Araştırma Hakkında...

Araştırma Hakkında... Araştırmanın veri toplama aşaması Mart-Nisan aylarında, 16 ilin kentsel ve kırsal yerleşim birimlerinde gerçekleştirilmiştir. Araştırmada Türkiye 18 yaş ve üstü nüfusunu temsil eden 1200 kişilik bir örneklem kullanılmıştır. Tüm görüşmeler hanelerde yüzyüze görüşme yöntemi ile gerçekleştirilmiştir.

Muhafazakarlığın Boyutları (A) KİŞİSEL MUHAFAZAKARLIK ALGILAMALARI: KENDİMİZİ NE ÖLÇÜDE VE NERELERDE MUHAFAZAKAR GÖRÜYORUZ? (B) MUHAFAZAKARLIĞIN KAMUSAL-SİYASAL BOYUTLARI: DEĞİŞİM ve STATÜKO, GELENEK ve YENİLİK, ÖZGÜRLÜK ve GÜVENLİK (B1) Değişim Karşısındaki Tutumlarımız: Değişimci miyiz, Statükocu mu? (B2) Gelenekler Karşısındaki Tutumlarımız: Gelenekçi miyiz, Yenilikçi mi? (B3) Haklar ve Özgürlükler Karşısındaki Tutumlarımız: Özgürlük ve Güvenlik, Hak ve Otorite Arasında Nasıl Bir Denge Kuruyoruz? (C) MUHAFAZAKARLIĞIN ÖZEL-KİŞİSEL BOYUTLARI: DİN, CİNSİYET, KADIN (C1) Dinsellik Karşısındaki Tutumlarımız: Kişisel Kararlarımızda Dinsel İnançlarımız Ne Kadar Etkili? (C2) Cinsellik Karşısındaki Tutumlarımız: Cinsel Hayat Görüntülerine Nasıl Tepkiler Veriyoruz? Kürtaj Hakkını Ne Zaman Kabul Edilir Buluyoruz? (C3) Kadının Konumu Hakkındaki Tutumlarımız: İdeal Kadını Nasıl Tanımlıyoruz? Başörtüsü, Dindarlık ve Modernlik İlişkisini Nasıl Kuruyoruz?

Kadın-Erkek İlişkilerinde Muhafazakarlık... : % 15,7 : % 21,1 : % 49,9 : % 39,5 : % 30 : % 35,2 %12,6 %8,6 %4,5 %2,6 %3,7 %4,8 %15,8 %16,7 %20,4 %16,7 %11,2 %14,1 %12,8 %5,5 %11,5 %8,0 %9,4 %3,4 %5,8 %3,6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kendimi hiç muhafazakar bulmuyorum Kendimi tamamen muhafazakar buluyorum

Siyasal Görüşlerde Muhafazakarlık... : % 17,2 : % 24,2 : % 49,2 : % 39,9 : % 27,5 : % 29,7 %15,4 %10,0 %4,1 %2,1 %5,1%4,7%3,8 %4,3 %20,2 %17,0 %14,2 %14,2 %12,1 %7,9 %7,5 %9,1 %5,4 %10,0 %4,1 %16,6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kendimi hiç muhafazakar bulmuyorum Kendimi tamamen muhafazakar buluyorum

Kişisel Muhafazakarlık Algılamaları - Değerlendirme Muhafazakarlıkta "ılımlılaşma" ve "ana akımlaşma" eğilimi gözleniyor... Gerek siyasal, gerekse de özel hayata ilişkin muhafazakarlık tutumlarında uç noktalardan ortalara doğru bir toplaşma eğilimi ortaya çıkmış. Bir başka deyişle, hem siyaset, hem de özel hayat hakkındaki muhafazakar tutumlarda, kendini muhafazakar bulmayanların oranı da, kendini çok muhafazakar bulanların oranı da azalmış. Buna karşılık, muhafazakarlığını orta seviyede değerlendirenlerin oranı artmış.

Muhafaza Edilmesi Gereken En Önemli Toplumsal Kurum... Devlet Din Millet %15,5 %18,8 %22,2 %22,2 %11,0 %10,5 Aile %50,4 %45,6 Hiçbiri Bilmiyor, cevap yok %0,4 %0,8 %0,6 %2,0

Muhafaza Edilmesi Gereken Önemli Toplumsal Kurum...- Değerlendirme En En çok muhafaza edilmek istenen kurum olan aile nin başat konumu dan ye daha da pekişmiş görünüyor. Aile, muhafazakarlığın kutbu olarak yükselirken, din ve millet i muhafaza etmek isteyenler neredeyse tamamen aynı kalmış; devlet i muhafaza edilmesi gereken kurumların başına koyanların oranı ise azalmış.

Muhafaza Edilmesi Gereken En Önemli Siyasal Değer... Özgürlük Eşitlik %42,5 %37,4 %41,8 %41,6 Dayanışma %13,6 %17,4 Hiçbiri Bilmiyor, cevap yok %0,6 %0,5 %1,6 %3,0

İnsan Zayıftır, Başında Bir Otorite Bulunmazsa Yanlış Yola Sapar... Tamamen katılıyorum Biraz katılıyorum Pek katılmıyorum Hiç katılmıyorum %25,1 %36,8 %35,2 %32,9 %14,8 %15,8 %19,4 %9,1 Katılıyorum : % 60 : % 70 Katılmıyorum : % 34 : % 25 Bilmiyor, cevap yok %5,5 %5,4 İnsanların çoğu zayıf karakterlidir, iyiyi ve kötüyü ayırt edemez. Bu nedenle, insanları doğru yolda tutacak, yanlış yapmalarını engelleyecek bir gücün mutlaka başlarında bulunması gerekmektedir."

Herkes Hayatta Layık Olduğu Yerdedir ve Haddini Bilmelidir... Tamamen katılıyorum Biraz katılıyorum %35,4 %43,8 %27,6 %29,4 Katılıyorum : % 63 : % 73 Pek katılmıyorum Hiç katılmıyorum Bilmiyor, cevap yok %15,0 %11,4 %16,1 %10,4 %6,0 %5,1 Katılmıyorum : % 31 : % 22 "Herkes kendi zekâsına, kendi yeteneklerine ve kendi yaptıklarına göre toplum içerisinde layık olduğu yere gelir. Bu yüzden, herkes bulunduğu yere razı olmalı, başkalarının yerine göz dikmemelidir."

Bireyleşme ve Otoriteye İtaat Eğilimleri - Değerlendirme Toplumda "bireyleşme" sürecinin hızlandığı görülüyor... Bireyleşmenin derinleştiğinin ve yaygınlaştığının en temel göstergesi olarak, "eşitlik, dayanışma, özgürlük" değerleri arasında "özgürlük" en çok tercih edilen temel değer olarak "eşitlik"in önüne geçmiş. Oysa, bundan altı yıl önce, halkın gözünde, bu üç değer arasında "eşitlik" açık ara birinci gelmişti. "Eşitlik" değerini en çok tercih edilen temel değer olarak seçenlerin oranı yıllar içinde sabit kalmış. Buna karşılık, "özgürlük" diyenlerdeki yükseliş, "dayanışma" yanıtını verenlerin oranındaki ciddi bir düşüşten kaynaklanmış. Bireyleşmenin önünde engel olan iki temel muhafazakar değeri savunanların oranında yıllar içinde bir düşüş meydana gelmiş: birincisi, "insan zayıftır; yanlış yola sapmaması için, başında mutlaka onu doğru yola sevkedecek bir otoritenin bulunması gerekir"; ikincisi ise, "herkes hayatta layık olduğu yerdedir ve haddini aşmamalıdır".

(B) Muhafazakarlığın Kamusal-Siyasal Boyutları: Değişim vs Statüko Gelenek vs Yenilik Özgürlük vs Güvenlik

Hayatımız Değişmeli mi, Aynı mı Kalmalı? Hayatımız tamamen değişmelidir %14,2 %29,1 Hayatımızın pek az tarafı olduğu gibi sürmeli, büyük bölümü değişmelidir Hayatımızın büyük bölümü olduğu gibi sürmeli, pek az tarafı değişmelidir Hayatımız olduğu gibi sürmelidir Bilmiyor, cevap yok %25,3 %33,9 %30,0 %19,3 %23,9 %14,8 %6,6 %2,8

Hayatımız Değişmeli mi, Aynı mı Kalmalı? Değerlendirme Toplum daha "statükocu" bir tutuma kaymış. Bir başka deyişle, toplumsal ve siyasal hayatta değişim isteyenlerin oranı büyük ölçüde azalmış ve değişim istemeyenlerin oranı ise aynı ölçüde artmış. Hayatımız değişmelidir diyenler: :%63 :%40 Hayatımız aynı kalsın diyenler: :%34 :%54

Elinizde Olsa, Hayatımızın Neresini Değiştirirdiniz? Ekonomik düzenimizi değiştirirdim, Devlet yapımızı değiştirirdim, Aile yapımızı değiştirirdim, Siyasal düzenimizi değiştirirdim, Sosyal yapımızı değiştirirdim, Hiçbiri Bilmiyor, cevap yok %10,2 %13,7 %9,8 %9,7 %9,6 %8,8 %7,6 %13,3 %4,1 %3,6 %4,6 %3,5 %54,1 %47,3

Elinizde Olsa, Hayatımızın Neresini Değiştirirdiniz? - Değerlendirme Aile yapısı, sosyal yapı ve siyasal rejim alanlarında değişim talebi çok az; sosyal yapıda ve devlet düzeninde zaten cılız olan değişim talebinde yıllar içerisinde kayda değer düşüşler yaşanmış. En büyük değişim talebi ekonomik alanda; ekonomik değişim talebi yıllar içerisinde daha da büyüyerek, 7 puanlık bir artışla, %47 den %54 e çıkmış.

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? (1) Herkesin düşündükleri ni özgürce söyleyebilme si %91,2 %89,0 %5,8 %9,5 %3,0 %1,6 Seçimlerin serbest ve adil bir biçimde yapılması %90,5 %92,7 %5,7 %5,8 %3,8 %1,5 Devletin kimseye gelir durumundan veya eğitim seviyesinden ötürü ayrımcılık yapmaması %90,4 %91,4 %3,9 %6,6 %5,7 %1,9 Herkesin dini inanç ve ibadetinde serbest olması %90,1 %89,7 %6,6 %8,8 %3,3 %1,6 Bu hak asla kısıtlanmamalıdır Bu hak gerektiğinde tamamen kısıtlanabilir Bilmiyor, cevap yok

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? (2) Vatandaşları n telefon, mektup, internet gibi yollarla serbestçe haberleşebil meleri %88,7 %90,8 %6,2 %7,2 %5,1 %2,1 Devletin kimseye cinsiyetinde n, dilinden, dininden, ailesinden, doğduğu yerden ötürü ayrımcılık yapmaması %88,6 %91,2 %5,9 %6,9 %5,4 %2,0 Siyasi partilerin eşit şartlar altında, serbestçe seslerini duyurup, rekabet edebilmeleri %88,2 %86,0 %7,0 %11,0 %4,8 %3,0 Herkesin serbestçe para kazanabilme si, iş kurabilmesi, mal ve mülk edinebilmesi %87,9 %89,8 %7,5 %6,9 %4,7 %3,2 Bu hak asla kısıtlanmamalıdır Bu hak gerektiğinde tamamen kısıtlanabilir Bilmiyor, cevap yok

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? (3) Herkesin seçimlerde oy kullanabilme si ve aday olabilmesi %86,6 %87,6 %9,4 %11,0 Herkesin bir dine inanmamakt a serbest olması %86,5 %88,7 %10,5 %8,9 Müslüman olmayan vatandaşları n kendi dinlerini ve kültürlerini serbestçe kullanıp, yaşatabilmel eri %86,0 %82,6 %10,1 %14,0 Herkesin dernek, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarına serbestçe üye olup, çalışabilmesi %84,2 %76,8 %9,0 %16,6 Bu hak asla kısıtlanmamalıdır Bu hak gerektiğinde tamamen kısıtlanabilir Bilmiyor, cevap yok

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? (4) Gazete ve televizyon ların sansüre uğramada n serbestçe yayın yapabilme leri %78,8 %77,2 %16,0 %20,0 Anadili Türkçe olmayan vatandaşl arın kendi dillerini ve kültürleri ni serbestçe kullanıp, yaşatabil meleri %78,5 %77,1 %16,1 %18,3 Kimseye işkence yapılmam ası %72,3 %73,9 %23,5 %23,4 Herkesin derdini anlatmak için toplantı ve gösteri yürüyüşü yapabilme si %79,7 %67,5 %14,3 %27,2 Herkesin çoğunluğu nkinden farklı cinsel tercihleri ni (homoseks üellik gibi) serbestçe yaşayabil mesi %39,1 %38,1 %54,4 %57,7 Bu hak asla kısıtlanmamalıdır Bu hak gerektiğinde tamamen kısıtlanabilir Bilmiyor, cevap yok

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? Toplu Değerlendirme Herkesin düşündüklerini özgürce söyleyebilmesi Seçimlerin serbest ve adil bir biçimde yapılması Devletin kimseye gelir durumundan veya eğitim seviyesinden ötürü ayrımcılık yapmaması Herkesin dini inanç ve ibadetinde serbest olması Vatandaşların telefon, mektup, internet gibi yollarla serbestçe haberleşebilmeleri Devletin kimseye cinsiyetinden, dilinden, dininden, ailesinden, doğduğu yerden ötürü ayrımcılık yapmaması Siyasi partilerin eşit şartlar altında, serbestçe seslerini duyurup, rekabet edebilmeleri Herkesin serbestçe para kazanabilmesi, iş kurabilmesi, mal ve mülk edinebilmesi Herkesin seçimlerde oy kullanabilmesi ve aday olabilmesi Herkesin bir dine inanmamakta serbest olması Müslüman olmayan vatandaşların kendi dinlerini ve kültürlerini serbestçe kullanıp, yaşatabilmeleri Herkesin dernek, sendika ve benzeri sivil toplum kuruluşlarına serbestçe üye olup, çalışabilmesi Herkesin derdini anlatmak için toplantı ve gösteri yürüyüşü yapabilmesi Gazete ve televizyonların sansüre uğramadan serbestçe yayın yapabilmeleri Anadili Türkçe olmayan vatandaşların kendi dillerini ve kültürlerini serbestçe kullanıp, yaşatabilmeleri Kimseye işkence yapılmaması Herkesin çoğunluğunkinden farklı cinsel tercihlerini (homoseksüellik gibi) serbestçe yaşayabilmesi Bu hak asla kısıtlanmamalıdır. %39,1 %72,3 %79,7 %78,8 %78,5 %91,2 %90,5 %90,4 %90,1 %88,7 %88,6 %88,2 %87,9 %86,6 %86,5 %86,0 %84,2

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? Toplu Değerlendirme "Haklar devlet tarafından tamamen kısıtlanabilir" diyenlerin oranında yıllar içerisinde büyük düşüşler olmamış. Demek ki, hakları içselleştirme anlamında belirgin bir zihniyet dönüşümü 'dan bugüne gerçekleşmemiş. Haklar devlet tarafından tamamen kısıtlanabilir" diyenlerin oranında dan ye kayda değer düşüşlerin gözlendiği, bir başka deyişle daha fazla içselleştirilmiş, haklar aşağıda listelenmiştir. Bu hakların tümünün siyasi haklar olduğunun da altını çizmemiz gerekir.

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? Toplu Değerlendirme Toplantı ve gösterişi yürüyüşü yapma hakkı (13 puan düşüş) "Bu hak tamamen kısıtlanabilir" diyenler 'da %27, 'de %14. Dernek ve sendika kurma hakkı (8 puan düşüş) "Bu hak tamamen kısıtlanabilir" diyenler 'da %17, 'de %9. Siyasi partilerin eşit şartlarda rekabet etmesi (4 puan düşüş) "Bu hak tamamen kısıtlanabilir" diyenler 'da %11, 'de %7. Düşünce ve ifade hürriyeti (4 puan düşüş) "Bu hak tamamen kısıtlanabilir" diyenler 'da %10, 'de %6. Medyanın özgürce yayın yapması ve sansür edilmemesi (4 puan düşüş) "Bu hak tamamen kısıtlanabilir" diyenler 'da %20, 'de %16.

Haklarımız Kısıtlanabilir mi? Toplu Değerlendirme Öte yandan, işkence ve eşcinsellik söz konusu olduğunda toplumsal hassasiyette pozitif yönde hiç bir değişim olmadığını da not etmemiz gerekmektedir. "Kimseye işkence yapılmaması hakkı" gerektiğinde devlet tarafından bütünüyle askıya alınabilir, yani birilerine işkence yapılabilir, diyenlerin oranı 'da ve 'de neredeyse tıpatıp aynı oranda çıkmış: %23,4 ve %23,5. "Eşcinsellik gibi farklı cinsel tercihlerin serbestçe yaşanması hakkı" gerektiğinde devlet tarafından tamamen kısıtlanabilir diyenlerin oranı da 'da %58 iken 'de neredeyse hiç değişmeyerek %54 çıkmış.

Dinsel İnançlar Hangi Kararlarda Dikkate Alınıyor? Dostlarınızı ve arkadaşlarınızı seçerken dini inançlarını %28,4 %30,7 %70,1 %68,5 Seçimlerde oy vereceğiniz siyasi parti liderini seçerken dini inançlarını %25,7 %35,9 %71,9 %62,9 Evleneceğiniz kişiyi seçerken dini inançlarını %17,6 %16,9 %81,2 %82,3 Dikkate almam Dikkate alırım Bilmiyor, cevap yok

Dindarlık Düzeyi : % 8,6 : % 7,5 : % 40,6 : % 41,2 : % 48,3 : % 49 %3,5%4,1 %1,2 %1,8 %2,8 %2,8 %1,6 %2,0 %21,7 %17,0 %18,0 %13,0 %15,4 %10,4 %10,3%12,2 %9,5 %6,8 %24,2 %17,2 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Hiç dindar değil Tamamen dindar

Müslümanlar İçin İbadet Pratikleri, Namaz Kılma Sıklığı Yalnızca Ramazan da Her gün beş vakit Her gün en az bir defa Haftada birden fazla Her Cuma %5,0 %3,1 %6,6 %6,3 %8,6 %11,9 %19,1 %18,8 %33,5 %28,2 Yalnızca bayramlarda Hayır, kılmam Cevap yok %4,9 %4,7 %4,0 %18,7 %20,5 Fikri yok, bilmiyor %0,9 %0,5

Müslümanlar İçin İbadet Pratikleri, Oruç Tutma Bütün Ramazan ayı boyunca ve diğer dini günlerde %10,2 %18,7 Bütün Ramazan ayı boyunca %53,1 %60,4 Ramazan da imkan buldukça %18,9 Hiç tutmam %6,4 %12,3

İbadet etmeyenlerden veya dine uygun yaşamayanlardan rahatsız olunuyor mu? Ramazan da oruç tutmayanlar %25,4 %33,3 %73,3 %66,1 Namaz kılmayanlar %18,6 %26,4 %80,1 %72,9 Başını örtmeyen kadınlar %14,1 %21,9 %85,0 %77,7 Rahatsız eder Rahatsız etmez Bilmiyor, cevap yok

Dinsellik Karşısındaki Tutumlarımız Toplu Değerlendirme Dindarlık seviyesinde dan ye kayda değer bir değişim olmamış. Namaz ve oruç gibi temel ibdatlerin yerine getirilmesinde bir gevşeme meydana gelmiş. Dini kurallara uygun yaşamayanlardan ve ibadetlerini yerine getirmeyenlerden rahatsız olanların oranı azalmış. Buna karşılık, seçimlerde hangi partiye oy vereceğime karar verirken, bu partinin liderinin dini inançlarını hesaba katarım diyenlerin oranı da %63 iken, yaklaşık 10 puan artarak, de %72 ye yükselmiş.

Hangi Cinsel Yaşantı Biçimleri Bizi Rahatsız Ediyor 1? Eşcinsell er Evlenme den aynı evde oturan kadınerkek çiftler Küpe takmış erkekler Açık giyinen kadınlar Flört eden gençler Tek başına bir evde yaşayan kadınlar Boşanmış kadınlar %68,2 %72,8 %29,1 %25,7 %56,7 %41,6 %60,9 %38,0 %41,9 %56,8 %52,8 %46,6 %34,6 %64,8 %52,0 %47,6 %39,0 %59,4 %40,3 %58,9 %15,7 %82,6 %18,0 %81,1 %11,2 %87,5 %15,3 %84,0 Rahatsız eder Rahatsız etmez Bilmiyor, cevap yok

Hangi Cinsel Yaşantı Biçimleri Bizi Rahatsız Ediyor 2? Annebabalarının ve büyüklerinin sözünü dinlemeyip, kendi bildiği gibi davranan gençler %77,4 %80,1 %22,1 %19,3 Barlara, diskoteklere, gece kulüplerine gidenler İçki içenler %52,2 %64,6 %48,9 %60,5 %46,0 %34,8 %49,2 %38,8 Televizyond a seyrettiğim bir filmdeki açık-saçık sahneler %54,9 %58,5 %43,4 %40,6 Çalışan kadınlar %8,1 %9,7 %90,9 %89,7 Rahatsız eder Rahatsız etmez Bilmiyor, cevap yok

Kürtajın Kabul Edilme Şartları Eğer kadının sağlığı hamilelikten dolayı ciddi bir tehdit altındaysa... Eğer bebeğin ciddi bir sağlık sorunuyla doğma olasılığı varsa... Eğer kadın tecavüz ya da benzeri bir nedenden dolayı hamile kalmışsa... Eğer kadın evli değilse ve çocuğun babasıyla evlenmek istemiyorsa... Eğer kadın herhangi bir nedenden dolayı çocuğu doğurmak istemezse... Eğer aile çok yoksulsa ve daha fazla çocuğun bakımını üstlenemiyorsa... Eğer kadın evliyse ve daha fazla çocuk istemiyorsa... %84,3 %75,4 %70,1 %58,3 %56,3 %54,1 %50,4 %13,3 %22,5 %26,1 %38,0 %41,3 %43,3 %47,3 Kabul edilebilir Kabul edilemez Bilmiyor, cevap yok

Cinsellik Karşısındaki Rahatsızlığımız: Toplu Değerlendirme Kendi normalimize göre farklı gördüğümüz cinsellik görüntülerinden, sembollerinden ve cinsel yaşantı biçimlerinden rahatsız olanların oranında dan ye az da olsa düşüşler yaşanmış. Bir başka deyişle, cinsellik konusunda biraz daha rahat bir toplum olmuşuz. Nitekim: Açık giyinen kadınlardan rahatsız olanların oranı da %52 den de %35 e düşmüş (17 puanlık bir düşüş). Alkollü içki içenlerden rahatsız olanların oranı da %65 den de %52 ye düşmüş (13 puanlık bir düşüş). Bara, gece kulübüne gidenlerden rahatsız olanların oranı da %61 den de %49 a düşmüş (12 puanlık bir düşüş). Küpe takmış erkeklerden rahatsız olanların oranı ise da %53 den de %42 ye düşmüş (11 puanlık bir düşüş). Kürtaj konusunda ise, tamamen isteğe bağlı kürtajlarda bile toplumda genel bir onaylama eğiliminin bulunduğunu (%50 onaylayana karşılık %47 onaylamayan); daha fazla çocuk istememe; yoksulluk; hele hele tecavüz veya annenin veya bebeğin sağlık sorunları söz konusu ise, bu onaylamanın çok büyük oranda arttığını (sağlık sorunlarına yol açacaksa %84 onaylayana karşılık %13 onaylamayan) not etmemiz gerekiyor.

Başörtüsü, Müslümanlık, Modernlik Başını örten bir kadın da, erkeklerle eşit haklara sahip ve çağdaş bir kadın olabilir. %88,3 %84,5 %9,9 %14,6 Başı örtülü de olsa, başı açık da olsa, bütün kadınlar erkekler tarafından baskı altında tutulmakta ve ezilmektedirler. %71,0 %64,5 %26,8 %34,3 Kendisine Müslümanım diyen her kadın başını örtmelidir. %37,5 %38,8 %60,8 %60,0 Başını örtmeyen kadınlar müslüman sayılmazlar. %16,0 %18,9 %81,8 %79,3 Katılıyorum Katılmıyorum Bilmiyor, cevap yok

Başörtüsü, Müslümanlık, Modernlik: Toplu Değerlendirme Başörtüsü ve Modernlik: Başörtülü kadınların erkeklerle hukuksal, siyasal ve ekonomik eşitliği; başörtülü bir kadının modern bir kadın olma hakkı ve yetisi; ve tüm kadınların, ister başları örtülü, ister başları açık olsun, erkek egemen toplumda benzer baskılara maruz kaldıkları yönündeki tutumlarda küçük de olsa pozitif değişimler gerçekleşmiş. Başörtüsü ve Müslümanlık: Müslüman bir kadının başını örtmesinin gerektiği veya başını örtmeyen bir kadının Müslüman sayılamayacağı yolundaki tutumlarda yıllar içerisinde hemen hiç bir değişiklik olmamış.

BİZE GÖRE İDEAL KADIN: EŞİT, HAMARAT, NAMUSLU... (1) Kadınlar ve erkekler siyasette, iş hayatında, toplum içinde ve aile hayatında her bakımdan eşit haklara sahip olmalıdırlar. %9,9 %11,8 %87,6 %86,8 Kadınlar da erkeklerin çalıştığı her işte aynı başarıyla çalışabilirler. %16,1 %19,8 %82,3 %79,1 Bir kadının namuslu olması başka her türlü özelliğinden daha önemlidir. %17,3 %21,0 %81,0 %78,0 Evli kadınların esas görevi kocalarına evde hizmet etmek, işlerinde karşılarına çıkan zorluklarla baş etmeleri için onlara destek olmaktır. %27,8 %30,5 %70,2 %68,9 Katılmıyorum Katılıyorum Bilmiyor, cevap yok

BİZE GÖRE İDEAL KADIN: EŞİT, HAMARAT, NAMUSLU... (2) Bir erkeğin şerefi, karısının namusuna bağlıdır. %31,4 %28,4 %67,4 %71,0 Eğer çalışan bir kadın bu yüzden ev işlerini, çocuklarının bakımını ve kocasına vereceği hizmeti aksatıyorsa, o zaman işini bırakmalı ve ev kadını olmalıdır. %36,3 %33,7 %61,0 %65,3 Bir erkek karısına gerekli görürse dayak atabilir. %78,2 %75,4 Katılmıyorum Katılıyorum Bilmiyor, cevap yok %20,1 %23,3

EŞİT, HAMARAT, NAMUSLU KADIN İDEALİMİZ: Toplu Değerlendirme Türkiye de muhafazakarlığın, deyim yerindeyse çelik çekirdeğini, kadının aile içerisindeki (eş ve anne olarak) rolüne ilişkin tutumlar oluşturmaktadır. Türkiye de ideal kadın erkeklerle hukuken eşit; gerektiğinde çalışıp para da kazanan, ama aile içerisindeki anne ve eş rollerini asla aksatmayan ve ev içi görevlerini aksatıyorsa işini bırakan; ve namus kodlarının dışına çıkarak kocasının şerefine halel getirmeyen bir kadın tipidir.