Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu

Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2005 European Resuscitation Council ve Resüsitasyon Derne i'nin iflbirli i ile haz rlanm flt r. Produced by the European Resuscitation Council in collaboration with the Turkish Resuscitation Society. 1. bas m Sa l k Bakanl taraf ndan yapt r lm flt r. European Resuscitation Council

ELSEV ER 2005 The European Resuscitation Council. All rights reserved. Published by Elsevier Ireland Ltd First published 2005 No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior permission of the Publishers or The European Resuscitation Council. Permission may be sought directly from Elsevier's Health Sciences Rights Department, 1600 John F Kennedy Boulevard, Suite 1800, Philadelphia, PA 19103-2899, USA: phone: (+1) 215 239 3804; fax (+1) 215 2393805; or e-mail: healthpermissions@elsevier.com. You may also complete your request on-line via the Elsevier homepage (http://www.elsevier.com), by selecting 'Support and contact' and then 'Copyright and Permission'. ISBN-13: 9780080448701 ISBN-10: 0-08-044870-4 British Library Cataloguing in Publication Data A catalogue record for this book is available from the British Library Library of Congress Cataloging in Publication Data A catalog record for this book is available from the Library of Congress Note Knowledge and best practice in this field are constantly changing. As new research and experience broaden our knowledge, changes in practice, treatment and drug therapy may become necessary or appropriate. Readers are advised to check the most current information provided (i) on procedures featured or (ii) by the manufacturer of each product to be administered, to verify the recommended dose or formula, the method and duration of administration, and contraindications. It is the responsibility of the practitioner, relying on their own experience and knowledge of the patient, to make diagnoses, to determine dosages and the best treatment for each individual patient, and to take all appropriate safety precautions. To the fullest extent of the law, neither the Publisher nor the Editors assumes any liability for any injury and/or damage to persons or property arising out or related to any use of the material contained in this book. www.elsevierhealth.com The Publishers's Policy is to use Paper manufactured from sustainable forests. ELSEV ER 2006 Avrupa Resusitasyon Konseyi. Bütün haklar sakl d r. Elsevier Ireland Ltd taraf ndan bas lm flt r. Birinci bask 2005 Bu çal flman n hiçbir k sm yay nc n n veya Avrupa Resüsitasyon Konseyinin izni olmadan ço alt lamaz, bilgi toplama yöntemleriyle depolanamaz veya elektronik, mekanik, fotokopi, kaydetme ve di er yöntemlerle aktar lamaz. zin do rudan Elsevier's Health Sciences Rights Department, 1600 John F Kennedy Boulevard, Suite 1800, Philadelphia, PA 19103-2899, USA: Telefon: (+1) 215 239 3804; fax (+1) 215 239 3805; veya e-mail: healthpermissions@elsevier.com'dan istenmelidir. steklerinizi ayr ca Elsevier internet sayfas ndan (http://www.elsevier.com), 'Support and contact' bölümünü ve ard ndan 'Copyright and Permission' k sm n seçerek yapabilirsiniz. ISBN-13: 9780080448701 ISBN-10: 0-08-044870-4 British Library Cataloguing in Publication Data Bu kitab n katolog kayd British Library'de bulunmaktad r. Library of Congress Cataloging in Publication Data Bu kitab n katolog kayd Library of Congress arac l ile elde edilebilir. Dikkat: Bu konudaki bilgiler ve en iyi klinik uygulamalar sürekli de iflmektedir. Yeni bilimsel çal flmalar ve deneyimler bilgilermizi gelifltirdikçe, uygulamalar m zda, tedavi ve ilaç kullan lmas nda de ifliklikler gerekli ve uygun olabilir. Okuyuculara bahsedilen giriflimler(i) veya (ii) her ürünün üretici firmas taraf ndan verilen bilgiler, önerilen doz ve formüller, verilifl yöntemi ve uygulama süresi ve kontrendikasyonlar hakk nda en güncel bilgileri kontrol etmeleri önerilir. Her hekimin kendi deneyimi ve hasta hakk ndaki bilgisine dayanarak; tan ya ulaflma, dozlar n saptanmas, her bir hasta için en iyi tedavinin uygulanmas ve tüm uygun güvenlik önlemlerinin al nmas konusunda sorumlulu u vard r. Yasalar n kapsam içerisinde, bas mc veya editörler, bu kitapta bulunan materyelin kullan lmas ndan dolay, kiflilerde veya kifli haklar ndaki herhangi bir yaralanma ve/veya hasar oluflmas ndan sorumlu de illerdir. www.elsevierhealth.com Yay mc n n politikas, ormanlar n yaflat lmas n sa lamak amac yla, kesilmesi gereken a açlardan üretilen ka tlar kullanmakt r. ISBN 975-349-053-4 LOGOS YAYINCILIK T C. A.fi. taraf ndan yay nlanm flt r. Bask : Logos Yay nc l k - Temmuz 2007 Bu kitab n ad, yaz lar n n tümü veya herhangi bir bölümü yazar n n yaz l izni olmadan kullan lamaz. Sözlü ya da yaz l olarak veya daha baflka bir yöntemle ço alt lamaz ya da yay nlanamaz. LOGOS YAYINCILIK T C. A.fi. Y ld z Posta Cad. Sinan Apt. No. 36 D.66-67 34349 Gayrettepe- stanbul/turkey Tel: 090 212 288 05 41-090 212 288 50 22 Fax: 090 212 211 61 85 http://www.logos.com.tr logos@logos.com.tr. II

çindekiler Önsöz P. Baskett ve D. Zideman Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 1. Girifl J. Nolan Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 2. Eriflkin Temel Yaflam Deste i ve Otomatik Eksternal Defibrilatör Kullan m A.J. Handley, R. Koster, K. Monsieurs, G.D. Perkins, S. Davies ve L. Bossaert Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 3. Elektriksel Tedaviler: Otomatik Eksternal Defibrilatörler, Defibrilasyon, Kardiyoversiyon ve Pace uygulanmas C.D. Deakin ve J.P. Nolan Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 4. Eriflkin leri Yaflam Deste i J.P. Nolan, C.D. Deakin, J. Soar, B.W. Böttiger ve G. Simith Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 5. Akut Koroner Sendromlar n Bafllang ç Tedavisi Hans-Richard Arntz, Leo Bossaert ve Gerasimos S. Filippatos Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 6. Pediyatrik Yaflam Deste i Dominique Biarent, Robert Bingham, Sam Richmond, Ian Maconachie, Jonathan Wyllie, Shelia Simpson, Antonio Rodriguez Nunez ve David Zideman Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 7. Özel Durumlarda Kardiyak Arrest Jasmeet Soar, Charles D. Deakin, Jerry P. Nolan, Gamal Abbas, Annette Alfonzo, Anthony J. Handley, David Lockey, Gavin D. Perkins ve Karl Thies Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 8. Resüsitasyon ve Yaflama Son Verme Karar n n Etik Kurallar Peter J. F. Basket, Petter A. Steen ve Leo Bossaert Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu. Bölüm 9. Resüsitasyon E itiminin Prensipleri Peter J. F. Baskett, Jerry P. Nolan, Anthony Handley, Jasmeet Soar, Dominique Biarent ve Sam Richmond 1 3 7 25 39 87 97 133 169 179 III

IV

RESUSCITATION Volume 67 (2005) Official Journal of the European Resuscitation Council Avrupa Resüsitasyon Konseyi'nin Resmi Dergisi also affiliated with the American Heart Association, the Australian Resuscitation Council, the New Zeland Resuscitation Council and the Resuscitation Council of Southern Africa Amerikan Kalp Derne i, Avusturalya Resüsitasyon Konseyi, Yeni Zelanda Resüsitasyon Konseyi ve Güney Afrika Resüsitasyon Konseyi ile ba lant l d r online ulafl m: www.sciencedirect.com V

VI

RESUSCITATION Official Journal of the European Resuscitation Council also affiliated with the American Heart Association, the Australian Resuscitation Council, the New Zeland Resuscitation Council, the Resuscitation Council of Southern Africa and the Japan Resuscitation Council EDITOR- N-CH EF: Assistant Editors: European Assistants: Editor, Images in Resuscitation: Contributing Editor, Resuscitation Greats: AMERICAN EDITOR: EDITOR EMERITUS: Peter Baskett, Bristol, UK Jerry Nolan, Bath, UK Michael Parr, Sydney, Australia Leo Bossaert, Antwerp, Belgium Erga Cerchiari, Milani Italy Francisco De Latorre, Barcelona, Spain Patric Van Reempts, Antwerp, Belgium Jasmeet Soar, bristol, UK Tom Baskett, Nova Scotia, Canada Joseph P. Ornato, Richmond, Virginia, USA Douglas Chemberlain, Brighton, UK EDITORIAL BOARD Richardo Abizanda (Castello) Janusz Andres (Krakow) Tom P. Aufderheide (Milwakuee, WI) Wayne Barbee (Richmaond, VA) Lance B. Becker (Evanston, IL) John E. Billi (Ann Arbor, MI) Leo Bossaert (Antwerp) Bernd Böttiger (Heidelberg) Andrej Brucan (Ljubliana) Vic Callanan (Townsville, Queensland) Pierre Carli (Paris) Antonio Carneiro (Porto) Nisha C. Chandra (Baltimore, MD) Hao-Hiu Chen (Beijing) Richard Cummins (Seattle, WA) Wolfgang Dick (Mainz) Hans Domanovitz (Vienna, Austria) Mila Garcia Barbero (Barcelona) Patrick Goldstein (Lille) CONSULTING EDITOR John McCabe (New York) Ximena grove (Santiago) Pierre-Yves Gueugniaud (Lyon) Kyle Gunnerson (Richmond, VA) Henry R. Halperin (Baltimore, MD) Alfred Hallstrom (Seattle, WA) Anthony J. Handley (Colchester) Don Harrison (Darlinghurst, NSW) Johan Herlitz (Goteborg) Ahamed H. Idris (Dallas, TX) Ian Jackobs (Nedlands, W. Australia) Karl B. Kern (Tucson, AZ) Walter G.J. Kloeck (Johannesburg) Rudi W. Koster (Amsterdam) Thomas Kossman (Prahan Vic.) Karl Linder (Innsbruck) Freddy Lippert (Copenhagen) David Lockey (Bristol) Alan F. Mackintoch (Leeds) Richard J. Melker (Gainesville, FL) STATISTICAL ADVISOR Robin Prescott (Edinburgh) Vol 67 (2005) Koen Monsieurs (Gent, Belgium) Peter Morley (Melbourne, Vic.) Norman Paradis (San Diego, CA) Paul E. Pepe (Dallas, TX) Mary Ann Peberdy (Richmond, VA) Patrick Plaisance (Paris) Linda Quan (Seattle, WA) Timothy Rainer (Hong Kong) Colin Robertson (Edinburgh, Scotland) Petter Andreas Steen (Oslo) Fritz Sterz (Vienna) Keiichi Tanaka (Fkuoka) Sergio Timermen (Sao Paulo) Joseph Varon (Houston, TX) Kevin R. Ward (Richmond, VA) Myron L. Weisfeldt (Baltimore, MD) Lars Wiklund (Uppsala) David Zideman (London) AMSTERDAM-LONDON-NEW YORK-OXFORD-PARIS-SHANNON-TOKYO VII

EUROPEAN RESUSCITATION COUNCIL Interdisciplinary Council for Resuscitation Medicine and Emergency Medical Care The European Resuscitation Council (ERC) is a multidisciplinary advisory medical body for coordinating the activities of European organisations with a legitimate interest in cardiopulmonary resuscitation medicine and for improving the standards of Resuscitation throught Europe AVRUPA RESÜS TASYON KONSEY nterdisipliner Resüsitasyon T bb ve Acil T bbi Bak m Konseyi Avrupa Resüsitasyon Konseyi (ERC) tüm Avrupa'da, resüsitasyon standartlar n n gelifltirilmesini sa lamak amac yla, yasal olarak kardiyopulmoner resüsitasyon ile ilgili oldu u kabul edilmifl Avrupa kurulufllar n n etkinliklerini koordine eden, medikal mültidisipliner yol gösterici bir kurulufltur. Officers (2004-2005) Chairman: D. Zideman (United Kingdom) Executive Director: L. Bossaert (Belgium) Chairman Elect: Bernd Böttiger (Germany) Hon. Secretary: K. Monsieurs (Belgium) Hon. Treasurer: J. Bahr (Germany) Journal Editor: P. Baskett (United Kingdom) ILCOR Liaison Officer: J. Nolan (United Kingdom) Representatives of European Societies ESC: D. Ferreira (Portugal) ESICM: B. Walden (Switzerland) EuSEM: H. Askitopoulou (Greece) Red Cross EU: P. Cassan Coordinators of Working Groups BLS & AED: P. Cassan (France) ALS: C. Deakin (United Kingdom) ALS: E. Soreide (Norway) PLS: D. Biarent (Belgium) Research: J. Herlitz (Sweden) Members (2004-2005) J. Andres (Poland) M. Baubin (Austria) A. Carneiro (Portugal) E. Cerchiari (Italy) A. Certug (Turkey) M. Colquhoun (United Kingdom) C. Dioszeghy (Hungary) B. Dirks (Germany) D. Fishman (Switzerland) M. Georgiou (Cyprus) A. Handley (United Kingdom) S. Holmberg (Sweden) S. Hunyadi-Antevecic (Croatia) G. Abbas Khalifa (Egypt) K. Lexov (Norway) F. Lippert (Denmark) V. Marecek (Czech Republic) P. Mols (Belgium) V. Moroz (Russia) L. Papadimitriou (Greece) PEND NG (UAE) T. Silfvast (Finland) C. Urkia Mieres (spain) A. Van Drenth (Netherlands) D. Vlahovic (Slovenia) More information abouy ERC can be obtained from the Secreteriat, European Resuscitation Council, PO Box 113, BE-2610 Antwerp, Belgium. Tel..: +32 3 826 9321 ; Fax.: +32 3 826 9323 (secreteriat); e-mail: info@erc.edu; www.erc.edu The European Resusciation Council was founded in 1989 and includes representatives of major European countries, the major European organisations with interest in CPR, eg. the European Academy of Anesthesiology (EAA), the European Society for Cardiology (ESC), the European Society for Intensive Care Medicine (ESICM), the European Society for Emergency Medicine (EuSEM), the Red Cross of EU Countries, and other national and/or multinational organisations that are active in the field of resuscitation. VIII

EUROPEAN RESUSCITATION COUNCIL Interdisciplinary Council for Resuscitation Medicine and Emergency Medical Care The primary objective of the ERC is to save human life by improving standarts of resuscitation in Europe, and by coordinating the activities of European organisations with a legitimate interest in cardiopulmonary resuscitation. The secondary objectives are: 1. to produce guidelines and recommendations appropriate to Europe for the practice of Cardiopulmonary and Cerebral Resuscitation. 2. to design teaching programmes suitable for all trainees ranging from the lay public to the qualified physician. 3. to conduct a critical review of CPR practice and to advise on updating guidelines 4. to promote and encourage appropriate research 5. to promote audit of resuscitation practice including the standardisation of records of resuscitation attempts 6. to organising relevant scientific meetings in Europe 7. to promoting political and public awareness of resuscitation requirements and practice The work of European Resuscitation Council is undertaken by Working Groups: 1. Basic Life Support 2. Advanced Life Support 3. Pediatric Life Support 4. Training and Education Working Group There are the following categories of membership: 1. Active members (a) National Representatives: Representatives of European and national organizations with an interest in or active in the field of CPR, for example Anaesthetic, Cardiac, Intensive Care, Emergency Medicine and Resuscitation Societies, and relevant academic bodies. (b) Individual members: Medically qualified individuals making a special contribution on the field of CPR, approved by the Executive Committee. 2. Associate members Medical non-european and non-medical individuals willing to participate in the activities of the Association. 3. Corresponding members Individuals wishing to be informed of the activities of the Association 4. Honarary members May be appointed by the Executive Committee. They will be individuals who have displayed outstanding merit in promoting the objectives of the Association. 5. Patron members May be nominated by the Executive Committee from among the principal and major sponsors of the Association. The national or European Societies are encouraged to apply for an institutional subscription to the journal Resuscitation ERC MEMBERS AND RESUSCITATION All ERC members are cordially encouraged to make an active interest in the journal Resuscitation. Members are therefore invited: (a) to seek and encourage the submission of high quality research and clinical papers which are within the scope of journal. (b) to discuss with the editors and ERC officers whether the contents of the journal fulfil their needs. (c) to help the editors and publisher in seeking the best way in which potential readers can be informed about the journal. Individual ERC members are offered journal Resuscitation as part of the membership of the ERC IX

AVRUPA RESÜS TASYON KONSEY nterdisipliner Resüsitasyon T bb ve Acil T bbi Bak m Konseyi ERC'nin birinci görevi, Avrupa'da, resüsitasyon standartlar n n gelifltirilmesini sa layarak ve yasal olarak kardiyopulmoner resüsitasyon ile ilgili oldu u kabul edilmifl Avrupa kurulufllar n n etkinliklerini koordine ederek, insan hayat n kurtarmakt r. kincil görevler: 1. Kardiyopulmoner ve serebral Resüsitasyon uygulamalar için Avrupa'ya uygun k lavuzlar ve öneriler üretmek 2. Sa l k mensubu olmayanlardan, nitelikli sa l k personeline kadar uzanan genifl bir alandaki tüm e itilecekler için uygun e itim programlar oluflturmak 3. CPR uygulamalar n n gözden geçirilmesine yön vermek ve k lavuzlar n güncellefltirilmesini önermek 4. Uygun araflt rmalar teflvik etmek ve özendirmek 5. Resusisitasyon uygulamalar n ve uygulamalar s ras nda tutulan kay tlar n standardize edilmesinin denetlenmesini teflvik etmek 6. Avrupa'da, ilgi alan içerisine giren konularda, bilimsel toplant lar organize etmek 7. Resüsitasyon uygulamalar ve bu konudaki gereksinimler konusunda politik bilinç ve kamu bilinci oluflturmak Avrupa Resüsitasyon Konseyi'nin çal flmalar afla daki Çal flma Gruplar taraf nadn yürütülür: 1. Temel Yaflam Deste i 2. leri Yaflam deste i 3. Pediyatrik Yaflam deste i 4. E itim ve Ö retim Çal flma Grubu Üyelik kategorileri: 1. Aktif Üyeler (a) Ülke Temsilcileri: CPR alan nda aktif olan vaya bu alanla ilgili; Anestezi, Kardiyoloji, Yo un Bak m, Acil T p ve Resüsitasyon Derneklerinin Avrupa ve Ulusal organizasyonlar n n temsilcileri (b) Kiflisel Üyeler: CPR alan na özel bir katk da bulundu u Executive Committee tarf ndan onaylanm fl olan, t bbi aç dan nitelikli kifliler 2. Yard mc Üyeler Kurumun aktivitelerine gönüllü olarak kat lmak isteyen, Avrupal olmayan medikal ve non-medikal kifliler 3. Heberleflme Üyeleri Kurumun aktiviteleri hakk nda bilgi sahibi olmay arzu eden bireyler 4. Onur Üyeleri Executive Committee taraf ndan atanabilirler. Kurumun görevlerini destekleyen, liyakati dikkati çeken kiflilerdir 5. Destekleyen Üyeler Executive Committee taraf ndan, kuruluflun bafll ca büyük sponsorlar aras ndan atanabilirler. Ulusal veya Avrupa kurulufllar n n Resüsitasyon Dergisine Kurumsal olarak üye olmalar teflvik edilmeli ve sa lanmal d r. ERC ÜYELER VE RESUSCITATION Tüm ERC üyelerinin Resuscitation Dergisi ile aktif olarak ilgilenmeleri yürekten teflvik edilmelidir. Bu nedenle üyeler; (a) Derginin ilgi alan içerisinde bulunan, yüksek kaliteli araflt rmalar ve klinik çal flmalar n aranmas ve dergiye sunulmas için teflvik edilmelidir. (b) Dergi içeri inin gereksinimlerini karfl lay p karfl lamad n Editörler ve ERC görevlileri ile tar fl lmal d r. (c) Potansiyel okuyucu kitlesinin dergi hakk nda bilgilendirilmesi için en iyi yolun bulunmas nda editörler ve yay mc ya yard mc olmal d r. Herbir ERC üyesine, ERC üyeli inin bir parças olarak, Resuscitation dergisine üye olmas önerilmelidir. X

MEMBERSHIP FORM PLEASE COMPLETE THIS FORM AND SEND TO: ERC SECRETARIAT PHONE + 32 3 8213616 PO BOX 113 EMAIL info@erc.edu B-2610 WILRIJK, BELGIUM WEB www.erc.edu FAX + 32 3 826 9323 PLEASE TYPE OR PRINT IN CAPITALS First Name (*) Last Name (*) Date of Birth [dd/mm/yy] 1. PERSONAL INFORMATION Title O Mr O Mrs O Ms O Dr O Prof 2. ADDRESS INFORMATION [complete either or both columns) Organisation Department Address (*) Office Address Home Address Zip (*) City (*) Country (*) Phone (*) Fax Email (*) Mobile Send ERC Mail to (*) O above office address O above home address (*) = required XI

3. MEMBERSHIP TYPE Select O O O Type Full Member Active ERC Instructor (1) Instructor joining ERC for first time (2) Membership Fee (EUR) 140 125 90 O Membership without Journal (3) 90 (1):for certified ERC instructors, having given minimal 3 courses during 2003 (include list of given courses during 2003). (2):for certified ERC instructors only, joining for first time. (3):for members from Central-and Eastern European countries, Russian Federation AND for students, all countries. Includes electronic access to the Journal. I want to pay by: 4. PAYMENT O VISA / MASTERCARD Card Holder: Card Number: Expiry Date (mm/yy): O O Bank Transfer (1) Cheque (2) (1) Please submit your payment order to: Fortis Bank Wilrijkstraat 10 B-2650 Edegem, Belgium Account 001-3097088-51 ERC Secretariat VZW IBAN BE: 75 0013 0970 8851 BIC CODE: GEBA BE BB Reference: ERC Membership + your name Please note to add a bank charge of EUR 15 when paying from bank outside the EU-15 countries. (2) Please send double-crossed cheque, together with copy of this form, to ERC Secretariat VZW PO Box 113 B-2610 Wilrijk, Belgium Make cheque payable to ERC Secretariat VZW Please note to add a bank charge of EUR 15 when issuing a non-belgian cheque. DATE: SIGNATURE: XII

Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu European Resuscitation Council Guidelines for Resuscitation 2005 Çeviri Editörü Prof. Dr. Agâh ÇERTU Çevirilere Katk da Bulunanlar Prof. Dr. Gülsen Korfal Prof. Dr. Suna Gören Prof. Dr. An fl Ar bo an Prof. Dr. Mustafa Ak n Doç. Dr. Mehdi Zoghi Doç. Dr. Oktay Demirk ran Doç. Dr. Levent Döflemeci Doç. Dr. Belgin Yavaflcao lu Doç. Dr. Kubilay Demira Yrd. Doç. Dr. Ayten Bilir Yrd. Doç. Dr. fiule Ak n Uz. Dr. Seden Kocabafl Uz. Dr. Haflim Aksu Uz. Dr. Seval Ürkmez Uz. Dr. Tu han Utku Dr. Onur Selvi Prof. Dr. Belk s Tanr verdi Prof. Dr. fi. Ferda Kahveci Prof. Dr. Sanem Nalbantgil Prof. Dr. Mehmet Uyar Prof. Dr. Hülya Sungurtekin Doç. Dr. Hülya Türkan Doç. Dr. Sezgin Ulukaya Yrd. Doç. Dr. Cem Oktay Yrd. Doç. Dr. Nermin Kelebek Girgin Yrd. Doç. Dr. Serdar Ekemen Uz. Dr. Canan Bor Uz. Dr. Yurday Çetin Uz. Dr. lkben Günüflen Uz. Dr. Yeflim Ünüvar Temel Dr. Ayfer Kaya Resüsitasyon Derne i ad na; TC. Sa l k Bakanl na, Editörler, Peter Baskett ve Jerry Nolan'a European Resuscitation Council (ERC) Baflkan Dr. David Zideman, Executive Direktörü Prof. Dr. Leo Bossaert e Kitab n haz rlanmas s ras nda bizlere yard mc olan tüm meslektafllar m za, ve LOGOS TIP YAYINCILI I na sonsuz teflekkürlerimizi sunar z. XIII

XIV

Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu Yazarlar Jerry Nolan ve Peter Baskett XV

XVI

Resuscitation (2005) 67S1, S1-S2 RESUSCITATION www.elsevier.com/locate/resuscitation Önsöz Resüsitasyon Dergisinin bu ek say s nda sunulan Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu, 2005 y l nda Uluslararas Resüsitasyon Liyezon Komitesi (International Liaison Committee on Resuscitation, ILCOR) taraf ndan oluflturulan ve Kas m 2005'te Resuscitation dergisinde yay nlanm fl olan Kardiyopulmoner Resüsitasyon ve Acil Kardiyovasküler Bak m ve Tedavi Önerileri Uluslararas Konsensüs Konferans na dayanmaktad r. Ocak 2005'te Dallas'ta yap lan konferansta sunum ve tart flmalar n ard ndan oluflan bilimsel sonuçlarda, Avrupal Temsilciler ciddi bir bask nl k oluflturdular. simleri, bu önsözün sonunda ve Avrupa'daki Resüsitasyon toplulu unda yer almakta olan bu kiflilerin; yetenekleri, konuya kendilerini adamalar ve ç kars z çal flmalar nedeniyle kendilerine minnet duymaktay z. Bunun yan nda, onlar ve Avrupa'dan birçok kat l mc taraf ndan, resüsitasyonun teorik bilgileri ve uygulanmas konusunda akla gelebilecek tüm detaylar destekleyen ve bunlara karfl tez oluflturan çal flmalar üretildi. European Resuscitation Council (ERC) k lavuzlar, Avrupal temsilciler taraf ndan oluflturulan, Avrupadaki t bbi uygulamalara uygun, bugünkü bilimsel fikir birli i ile uyumlu tavsiyeleri içermektedir. Bilimsel fikir birli i sonucunda oluflan bu döküman, zamana karfl yar fl halinde, Avrupa için k lavuzlar gelifltiren bir çok kiflinin yüklü çal flmalar n n sonucudur. Bu k lavuzun her bölümü, ERC çal flma gruplar n n liderli i alt nda, özel ilgi alanlar nda çal flan kifliler taraf ndan koordine edilmifl ve gelifltirilmifltir. Bu tarz giriflimler, liderlik olmadan gerçekleflemezler ve biz bilimsel fikir birli inin bafllang c ndan bitifl aflamas na kadar gösterdikleri rehberlikten dolay Vinay Nadkarni, Bill Montgomery, Peter Morley, Mary Fran Hazinski, Arno Zaritsky ve Jerry Nolan'a minnettar z. ILCOR'un Baflkan Yard mc s Jerry Nolan ayr olarak teflekkür ve övgüyü hak etmektedir. Kendisi dünyan n her yerinde sayg gören, popüler ve Avrupa için harika bir büyükelçi olarak kendini kan tlam fl bir kiflidir. Kendisinin bilimsel güvenilirli i ve anlay fl herfleyin ötesindedir ve bu çal flmalara kendini adamas, s k çal flmas, sab rl l ve detaylara göstermifl oldu u titizli i ve duyarl l herkesin hayranl n kazanmas na neden olmufltur. Kendisi Bilimsel fikir birli inde bizim ad m za ve Avrupa k lavuzunun üretiminde ana koordinatör olarak liderlik yapm flt r. Bütün bunlar kendisinin özel vakitlerinde ve tatillerinde karfl l ks z olarak yap lm flt r, bu nedenle biz kendilerini bu giriflime adad klar için ona ve ailesine minnettar z. Bizler aram zda böyle bir flahsiyetin bulunmas ndan dolay çok flansl y z. Son olarak, yay nc lar m z; Elsevier'e Resusitasyon için yay n editörlü ü yapan Ann Llyod ve ifl arkadafllar na, bu giriflimdeki, profesyonellikleri, anlay fllar ve sab rlar için teflekkürü bir borç biliriz. Ocak 2005'te Dallas'ta yap lan Uluslararas Konsensüs Konferans ndaki Avrupa'n n Temsilcileri Hans-Richard Arntz (Almanya), Dennis Azzopardi ( ngiltere), Jan Bahr (Almanya), Dominique Bairent (Belçika), Gad Bar-Joseph ( srail), Peter Baskett ( ngiltere), Michael Baubin (Avusturya), Bob Bingham ( ngiltere), Bernd Böttiger (Almanya), Leo ossaert (Belçika), Steven Byrne ( ngiltere), Pierre Carli (Fransa), Pascal Cassan (Fransa), Sîan Davies ( ngiltere), Charles Deakin ( ngiltere), Burkhard Dirks (Almanya), Volker Doerges (Al- 0300-9572/fi - see front matter 2005 European Resuscitation Council. All Rights Reserved. Published by Elsevier Ireland Ltd. doi:10.1016/j.resuscitation.2005.10.001

S2 Önsöz manya), Hans Domanovits (Avusturya), Christoph Eich (Almanya), Lars Ekstrom ( sveç), Peter Fenici ( talya), F Javier Garcia-Vega ( spanya), Henrik Gervais (Almanya), Anthony Handley ( ngiltere), Johan Herlitz ( sveç), Fulvio Kette ( talya), Rudolph Koster (Holanda), Kristian Lexow (Norveç), Perttu Lindsberg (Finlandiya), Freddy Lippert (Danimarka), Vit Marecek (Çek Cumhuriyeti), Koenraad Monsieurs (Belçika), Jerry Nolan ( ngiltere), Narcisco Perales ( spanya), Gavin Perkins ( ngiltere), Sam Richmond ( ngiltere), Antonio Rodriquez Nunez ( spanya), Sten Rubertsson ( sveç), Sebastian Russo (Almanya), Jas Soar ( ngiltere), Eldar Soreide (Norveç), Petter Steen (Norveç), Benjamin Stenson ( ngiltere), Kjetil Sunde (Norveç), Caroline Telion (Fransa), Andreas Thierbach (Almanya), Christian Torp Pederson (Danimarka), Volker Wenzel (Avusturya), Lars Wik (Norveç), Benno Wolke (Almanya), Jonathan Wyllie ( ngiltere), David Zideman ( ngiltere). Peter Baskett David Zideman

Resuscitation (2005) 67S1, S3-S6 RESUSCITATION www.elsevier.com/locate/resuscitation Avrupa Resüsitasyon Konseyi 2005 Resüsitasyon K lavuzu Bölüm 1. Girifl Jerry Nolan kibin y l nda Kardiyopulmoner Resüsitasyon (Cardiopulmonary Resuscitation, CPR) ve Acil Kardiyovaskuler Bak m (Emergency Cardiovascular Care, ECC) k lavuzlar bas ld ndan bu yana 5 y l geçti. 1 Avrupa Resüsitasyon Konseyi (European Resuscitation Council, ERC) bu k lavuzlar temel alarak 2001 y l nda bölümler halinde kendi resüsitasyon k lavuzunu yay nlam flt. 2-7 Resüsitasyon bilimi sürekli ilerlemektedir. Klinik k lavuzlar n, bu ilerlemeleri yans tmak ve sa l k çal flanlar - na en uygun önerilerde bulunmak üzere sürekli olarak güncellenmesi gerkmektedir. Major k lavuz güncellemeleri (yaklafl k her 5 y lda bir) aras ndaki zamanda, sonuçlar belirgin ölçüde etkileyen yeni tedaviler hakk nda sa l k çal flanlar bilgilendirilmelidir. 8 Önemli bilimsel çal flmalar n sonucuna göre, daha ileride yeni önerilerin de yay nlanaca n vurgulanmak isteriz. K lavuzlar resüsitasyonun baflar l olmas n n yolunu tan mlamakla kalmaz, genifl kabul gören flekliyle resüsitasyonun güvenli ve etkili olarak nas l yap laca n da gösterir. Yeni ve gözden geçirilmifl tedavi önerilerinin bas lmas, mevcut klinik bak m önerilerinin güvensiz ve etkisiz oldu u anlam na gelmez. Bilimde fikir birli i: Uluslararas Resüsitasyon Liyezon Komitesi (International Liaison Committee on Resuscitation ILCOR) 1993'de kuruldu. 9 Görevi CPR ile iliflkili uluslararas bilgileri ve bilimsel konular gözden geçirmek, saptamak ve tedavi yollar hakk nda ortak kararlara dayal önerilerde bulunmakt r. En son resüsitasyon k lavuzu güncellenmesi; ILCOR temsilcilerinin temel yaflam deste i, ileri yaflam deste i, akut koroner sendromlar, pediyatrik yaflam deste i, neonatal yaflam deste i ve e itim gibi ortak konular ele alacak olan alt interdisipliner çal flma grubu oluflturmas yla 2003'de bafllad. Her çal flma grubu kan tlar n de erlendirilmesi için gerekli konu bafll klar n belirledi ve bunlar de erlendirmek için uluslararas uzmanlarla toplant lar düzenledi. Tutarl ve do ru bir yaklafl m sa lamak için uzmanlar n literatürü gözden geçirirken, çal flmalar de erlendirirken, kan tlar n düzeyini saptarken ve önerileri gelifltirirken yard mc olacak bir çal flma flablonu oluflturuldu. 10 Toplam 281 uzman 276 konuda 403 taslak haz rlad, 18 ülkeden 380 kifli ocak 2005'de Dallas'ta yap lan ECC ve CPR Bilim ve Tedavi Önerileri (C2005) Uluslararas Konsensüs Konferans na kat ld. 11 Taslaklar haz rlayanlar, özet halinde, de erlendirilen kan tlar n sonuçlar n ve bilimsel önerileri sundular. Bütün kat l mc lar n haz r bulundu u tart flmalardan sonra bu taslaklar düzeltildi ve mümkün oldu unca tedavi önerileriyle desteklendi. Bilimsel aç klamalar ve tedavi önerileri konusundaki bu özet 2005 International Consensus on Cardiopulmonary Resuscitation ve Emergency Cardiovascular Care Science with Treatment Recommendations ta yay nland (CoSTR). 12 Bilimden k lavuzlara: ILCOR'u oluflturan resüsitasyon organizasyonlar konsensüs raporuyla uyumlu fakat uygulamalardaki kendi co rafi, ekonomik ve sistem farkl l klar ile ilaç-cihaz kullan m farkl l klar n dikkate alarak kendi resüsitasyon k lavuzlar n yay nlayabileceklerdir. ERC 2005 Resüsitasyon K lavuzu CoSTR verileri arac l yla oluflturulmufl olup ERC Executive Committee üyelerinin fikir birli ini de ifade etmektedir. ERC Executive Committee üyeleri bu yeni önerilerin; 0300-9572/fi - see front matter 2005 European Resuscitation Council. All Rights Reserved. Published by Elsevier Ireland Ltd. doi:10.1016/j.resuscitation.2005.10.002

S4 Jerry Nolan günümüz verileri, bilimsel çal flmalar ve deneyimler ile desteklenen kolayca ö renilebilecek ve en etkili giriflimler oldu u kan s ndad r. Kaç n lmaz olarak, Avrupa içerisinde dahi ilaç kullan m, cihazlar ve personel farkl l lar bulunmas nedeniyle bu k lavuzlarda yerel, bölgesel ve ulusal uyarlamalar gereklidir. Demografik bilgiler Dünyanda en s k karfl las lan ölüm nedeni iskemik kalp hastal d r. 13-17 Eriflkin ölümlerinin % 60' ndan fazlas ani kardiak arrest ile sonuçlanan koroner kalp hasatal - ndan kaynaklanmaktad r. 18 skoçya ve Avrupan n 5 flehrinden gelen verilere dayanarak hastane d fl ndaki kardiopulmoner arrestin resüsitasyon insidensinde kardiyak etiyoloji 100.000 kiflide 49.5-66'd r. 19,20 skoç çal flmas 21,175 hastane d fl kardiyak arrestin verilerini içermekte ve etiyoloji hakk nda de erli bilgiler sa lamaktad r (Tablo 1.1). Hastane içindeki kardiyak arrest insidensinin de erlendirilmesi, hastaneye yat rma kriterleri ve DNAR (do-not-attempt-resuscitation = resüsitasyon girifliminde bulunmay n) yaklafl m n n uygulanmas gibi faktörlerden yo un flekilde etkilenece inden dolay zordur. ngilterede bir genel hastanede primer kardiak arrest görülme s kl (acil serviste arrest olanlar ve DNAR grubu hariç) hastaneye yat r lan her 1000 olgunun 3.3'ünü oluflturur; 21 bir Norveç Üniversite Hastanesinde, ayn d fllama kriterleri kulan ld nda, kardiak arrest görülme s kl hastaneye yat r lanlar aras nda 1.5/1000 olarak saptanm flt r. 22 Tablo 1.1 Hastane d fl kardiyopulmoner arrest (21,175) etiyolojisi 19 Etiyoloji Say lar (%) Yaflam kurtarma zinciri: Ani kardiak arrest oluflup sa kalan kiflilerde uygulananlar n tümü yaflam kurtarma zinciri olarak adland r - l r. Acil durumun erken tan nmas ve acil servisi harekete geçirme, erken CPR, erken defibrilasyon ve erken ileri yaflam deste ini içerir. Bebek ve çocuk yaflam kurtarma zinciri kardiyopulmoner arreste yolaçan durumlar n önlenmesi, erken CPR, acil servisi erken harekete geçirme ve erken ileri yaflam deste ini içerir. Hastanede durumu kritik hastan n erken dönemde tan nmas ve Acil Yard m Ekibinin (AYE) uyar lmas art k tamamen kabul görmüfltür. 23 Önceki resüsitasyon k lavuzlar resüsitasyon sonras bak m faz ndaki hastan n tedavisi hakk nda göreceli olarak az bilgi içermekteydi. Kardiak arrestten dönen komadaki hastalar n spontan dolafl m - n n bafllamas ndan sonraki ilk birkaç saat veya birkaç gündeki tedavileri hakk nda oldukça genifl farkl l klar vard r. Bu dönemdeki tedavi de ifliklikleri, kardiyak arrestin sonuçlar n n, hastaneler aras nda farkl l klar göstermesiyle aç klanabilir. 24 Kritik hastay ve/veya anjinay tan man n önemi ve kardiak arresti (hastane içi veya d fl ) önleme ve resüsitasyon sonras bak m; yeni dört halkal yaflam kurtarma zincirinde ortaya konmufltur. lk halka; kardiak arrest riskinin tan nmas n n ve erken tedavi arresti önleyece i için yard m istenmesinin önemini vurgular. Bu yeni zincirdeki orta halka yaflam kurtarmak için erken resüsitasyonun ana parçalar olan defibrilasyon ve CPR' tan mlar Son halka, etkili resüsitasyon sonras bak m, özellikle kalp ve beyinin fonksiyonlar n korumay hedeflemifltir (fiekil 1.1). 25,26 Yaflam kurtarma zinciri Tahmin edilen kardiyak hastal klar Kalp d fl dahili hastal k etiyolojileri Akci er hastal klar Serebrovaskuler Hastal klar Kanser Gastrointestinal kanamalar Obstetrik/pediatrik Pulmoner emboli Epilepsi Diabetes mellitus Böbrek Hastal klar Kalp d fl harici etiyolojiler Travma Asfiksi laç intoksikasyonlar Bo ulmalar Di er ntahar giriflimleri Di er d fl nedenler Elektrik/Y ld r m çarpmalar 17451 (82.4) 1814 (8.6) 901 (4.3) 457 (2.2) 190 (0.9) 71 (0.3) 50 (0.2) 38 (0.2) 36 (0.2) 30 (0.1) 23 (0.1) 1910 (9.0) 657 (3.1) 465 (2.2) 411 (1.9) 105 (0.5) 194 (0.9) 50 (0.2) 28 (0.1) fiekil 1.1 ERC yaflam kurtarma zinciri Evrensel algoritma Eriflkin temel, ileri yaflam deste i ve pediatrik resüsitasyon algoritmas ERC k lavuzundaki de ifliklikleri yans tmak amac yla güncellefltirilmifltir. Kardiak arrest halinde bulunan bir kifliye birçok durumda uygulanabilecek kadar basit bir algoritma oluflturulmas na yönelik