A) Kenarlar kesilmeden Paftanın SayısallaĢtırılması: 1. ArcMap programında boş bir çalışma sayfası aç, 2. simgesini kullanarak sayısallaştırılacak ve kenarları kesilecek paftayı aç. (İlk kez çalışılıyorsa 4 seçenekli bir menü gelir. 3. seçenek işaretlenirse bundan sonra bu pencere gelmeyecek. Ancak gelmesi isteniyorsa Do not build pyramids seçeneğini işaretle. 3. Georefrencing=koordinatlandırma yazılı pencereyi aç, Autoadjust=otomatik ayarla yazısının önündeki işaretini kaldır. 4. Paftanın en az 4 köşesinin koordinatlarını gir. Bunun için köşeye yakın kısımlardan grid koordinatlarını oku, koordinatların kesişim yerlerini iyice büyüt, [ + + ] işaretli kısayolu kullanarak kesişim yerine işaret koy ve sağ tıklayarak gelen iki seçenekten üsttekini tıkla. Açılan pencereye okuduğun yatay ve düşey koordinat değerlerini yaz. Örnek: 3533000 3542000 4330000 4330000 3533000 3542000 4318000 4318000 5. Autoadjust yazısının önüne yeniden işaretini koy. 6. Georefrencing=koordinatlandırma penceresini aç, Rectify=rektifiye et işlemi yaptır. 7. En sağda yer alan kısayoldan açılan pencerede koordinatların yazıldığı çizelge yer alır. Burada girilen koordinat değerleri ve en alt sağda da hata oranı (Total RMS error) görülebilir. Hata oranı 4 ten küçük bir rakam olmalıdır. Eğer büyükse daha çok sayıda noktanın koordinat değerlerinin girilmesi gerekecektir. B) Erdas Programı ile kenar kesme: 1. Erdas programını aç, 2. Kenarlarını keseceğin paftayı (pafta adının önünde rectify yazılı olanı) aç. 3. Raster mönüsünü aç ya da üzerinde çekiç resmi olan kısayolu tıkla açılan pencerede yer alan kısayollardan 4.sünü (nokta işaretleyici) al, paftanın kesilecek sınır kenarlarını işaretle. 4. File Save AOI LayerAs diyerek haritanı pafta adı.aoi dosyası olarak kaydet. Pafta no OK OK yap. 5. Data prep menüsünü aç, Subset Image penceresini aç. 6. İnput file yazan kutuya rectify yapılmış.tif dosyasını çağır; Output file kısmına da çıktının yer almasını istediğin klasör içine yeni bir dosya ön adı yazarak ve tif dosyası şeklinde yönlendir. Bu pencere içinde İgnore zero in output stats yazısını önündeki hücreyi işareti koy. En altta yer alan AOI penceresini aç, Gelen Choose AOI menüsünde Viewer 1
seçeneğini işaretle ve haritayı *.aoi dosyası olarak kaydet. OK OK diyerek önceki Subset Image ile açılan pencereye dön, OK işaretini tıkla. Dosyalar dönüştürülecektir. Dosya dönüştürmeler bitince Erdas programındaki işlem tamamlanmıştır. C) Kenarları kesilen paftada düzeltme Yapma: 1. ArcView programında dosyanı aç. (ArcView programında daha önce dosya açtıysan bu dosyayı aç, Açmadıysan daha sonra bir dosya adıyla kaydedilecektir.) 2. + kısayolu ile Önce UTM yi çağır, renkliyse içini renksizleştir. 3. Kenarlarını kestiğin paftayı da aynı şekilde çağır (Layer kutucuğunda da aynı paftanın olmasını sağla). Paftayı işaretle ve sağ tıkla, gelen menüde properties=özellikler seçeneğini işaretle, gelen çoklu sayfada Display Symbology=semboloji sayfasını aç ve Display Background Value=Artalan Değerini Göster yazısı önündeki kutucuğa işareti koy ve uygula komutunu ver. Bu arka planda kalan siyahlıkları temizleyecektir. 4. Auto adjust işlemini devreden çıkar. 5. Paftayı büyüt, [ + + ] kısayolunu kullan ve paftanın köşelerini grid kılavuzundaki pafta kesişim yerlerine çek. 6. Auto adjust u tekrar devreye sok, hatayı kontrol et ve uygunsa tekrar Rectify işlemi yaptır. 7. Gerek duyuyorsan bir kez daha background temizleme işlemi yap. Arc Catalog u aç, kesilmiş ve rektifiye edilmiş paftanın üzerine sağ klik yap, properties (özellikler) kısmını aç, special referans (mekansal referans) edit (güncelle) select (seç) arcgis arcexe83 Coordinete Systems Projected Coordinate Systems Utm Other GCS Europeean Datum 1950 UTM zone 35N.prj add (bu son deyim projen hangi UTM diliminde ise o olacak), işlemini yap. Sonraki paftalarda bunu yaparken select yerine import (dışarıdan veri al) deyip ilk projeksiyon sistemini tanımladığımız paftayı gösterip add (uygula) tamam diyoruz. Projeksiyon sistemi tanımlı haritalar ArcMap te Add Data(veri ekle) butonu ile çağırılacak. Pafta üzerinde sağ klik özellikler map metre (display metre) yapılacak. Kesilen pafta kenarında kalan siyah bantları yok etmek için pafta üserinde sağ klik açılan menüde semboloji sayfası açılacak, burada display background value (artalan değerini göster) yazısı önündeki kutucuğa işareti konulacak. Bütün paftalar için bu işlem tekrarlanacak. Bir projeye başlarken önce database oluşturulur, sonra da tüm mekansal veriler bu database ile ilişkilendirilir. Datbase Arc Catalog dan oluşturuluyor. Arc Catalog açılır, boşluğa (sağ tıkla new personel geodatabase) işlemi yapılır, Türkçe karakter kullanmadan isim verilir (oluşturalan personel geodatabase.mdb uzantılıdır). 2
(Not: Daha önce shapefile (.shp) olarak hazırlanmış katmanları database içine almak gerekirse, datasetin içine sağ klik, import shapefile to geodatabase diyoruz..shp dosyasını bulup getirip, gerekiyorsa ismini değiştirip tamam diyoruz). Oluşan database üzerine çift tıkla, açılan pencereye sağ tıkla, dataset oluştur. (sağ klik new (yeni) Featur dataset = detay veriseti). Oluşan datasete isim verdikten sonra projeksiyon sistemini de belirt [Örnek dataseti isimlendir, aynı menüde edit=güncelle tuşunu tıkla, açılan mekansal referans özellikleri penceresinde önce koordinat sistemi sayfasında seç arcgis arcexe83 Coordinete Systems Projected Coordinate Systems Utm Other GCS Europeean Datum 1950 UTM zone 35N.prj işlemini yap. X/Y kümesi sayfasında minimum ve maksimum X ve Y değerlerine 4-5 adet sıfır daha ekle, ücüncü boyut çalışılacaksa Z kümesi sayfasında da düzenleme gerekir]. Datasete çift klik yapıp çalışılacak katmanları oluşturuyoruz. Sağ klik new futur class (detay sınıfı) katmana verilen ad yazılacak (bölme, çizim vb.) ileri açılan tabloda geometry tıklanıp açılır pencerede gelen katman niteliği (poligon, çizgi, nokta, çoklu nokta gibi) seçilecek. Gerekiyorsa alan adının altına yeni eklemeler yapıyoruz. Örneğin bölmede bölme no ekliyoruz, sağ hücreden kısa tamsayı seçiyoruz. Son diyip bitiriyoruz. Diğer katmanlar için de aynı işlemler tekrarlanacak. ArcView de katman oluşturma, çizim yapma: 1. Projeyi aç, Add data kısayoluyla projede kullanacağın kesilmiş ve rektifiye edilmiş paftaları ve oluşturduğun katmanları Layers kısmına al. 2. Editor kısayolunu aç, burada start editör sekmesiyle çalışacağın katmanı seç. 3. Target kısmından da çalışacağın katmanı seç. 4. Create new feature seçeneğini seç. 5. Çalışacağın katmanı (layer) işaretle. Öncelikle dış sınırını çiz. Dış sınırı çizerken Create new feature şekli kullanılacak gerekiyorsa- sağ tıkla open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) add field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekle 6. Dış sınırın çizimi bitince bunun bir kopyasını alıp bölme katmanına yapıştır. Bölme katmanı için de gerekiyorsa- sağ tıkla open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) gerekiyorsa- sağ tıkla open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) add field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekle 7. add field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekle. Bölmede çalışırken Cut polygon feature=poligon detayları kes şeklini kullan. 3
Ancak, dış sınırın çizimini kopyalamak yerine Arc Catalog da dataseti açıp buradaki dış sınır katmanını aynı yerde kopyala-yapıştır yapıp, adını bölme olarak değiştirdikten sonra Arc Map te projemizi açıp buraya bu katmanı Add data (veri ekle) yoluyla ekledikten sonra open attirube table (öznitelik tablosunu aç) options (seçenekler) add field (alan ekle) seçerek bu tabakada gerek duyacağın sütunları ekleyerek yapmak daha uygun olur. Sonra bu katmanda editör start editing (güncellemeyi başlat) diyerek ve detaylar seç=select features aracıyla kesilecek poligonu işaretledikten sonra (poligon mavi çizgiyle belirgin hale gelir) kalem aracıyla poligonun dışından başlanıp, oluşacak bölmenin sınırları takip edilip, poligonun dışında çift tıklayarak dış sınırdan bölmeler kesilir. Bu sırada target (hedef) kısmında da bölme katmanı olmalıdır. Bölme Sınırı, Dere-Sırt ve Diğer Ayrıntıların Çizimi: Bölmelerin çizimi bittikten sonra Arc Catalog u açıyoruz. Data setin içinde bir line=çizgi katmanı oluşturuyoruz. ArcMap ile projemizi açıp bölme katmanının tümünü seçip çizim katmanına yapıştırıyoruz. Advanced Editing Tool=gelişmiş güncelleme aracı nı açıyoruz. Tümünü seçip Editörden Merge=birleştir diyoruz ve explode Multi-Port Feature=çok parçalı detayı patlat düğmesine basarak detayları parçalıyoruz. Burada bölünen detayları split tool=ayırma aracı nı kullanarak istediğimiz noktadan parçalara ayırabiliriz. Örneğin bölme sınırı belli bir yere kadar sırt, buradan itibaren dere ise, bu noktada ayırma aracını kullanarak çizgiyi bölebiliriz. Kullanacak çizgi şekillerini seçmek için katman üzerine sağ tıklayıp özellikler semboloji (soldaki menüden) kategoriler değerler ekle sembol no su (ya da isim) listeye ekle tamam oluşan çizgi üzerinde çift tıkla çizgi tipini seç özellikler çizgi özellikleri ile ilgili ayarlarını yap. Tüm kullanılacak çizgiler için aynı işlemler yapılacak. ArcGIS ın çizgi tiplerine yeni çizgi tipleri eklemek için çizim katmanındaki bir çizgi üzerine çift tıklandığında açılan menüde mevcut daha fazla sembol düğmesini tıkla, açılan listede ekle komutu ver, ekleyeceğin sembollerin olduğu klasöre git, style dosyasını işaretle ve ekle komutu ver (nokta katmanında da aynı işlemler nokta tipleri için yapılacak). Bölme kılavuzları için çizgi tipleri içinden çift yönlü ok işaretini seç ( bu işaret bir sağa ok ile bir sola okun üst üste binmesiyle oluşmuştur) çizgi özellikleri özellikler Sembol (ok ucunun boyutunu 3-4 piksele küçült tamam tamam sol taraftan ikinci oku seç özellikler sembol ok ucunun boyutunu aynı boyuta küçült tamam tamam. Bölme kılavuzunu çizerken Editör araç çubuğunda bulunan kalem sekmesi açılır, tam ortada yer alan End Point Arc Tool (Son Nokta Ark Aracı) alınır. Kılavuz çizilecek bölmenin bir kenarına tıklanır, ikinci kenara 4
tıklanır, ortaya gelerek kılavuza kavisi verilir ve çift tıklayarak bitirilir; öznitelik tablosundan çizgi tipi yazılarak işlem tamamlanır. İngilizce menüde bu işlemler: katman üzerinde sağ klik properties Add Values rakam ya da çizgi adı Add To List (açılan pencereden kullanacağın çizgi şeklini seç) properties Line Properties burada gerekli düzenlemeleri yap. İngilizce menüde yeni sembol şekillerinin eklenmesi: Şekillerin bulunduğu pencere açıkken More Symbols düğmesini tıkla, gelen listede Add seçeneğini işaretle ve şekillerin olduğu dosyaya giderek Style klasörünü aç. Sırt-dere adlarını yazdırırken; Katman oluşturulurken adı sütunu açılmıştı (açılmamışsa, güncellemeyi kapattıktan sonra çizim katmanının öznitelik tablosu açılır, seçenekler düğmesi tıklanır, açılan menüye adı ve özelliği girilir). MEŞCERE YAPIMI: Fotogrametriden Sağlanan altlıktan yapılabilir Diğer yöntemler kullanılabilir (pafta, taslak vb.) Arc Catalog da bölme katmanını kopyalayıp yapıştırıp adını bölmecik olarak değiştirip bölmecik katmanını oluşturuyoruz. Arc Map te projeyi açıyoruz, bölme katmanına zarar vermemek için önündeki işaretini kaldırıyoruz. Add Data ile bölmecik katmanını çağırıp renk ve çizgi ayarını yapıyoruz. Start editing (güncellemeyi başlat) ile çalışmaya başlıyoruz (altta bölmecik için esas aldığımız tabaka bulunacak). Cut Polygon Feature (poligon detayları kes) ile bilmeyi parçalara ayırıyoruz ya da içinde adacıklar oluşturuyoruz. Bölme katmanından bölmecik katmanını keserken yakalama işlemi kullanılabilir. Bunun için, editör menüsü içinde snapping (yakalama) menüsü açılır, burada hangi katmandan verteks, edge (kenar) ve/veya End (son) sütunu hizasındaki kutucuk içine konularak yapılır (her üç seçenek birlikte kullanılabilieceği gibi birkaç katmanın elemanları birlikte de seçilebilir). Bölmecik katmanında çalışırken de yeni sütunlara ihtiyaç duyulursa öznitelik tablosundan yeni sütun eklenebilir (alan ekleme işi güncelleme kapalıyken yapılabilir, zaten güncelleme açıkken öznitelik tablosunun seçenekler menüsü açılırsa alan ekle işlemi aktif olmaz). Alan ekledikten sonra da güncelleme (start editing) başlatılıp öznitelik tablosundan bu eklenen alanla ilgili veriler girilebilir. Bölmecik oluşturulurken, hatalı bölmecik çizilmişse bu seçilip silinebilir. Ya da birbirine eklenecekse eklenecek alanlar birlikte seçilip editör menüsünde bulunan merge (birleştir) işlemiyle alanlar birleştirilir. Bunu yaparken öznitelik tablosu açıksa, sol tarafta görünen polgon numarası üzerinde tıklanınca haritada bunun karşılığı olan alan renk değiştirir. Böylece diğerleri hangi alana katılacaksa o seçilip diğer alanlar buna eklenir. 5
Fotogrametriden sağlanan meşcere taslağı kullanılacaksa; taslak ve bölme katmanı birlikte açılır. Bu iki katmanın çakıştırılıması işlemi yapılır. Bunun için Tools (Araçlar) menüsünden GeoProcessing Wizard (Coğrafi İşlemler Sihirbazı) açılır. Gelen listeden Intersect Two Layers (İki katmanı birleştir) seçeneği işaretlenir. İleri komutu verilir ve çıkan mesajlar takip edilir. Oluşan çok küçük alanlar (hangi bölmede kaldığı dikkatten kaçırılmadan) uygun bölmeciklere yedirilir. ETİKETLEME: Çıktımızı hangi ölçekte alacaksak o ölçeğe ayarlıyoruz. Etiketleme işlemi yapılacak katmana sağ tıklayıp açılan listeden Convert Labels to Annotation (Etiketleri Anotasyona Çevir) seçeneğini tıklıyoruz. Açılan pencerede sol altta yer alan Tüm Katmanlar İçin Çakışan Etiketler Üret ve Çakışan Etiketleri Çakışma Penceresinde Göster seçenekleri önündeki [ ] işaretlerini kaldır ve Refereans Ölçeğinin 1/25000 olduğuna dikkat et. Anotasyon depolama seçenekleri kısmında haritada seçeneği işaretli gelir ve pencere içinde etiketleri anotasyona dönüştürülecek katman yazılıdır. Burada veritabanı içerisinde seçeneğini işaretle (Çıkan Anotasyon Detay Sınıfı: yerleşeceği klasörü aç) veritabanı Anotasyon Detay Sınıfı (etiket_bolme gibi bir isim ver) tamam deyince işlem yapıldığı görülür. Bundan sonra elemanları seç işaretçisi ile istediğimiz etiketi seçip (seçildiğinde etrafı mavi kesik çzgi ile işaretlenir) istediğimiz yere kaydırma, döndür işaretçisi ile istediğimiz gibi döndürme, yazı karakter büyüklüğü ve rengini değiştirme gibi işlemleri yapabiliriz. İstediğimiz yere yazılar yazmamız da mümkündür. İngilizce programda aynı işlemler: etiketleri düzenlenecek katmana sağ klik Convert Labels To Annotation (açılan pencerede sol altta yer alan Generate Overlapping Labels for All Layers ve Display overlapping Labels In The Overflow Window seçenekleri önündeki [ ] işaretlerini kaldır ve Refereans Ölçeğinin 1/25000 olduğuna dikkat et) In a database seçeneği ni işaretle Output annotastion feature class (çıktıların hangi database in içine yazılacağını göster dataset göster Annotation Feature Class: (isim ver). İsim yazılamayacak kadar küçük alanlar için çizim katmanında ok işaretini tanımlıyoruz. -1, -2 gibi yazmak gerekiyorsa da silmeden düzelterek Creat New Featur dan ok işaretini yapabiliyoruz. Not: Etiketleme işlemine başlamadan önce katmanların etiket ayarlarını çoğunluğu için istediğimiz font ve büyüklüğe ayarlarsak daha sonra bu etiketler için ayrıca düzeltmeler yapmamıza gerek kalmaz. BOYAMA İŞLEMLERİ: -Meşcere Haritası -Fonksiyon Haritası Kaç renk kullanacaksak o kadar kod belirliyoruz. Örneğin 6
1- Turuncu 2- Mavi 3- Kahverengi 4- Sarı 5- Yeşil 6- Mor. Aynı şekilde fonksiyon haritası içinde kullanılacak renkleri belirliyoruz. Meşcere Haritasını renklendirmek için 2 sütuna ihtiyacımız var. Bölmecik tabakasından özelliklerden sütunlarımızı oluşturuyoruz., Tanımlıyoruz, sınırlarını noktalıyoruz vs. Bu projeyi meşcere olarak farklı kaydediyoruz. Daha sonra fonksiyon haritası için de aynı işlemler tekrarlanıyor. Bunu da fonksiyon olarak ayrı kaydediyoruz. ALANLARIN YUVARLANMASI: Acces dan bölmecik tablosunu açıyoruz, kopyalıyoruz, Excel e yapıştırıyoruz. Excel de her türlü düzenlemeyi yapabiliyoruz. ÇIKTI HALİNE GETİRME: Layout view e (çıktı görünümü) tıklıyoruz. Ölçeği 1/25000 yapıyoruz. Page Setup ayarlamaları yapılıyor (ölçek ayarları unutulmasın). Kuzey işareti için: Insert North Arrow (gelen tablodan bir şekil seçiliyor). Ekle Kuzey Oku Seçici Lejant için: Insert Legende Legend Wizard Lejanta neler alınacaksa soldaki tablodan tıklanıp sağa alınacak, Lejantta yer alacak kolon sayısı seçilecek Lejand başlığı ve renk ayarları seçilecek çerçeve ve art alan kararlaştırılacak yamalar ve boyutlar kararlaştırılacak son düzenlemeler yapılacak ve bitirilecek. Lejant seçildikten sonra üzerinde sağ klik yapı Grafiğe Çevir komutu verdikten sonra tekrar sağ klik yapıp Grubu Çöz komutu verince lajanttaki tüm öğeleri istediğimiz gibi düzenleyebiliriz. Aynı şekilde ekle menüsünden metin, ölçek, resim vs. ekleyebiliriz. Bölmecik katmanında, bölmecik içinde bölme sınırları tarafından oluşturulmuş bölünmeleri ortadan kaldırmak ve kenarları istediğimiz çizgi tipiyle çizebilmek için, bu katmandan bir kopya alıp, bölmecikler için birleştirme işlemi yapıp, bu sınırları bir çizim katmanına taşımamız ve çizgileri istediğimiz gibi düzenlememiz gerekiyor. 1)PDF dokümanı 2) pdf çıktısı 3) Nokta atımı 4) Dataset 7
1/1000 1/2000 1/3000 1/10000 UTM 3 1/25000 1/50000 1/100000 1/250000 UTM 6 1/500000 Lamber t Kartezyen koordinat sistemi kullanılmaktadır. (kullanılan budur) y Harita x mühendisliği sistemi tersidir. x Decimal Degree (Coğrafi) ve metre (UTM) nokta değerleri vardır. On the fly projectin Cğrafi ve UTM ile dönüşüm yapar. Küresel yapı, düzlemsel yapıya çevrilince meydana gelen alan ve mesafe değişimleri hatalarını en aza indiren sistem projeksiyondur. x y Vektör Raster veriler Çözünürlük Grafik veriler Tablo veriler y Piksel 5m x 5m =1 piksel 1200 dpi =1 imnch dekidir. 8
.shp Dbf.ncz MS Acces.dwg Oracle.rew İnformix Sql server.tiff.bmp.img Erdas.grid Esri DEM (Yükseklik) (Digital Eveuluation Model) Drid, Tin, usgs, dted formatlarındadır. Modellemeler spatial ve 3D analistler ile yapılmaktadır. Scale faktöer=1 3 Scale faktör = 0996 6 -Ghost- EPS 1) Önce script kur 2) Setup ı kur 3) 1000-2000 gir kapatıp aç. Postscript in driverini Long level 2 True Type BMP True Type font Dexoiland (doğru yazılmamış olabilir) Post script EPS Print to file (yazıcını göster). Table layer da properties den defination query ile objelere sorgu yapılarak gösterim ayarlanabilir. Label method seçilerek gösterilecek etiketlerde sorgu yapılabilir. x, y, z değerlerinin tutulduğu formatlar DEM, TIN, GRİD (DEM=digital evelotion model) TIN = 3D ile üretilir, Grid = Spatial analiz ile üretilir, Hillshade= base map olarak ancak kullanılır. Görünürlük analizi için: OFFSET A = Kule yükseklik OFFSET B = Saha yükseklik RADİUS 1 = Bakış açısı 9
ARC SDE GEODATABASE Arcsde, oracle, informix veri depolama sistemleri. ArcSDE kurulunc rdbms geordbms haline gelir ArcGIS Server uç kullanıcılara erişim sağlar Verilerin %80 i mekansal verilerdir Realitionship classes Simple olur ise orijinde obje silinirse tabloda ilişkili sütun <null> olur. Composite olur ise orijinden obje silinince tablodan kayıt silinir. *.e00 dosyalarının 3 boyutlu *.tin dosyasına dönüģtürülmesi: ArcCatalog da Conversion Tools u aç (yoksa Tools Customize Add From File yolunu izleyerek etkin hale getir). Conversion Tools açılır menüsünde Import From Interchange File seçeneğini tıkla. Gelen pencerede Input file kısmına dönüştüreceğin *.e00 dosyasını çağır. Output dataset kısmına da çıktının kaydedileceği adresi ve dosya adını göster, save deyip işlem bitince OK tuşunu tıklayıp çık. ArcGIS içinde bulunan ArcScene yi aç. Add data kısayolu ile kaydettiğin dosyayı ekle. 3D Analyst açılır penceresi Convert Features to 3D seçeneğini işaretle. Gelen pencerede üst pencerede dosya adı yazılıdır, doğruysa aynen kalacak. Raster or TIN surface seçeneği önünde işaretiyle gelmiştir, dosya değiştirmeyeceksen bu da aynen kalacak. Input feature attribute seçeneğini işaretle ve gelen listede YUKSEKLIK seçeneğini pencereye getir. Output features kısmında ismi düzenle, OK dediğinde işlem başlatılır, altta iki boyutlu pafta, üstte kabartılar oluşmuş pafta görünecektir. Tekrar 3D Analyst açılır menüsü Create/Modify TIN Create TIN from features seçeneklerini işaretle. Gelen pencerede iki dosya görünür. Birincisi arc uzantılıdır. İkincisi senin isim verdiğin dosyadır. İkincinin önüne işareti koy; Height source kısmında gelen listede YUKSEKLIK seçeneğini pencereye getir, gerekiyorsa dosya ismini düzenle. OK dediğinde işlem başlatılır ve ArcScene de tin2 dosyası olarak üçüncü katman şeklinde haritan görünür. tin2 katmanı seçilip sağ tıklanıp properties (özellikler) kısmı açılır. Source kısmında Z unit conversion factor 1 olarak gelmiştir. Yüksekliklerin daha abartılı olarak görünmesini istiyorsanız bu rakam yükseltilebilir (örneğin 3 yapın). Symboloji kısmını açtığınızda sol kısımda Edge types ve Faces dosyaları işretli gelir. Edge types önündeki işareti kaldırıp, Add tuşuna bastığında Add Renderer menüsü 10 seçenekli olarak gelir. Bunlar kabartılı haritanı gösterme seçenekleridir. Bunlardan istediğin gösterme biçimini seçip Add tuşuna bastığında Faces katmanın kategorilere göre renklenmiş olarak görünür (Face elevation with graduated 10
color ramp seçeneği güzel bir görünüm veriyor). Bundan sonra color ramp kısmından renk seçenekleri, classes kısmından kategori sayısı, Label kısmından yükseklik sınırları ile kullanılacak renkler seçilebilir. Veri Tabanı BirleĢtirme: ArcCatalog da veri eklenecek katman üzerinde sağ tıklanarak load sekmesi ve oradan da açılan menüde load data sekmesi tıklanır. Açılan Simple Data Loader penceresinde ileri sekmesi tıklanır. Açılan pencerede Input data satırına veri alınacak dosya veya katman seçilir, gelen katman add tuşuyla list of source data to load penceresine eklenir, ileri tıklanır, gelen pencerede katman adresleri kontrol edilir, doğruluğundan emin olunca ileri tuşu tıklanır. Gelen pencerede katmanımıza eklemek istediğimiz sütunlar seçilir (istemediklerimiz satır başı tıklanarak karartılır ve delete tuşuyla silinir), iler tuşu tıklanır. Load all of the source data işaretliyken ileri tıklanır, OK tuşuna basılır, veri transferinin tamamlanması beklenir. Raster Clipping (Raster Görüntüyü Kesme ĠĢlemi) ve NBRC Kullanım Talimatları 1. Yüklenmesi.dll bilgisayarınıza kopyalayınız. Kopyalama işleminden sonra sırasıyla ArcMap açınız> ArcMap de>view>toolbars>customize>toolbars>add from file>nbrc.dll>ok. Böylelikle toolbars altına gelmiş olur. Daha sonra N-Bant Clipper tik atarsınız, tool ArcMap arayüzüne gelecektir. 11
3 2.Butonlar Target (hedef): Hangi raster görüntüyü kesmek istiyorsanız targetta onu seçiniz. NBRC tool ile kesmek istediğiniz rasterı (clipping tools) 3 şekilde kesebilirsiniz. 1.ci buton ile Rasterı kare yada dikdörtgen şeklinde kesebilirsiniz. 1 2 12
2.ci buton ile Raster belirli bir geometrik şekle bağlı kalmaksızın butonla belirlemiş olduğunuz sınırlara bağlı kalarak kesebilirsiniz. 3.ci buton ile Raster üzerine çizmiş olduğunuz poligon bir objenin sınırlarına göre de raster görüntüyü kesebilirsiniz. 3.Kullanımı Clipping Tools içinde yeralan 1 nolu buton ile raster kesme iģlemi Boş bir ArcMap e kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Sonra N-Bant Raster Clipper tool içinde targetta yanındaki siyah üçgen yardımı ile açılan listeden kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Targetta seçim işlemi tamamlandıktan sonra clipping tool içinde 1 nolu butonu seçiniz. Daha sonra raster görüntü üzerinde kesmek istediğiniz alanı buton yardımı ile kare ve dikdörtgen çizerek sınırlandırınız ve çift tıklayarak işlemi sonlandırınız. 13
Kesme işleminden sonra sistem size raster görüntüden kestiğiniz parçanın ismini ve raster formatını soracaktır. Name kısmına ismini veriniz, Save as Type kısmına ise kesmiş olduğunuz raster görüntüyü hangi formatta kaydetmek istiyorsanız onu listeden seçiniz. Seçim işlemi tamamlandıktan sonra Save butonuna basarak işlemi tamamlayınız. 14
Kayıt etme işleminden sonra ArcMap de Do you want to add this layer uyarı çıkar. Çıkan uyarıda Yes seçerek kesmiş olduğunuz görüntüyü ArcMap ortamına eklemiş olursunuz. Clipping Tools içinde yeralan 2 nolu buton ile raster kesme iģlemi Boş bir ArcMap e kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Sonra N-Bant Raster Clipper tool içinde targetta yanındaki siyah üçgen yardımı ile açılan listeden kesmek istediğiniz raster görüntüyü seçiniz. 15
Targetta seçim işlemi tamamlandıktan sonra Clipping Tools menüsü içinde 2 nolu butonu seçiniz. Bu buton belirli bir geometrik şekle sahip olmayan raster görüntüleri kesmek için kullanılır. Bu nedenle raster görüntü içerisinde kesmek istediğiniz alanı iki nolu buton yardımı ile bir poligon oluşturunuz ve poligonu tamamladıktan sonra çift tıklayarak işlemi tamamlayınız. Kesme işlemi tamamlandıktan sonra nereye hangi formatla kayıt edeceğinizi soran bir pencere açılır. Açılan pencerede gerekli seçimleri girdikten sonra Save diyerek işlemi tamamlayınız. Kaydetteme sonra ArcMap de Do you want to add this layer uyarı çıkar. Çıkan uyarıda Yes seçerek kesmiş olduğunuz görüntüyü ArcMap ortamına eklemiş olursunuz. 16
Clipping Tools içinde yeralan 3 nolu buton ile raster kesme iģlemi Boş bir ArcMap e kesmek istediğiniz raster görüntüyü çağırınız. Sonra N-Bant Raster Clipper tool içinde targetta yanındaki siyah üçgen yardımı ile açılan listeden kesmek istediğiniz raster görüntüyü seçiniz. 17
Yine aynı ArcMap içine kesmek istediğiniz raster görüntü ile aynı projeksiyon sistemine sahip poligon tipinde üretilmiş katmanı çağırınız. Bu işlemden sonra çağırmış olduğunuz katman içinde (poligon geometrik tipinde) çizmiş olduğunuz objenin sınırına göre kesim yapar. Bunun için öncelikle çağırmış olduğunuz katmanda poligon tipinde ürettiğiniz objeyi (göl vb.) data view ekranında görüntüleyiniz. Clipping tool içinde 3 nolu butonu seçiniz ve seçmiş olduğunuz butonla çizili olan geometrik objenin üzerine tıklayarak kesim işlemini başlatınız. 18
Kesme işlemi tamamlanmadan select output raster dataset penceresinde kesilen görüntüyü hangi raster formatta ve isimde kayıt edileceğine dair ilgili seçimleri yapınız ve save tuşuna basınız. 19
Son olarak kesilen görüntüyü ArcMap ortamında görüntülemek için çıkan do you want to add this layer sorusuna yes butonuna basınız. Son olarak kesilen parçayı ArcMap ortamında inceleyiniz. 20
21
3 BOYUTLU HARĠTALARIN ELDE EDĠLMESĠ.e00 dosyalarını daha önce anlatıldığı gibi (sayfa 14 de ).shp dosyalarına çevirip 1. dönüşüm işlemini yaptıktan sonra, bütün şefliğe ait 1. dönüşüm işlemi yapılmış haritaları arcmap e çağırıyoruz. Arcmap e çağırdığımız.shp dosyalarının teker teker attributes table ( öznitelik tablosu) nu açarak detay sütünundan (field) pafta kenarı satırını siliyoruz. Pafta kenarları 1.dönüşümü yapılmış haritaların etrafında bir çerçeve oluşmasına neden olmakta. Bütün paftaların pafta kenarını sildikten sonra ister arcscene de ister arcmapta paftaların birleştirme işini yapabiliriz. Pafta kenarları temizlenmiş haritaların hepsini Arcmap (yada arcscene) e çağırıp, editör çubuğunda da 3DAnalist toolbarı açıp, Create TIN From Features penceresi açılır. 22
layers da bütün kutucuklar işaretlenecek height source de yükseklik seçilip OK. Tin dosyası haline getirilmiş şeflik genelini şeflik dış sınırına göre kesebilmek için tin dosyasını raster harita haline dönüştürüp kesme işlemini yaptıktan sonra tekrar tin dosyasına çevirmemiz gerekmekte. 23
Tin dosyasını raster haritaya çevirmek için sırasıyla, Gelen pencerede cell size satırına raster verinin hassasiyetini 10 yazıp (raster veriyi tin e çevirirken uygun olmakta) dosya adını kontrol ederek OK diyoruz. 24
RASTER VERĠNĠN ġeflġ SINIRINA GÖRE KESĠLMESĠ Arcmap te oluşturduğumuz raster harıtayı çağırıp toolbox ta extract by mask penceresi açılır 25
26
ınput raster satırına kesilecek raster ınput raster or feature mask data satırına şeflik sınırı output raster satırınada kesilmiş raster adı yazılarak OK. 27
Şeflik sınırına göre kestiğimiz raster verinin tekrar TĠN dosyasına dönüģtürülmesi Arcmapte şeflik sınırına göre kestiğimiz raster dosyayı çağırıp, 28
3Danalist > convert > raster to tin penceresinde z toleransı 10 yazıp OK. BÖLMECĠK EĞĠMLERĠNĠ hesaplamak için; Tin den rastera çevirirken convert tin to raster penceresinde Attribute penceresinde; Elevation (yükseklik) Slope (eğim Yüzde) Slope (eğim derece) Agpect (Bakı) Seçilerek raster veriler oluşturulabiliyor. Bu rasterları daha sonra mesala bölmeciklerin eğimini hesaplarken kullanılıyor. 29
TIN DOSYASI ÜZERĠNE BAġKA HARĠTA GĠYDĠRME; Giydirme yapmak istediğimiz haritanın tin halini ve giydireceğimiz haritayı arcscene de açıyoruz. 30
Giydireceğimiz haritanın properties inde Base heights de obtein heights for layer from surface işaretlenir. Giydirme sonrasında giydirilmiş harita üzerindeki ayrıntılarda bozulma olursa (okunamama gibi) rendering sekmesinde low-higg sekmesi hıgh a doğru kaydırılır. 31
32
EĞĠM HESAPLAMA Yaptığımız haritada (meşcerede örneğin) poligonların (bölmelerin yada meşcere tiplerinin) teker teker ortalama eğimlerini otomatik olarak hesaplamak için; 37 nolu sayfada anlatılan veri tabanında eğim bilgilerini içeren raster harita oluşturulur. Bölmeciklerin eğimlerini hesaplayacaksak, bölmecik katmanının öznitelik tablosuna (attribute table) bir sütun (field) ekleriz. Bu sütüna her bölmeciğe ayrı bir numara gelecek şekilde 1 den başlayıp baştan sona numara 33
veririz. Burada önemli olan bölme yada bölmeciklerin küçükten büyüğe yada bölme numarasına göre sıralanması değil her bölmeciğin ayrı bir numarası olan eğim sayacı oluşturulmasıdır. Toolbaxda yukarıda gösterilen sekmeler işaretlenerek gelen pencerede ; İnput raster a bölmecik katmanını Zone field a bölmecik katmanında oluşturduğumun eğim sayacını İnput value ya oluşturduğumuz eğim raster haritasını Yazıp output table da dosya adını kontrol ederek OK. Programın oluşturduğu.dbf dosyası, add data ile mxd ye eklenerek sağ tıkla açılır. Tabloda max ve min eğimler gelmiştir.burada ortalama eğimin bulunduğu (mean) sütunu kopyalanıp bölmecik katmanındaki eğim sütununa yapıştırılır. Yapıştırma sırasında oluşturduğumuz eğim sayacı sütununun her iki katmanda da aynı sırada olmasına ( küçükten büyüğe yada büyükten küçüğe) dikkat edilmelidir. 34
35