İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ve ÇEVREYE ETKİLERİ HÜSEYİN ILHAN YENIŞEHIR METEOROLOJI MÜDÜRLÜĞÜ
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Giriş: İklim değişikliği ve küresel ısınma dünyamızın geleceği ve yaşam için en önemli tehditlerden birisidir. İklim sistemi üzerinde insan etkisi açıktır ve insan kaynaklı (antropojenik) sera gazı salımları tarihinin en yüksek seviyesindedir. Son iklim değişikliklerinin insan ve doğal sistemler üzerinde yaygın etkisi vardır, (IPCC, 2014). İklim sistemindeki ısınma açık olup, 1950 lerden beri gözlemlenen bazı değişiklikler, binlerce yıl boyunca bile görülmemiştir, (IPCC, 2014). Atmosfer ve okyanuslar ısınmış ve kar örtüsü ve buzullar azalmış, denizler ise yükselmiştir, (IPCC, 2014).
KANITLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Deniz seviyesinde artış Küresel sıcaklık artışı Okyanusların ısınması Buz kütlelerinin erimesi Okyanusların asitlenmesi Arktik buzullarda erime Dağ buzullarında geri çekilme Şiddetli hava olaylarında artma Kar örtüsünün azalması
KANITLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA ALASKA (Buz erimesi) Ağustos1942 Ağustos 2004
KANITLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA TANZANYA-Dağ buzullarında erime) Şubat 1993 Şubat 2000
KANITLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA AFRİKA (Göl çekilmesi) Aralık 1972 Aralık 1987 Aralık 2002
KANITLAR İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA ANTARTİKA (Buzul Erimesi) Ekim 2013 Kasım 2013
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Sera etkisi ve kuvvetlendirilmiş sera etkisi nedir? Atmosferdeki gazların gelen güneş ışınımına karşı geçirgen, buna karşılık geri salınan uzun dalgalı yer ışınımına karşı çok daha az geçirgen olması nedeniyle, yerkürenin beklenenden daha fazla ısınmasını sağlayan ve ısı dengesini düzenleyen doğal süreç, sera etkisi olarak adlandırılır. Sera gazlarının atmosferdeki birikimlerinde insan etkinlikleri sonucunda oluşan artışlar, Yerküre nin uzun dalgalı ışınım yoluyla soğuma etkinliğini zayıflatarak, onu daha fazla ısıtma eğilimindeki bir pozitif ışınımsal zorlamanın oluşmasını sağlar. Buna Kuvvetlendirilmiş sera etkisi denir. Doğal Sera Gazları Su buharı Ozon Karbon dioksit Metan Nitroz Oksit Kuvvetlendirilmiş Sera Gazları Su buharı Ozon Karbon dioksit Metan Nitroz Oksit F-gazlar (CFCs, HFCs, PFCs)
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Ortalama yer sıcaklığı Sera gazları olmasaydı (radyasyon dengesi). +14 C Sera Gazı Etkisi -19 C 33 C
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Küresel Sera Gazı Salımı Nitroz Oksit F-Gazları Karbondioksit: % 77 Metan: %14 Nitroz Oksit: %8 Florlu Gazlar: %1 Metan Karbondioksit (Ormansızlaşma, biyokütle bozunumu vs.) Karbondioksit (Fosil yakıt kullanımı) Karbondioksit (Diğer) Kaynak: IPCC (2007); EPA Disclaimer based on global emissions from 2004
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Küresel Sera Gazı Kaynakları Enerji Kaynakları: % 26 Endüstri: %19 Ormancılık: %17 Tarım: %14 Taşımacılık: %13 Konut ve ticari yapılar: %8 Kaynak: IPCC (2007); EPA Disclaimer based on global emissions from 2004
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Küresel Sera Gazı Salımı Kaynak: (Anonim, 2014), http://www.esrl.noaa.gov/gmd/aggi/
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Küresel Sıcaklık Artışı Geçtiğimiz yüzyıl kara ve okyanusların birleşik sıcaklık ortalaması: 13,9 C olmuştur. En sıcak yıl 2010 yılı,14,6 C (+0,66 sapma). En sıcak 10 yılın 9 u 2000 yılından sonradır. Kaynak: (Anonim, 2014), http://cdiac.ornl.gov/trends/temp/hansen/land_and_ocean.jpg
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Denizlerin Yükselmesi 1. GRAFİK Uydudan alınan veriler de ise 1993 den bugüne, yıllık: 3,17 mm En son ölçüm Temmuz 2014: 55.22 mm 2. GRAFİK Ortalama deniz seviyesinde aletli ölçümle gözlenen yükseliş 1870-2000 yılları arası yaklaşık: 200 mm.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Geleceğe Yönelik Tahminler IPCC 2014 raporuna göre dünya 2100 yılına kadar sera gazı salımlarında en iyimser senaryoya göre (RCP2.6) 1 C ye kadar, Yüksek salım senaryosuna göre ise 4 C nin üzerinde bir ısınma öngörüyor.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE KÜRESEL ISINMA Geleceğe Yönelik Tahminler IPCC 2014 raporuna göre Türkiye için 2100 yılına kadar sera gazı salımlarında en iyimser senaryoya göre (RCP2.6) 1-1,5 C, Yüksek salım senaryosuna (RCP8.5) göre ise 5 C ye kadar bir ısınma öngörülüyor.
TÜRKİYE DE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Türkiye Sera Gazı Envanteri CO2 emisyonlarındaki en büyük payı enerji kaynaklı emisyonlar oluşturdu Toplam CO2 emisyonlarının 2012 yılında %84,4 ü enerjiden, %15,6 sı endüstriyel işlemlerden kaynaklandı. CH4 emisyonlarındaki en büyük payı atık kaynaklı emisyonlar oluşturdu CH4 emisyonlarının %55,7 si atıktan, %34,8 i tarımsal faaliyetlerden, %9,5 i ise enerji ve endüstriyel işlemlerden kaynaklandı. N 2 O emisyonlarındaki en büyük payı tarımsal faaliyetler oluşturdu N 2 O emisyonlarının %73,4 ü tarımsal faaliyetlerden, %12,8 i atıktan, %7,1 i endüstriyel işlemlerden, %6,7 si ise enerjiden kaynaklandı.
TÜRKİYE DE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Ülkemizin sıcaklık ortalaması 2013 yılı itibari ile 1981-2010 normaline göre 13,5 C dir. Küresel kara ve okyanus yüzeyleri ısınırken ülkemiz de ısınmaktadır. Türkiye ortalama sıcaklık anomali grafiği incelendiğinde yıllık sıcaklık ortalamalarının 1994 yılından itibaren 1997, 2011 yılları dışında ortalamanın üzerinde seyrettiği görülmektedir. En sıcak ilk 3 yıl son 15 yıl içerisinde gerçekleşmiş ve en sıcak yıl (+2 C sapma ile) 2010 yılı olmuştur.
TÜRKİYE DE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Türkiye yıllık ortalama yağış toplamı 1981-2010 normaline göre 646 mm. dir. Türkiye yağış anomalisi incelendiğinde en kurak ve en yağışlı yılların son 6 yıl (2008-2013 dönemi) içerisinde gerçekleştiği anlaşılmaktadır.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Bursa, 1981-2010 normallerine göre yıllık ortalama 14.7 C sıcaklık ve 700 mm yağış toplamıyla yarı nemli bir iklime özelliğine sahiptir. Bu değerler 1961-1990 normaline göre ise 14,4 C ve 681 mm dir.
( C ) C BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA En yüksek-en düşük sıcaklıklar (1960-2013) 50 En yüksek-en düşük sıcaklıklar (1960-2013) 50 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 13.07.2000 43,8 En sıcak En soğuk -19,2 21.01.1967 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 -20-25 23,8 26,9-19,2-16,8 30,6-10,5 35,5 35,9-3,1 1,6 41,3 4 43,8 41,9 9 8,6 38,9 5 37,3-1 31-4,6 27,3-16,3 En sıcak En soğuk En sıcak En soğuk
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Bursa da çeşitli dönemlerde faaliyet gösteren meteoroloji istasyonları harita üzerinde gösterilmiştir. Bu istasyonların bazıları kapatılıp tekrar otomatik istasyon olarak açılmıştır. Meteorolojik veriler istasyonların çalıştığı dönemeler için elde edilmiştir.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Uzun yıllar verilerini elde ettiğimiz meteoroloji istasyonlarının kayıtlarından elde edilen yıllık ortalama sıcaklık haritasında lokal olarak önemli farklılıkların olduğu görülmektedir. Bunda yükseltinin, deniz ve göl gibi su yüzeylerine yakınlığın etkisi büyüktür.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Yıllık toplam yağış ortalaması haritasında, Uludağ ve çevresinde yağışların daha yüksek olduğu, güneyde kalan Büyükorhan ve Harmancık çevresinde daha düşük olduğu görülmektedir. Ayrıca sıcaklık ortalamasının daha yüksek olduğu Gemlik, Mudanya, Karacabey ve İznik çevresinde de yağışların nispeten düşük olduğu anlaşılmaktadır.
Sıcaklık ( C) BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Sıcaklık Zaman Serisi 18,0 17,0 16,0 15,0 14,0 13,0 12,0 11,0 10,0 Bursa Yıllık Ortalama Sıcaklık Zaman Serisi (1960-2013) En düşük: 13,1 C 1992 y = 0,0158x + 14,123 En yüksek: 16,3 C 2010 Yıl Yıllık Ort. Sıcaklık Eğim çizgisi
1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Sıcaklık Sapması ( C) BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Sıcaklık Anomalisi Zaman Serisi 2,5 Bursa Yıllık Ortalama Sıcaklık Anomalisi (1960-2013) 2,0 1,5 y = 0,0158x - 0,2766 R² = 0,1396 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 Anomali Yıl Eğim Çizgisi
Sıcaklık ( C) BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Yüksek Seviye Sıcaklık Değerlendirmesi 850 HPa (1500 m) 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5-2,0 İstanbul 850 hpa Seviyesi Sıcaklık Anomalisi (1971-2013) Yıl Anomali Eğim çizgisi
Sıcaklık ( C ) BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Yüksek Seviye Sıcaklık Değerlendirmesi 700 hpa (3000 m) 1,50 1,00 İstanbul 700 hpa Seviyesi Sıcaklık Anomalisi (1971-2013) y = 0,0235x - 0,5166 R² = 0,2372 0,50 0,00-0,50-1,00-1,50 Yıl Anomali Doğrusal (Anomali)
Sıcaklık ( C ) BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Yüksek Seviye Sıcaklık Değerlendirmesi 500 hpa (5500m) 2,0 1,5 İstanbul 500 hpa Seviyesi Sıcaklık Anomalisi (1971-2013) y = 0,0237x - 0,521 R² = 0,2466 1,0 0,5 0,0-0,5-1,0-1,5 Yıl Anomali Eğim çizgisi
1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Yağış Miktarı (mm) BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Bursa Yağış Zaman Serisi 1300 Bursa Yıllık Yağış Toplamı En yüksek: 1328 mm-2010 1100 900 700 500 300 Yağış Yıl Eğim çizgisi (doğr.)
1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Gün BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMA Uludağ Karlı Gün Sayısı 250 Uludağ Karlı Gün Sayısı ve Anomalisi 200 150 100 50 0-50 -100 Yıl Karlı Gün Anomali Eğim Çizgisi
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMANIN ÇEVREYE OLASI ETKİLERİ Su kaynaklarına etkisi Sıcaklığın artması sonucunda, Bursa nın en önemli su kaynaklarından Uludağ da kar örtüsünde azalışlar meydana gelecektir. Kar erimeleri hız kazanacak ve yüzey akışı ile önemli su kayıpları olacaktır. Yer altı sularının beslenmesinde azalma meydana gelecektir. Hızlı ve erken bir dönemde meydana gelecek kar erimeleri taşkınlara sebep olabilecektir. Kar erimelerindeki hızlandırılmış sürece bağlı olarak, yüzey akış ile olan su kaybı fazla olacak ve yer üstü su rezervleri olumsuz etkilenecektir Kurak dönemlerin frekansında artmalar meydana gelecektir. Yağış rejiminde düzensizlikler başlayacak, şiddetli yaz yağışlarına karşılık düşük kış yağışları, su döngüsünü ve depolanmasını olumsuz etkileyecektir. Göl ve barajlardan buharlaşma ile olan su kaybı daha fazla olacak ve su yüzeylerinde çekilmeler başlayacaktır.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMANIN ÇEVREYE OLASI ETKİLERİ Turizme Etkisi Isınmaya bağlı olarak Uludağ da kar kalınlığındaki ve karlı gün sayısındaki azalış turizmi olumsuz etkileyecektir.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMANIN ÇEVREYE OLASI ETKİLERİ Meteorolojik Etkileri Sıcaklıkların artması, daha fazla suyun buharlaşmasını sağlayarak konveksiyona bağlı şiddetli bahar ve yaz yağışlarının sayısını arttıracaktır. Dolu yağışlarında ve kısa süreli fırtınalarda artış meydana gelecektir. İklimsel değişim sıcak hava dalgalarında artışa sebep olacaktır.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMANIN ÇEVREYE OLASI ETKİLERİ Orman Yangınlarına Etkisi Sıcaklığın artması orman yangını riskini arttıracak dolayısı ile ormansızlaşmaya ve çölleşmeye hız kazandıracaktır. 1. Derece Hassas bölge
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMANIN ÇEVREYE OLASI ETKİLERİ Toplumsal etkileri Sıcak hava dalgalarındaki artış halk sağlığını olumsuz etkileyecek, hastalık ve ölüm riski artacaktır.
BURSA DA İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE ISINMANIN ÇEVREYE OLASI ETKİLERİ Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosisteme Etkileri İklimde meydana gelecek değişiklikler ve ısınma biyolojik çeşitliliği ve ekosistemi de etkileyecektir. Değişen sıcaklık, yağış ve buharlaşma, toprak ve hava nemi gibi iklim elemanları, bazı türlerin yok olmasına bazı istenmeyen türlerin de çoğalmasına sebep olabilecektir.
İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER