Yöntemleri & EBE Z Eğitimde Araştırma Yöntemleri (Fraenkel & Wallen, 1990), araştırma sonuçlarının genelleneceği (geçerli olacağı) büyük grup. Hedef evren, araştırmacının ulaşmak istediği, ancak ulaşması güç olan ve ideal seçimini yansıtan soyut evrendir. Ulaşılabilir (araştırma) evren, araştırmacının ulaşabileceği, gerçekçi seçimi olan somut evrendir. ve örnekleme, evrenle ilgili çalışmak için seçilen evrenin sınırlı bir parçasıdır., evrenden örneklem için birim çekme işlemine denir. Nasıl yapılır? ve örnekleme II, örnekleme ve örneklem den örneklemi oluşturmada temel alınan birime örnekleme birimi denir. birimi eleman ise süreç eleman örnekleme, grup ise küme örnekleme olarak isimlendirilir. Sayım Gözlem birimi, hakkında bilgi toplanan ve evrenin en küçük parçası olarak tanımlanabilen ve araştırmanın bilgi kaynağı durumunda olan birimdir. değer - Ortalama ( ) - Standart sapma ( ) Tahmin değer - Ortalama ( X ) - Standart sapma (S) Şekil 3.1., örnekleme, örneklem ve tahmin Araştırma Yöntemleri 1
yöntemleri yöntemleri Tek aşamalı örnekleme, örnek için evrenden birim çekme işleminin tek aşamada tamamlanmasını Çok aşamalı örnekleme ise, iki ya da daha fazla aşamada tamamlanmasını gösterir. (Fraenkel & Wallen, 1990) Tesadüfi-Rastgele (random) örneklemede temel alınan birimlerin örneklem için seçilme olasılıklarının eşit olmasıdır. yöntemlerinin gruplandırılması Seçkisiz örnekleme (probality) yöntemleri, evrenden örneklem için birim çekme işleminin seçkisizlik ilkesine uygun olarak yapıldığı örnekleme yöntemleridir. Seçkisiz örnekleme Seçkisiz örnekleme yöntemleri, evrenden örneklem için birim çekme işleminin seçkisizlik ilkesine uygun olarak yapıldığı örnekleme yöntemleridir. Seçkisiz olmayan (non-probability) örnekleme yöntemleri, örnekleme alınacak birimlerin seçkisizlik ilkesine bağlı olmaksızın belirlendiği yöntemlerdir. yöntemleri Basit seçkisiz örnekleme ÖRNEKLEME YÖNTEMLERİ Seçkisiz Yöntemleri Seçkisiz Olmayan Basit Seçkisiz Tabakalı Sistematik Amaçsal Uygun Şekil 3.3. Basit seçkisiz örnekleme Aykırı Maksimum Benzeşik Tipik Çeşitlilik Şekil 3.2. Yöntemleri Tabakalı Amaçlı Ölçüt Oluşturulan evren listesinden örnekleme birimlerinin seçkisiz olarak çekilmesidir. Araştırma Yöntemleri 2
Tabakalı örnekleme deki alt grupların evrendeki ağırlıkları oranında örneklemde temsil edilmelerini amaçlar. Alt evrenlerden birim çekme işlemi basit yansız örnekleme ile gerçekleştirilir. Şekil 3.4. Tabakalı örnekleme Tabakalı örnekleme Seçkisiz olmayan örnekleme yöntemleri Uygun örnekleme. Zaman, para ve işgücü açısından var olan sınırlılıklar nedeniyle örneklemin kolay ulaşılabilir ve uygulama yapılabilir birimlerden seçilmesidir Amaçlı örnekleme. Derinlemesine araştırma yapabilmek amacıyla çalışmanın amacı bağlamında bilgi açısından zengin durumların seçilmesidir. Sistematik örnekleme. Birimlerin belli bir sistematik izlenerek bulunan bir aralık ve başlangıç noktasına dayalı olarak örnekleme seçilmesidir. Seçkisiz olmayan örneklemeler Uygun örnekleme Araştırma Yöntemleri 3
Amaçlı örnekleme yöntemleri Aykırı durum örnekleme. in problemle ilgili olarak birbirine aykırı (uç) durumlardan, örneklerden oluşturulmasıdır Bu nasıl olmuştur dedirtecek durumların seçilmesi Maksimum çeşitlilik örnekleme. in problemle ilgili olarak kendi içinde benzeşik farklı durumlardan oluşturulmasıdır. Bu örneklemdeki temel amaç farklı gruplardan ortak görüşleri ortaya çıkarmaktır. Amaçlı örnekleme yöntemleri II Tipik durum örnekleme. in araştırma problemi ile ilgili olarak evrende yer alan çok sayıdaki durumdan tipik olan biriyle oluşturulmasıdır. Uç noktalar, yoğun örneklemler değil, daha geniş grupları yansıtan durumlar tercih edilir. Benzeşik örnekleme. in araştırmanın problemi ilgili olarak evrende yer alan benzeşik bir alt grubundan ya da durumundan oluşturulmasıdır. de yer alan birbirine benzeyen alt gruplardan birinin seçilmesi işidir. Amaçlı örnekleme yöntemleri III Tabakalı amaçsal örnekleme. in ilgilenilen belli alt grupların özelliklerini göstermek, betimlemek ve bunlar arasında karşılaştırmalar yapabilmek amacıyla bu alt gruplardan oluşturulmasıdır. Amaçlı olarak farklı katmanlar seçilebilir. Sistematik örnekleme Ölçüt örnekleme. in problemle ilgili olarak belirlenen niteliklere sahip kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan oluşturulmasıdır. Önceden belirlenmiş araştırma için önemli olan kriterlerin olmasıdır. büyüklüğü Nicel araştırmalarda incelenen değişkenin sürekli ve süreksiz olmasına göre farklı formüller kullanılarak hesaplanır. Nitel araştırmalarda ise örneklem büyüklüğünü hesaplamada belli bir kural yoktur. Araştırmanın amacına ve sahip olunan olanaklara göre kararlaştırılır. Nicel araştırmalarda örneklem büyüklüğü: Sürekli değişken N evren büyüklüğü, t güven düzeyine karşılık gelen tablo değeri, S evren için tahmin edilen standart sapma, d tahmini tolerans (sapma) miktarıdır. Araştırma Yöntemleri 4
Nicel araştırmalarda örneklem büyüklüğü: Süreksiz değişken N evren büyüklüğü, t güven düzeyine karşılık gelen tablo değerini, PQ evren için tahmin edilen varyans, d tahmini tolerans miktarıdır. büyüklüğünü hesaplama 1. Tolerans miktarı (d) ve t-tablo değeri kararlaştırılır. 2. varyansı tahmin edilir. Şu yollar izlenebilir: İki aşamalı geçiş. İlk aşamada n 1 büyüklüğünde bir örneklem seçilir, veriler toplanır ve varyans tahmin edilir. büyüklüğü (n) tahmin edilir. Eğer, n 1 < n ise aradaki fark tamamlanır. Önceki benzeri araştırmalardan elde edilmiş varyans tahminleri kullanılabilir. Normal dağılım özellikleri dikkate alınarak tahmin edilebilir. 3. Kararlaştırılan parametre değerleri ilgili formülde yerine konularak örneklem büyüklüğü (n) hesaplanır. Tahmini Büyüklüğü Örnek Tablo. Belli evren büyüklükleri için tahmini örneklem büyüklüğü (Alfa=.05) Özet ; araştırmanın amacına, araştırma için ayrılan kaynağa, araştırma sorularına, ve sınırlılıklarına göre değişir. Kaynaklar Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayınları. Fraenkel, J.R. & Wallen, N.E. (1990). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill Publishing Company. Bu sunum; yukarıdaki sunu ve kaynaklardan yararlanılarak hazırlanmıştır. Emek sahiplerine teşekkür ederiz... Araştırma Yöntemleri 5