Birinci Bölüm TURİZM OLAYI 1.1. TURİZM OLAYI VE GELİŞİMİ... 1 1.2. TURİZMİN DÜNYADA VE TÜRKİYE DE GELİŞİMİ... 3 1.2.1. TÜRKİYE NİN YERLİ TURİST TALEBİNİN GELİŞİMİ... 4 1.2.2. TÜRKİYE NİN YABANCI TURİST TALEBİNİN GELİŞİMİ... 9 1.2.3. TÜRKİYE TURİZMİNE YÖNELİK GENEL DEĞERLENDİRME... 13 1.3. TURİSTLERE HİZMET SUNAN SEKTÖRLER... 16 1.3.1. TÜRKİYE DE KONAKLAMA SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ... 16 1.3.2. TÜRKİYE DE ULAŞTIRMA SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ... 17 1.3.3. TÜRKİYE DE SEYAHAT TİCARETİ SEKTÖRÜNÜN GELİŞİMİ... 18 İkinci Bölüm ÇEVRE ve ÇEVRESEL DEĞERLER 2.1. ÇEVRENİN TANIMI... 21 2.2. ÇEVRENİN BOYUTLARI... 22 2.2.1. FİZİKSEL ÇEVRE... 23 2.2.1.1. Doğal Çevre... 23 2.2.1.2. Yapay Çevre... 23 2.2.2. TOPLUMSAL ÇEVRE... 24 2.3. ÇEVRESEL DEĞERLER ÜZERİNDE OLUŞAN KİRLİLİK... 24 2.3.1. HAVA KİRLİLİĞİ... 24 2.3.2. GÜRÜLTÜ KİRLİLİĞİ... 25 2.3.3. SU KİRLİLİĞİ... 25 2.3.4. TOPRAK KİRLİLİĞİ... 26 2.3.5. FLORA-FAUNADA BOZULMA... 26 2.3.6. KÜRESEL ISINMA VE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ... 27
vi Turizm ve Çevre 2.3.7. KÜLTÜREL ÇEVREDE BOZULMA... 30 2.4. ÇEVRE EKONOMİSİ... 30 2.4.1. ÇEVRE MALLARI... 34 2.4.2. ÇEVRENİN EKONOMİK DEĞERİ... 34 2.4.3. DIŞSALLIKLAR... 35 2.5. GELİŞMEKTE OLAN ve/veya AZ GELİŞMİŞ ÜLKELERDE ÇEVRESEL YAKLAŞIM... 38 2.5.1. ÖZ KAYNAKLARINI YÖNETEMEME SORUNU... 39 2.5.2. ÇEVRE KORUMA KONUSUNDAKİ ENGELLER... 40 Üçüncü Bölüm TURİZMİN ÇEVRE İLE İLİŞKİSİ 3.1. TURİZM TÜRLERİNİN OLUŞUMUNDA ÇEVRENİN ETKİSİ... 44 3.1.1. EKOTURİZM... 45 3.1.1.1. Ekoturizm Pazarında Mevcut Eğilimler... 49 3.1.1.2. Ekoturizmin Türkiye deki Durumu... 50 3.1.2. KÜLTÜR TURİZMİ... 51 3.1.3. KIRSAL TURİZM... 52 3.1.4. MACERA TURİZMİ... 52 3.1.5. SAĞLIK TURİZMİ... 53 3.1.6. SPİRİTUAL (NEW AGE) TURİZM... 54 3.1.7. EĞİTİM AMAÇLI TURİZM... 54 3.1.8. İNANÇ TURİZMİ... 55 3.1.9. KENT TURİZMİ... 56 3.1.10. ETNİK TURİZM... 60 3.2. TURİZMİN ÇEVRE ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ... 60 3.3. TURİZM-ÇEVRE ETKİLEŞİMİNİ BELİRLEYEN ETKENLER... 65 3.3.1. TURİZMDE ÇEVRESEL PLANLAMA... 65 3.3.2. TAŞIMA KAPASİTESİ... 67 3.3.3. ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ (ÇED)... 69 3.3.4. ÇEVRE MEVZUATI... 76 3.3.5. TURİZM MEVZUATINDA ÇEVRE... 85
Dördüncü Bölüm SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA vii 4.1. KALKINMA VE ÇEVRE... 87 4.2. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA KAVRAMI... 88 4.3. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA ANLAYIŞLARI... 92 4.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA SÜRECİ... 94 4.5. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÖRGÜTÜNÜN ÇEVRE KORUMA FAALİYETLERİ... 96 4.5.1. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER KALKINMA PROGRAMI (UNDP)... 97 4.5.2. STOCKHOLM KONFERANSI... 98 4.5.3. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇEVRE PROGRAMI (UNEP)... 100 4.5.4. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ÇEVRE VE KALKINMA KOMİSYONU (UNCED) VE BRUNDTLAND RAPORU... 102 4.5.5. RİO KONFERANSI VE GÜNDEM 21... 104 4.5.6. BİRLEŞMİŞ MİLLETLER SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA KOMİSYONU (UNCSD) VE YERYÜZÜ ZİRVESİ+5... 106 4.5.7. SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA AMAÇLI YERYÜZÜ ZİRVESİ (RIO+10) JOHANNESBURG 2002... 107 Beşinci Bölüm SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM POLİTİKASI ve PLANLAMASI 5.1. SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM... 111 5.2. SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM VE PAZARLAMA ETİĞİ... 115 5.3. REKABET GÜCÜ OLUŞTURMA AÇISINDAN SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM... 116 5.4. SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM GELİŞİMİ İÇİN PLANLAMA... 121 5.4.1. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK AÇISINDAN FİZİKSEL PLANLAMANIN ÖNEMİ... 127 5.4.2. TURİSTİK BÖLGENİN YAŞAM DÖNEMİ VE TAŞIMA KAPASİTESİ 132 5.5. TÜRKİYE DE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM POLİTİKALARI... 135
viii Altıncı Bölüm Turizm ve Çevre KONAKLAMA ENDÜSTRİSİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM UYGULAMALARI 6.1. KONAKLAMA ENDÜSTRİSİ VE ÇEVRE... 141 6.2. KONAKLAMA TESİSLERİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM UYGULAMALARI... 148 6.2.1. ATIK AZALTIMI... 149 6.2.2. ENERJİ KAYNAKLARININ VERİMLİ KULLANILMASI... 151 6.2.3. SU KAYNAKLARININ ETKİN KULLANIMI... 152 6.2.4. HAVA KALİTESİNİN YÖNETİMİ... 153 6.2.5. UYGULAMALARIN YARARLARI... 153 6.3. KONAKLAMA TESİSLERİ İÇİN SÜRDÜRÜLEBİLİR UYGULAMALARI TEŞVİK EDEN SEKTÖREL KURUMLAR, ÇERÇEVE PROGRAMLAR VE SERTİFİKASYON UYGULAMALARI... 155 6.3.1. SEKTÖREL KURUMLAR... 155 6.3.2. PROGRAMLAR... 157 6.3.3. SERTİFİKASYON UYGULAMALARI... 160 6.4. TÜRK KONAKLAMA ENDÜSTRİSİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM UYGULAMALARI... 163 Yedinci Bölüm SEYAHAT ve TUR OPERATÖRÜ İŞLETMECİLİĞİNDE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM UYGULAMALARI 7.1. TUR OPERATÖRÜ ve TURİSTİK ÜRÜN OLUŞUMUNDA ÇEVRESEL DEĞERLERİN ÖNEMİ... 169 7.2. TUR OPERATÖRÜNÜN ÇEVRESEL DEĞERLERİN KORUNMASI KONUSUNDA YERİ VE ÖNEMİ... 172 7.2.1. TUR OPERATÖRÜ VE DİĞER TURİZM AKTÖRLERİ ÜZERİNE ETKİSİ... 172 7.2.2. TUR OPERATÖRÜ VE ÇEVRESEL BOZULMA ÜZERİNE ETKİLERİ 174 7.3. ÇEVRE KORUMANIN TUR OPERATÖRÜ AÇISINDAN GEREKLİLİĞİ... 176 7.4. SEYAHAT İŞLETMELERİNİ ÇEVRE KORUMAYA İTEN PAZAR EĞİLİMLERİ... 179
7.5. SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM İÇİN TUR OPERATÖRÜNÜN YAPMASI GEREKENLER... 184 7.6. SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM GELİŞİMİ KONUSUNDA TUR OPERATÖRLERİNİN GİRİŞİMİ VE ETKİNLİKLERİ... 186 ix Sekizinci Bölüm DÜNYADA ve TÜRKİYE DE SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM PROJELERİNDEN ÖRNEKLER 8.1. DÜNYADAN SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM PROJESİ ÖRNEKLERİ... 191 8.1.1.SEYAHAT VE TURİZM İÇİN GÜNDEM 21 PROJESİ... 191 8.1.2. MAVİ BAYRAK... 196 8.2. TÜRKİYE DEN SÜRDÜRÜLEBİLİR TURİZM PROJE ÖRNEKLERİ... 203 8.2.1. YEREL GÜNDEM 21, ULUSAL GÜNDEM 21 VE ULUSAL ÇEVRE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI (UÇEP)... 203 8.2.2. GÜNEY ANTALYA TURİZM VE KIYI GELİŞİMİ PROJESİ... 208 8.2.3. AKDENİZ-EGE TURİZM ALTYAPISI KIYI YÖNETİMİ PROJESİ (ATAK)... 210 8.2.4. ÖZEL ÇEVRE KORUMA BÖLGELERİ... 214 Kaynakça... 217