinden biridir. Bu nedenle il örtüaltı yetiştiriciliği açısından son derece uygun koşullara sahiptir. Uygun iklimsel koşullara ve verimli toprak varlığına rağmen Van ilinde sebze yetiştiriciliği son derece sınırlı olarak yapılmaktadır. Van ili 1.000.000 nüfusa sahip olup bunun yaklaşık 400.000 i kent merkezinde yaşamakta ve aktif tüketici konumundadır. Sebze tüketiminin takriben % 3 ü Van il sınırlarında üretilmekte geri kalanı ise Akdeniz bölgesi ve diğer bölgelerden temin edilmektedir. İlin örtüaltı yetiştiricilik potansiyelinin yeterince değerlendirilmesi halinde, sebze ihtiyacının büyük bir bölümü üretilebilecek ve önemli bir katma değer oluşturulabilecektir.
VAN DA ÖRTÜALTI SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİNİ GELİŞTİRME PROJESİ Van da hali hazırda merkez, Edremit, Gevaş, Muradiye ve Erciş ilçelerinde Van nüfusunun taze sebze ihtiyacının kısıtlı bir bölümünün karşılandığı bu alanlarda örtüaltı sebze yetiştiriciliğine bir eğilim tespit edilmiştir. Bu eğilimin doğru şekilde yönlendirilmesi, genellikle öncü/lider çiftçilerin yaptıklarının izlenmesi ile paralellik arz eder. Bu nedenle Van Ticaret Borsası öncülüğünde, kurulacak örnek bir sera tesisinde uygulanacak yöntemler, kullanılacak teknoloji ve verilecek eğitim ile diğer çiftçilere rehberlik görevi üstleneceği öngörülerek, Van da Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi hazırlanmıştır. Avrupa Birliği fonları ile desteklenen Doğu Anadolu Kalkınma Programına (DAKP) sunulan proje başarılı bulunarak 2006 yılı Eylül ayında yürütülmeye başlanmıştır. Toplamda 133.706 Avro bütçeye sahip olan proje, bir yatırım projesi olup, bütçenin % 60 AB fonlarından, %40 ı ise Van Ticaret Borsasınca karşılanmıştır.
PROJENİN AMACI VAN DA ÖRTÜALTI Gelir getirici SEBZE bir tarımsal YETİŞTİRİCİLİĞİNİ uygulama GELİŞTİRME olan, örtüaltı PROJESİ sebze yetiştiriciliğini yaygınlaştırmak, bu faaliyeti yürüten sebze üreticileri yeni teknolojilerle kaynaştırmak, başlangıcından pazarlama aşamasına kadar karşılaşılabilecek sektörel sorunların giderilmesinde birlikte davranma alışkanlığını geliştirmek; örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde ağırlıklı kullanılan kadın emeğini nitelikli hale getirmek, böylece gider azaltıcı aynı zamanda verim, kalite ve gelir arttırıcı bir örneği sergilemek olarak öngörülmüştür. Bu amaçla bölge koşullarına uygun, kar yüküne dayanıklı 2400 m 2 alana sahip 10 adet tünel tipi sera kurulmuş,12 bayan faydalanıcı ile hali hazırda seracılık faaliyetinde bulunan 60 işletme sahibine eğitim verilmiş ve bu kişilere modern seracılık teknikleri tanıtılmıştır.
Projenin Verilecek eğitimlerle, başta kadın işgücü olmak üzere vasıfsız işgücüne nitelik kazandırılarak ve uygulanması ile istihdam sağlamak, ulaşılmak VAN DA ÖRTÜALTI SEBZE YETİŞTİRİCİLİĞİNİ Seracılık uygulamalarında kullanılan yeni GELİŞTİRME PROJESİ istenen hedefler teknolojileri yöre çiftçisine aktarmak, Yörede üretimi yapılacak tür ve çeşitlerin deneme ve adaptasyon çalışmalarına katkı sunmak, Verimde mutlak bir artış sağlamak, Daha kaliteli ürün elde etmek, Mevcut durumdan daha uzun süre ile pazara ürün sunmak, Kontrollü şartlardan dolayı daha güvenli gıda üretimi sağlamak, Birim alandan elde edilen yüksek verim ve gelir sayesinde tarım alanlarının amaç dışı kullanımını önlemek, Proje ile önder çiftçilerin ortaya çıkmasını sağlamak ve uzun vadede üreticilerin Birlik oluşturmalarına zemin hazırlamak, Böylece standartlara uygun üretimin gerçekleştirildiği, pazarlama kabiliyetinin geliştiği bir yapı oluşturmak,
Sebze yetiştiriciliği ve sebzelerin genel tanıtımı Sebzelerin insan beslenmesindeki önemi Örtüaltı sebze yetiştiriciliğinin açıkta sebze yetiştiriciliğine göre avantaj ve dezavantajları Seraların kurulumu ve bölgemize uygun sera tiplerinin tanıtımı Sebze yetiştiriciliğinde toprağın önemi ve hazırlığı Örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde sulama sistemlerinin kullanımı Örtüaltı sebze yetiştiriciliğinde uygulanan gübreleme teknikleri Fide yetiştiriciliği, önemi ve sağladığı faydalar Bölgeye adaptasyonu sağlanan tür ve çeşitlerin seçimi ve üretim tekniklerine ait bilgiler Seracılıkta ilaçlama ve bitki koruma teknikleri Ürün hasadı ve ambalajlama Ürün değerlendirme teknikleri Pazarlama yöntemleri Örgütlenme çalışmaları ve sağlayacağı faydalar Proje Faaliyetleri Proje süresince faydalanıcılara 284 saat teorik ve 1464 saat pratik olmak üzere toplam 1748 saat eğitim verilmiştir. Öncelikli olarak VAN DA ÖRTÜALTI teorik SEBZE bilgi YETİŞTİRİCİLİĞİNİ alan faydalanıcılar, teorik eğitimle aldıkları bilgileri GELİŞTİRME PROJESİ pratik eğitimle pekiştirme olanağı bulmuşlardır. Eğitim programı konu başlıkları aşağıda sıralanmıştır.
Proje Sonuçları Faydalanıcılar 2006 yılı Eylül ayında başlayan proje, 12 aylık başarılı bir yürütme dönemi sonunda 2007 yılı Eylül ayında tamamlanmıştır. Proje faydalanıcıları aldıkları teorik ve pratik eğitimler sonucunda, örtüaltı sebze yetiştiriciliği konusunda donanımlı kişiler olarak sertifikalarını alarak mezun edilmişlerdir. Tanıtım Proje basın ve kamuoyunda yoğun ilgi görmüştür. Yerel yöneticiler ve STK temsilcileri başta olmak üzere binlerce kişi seraları ziyaret ederek proje ve ötrüaltı sebze yetiştiriciliği konularında bilgi alma şansı bulmuştur.
Verimsel Değerler Ekonomik bir faaliyet olan örtüaltı sebze yetiştiriciliğinin yaygınlaşması elde edilen verimsel değerlerle, başka bir anlatımla karlılıkla doğru orantılıdır. Proje süresince yapılan üretim sonucunda 1 dekarlık sera alanından 24 Ton Hıyar 22 Ton Domates hasadı gerçekleştirilmiştir. Bu verimsel değerlerin seracılığın yaygın olarak yapıldığı Akdeniz bölgesindeki dekara 15 ton olarak gerçekleştiği düşünüldüğünde, Van İlinin örtüaltı sebze yetiştiriciliği açısından sahip olduğu potansiyeli açıkça ortaya koymaktadır.
Örnek Proje Tarım İl Müdürlüğü verilerine göre 2007 yılı itibariyle İl merkezi ve bağlı ilçelerde 60 civarında seracılık işletmesi bulunmaktadır. Projemizle elde edilen verimsel değerler ve bu verimsel değerlere vatandaşların görerek şahit olmaları sonucu seracılığa yoğun ilgi oluşmuştur. Öyle ki, 2008 yılında sera kurmak amacıyla Sosyal Riski Azaltma Projesi ne (SRAP) sadece İl merkezinden yapılan başvuru sayısı 138 dir. Buna ilçelerdeki başvurularda dahil edildiğinde projemiz önderliğinde Van İlinde seracılık faaliyetinin yaygınlaşmaya başladığı ve bunun ilerleyen yıllarda da devam edeceği açıkça ortaya çıkmaktadır.
Proje sonunda başarıyla mezun olan faydalanıcılara sertifikaları Milli Eğitim Bakanı Doç Dr. Hüseyin ÇELİK tarafından verildi. Sertifika Törenine Milli Eğitim Bakanı Doç Dr. Hüseyin ÇELİK in yanı sıra Borsamızın misafiri olarak İlimizde bulunan Avrupa daki Türk kökenli Milletvekilleri de katıldı.
Örtüaltı Sebze Yetiştiriciliği projesinin olumlu sonuçları ve bu faaliyetin ilimizde yaygınlaşmaya başladığı göz önünde bulundurularak, seracılık uygulamasının Van Ticaret Borsası imkanları ile devam ettirilmesi karar verilmiştir. 2008 yılı itibariyle fide ve sebze üretimine devam edilmektedir.