MÜZİK EĞİTİMİ 6. ve 7. SNF GİRİŞ Müzik insan hayatının sürekli gereksinim ve kültürel gelişiminin bir parçası ve ihtiyacıdır. O, insanoğlu kimliği ve etkisi ile doğrudan ve yapıcı temas kurarak ses dünyasını şekillendirir. Müzik eğitimi: Müzik temsillerinde ve medya çerçevesindeki müzik programlarını etkin ve seçici olarak dinlemek Çeşit yorumlama formasyonları ve diğer müzik etkinliklerine katılmak Eğitimin devamıyla müzik eğitimi için daha geniş ilgi anlamına geliyor UZK HEDEFLER ü Değişik müziksel etkinliklere karşı ilgi ve duyguları sağlamak ü Dünya ve milli müziğine karşı olumlu sabit tutum oluşturmak ü Sağlıklı ses ortamı oluşturulmasında ve müzik programları őzenle seçilmesi için eğitim gerçekleştirmek ü Bireysel imkana gőre müzik içeriklerin icra edilmesi ve şarkı sőylemenin imkanını yaratmak ü Değerlendirme ve eleştirel düşünme için őlçütler geliştirmek 237
GENEL VE ÖZEL HEDEFLER 238 Öğrenciler: Dünya ve ulusal bestecilerin seçilen eserlerini tanıyorlar; ü Dinlenilen müzik eserlerin, araçların ve yorumlama formasyonların (toplulukların) ifade karakterini gőzlemler ve fark ederler ü Müzik dinleme sayesiyle çeşit müzik çalgılarının sistemleştirilmesini őğrenir ve ayırt eder ü Dinleme ve yorumlama sayesinde müzik çeşitliliğini ve türlerini fark ederlerler (cinsleri) ü Dinleme ve yorumlama sayesinde belirli müzik formlarını (biçimlerini ayırt ederler) Bireysel ve beraberce müzik yapmak; ü Enstrumanlar eşliğinde ve onun dışında kulak yoluyla (taklit) notalı ve karma tarz da türk halk, sanat müziğini ve diğer halkların şarkılarını yorumlarlar ü Şarkıların daha yüksek seviyede güzel ve doğru sőyleme yeteneğini geliştirirler (vücut durumu, soluk alma, güzel ifade, anlamlı şarkı sőyleme, dinamik ve hız dereceleri) ü Dinleme ve yorumlama sayesiyle, armoni, melodi ve ritm duygularını geliştiriyorlar ü Melodik ve ritmik çeşitli olayları ve müzik yazılışı temel simgelerini tanıyorlar Dinleme ve şarkı sőylemekle türk halk müziğinin temel őzelliklerini yaşantıyla őğrenebilme Yaratma becerilerini geliştirirler; ü Eserleri yaratıcı şekilde tekrar yorumlarlar ü Ritmik ve melodik bütünlükler tamamlar, değiştirir ve bütünler ü Yaratıcı şekilde diğer sanatlar ifadesi araçlarıyla ifade ederler Diğer sanatlar, yabancı diller ve ana diliyle müzik ilişkisine imkan yaratmak; ü Eleştirel düşünceyi geliştiriyorlar ü Ortamlarında müzik olagelenleri değerlendiriyorlar
6. Sınıf Y O R U M L M D N L E M E Müzik etkinlikleri Türk halk, sanat şarkıları, türküleri ve diğer halkların şarkılarını sőylüyorlar Enstrumental eşliklerini yorumluyorlar Müzikle dans etmeyi ilişki ediyorlar Sanatsal ve halk yaratıcıları yaşantılı şekilde dinlemek Ulusal ve dünya bestecilerinden çeşit eserleri dinliyorlar Öngőrülen içerikler Enformatif konu Vokal ses müziği Minőr ve majőr de melodi ve şarkıları Formasiyon ve ses çeşitleri: solistler, ses ansambleleri (toplulukları), korolar Şarkı biçimi ve içerikler Enstruman eşliğinde şarkılar Vokal-enstrumental müziği Yaylılar ve diğer çalgılar Üflemeli çalgılar Tasterli (duşlu) çalgılar Vurmalı çalgılar (perküsiyonlar) Enstrumental formasiyonlar, solistler, kamertal formasiyonları, orkestreler Sanatsal müzik kaynakları Sőylenilen şarkılar: İstiklal marşı Kızılcıklar oldumu (halk şarkısı) Küçük gece müziği (Mozart) Şar dağından kalkan kazlar (halk) Çanakkale içinde (vatandaş) Gül ağacı deylem-rast şarkı (N.Mirkelamoğlu) Katip türkü, yőresi stanbul lahi şkın aldi benden beni (Y.Emre) Red river valley (amerikan halk şarkısı) Kalk gelin hanım (halk şarkısı) lkbahar (Mozart) Uzun ince bir yoldayım (şık V. Şatıroğlu) 1. Schubert-Solo şarkı 2. M.Sun-tli karinca (ses ve orkestre için) 3. S.Egüz-ilkbahar 4. Resat Rey-Lüks hayat 5.. dnan Saygun-mendilim 6. B.Britten-Orkestrede gezi 7..Vivaldi-İlkbahar 8. W..Mozart-Küçük gece müziği 9..Dvorak-Yeni dünyadan senfoni 239
Y R T C L K Ritim hitabeti ve şarkı sőylemekle bireysel yaşantıları ve hayalleri ifade ediyorlar Eşlikler ve diğer müzik bütünlüklerini gerçekleştiriyorlar Yaratma şeklinde müzik yaşantısını ifade ve diğer sanatlar aracıyla yaratma yaşantılarını dile getiriyorlar Müzik eserlerini dinliyorlar Orkestre enstrumanlarını Klasik müziği 1. Programlı ve programı olmayan (apsolüt) müzik Seçkin müzik 2. Caz, hafif müzik, pop, rock, vb. Besteciler ve eserleri tanıyor ve ayırt ediyor Enstrumanların ses renklerini fark ediyorlar 10. Gerschwin-Mavi rapsodi 11. Chopin-La major de polonez 12. Haydn-senfoni 104 13. F.Beqiri-alaturka marsi 14. Çetin sikozlü-bale müzigi Judit 15. M.Sun-ses ve piano için garip şiirler 16. Beatles- 17. Ferid Tüzün-bale suit çesme başi 18. Barış Manço-gülpembe, vb. 19. Tarkan - L.V.Beethoven-Re major de keman ve orkestre için konser (konserler, rondo) -Kami Sen Sans-Kuğu kuşu (Hayvanlar karnevalından-violonsel, piano, suit) 240
D İ N L E M E sistemleştiriyor, tanıyor ve dinliyorlar Birkaç müzik formların temel basit bilgileri öğreniyorlar Türk müziğinin temel őzelliklerini tanıyorlar nsamble (topluluk) ve orkestre çeşitleri Belli olan müzik formları (rondo, suit, sonat, senfoni, konser) Bazı şarkı çeşitlerini ve sőylenmelerini tanıyorlar En tanınmış halk enstrumanlarını ayırt ediyor ve tanıyorlar -,kses-nkara kalesi senfonik siiri - J.Haydn-Es major de tromb ve orkestre için konser (tromba konseri) - W..Mozart-Es major de korno ve orkestre için konser -ci bőlüm (korna) - E.Erkin-Konçertant senfonisi - L.V.Beethoven-Sol major de piano için sonat (sonat, piano) - J.S.Bach-Re minor de füg ve tokat (org) - J.Haydn-Do major de yaylı dőrtlük son bőlüm (kuarte) - B.Britten-Orkestrede gezi (senfonik orkestresi) - C.Resit Rey-Piano ve orkestre için katilim çesitlemeleri - Ulvi Cemal Erkin-Konçertant senfoni büyük orekstre için - W..Mozart-senfoni nr.40, sol majo (senfoni) - Hasan Ferid lnar-türk süiti - F.chopin-Cis minor de vals (piano) -.Vivaldi-Yıl mevsimleri Yaz - hmet dnan Saygun-birinci senfoni op.29 - Sabahattin Kalendar- boncuklar orkestre süiti - Necip Kazim kses-senfonik destan (soprano, koro ve orkestre için) - Beatles-Yesterday 241
Y O R U M L M Y R T C L K Öğrencilerin imkanlarına gőre notalı ve kulak yoluyla (taklitle) türk halk ve sanat şarkılarını, türkülerini ve diğer halkların şarkılarını icra ediyorlar Sanat müziği eserlerinden bőlümleri icra ediyorlar Kendilerin ve diğerlerinin yorumlamalarını değerlendiriyorlar Öğrenciler, diğer sanatların ifade araçlarıyla yaşantılarnı ifade ediyorlar Öğrenciler, müzik ifade araçlarıyla yaratıcılık biçiminde ifade ediyorlar Sanat ve halk şarkılarını yorumlama Çeşit ritmik melodik olayları şarkılar sayesiyle tanıyorlar Şarkılar, konular, melodi, kanonlar yeni ve bilinen tonalitelerde Halk ve diğer çalgılarla şarkılara eşlik yapıyorlar Çeşit enstrumental bütünlükleri icra ediyoruz Sőzlü, mecazi ifade ile, hareketle ifade ediyoruz Benimsenen müzik içeriklerin yaşantılı tekrar yorumluyorlar Şarkı-melodinin yaratılmasında değişme ve tamamlama için teşvik oluyoruz Müzik olaylarını takip ediyoruz, yorumlama őzelliğini tanıyoruz ve tartışıyoruz - G.B. Pergolezi-güzel çiçek - L.V.Beethoven-re major de keman ve orkestre için konserden konu - R.Rey-Kanon, Bir fidan dikerken - Sayip Egüz-ilkbahar - Çanakkale içinde - Türkü-Bir dalda iki kiraz - R.Saydin-Notaların dansı - L.V.Beethoven - Yüksek yüksek tepelerde - Suat Engüllü-nneye türkü - Oy kemençe-türkü - Gokçe Ergin-Ögretmenin 242
KZNMLR Dinleme Dinlenilen eserleri tekrar tanıma ve onların biçimlerini ayırt ediyorlar Enstrumanları ve çeşit yorumlama formasiyonları tanıyor ve sistemleştiriyorlar Türk halk müziğin asıl niteliklerini tanıyorlar Yorumlama Yorumlama konu ve şarkıların sayısı en azından şarkıların yarı sayısını benimsemişler Benimsenmiş ritmik ve melodik bilgileri uyguluyorlar Yaratıcılık Bireysel yeteneklerine gőre bazı yaratıcılık çalışma biçimlerini gerçekleştiriyorlar ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ Bu sınıflarda müzik eğitimin dersi őnceki sınıflarda őğ renilen bazı bilgilerin ve etkinlikleri geliştirilmesi açısından programsal bir genişleme arz etmektedir. Konusal içeriklerin gerçekleşmesi için iyi bir planlama ve őğrenci enerjisi ve zamanın rasiyonel kullanılması gerekir. Müziksel-őğrenme etkinlikleri (dinleme, yaratma ve yorumlama) ara ilişkileri ayrılmadan sunulur őyleki ders birimlerin biçimleştirilmesinde en azından iki değişik, farklı etkinlikler düzenlenir. Bu őğrencilerin bireysel yeteneklerine bağlı olarak, aktif etkinliklerine imkan sağlar. Program içerikleri şu esaslara dayanır: 1. Yorumlama ve dinlemek için seçilen mıüzik kaynağı 2. Müzik eğitim seviyesini yükseltecek kavram, ilk eve bilgiler 3. Öğrencinin ortam müziği kültürü bilgileri ve de ulusal ve dünya müzik yaratıcılığına karşı estetik ve pozitif tutumun geliştirilmesi. 243
Dinleme Seçilen müzik eserleri dinleme yőntemi aktif dinlemeyi sağlamalıdır. Dinleme, őğrencinin dikkatini uyandıracak şekilde kısa ve tekrarlı olmalıdır. Öncelikle tekrarlı dinleme eserlerin, bestecilerin, dőnemlerin tarzların türlerin ve yorumlama biçimlerinin çok yőnlü tanımalarını sağlar. Dinleme őncesi motivasiyon ve dinleme sonrası yorumlarla ders süreci zenginleşerek őğrenciler için daha çekici olur. Yorumlama Yorumlama etkinliği saz (enstruman) çalma ve şarkı sőyleme ile gerçekleşir. Şarkı sőyleme-őğrencilerin bireysel olanaklarını dikkate alarak taklit etme (kulak yoluyla), notalı ve kombine (taklit etme ve notalı) şeklinde gerçekleşir. Saz (enstruman) çalma, şarkı eşliğinde belli müziksel parçanın çalınması şeklinde olur. Yaratıcılık Yaygın eğitimde bulunan őğrencilerin yaratıcılğı serbest ve kendiliğinden ortaya çıkan yorumlardır. Onların olgunluk yaşını gőz őnünde bulundurarak, ritmik, melodik parçaların yaratılması devinimler, temsilli ve edebi yorumlama şeklinde ifadelerini gerçekleştirebilirler. DEĞERLENDİRME Öğretmen, değerlendirme müzik eğitiminin gerektirdiği őğretim ve psikolojik gereksimlerin karşılanması ile yapar. Değerlendirme őğrenci - lerin bireysel müzik gelişmesinde etkin dinleme ve vokal (ses) enstrumental yorumlama ile yaratıcılık çalışmaları çerçevesinde yapılır. Öğretmen, müzik yeteneği, yorumlama becerilerini őğretici bilgilerini ve őğrencilerin ilgisini takip ederek kaydeder ve değerlendirmesini yapar. Dinlenen eserlerde müzik anlamının deneyimi, sunumu ve takliti değerlendirilir. Vokal ve enstrumental yorumlama belirlenen şarkı sayısının eşitleştirilmesi ve enstrumental içerik (yaşanan yorumlama) esasınca değerlendirilmektedir. Kulak yoluyla ve notalı şarkı sőylemede ve ikisinin bir araya getirilmesi arasında, őğrencilerin bireysel imkanlarını ve olgunluk yaşlarını gőz őnünde bulundururken değerlendirme bu derslere katılan őğrencilerin eşit ağırlıkta olmalıdır. Öğretmen, yaratı- 244
cılığa ilgisi olan őğrenciği takip ederek teşvik etmeli ve sürekli ilerlemesini izleyerek değerlendirme yapmalıdır. Özel değerlendirme Dinlenilen eserleri tekrar tanıma Enstrumental yorumlama ve şarkı sőyleme Yazılı ve sőzlü cevaplar Tanıtım Test (anket) Kendini değerlendirme Öğretmen değerlendirme sırasında yaygın eğitimde őngőrülen őzel hedefleri ve kazanımları dikkate almalıdır. DERSLER RS İLİŞKİ v Vokal-enstrumental içerikleri, halk ve sanat yaratıcılığıyla dünya ve ulusal kültür değerleriyle tanıtımı (ana dili, yabancı diller, tarih, coğrafya) v Belli müzik içerikleri doğa, toplum dersleriyle ilişkide bulunur (tarih, coğrafya) v Müzik faaliyetleri diğer sanat yaratıcılığıyla etkin ifadelerini teşvik eder (resim sanatı, edebiyat, hareket, dans etmek) 245
246
Tiraj: 100 Yayına hazırlayan: LBR SHKOLLOR Yayın Evi Priştine Baskı: PRNTNG PRESS - Priştine 247
Katalogimi në publikim (CP) Biblioteka Kombëtare dhe Universitare e Kosovës 371.214 (075.2) (496.51) ÖĞRETİM Plan ve Programı: lt seviye ortaöğretim altıncı ve yedincı sınıf / Yayın Sorumlusu İsuf Zeneli ; Yayını hazirlayanlar gim Bërdyna, Ramush Lekaj].- Priştine: Eğitim, Bilim ve Teknoloji Bakanlığı, 2005 (Prishtinë : Printing Press ).- 248 fq..; 24 cm. 1. ZENEL, İsuf 2. BËRDYN, gim 3. LEKJ, Ramush SBN 9951-450-64-4 248
249