TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR

Transkript

1 DİKKATİNİZE: BURADA SADECE ÖZETİN İLK ÜNİTESİ SİZE ÖRNEK OLARAK GÖSTERİLMİŞTİR. ÖZETİN TAMAMININ KAÇ SAYFA OLDUĞUNU ÜNİTELERİ İÇİNDEKİLER BÖLÜMÜNDEN GÖREBİLİRSİNİZ. TARIM EKONOMİSİ VE TARIMSAL POLİTİKALAR KISA ÖZET KOLAYAOF

2 2 Kolayaof.com Sayfa 2

3 İÇİNDEKİLER 1. ÜNİTE- Tarımsal Üretim ve Tarımsal Üretimin Türleri ÜNİTE-İktisadi Kalkınmada Tarımsal Sektörün Rolü ÜNİTE- Tarımsal Destekleme Politikaları ÜNİTE- Tarımda Makineleşme ve Teknoloji Kullanımı ÜNİTE-Türkiye de Tarımsal Üretim ve Tarımsal Dış Ticaret ÜNİTE- Türkiye de Tarımsal Destekleme Politikaları ÜNİTE- Dünya Tarım Sektörü ve Tarımsal Üretim...29Hata! Yer işareti tanımlanmamış. 8. ÜNİTE- Avrupa Birliği nde Tarımsal Yapı, Tarımsal Üretim ve Tarımsal Politikalar Kolayaof.com Sayfa 3

4 1. Ünite Tarımsal Üretim ve Tarımsal Üretimin Türleri TARIMSAL ÜRETİMİN TANIMI Tarımsal üretim; çiftçilik, ziraat; bitkisel ve hayvansal üretimin teknolojik koşullar altında ve en ekonomik yollardan yapılması ve pazarlanması faaliyetlerini kapsar. Toprakla, bitkisel ürünlerle, hayvanlarla ve hayvan ürünlerinin üretimiyle ilgilidir Ekonomik gelişmişlik düzeylerinin olanaklı kıldığı teknolojik yapıları ile doğa koşullarının tarımsal üretim süreçleri üzerindeki etkilerini kontrol edebilen ülkeler, bu alanda diğer ülkelerden göreceli olarak farklılaşabilirler. Bununla birlikte günümüzde biyoteknolojik uygulamaların ulaştığı düzey dahi, tarım sektörü üretim yapıları üzerinde doğanın etkisinin, etkinlik ve yaygınlık bakımından ancak kısmi olarak sınırlanabileceğini ortaya koymaktadır Biyoteknoloji: Bitki, hayvan veya mikroorganizmalar kullanılarak yeni bir organizma (bitki, hayvan ya da mikroorganizma) geliştirmek, doğal olarak var olmayan veya ihtiyacımız kadar üretilemeyen yeni ve az bulunan maddeleri (ürünleri) elde etmek veya var olan bir organizmanın genetik yapısında arzu edilen yönde değişiklikler meydana getirmek amacı ile kullanılan yöntemlerin tümüdür. TARIMSAL ÜRETİMİN ÖZELLİKLERİ Tarımın en önemli özelliği çok fonksiyonlu olmasıdır. Gıda, yem, lif, yakıt ve diğer malları sağlar. Ekosistem üzerinde etkilidir. Sosyal yönü: Yaşam biçimidir. Ekonomik yönü: İstihdam, milli gelir, çiftçi geliri, ticaret. Dünya nüfusunun % 40 ının temel geçim kaynağıdır. Dünyadaki arazinin toplamının %40 ı tarım arazisidir. Dünyadaki tarım işletmesinin % 90 ının arazi büyüklüğü 2 hektarın altındadır Tarımsal yapı, verimlilik açısından ikiye ayrılır. Bir tarafta gelişmiş ülkeler hayli etkin bir tarımsal yapıya sahiptir. Bu yapı büyük bir üretim kapasitesi ve çalışan başına yüksek hâsıla ile karakterize edilmektedir. Ayrıca tüm ulusu besleyecek kadar üretimin kolayca yapılmasına imkân sağlamaktadır. Diğer tarafta ise gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin etkinsiz ve düşük verimli tarımsal yapıları mevcuttur. Bu ülkelerde ulusun geri kalanını beslemek bir tarafa kırsal nüfusun ihtiyaçlarını karşılayacak kadar bile üretim yapılamamaktadır. Aile içi gıda üretimi yapılmakta uzmanlaşmış tarımla pazarlanabilir bir fazla elde edilmesi temel hedef olmaktan çıkmıştır. Temel başarı ölçütü kâr güdüsüdür. Birincil hedef sentetik (gübreleme, sulama, tohum ıslahı, ilaçlama vs.) ve doğal kaynaklardan hektar başına maksimum verim elde etmektir. Piyasa için üretim yapılır ve daha fazla üretim ve verimliliğin belirleyicileri teknolojik ilerleme, sermaye birikimi, bilimsel araştırma ve geliştirmedir. İki tür tarımın temel farkı verimlilikte ortaya çıkmaktadır. Dünya Bankası nın yayımlamış olduğu bazı istatistikî verilerle de bu farkları ortaya koymak mümkündür. 4 Örneğin; yılları arasında hektar başına alınan kilogram tahıl değerleri Hollanda da 8.036, Belçika da 8.710, İngiltere de 7.097, İrlanda da 7.390, Amerika Birleşik Devletleri nde 6.444, Kore de 6.233, Yunanistan da 3.699, Türkiye de dur. Fransa, Kanada, Hollanda, Amerika Birleşik Devletleri, Belçika ve Danimarka aynı dönemde en yüksek tarımsal verimlilik değerlerine ulaşan ülkeler olmuştur yılları arasında ise hektar başına alınan kilogram tahıl değerleri en düşük ülkeler Eritre 296, Nijerya 394, Namibya 441, Sudan 481, Botsvana 514, Angola 547, Libya 626, Zimbabve 676, Çad 711, Demokratik Kongo Cumhuriyeti 767 dir. Hektar başına verimlilik açısından en yüksek ülkeyle en düşük ülke arasındaki fark 30 kata kadar çıkmaktadır TARIMSAL ÜRETİMİN GEREKÇELERİ Zorunlu ihtiyaç malı üreten tarım sektörü, geçmişte olduğu gibi günümüzde de ülke ekonomileri için büyük önem arz etmektedir. Tüm canlıları ilgilendiren yaşamsal ürünlerin tarım sektöründe üretilmesi tarımın önemini artıran en temel unsurdur (Susam ve Bakkal, 2008:328). Tarım sektörü, farklı gelişmişlik düzeyine sahip tüm ülkelerde, nüfusun zorunlu gıda maddeleri ihtiyacını karşılaması, Kolayaof.com Sayfa 4

5 sanayi sektörüne ham madde temin etmesi, sanayi ürünlerine talep oluşturması, milli gelire ve ihracata katkıları ile tüm sektörlerden farklı bir öneme sahiptir. Beslenme ihtiyacı her geçen gün artan dünya nüfusu sektörün gerekliliğini de arttırmaktadır TARIMSAL ÜRETİMİN TÜRLERİ VE ÖNEMİ BİTKİSEL ÜRETİM Tarla Bitkileri Üretimi Hububat Üretimi: Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, 2009 yılı hububat rekoltesi 2008 yılına göre % 3 lük bir gerileme ile 2.218,8 milyon olarak gerçekleşmiştir yılındaki bu gerilemeye rağmen üretim 2008 yılı rekor üretiminden sonra en yüksek ikinci seviyeye gelmiştir. Ekonomik krizin etkisiyle yem tüketiminde mütevazı bir artış beklenmektedir. Ancak son yıllarda gelişen endüstriyel kullanım için yeni sezonda ciddi bir düşüş olması muhtemeldir. Küresel nüfus artışının gıda için kullanılan hububat tüketimini arttırması beklenmektedir. Dünya hububat tüketiminde beklenen düşüşün hububat stoklarından karşılanması hâlinde hububat stokunda bir azalma öngörülmektedir Baklagiller Üretimi: Nohut, mercimek, fasulye, bezelye bakla ve börülceyi kapsayan yemeklik tane baklagiller insan beslenmesinde binlerce yıldır önemli yer tutmuşlardır. Antik dönemlerde Akdenizliler, Mısırlılar Mezopotamyalılar, Macarlar, Truvalılar, İngilizler tarafından yemeklik tane baklagillerin beslenmede kullanıldığı, geçmişlerinin 5000 hatta nohut ve mercimekte 8-10 bin yıl öncesine dayandığı çeşitli kanıtlarla ortaya çıkmıştır. ABD ve bazı zengin Batılı Avrupa ülkelerinin yanında gelişmekte olan ülkelerde de baklagillere karşı talep artışı görülmeye başlanmıştır. Bunun nedeni baklagillerin besin özelliklerine verilen önemdir. Baklagillerin beslenme değeri dikkate alındığında genel olarak aşağıdaki özellikleri gösterdikleri söylenebilir (Adak, Güler ve Kayan, 2010: ). Yüksek oranda protein içerirler. Yüksek oranda mutlak gerekli lizin aminoasidi içerirler. Mutlak gerekli metionin ve sistin aminoasidi bakımından yoksunlardır. Tahıl taneleri için mükemmel bir tamamlayıcı protein kaynağıdır. Kolesterol seviyeleri oldukça düşüktür. 5 Tohumluk Üretimi: Tohumluk, tarımda toprak, su, gübre ve mekanizasyon kaynaklarının yararını artırarak üretim ve verimliliği yükseltecek bitkiyi hastalık ve zararlılara karşı dirençli hâle getirebilecek temel girdilerden biridir. Sanayileşme ile birlikte yapay ve doğal ortamlarda yeni tekniklerle farklı toprak ve iklim türleri için yeni çeşitler üretilmiştir. Tohumlar bölgelere göre ıslah edilerek diğer girdilerin yararını da arttırmaktadır. İyi bir özelliğe sahip tohum, hububatta % 20, serada domates yetiştiriciliğinde % 400 oranında bir artış sağlayabilir. Ortalama olarak verimi, genetik yapısı ve kalitesi yüksek tohum kullanımının % 20 ila %25 arasında verimi arttırdığı bilinmektedir Organik Üretim: Tarımsal üretimde kullanılan kimyasalların insan ve toplum sağlığı üzerinde olumsuz etkileri gün geçtikçe artmaktadır. Tüm bu olumsuz etkileri ortadan kaldırmak amacıyla çeşitli kimyasalların mümkün olduğu kadar az kullanılması, bunların yerine organik gübre ve benzeri yöntemlerin kullanıldığı ekolojik tarım sistemi geliştirilmiştir. FAO ve Avrupa Birliği tarafından konvansiyonel tarıma alternatif olarak da kabul edilen bu üretim şekli değişik ülkelerde farklı isimlerle anılmaktadır. Almanca ve Kuzey Avrupa dillerinde Ekolojik Tarım, Fransızca, İspanyolca ve İtalyanca da Biyolojik tarım, İngilizce de Organik Tarım, Ülkemizde ise Ekolojik veya Organik Tarım eş anlamlı olarak kullanılmaktadır Sebze Üretimi: Sebzelerin insan beslenmesindeki öneminin anlaşılmasıyla birlikte dünyada sebzelere yönelik araştırmalar artmıştır. Sağlıklı beslenmenin en önemli şartı olduğunun anlaşılması sebze tüketimini arttırmış, buna paralel sebze üretimi de artmıştır. Günümüzde sebzeler hemen her mevsim Kolayaof.com Sayfa 5

6 üretilebilmektedir. Bu durum özellikle iklim ve çevre faktörleri müsait olan ülkemizde kendini göstermektedir Ülkemizde örtü altı sebze yetiştiriciliği Akdeniz Bölgesi ve Ege sahil şeridi boyunca yapılırken açıkta sebze yetiştiriciliği Ege ve Marmara Bölgesi nde yapılmaktadır. Örtü alanları toplam sebze alanının % 5 ini oluşturmaktadır. Bu alanın büyük bir çoğunluğu Akdeniz bölgesinde yer almaktadır. Bu iklim kuşağında kış aylarında gerçekleşen yüksek seviyedeki güneş radyasyonu sayesinde seralarda ısıtma uygulamasına gerek kalmadan üretim yapılabilmektedir. Örtülü alanda en fazla üretimi yapılan sebze % 38 lik oranla domates iken bunu % 21 le salatalık üretimi takip etmektedir. Meyve Üretimi: İklim faktörü meyvelerin yetiştirilmesinde önemli rol oynar. Tropikal iklim meyveleri için kış sıcaklığının 0 C ye düşmesi dondurucudur. Subtropikal iklim meyveleri ise 0 C nin altındaki sıcaklıklara bir ölçüde dayanabilmektedir. Turunçgiller meyveleri -2 C de dondukları hâlde, ağaçlar - 10 C ye kadar dayanabilirler. Aynı şekilde zeytin ve incirlerde -10 C ye kadar dayanabilirler. Ilıman iklim meyveleri daha düşük sıcaklığa dayanabilirler. Elma ve armutlar dinlenme dönemi kış aylarında - 30 C ye kadar şeftali -20 C ye kadar dayanabilir Hayvansal Üretim: İktisat bilimine göre gelirleri arttığında önce zorunlu ihtiyaçlarını gideren insanlar daha sonra diğer ihtiyaçlarını gidermeye yönelir. ABD ve gelişmiş Avrupa ülkelerinde insanların büyük bir kısmı gıda ihtiyaçları açısından doyuma ulaşmıştır. Yüksek gelir düzeyine ulaşan insanlar, gıda maddeleri tüketimi yerine, gıda dışındaki ürünlerin tüketimine yönelmektedir. Hâlbuki Türkiye de özellikle fakir ve orta sınıfın gelirlerinde artış olduğu zaman, insanlar tüketim açığı olan tarım ürünlerini özellikle hayvansal ürünleri talep edecektir. Bu da tarım sektörünün ve özellikle et ve süt sektörünün canlanmasına yol açacaktır. Bu mantıktan hareketle ekonomik gelişme sonrası hayvansal ürünlerin iç talebi artacak ve hayvancılık sektöründe önemli bir canlanma ve gelişme ortaya çıkacaktır. Hayvancılık ve dolayısıyla tarım sektöründeki canlılık ve gelişme, tarım sektörüne ileri teknolojiyi ve ekonomik anlamda daha büyük işletmeler ile düşük maliyetli ve kaliteli üretimi getirecektir. Böylece, maliyet ve fiyatlar düşerken iç talep daha da artacak ve hatta dış talebi de zorlayacaktır 6 Konvansiyonel hayvancılık, daha fazla hayvan ve daha fazla girdi ile en yüksek verimi amaçlayan bir üretim şekli iken organik hayvancılık, hayvan sayısının az olduğu, uygun besleme ve barınak koşullarında buna uygun üretim ve pazarlama yöntemi ile kaliteli ürün elde edip yüksek fiyata ulaşabilen bir üretim sistemidir. 2.Ünite İktisadi Kalkınmada Tarımsal Sektörün Rolü TARIM SEKTÖRÜNÜN İKTİSADİ KALKINMA SÜRECİNE TEMEL KATKILARI Tarım sektörünün iktisadi kalkınma olgusu içerisinde her zaman önemli bir yeri olmuştur ve olmaya da devam edecektir. Gunnar Myrdal a göre uzun vadeli ekonomik kalkınma mücadelesinin kazanılıp kazanılamayacağını tarım sektörü belirleyecektir (Todaro, 2000: 363). Ekonomik kalkınmanın nasıl gerçekleştirilebileceği ve kalkınma çabalarında tarım sektörünün rolünün ne olması gerektiği soruları, modern anlamda iktisadın kurucusu sayılan Adam Smith de dâhil olmak üzere klasiklerden bu yana iktisatçıların ilgi alanları arasında yer almıştır. Aslında bir açıdan gerek Adam Smith in maddi ilerleme gerekse John Stuart Mill in ekonomik ilerleme terimleriyle kavramsallaştırmaya ve betimlemeye çalıştıkları süreç kalkınma ile özdeşleştirilebilir Tarımın ekonomik kalkınmadaki rolünün ne olması gerektiği sorusuna çağdaş anlamda verilen nitelikli cevaplardan biri, Johnston ve Mellor tarafından Tarımın Ekonomik Kalkınmadaki Rolü başlıklı makalelerinde ortaya konulmuştur. Anılanlarca bu makalede, arttırılmış tarımsal çıktı ve verimliliğin ekonomik büyümenin tamamına sağladığı katkıların en önemli yollarının beş önerme dâhilinde özetlenebileceği öne sürülmüştür: 1. Ekonomik kalkınma, tarımsal ürünlere yönelik talepteki kayda değer artışla karakterize edilir ve gıda arzının talepteki büyüme hızına uygun artırılmasındaki başarısızlık, ekonomik büyümeye ciddi sekte vurabilir. Kolayaof.com Sayfa 6