AYDIN T CARET BORSASI AYDIN COMMODITY EXCHANGE ARALIK 2013 TÜRKİYE NİN TEMEL EKONOMİK GÖSTERGELERİ Ata Mahallesi Denizli Bulv. No:18 09010 AYDIN Tel: +90 256 211 50 00 +90 256 211 61 45 Faks:+90 256 211 63 15 www.aydinticaretborsasi.org.tr info@aydinticaretborsasi.org.tr Hazırlayan Cansu KARABULUT Arge- Proje ve Kalite Sorumlusu 1
İÇİNDEKİLER GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA 3 CARİ AÇIK 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 5 ÜRETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ 6 İSTİHDAM VE İŞSİZLİK 8 DIŞ TİCARET 10 TÜKETİCİ GÜVEN ENDEKSİ 13 2
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, III. Çeyrek 2013 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri sabit fiyatlarla %4,4 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre sabit fiyatlarla %4,4 lük artışla 33 033 Milyon TL oldu. 2013 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 4,0 lık artışla 91 219 Milyon TL oldu. Mali aracı kuruluşlar, 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %9,4 lük artışla 12 706 Milyon TL, sabit fiyatlarla %11,0 lık artışla 3 998 Milyon TL oldu. İmalat sanayi, 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %10,2 lik artışla 58 924 Milyon TL, sabit fiyatlarla %4,9 luk artışla 7 249 Milyon TL oldu. Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) değeri cari fiyatlarla %10,0 arttı Üretim yöntemiyle gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreği bir önceki yılın aynı çeyreğine göre cari fiyatlarla %10,0 lık artışla 414 459 Milyon TL oldu. 2013 yılının ilk dokuz aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 9,7 lik artışla 1 153 872 Milyon TL oldu. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH bir önceki çeyreğe göre %0,9 arttı Takvim etkisinden arındırılmış sabit fiyatlarla GSYH 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde bir önceki yılın aynı çeyreğine göre %4,3 lük artış gösterirken, mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış GSYH değeri bir önceki çeyreğe göre %0,9 arttı. 3
Gayri Safi Yurtiçi Hasıla Sonuçları, III. Çeyrek 2013 * : İlgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır. Tablodaki rakamlar yuvarlamadan dolayı toplamı vermeyebilir. Sabit fiyatlarla hanehalklarının nihai tüketim harcamaları %5,1 ve devletin nihai tüketim harcamaları %0,6 arttı Hanehalklarının nihai tüketim harcamaları 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %10,2 lik artışla 281 809 Milyon TL, sabit fiyatlarla %5,1 lik artışla 21 702 Milyon TL oldu. Devletin nihai tüketim harcamaları 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %6,4 lük artışla 55 031 Milyon TL, sabit fiyatlarla %0,6 artışla 3 062 Milyon TL oldu. Gayri safi sabit sermaye oluşumu sabit fiyatlarla %6,0 arttı Gayri safi sabit sermaye oluşumu 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %14,0 lık artışla 77 388 Milyon TL, sabit fiyatlarla %6,0 artışla 7 442 Milyon TL oldu. Sabit fiyatlarla mal ve hizmet ihracatı %2,2 azaldı, mal ve hizmet ithalatı %6,0 arttı Mal ve hizmet ihracatı 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %7,6 lık artışla 109 592 Milyon TL, sabit fiyatlarla %2,2 azalışla 8 360 Milyon TL oldu. Mal ve hizmet ithalatı 2013 yılı üçüncü üç aylık çeyreğinde cari fiyatlarla %14,0 lık artışla 128 418 Milyon TL, sabit fiyatlarla %6,0 artışla 8 914 Milyon TL oldu. 4
Harcamalar Yöntemiyle GSYH Büyüme Hızları (1998 fiyatlarıyla), III. Çeyrek 2013 * : İlgili çeyreklerde güncelleme yapılmıştır. CARİ AÇIK Yılın on bir aylık döneminde cari açık 55.962 milyon ABD doları olarak açıklandı. Cari işlemler açığı, yılın on bir aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 12.334 milyon ABD doları artarak 55.962 milyon ABD dolarına yükselirken, parasal olmayan altın hariç cari işlemler açığı 3.535 milyon ABD doları azalarak 45.525 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Dış ticaret açığı, 11.540 milyon ABD doları artışla 71.493 milyon ABD dolarına yükselirken, parasal olmayan altın kalemi hariç dış ticaret açığı 4.329 milyon ABD doları azalarak 61.056 milyon ABD dolarına gerilemiştir. Turizm gelirleri bir önceki yılın aynı dönemine göre 2.886 milyon ABD doları tutarında artarak 26.957 milyon ABD dolarına, turizm giderleri de 881 milyon ABD doları tutarında artarak 4.622 milyon ABD dolarına ulaşmıştır. Bankaların yabancı para ve Türk lirası cinsinden efektif ve mevduat varlıkları, yabancı paradaki 3.200 milyon ABD doları azalışla birlikte Türk lirasındaki 1.779 milyon ABD doları tutarındaki artışın etkisiyle, Ocak-Kasım döneminde 1.421 milyon ABD doları azalış kaydederken, diğer sektörlerin yurtdışındaki mevduatı aynı dönemde 1.986 milyon ABD doları azalmıştır. 5
ENFLASYON Tüketici Fiyatları Endeksi, Aralık 2013 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) aylık %0,46 arttı TÜFE de (2003=100) 2013 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre %0,46, bir önceki yılın Aralık ayına göre %7,40, bir önceki yılın aynı ayına göre %7,40 ve on iki aylık ortalamalara göre %7,49 artış gerçekleşti. Aylık en yüksek artış %1,46 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşti Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Aralık ayında endekste yer alan gruplardan ulaştırmada %1,10, konutta %0,89, lokanta ve otellerde %0,81, sağlıkta %0,78 artış gerçekleşti. Aylık en fazla düşüş gösteren grup %2,66 ile alkollü içecekler ve tütün oldu Ana harcama grupları itibariyle 2013 yılı Aralık ayında endekste yer alan gruplardan giyim ve ayakkabıda %2,58, haberleşmede %0,13 ve çeşitli mal ve hizmetlerde %0,01 düşüş gerçekleşti. Yıllık en yüksek artış % 10,52 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşti TÜFE de, bir önceki yılın aynı ayına göre eğitim (% 10,05), lokanta ve oteller (% 9,86), ulaştırma (% 9,77), gıda ve alkolsüz içecekler (% 9,67) artışın yüksek olduğu diğer ana harcama gruplarıdır. Aylık en yüksek artış % 0,88 ile TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) de oldu İstatistiki Bölge Birim Sınıflaması (İBBS) Düzey 2 de bulunan 26 bölge içinde, bir önceki yılın aynı ayına göre en yüksek artış TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) (% 8,51) bölgesinde ve on iki aylık ortalamalara göre en yüksek artış TRC1 (Gaziantep, Adıyaman, Kilis) (% 9,08) bölgesinde gerçekleşti. Aralık 2013 te endekste kapsanan 437 maddeden; 59 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 260 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 118 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. 6
Tüketici Fiyatları Endeksi (2003=100), Aralık 2013 (Yıllık Değişim Oranı) Üretici Fiyatları Endeksi, Aralık 2013 Üretici Fiyatları Endeksi aylık %1,11 arttı Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE), 2013 yılı Aralık ayında bir önceki aya göre % 1,11, bir önceki yılın Aralık ayına göre % 6,97, bir önceki yılın aynı ayına göre % 6,97 ve on iki aylık ortalamalara göre % 4,48 artış gösterdi. Aylık değişim; tarımda % 2,49 artış, sanayide % 0,84 artış olarak gerçekleşti Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre % 7,58 artış, bir önceki yılın aynı ayına göre % 7,58 artış ve on iki aylık ortalamalara göre % 1,34 düşüş gerçekleşti. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre % 6,85, bir önceki yılın aynı ayına göre % 6,85 ve on iki aylık ortalamalara göre % 5,68 artış gerçekleşti. Sanayide en yüksek aylık artış kok kömürü ve petrol ürünlerinde gerçekleşti Sanayinin üç sektörünün bir önceki aya göre değişimleri; madencilik ve taşocakçılığı sektöründe % 0,66 artış, imalat sanayi sektöründe % 0,82 artış, elektrik, gaz ve su sektöründe % 1,00 artış olarak gerçekleşti. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler; kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri (% 3,67), kağıt ve kağıt ürünleri imalatı (% 2,47), giyim eşyası imalatı (% 2,26) alt sektörleridir. Buna karşılık mobilya ve b.y.s. ürünlerin imalatı (%-0,90), basım ve yayım (% -0,18), deri ürünleri imalatı (% -0,15) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler oldu. 7
ÜFE de kapsanan 788 maddeden; 164 maddenin ortalama fiyatlarında değişim olmazken, 460 maddenin ortalama fiyatlarında artış, 164 maddenin ortalama fiyatlarında ise düşüş gerçekleşti. Üretici Fiyatları Endeksi (2003=100), 2012-2013 (Bir Önceki Yılın Aynı Ayına Göre Değişim Oranları) İSTİHDAM VE İŞSİZLİK Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, Ekim 2013 İşsizlik oranı %9,7 seviyesinde gerçekleşti Türkiye genelinde işsiz sayısı 2013 yılı Ekim döneminde geçen yılın aynı dönemine göre 202 bin kişi artarak 2 milyon 743 bin kişiye yükseldi. İşsizlik oranı ise 0,6 puanlık artış ile %9,7 seviyesinde gerçekleşti. Tarım dışı işsizlik oranı 0,5 puanlık artış ile %11,9, 15-24 yaş grubunu içeren genç işsizlik oranı ise 1,2 puanlık artış ile %19,3 oldu. İstihdam edilenler 139 bin kişi arttı İstihdam edilenlerin sayısı 2013 yılı Ekim döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre 139 bin kişi artarak 25 milyon 648 bin kişiye yükseldi. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 294 bin kişi azalırken, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 433 bin kişi arttı. İstihdam edilenlerin %23,5 i tarım, %19,1 i sanayi, %7,6 sı inşaat, %49,8 i ise hizmetler sektöründe yer aldı. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında hizmet ve sanayi 8
sektörünün istihdam edilenler içindeki payı 0,5 puan, inşaat sektörünün payı 0,2 puan artarken, tarım sektörünün payı 1,3 puan azaldı. İstihdam oranı %45,9 olarak gerçekleşti İstihdam edilenlerin oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,5 puanlık azalış göstererek %46,4 den %45,9 a geriledi. İşgücüne katılma oranı %50,8 olarak gerçekleşti Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, 2013 yılı Ekim döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre 0,2 puan azalarak %50,8 oldu. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,2 puanlık azalışla %71,7, kadınlarda ise 0,1 puanlık azalışla %30,6 olarak gerçekleşti. Mevsim Etkilerinden Arındırılmamış Temel İşgücü Göstergeleri, Ekim 2012-2013 Kayıt dışı çalışanlar 3,4 puan azaldı Ekim 2013 döneminde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna kayıtlı olmadan çalışanların oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 3,4 puan azalarak %36,3 oldu. Bu dönemde, geçen yılın aynı dönemine göre tarım sektöründe sosyal güvenlikten yoksun çalışanların oranı %85 den %82,9 a azalırken, tarım dışı sektörlerde ise %24,8 den %21,9 a geriledi. Sosyal güvenlik kapsamında olmayan ücretli ve yevmiyeli çalışanların oranı ise bir önceki yılın aynı dönemine göre 3,1 puan azalarak %19,9 oldu. 9
Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam sayısı arttı, işsiz sayısı azaldı Mevsim etkilerinden arındırılmış istihdam edilenlerin sayısında 2013 yılı Ekim döneminde, bir önceki döneme göre 7 bin kişilik artış, işsiz sayısında ise 83 bin kişilik azalış meydana geldi. Mevsim etkilerinden arındırılmış işgücüne katılma oranı bir önceki döneme göre 0,2 puanlık azalış ile %50,6, istihdam oranı ise değişim göstermeyerek %45,6 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı ise 0,3 puanlık azalış ile %9,9 oldu. Ekonomik faaliyete göre istihdam edilenlerde en fazla artış 94 bin kişi ile inşaat sektöründe gerçekleşti. Mevsim Etkilerinden Arındırılmış Temel İşgücü Göstergeleri, Ekim 2012-2013 10
DIŞ TİCARET İSTATİSTİKLERİ Kasım 2013 İhracat %3,6, ithalat %2,2 arttı Türkiye İstatistik Kurumu ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığı işbirliğiyle oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; ihracat 2013 yılı Kasım ayında, 2012 yılının aynı ayına göre %3,6 artarak 14 252 milyon dolar, ithalat %2,2 artarak 21 403 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı %0,6 azaldı Kasım ayında dış ticaret açığı %0,6 azalarak 7 195 milyon dolardan 7 151 milyon dolara indi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2012 Kasım ayında %65,7 iken, 2013 Kasım ayında %66,6 ya yükseldi. Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ihracat %4 arttı Mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre; 2013 Kasım ayında bir önceki aya göre ihracat %4 arttı, ithalat %0,9 azaldı. Takvim etkilerinden arındırılmış seriye göre ise; 2013 yılı Kasım ayında önceki yılın aynı ayına göre ihracat %3,4, ithalat %6 arttı. Dış Ticaret, Kasım 2012-2013 Dış Ticaret, Ocak-Kasım 2012-2013 Avrupa Birliği ne ihracat %8,7 arttı Hırvatistan'ın 1 Temmuz 2013 itibariyle Avrupa Birliği ne (AB) üye olması nedeniyle AB ülke grubu 28 ülkeyi içerecek şekilde hazırlandı. Önceki yıl verileriyle karşılaştırma yapılabilmesi için 2013 yılına ve geriye dönük olarak tüm yıllara ilişkin veriler 28 ülkeyi içerecek şekilde revize edildi. 11
AB nin ihracattaki payı 2012 Kasım ayında %42 iken, 2013 Kasım ayında %44,1 e yükseldi. AB ye yapılan ihracat, 2012 yılının aynı ayına göre %8,7 artarak 6 287 milyon dolar olarak gerçekleşti. En fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu Almanya ya yapılan ihracat 2012 yılı Kasım ayına göre %12,4 artarak 1 369 milyon dolar olurken; bu ülkeyi sırasıyla Irak (1 217 milyon dolar), İngiltere (898 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (655 milyon dolar) takip etti. İthalatta ilk sırayı Rusya Federasyonu aldı Rusya Federasyonu ndan yapılan ithalat, geçen yılın aynı ayına göre %3,1 artarak 2 340 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (2 131 milyon dolar), Çin (2 071 milyon dolar) ve İtalya (1 115 milyon dolar) izledi. İhracatta motorlu kara taşıtları ve aksam parçaları ilk sırada yer aldı Fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (1 700 milyon dolar) olurken, bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler ile bunların aksam ve parçaları (1 234 milyon dolar), elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme verme, televizyon görüntü ses kaydetme verme cihazları ve bunların aksam parça aksesuarları (935 milyon dolar) ve örme giyim eşyası ve aksesuarı (919 milyon dolar) izledi. İthalatta mineral yakıtlar ve yağlar ilk sırada yer aldı Kasım ayında; ithalatı en yüksek fasıl, mineral yakıtlar ve yağlar (4 776 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, bunların aksam ve parçaları (2 537 milyon dolar), elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme verme, televizyon görüntü ses kaydetme verme cihazları ve bunların aksam parça aksesuarları (1 750 milyon dolar), motorlu kara taşıtları ve bunların aksam parçaları (1 585 milyon dolar) ve demir ve çelik (1 487 milyon dolar) izledi. 12
Tüketici Güven Endeksi, Aralık 2013 Tüketici güven endeksi %3,3 azaldı Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası işbirliği ile yürütülen Tüketici Eğilim Anketi sonuçlarından hesaplanan Tüketici Güven Endeksi 2013 Aralık ayında bir önceki aya göre %3,3 oranında azaldı; Kasım ayında 77,5 olan endeks Aralık ayında 75 değerine düştü. 13
Genel ekonomik durum beklentisi %5 azaldı Kasım ayında 107,3 olan genel ekonomik durum beklentisi endeksi %5 oranında azalarak, Aralık ayında 101,9 değerine düştü. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde genel ekonomik durumun daha iyi olacağı yönünde beklentisi olan tüketicilerin sayısının bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. İşsiz sayısı beklentisi %4,8 azaldı Kasım ayında 85,9 olan gelecek 12 aylık dönemde işsiz sayısı beklentisi endeksi %4,8 oranında azalarak, Aralık ayında 81,8 değerine düştü. Bu düşüş, işsiz sayısında artış bekleyenlerin oranındaki artıştan kaynaklandı. Hanenin maddi durum beklentisi %0,5 azaldı Hanenin gelecek 12 aylık döneme ilişkin maddi durum beklentisi endeksi bir önceki aya göre %0,5 oranında azaldı. Kasım ayında 92,9 olan endeks değeri Aralık ayında 92,4 oldu. Bu azalış, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi durumunun daha iyi olacağını bekleyenlerin oranının azalmasından kaynaklandı. Tasarruf etme ihtimali %0,3 azaldı Gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimali endeksi bir önceki aya göre %0,3 oranında azaldı. Kasım ayında 23,9 olan endeks, Aralık ayında 23,8 değerine düştü. Bu düşüş, tüketicilerin gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme ihtimallerinin bir önceki aya göre azaldığını göstermektedir. 14
AÇIKLAMALAR Aylık Tüketici Eğilim Anketi ile tüketicilerin kişisel mali durumlarına ve genel ekonomiye ilişkin mevcut dönem değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri ölçülmekte ve yakın gelecekte yapılması planlanan harcamalarına ve tasarruflarına ilişkin eğilimleri saptanmaktadır. Anket sonuçlarından hesaplanan tüketici güven endeksi 0-200 aralığında değer alabilmektedir. Tüketici güven endeksinin 100 den büyük olması tüketici güveninde iyimser durumu, 100 den küçük olması tüketici güveninde kötümser durumu göstermektedir. 15