Türkiye de e-sağlık Dr. Nihat YURT E-Sağlık Koordinatörü Sağlık Bakanlığı E-Devlet Paneli ODTÜ Vişnelik 25 Mart 2009
Gündem Veri Toplama Yöntemleri Veri Toplamada Sorunlar e-sağlık Kapsamında Sağlık-Net Bilgi Toplumu Stratejisi e-dönüşüm Türkiye de e-sağlık Teletıp
Sağlık Sektöründe En İyi Bilinen Sorunlar Yaşlanan Nüfus Maliyet mi Kapsama mı? Sağlıkta Bilgi Patlaması ve Yönetimi Daha iyi sağlık hizmeti beklentisi Güvenlik ve mahremiyet Beklenmedik sağlık sorunları
Veri Toplama Yöntemleri ÇKYS TSİM Hastane Bilgi Formları AHBS Diğer web uygulamaları Excel Kağıt Formlar Saha Koordinatörleri 4
Ulusal Sağlık Bilgi Sistemi Olmadan Toplanan Veri Kaliteli mi? Veri değil bilgi istenmesi, dolayısı ile hesaplama hatalarının oluşması Verinin içerik ve format açısından tanımlı olmaması Verinin çok kısa süre içinde istenmesi (hazırlanması) Aynı verinin kısa sürelerde istenmesi Bilgi sisteminde gönderilen bir verinin kağıt ortamında tekrar istenmesi Verinin birden fazla bilgi sistemi ve/veya birden fazla birim tarafından istenmesi Gönderilen verinin, veriyi gönderen kişinin işine yaramaması Tekrar kullanılmayacak veri istenmesi 5
Sağlıkta Dönüşüm Programı Akılcı ilaç ve malzeme yönetimi Planlayıcı ve denetleyici Sağlık Bakanlığı Genel Sağlık Sigortası Yaygın, erişimi kolay ve güler yüzlü sağlık hizmeti Sağlıkta Dönüşüm Sağlık Bilgi Sistemi e-sağlık Kalite ve Akreditasyon Eğitim ve Bilim Kurumları Bilgili ve motive İnsan gücü 6
Source: e-europe 2005 Benchmarking Report
SAĞLIK BAKANLIĞI HASTANELERİ YAZILIM 69,47 69,47 53,28 62,75 98 100 98 99,78 82,65 85,9 88,01 89,91 72,53 83,3 86,14 98,48 86,89 86,77 72,28 84,38 81,77 88,61 2004 Yılı 2006 Yılı 2008 Yılı Dr. Mahir ÜLGÜ, III.e-Sağlık Kongresi, 5-9 Kasım 2008, ANTALYA 8 16,64 41,07 34,5 32,82 19,08 Laboratuvar Hasta Kayıt Faturalama Stok Takip Eczane Personel Poliklinik Yatan Hasta Radyoloji
Bilinen Gerçek e-sağlık uygulamaları sorunların çözümünde, bilgi yönetiminde, sağlık hizmetlerine erişim ve bakım kalitesinin artırılmasında maliyet etkili olduğu kanıtlanan en önemli araçtır.
e-sağlık Yolculuğu Çevrimiçi Sağlık Webte Bilgi Sunumu, Araştırma, e-posta Etkileşimli Sağlık Akıllı Altyapı ve Portal Sunulan Çevrimiçi Hizmetler Bütünleşik Sağlık Özel sektör, Ödeme Kurumları Entegrasyonu Hasta odaklı Hizmetler Çoklu kanallı erişimler Gelişmiş Sağlık Hizmetleri Sağlık Net Ağı Paydaşlara hizmet Esnek altyapı Tüm servisler Arası etkileşim Kurumlararası işbirliği Beklenmedik Durumlara Hazır olma Özel gruplara Özelleştirilmiş Hizmetler Bütün vatandaşları kapsama ve tüm koşullara uyum 1. Dalga 2. Dalga 3. Dalga 4. Dalga 5. Dalga ERİŞİM BÜTÜNLEŞME TALEP
Sağlık Hizmetleri Talep Tedarik Sağlık hizmeti Daha iyi hizmet Kaynak e-sağlık Hızlı Erişim Üretkenlik Artışı Yeni Teknikler Personel Varlık
Lizbon Stratejisi Lizbon da 2000 yılında gerçekleştirilen Avrupa Konseyi toplantısında, AB ülkeleri Avrupa nın gelecek onyılda dünyadaki en rekabetçi bilgi tabanlı ekonomisi haline gelmesi hedefini koymuşlardır.
e-avrupa 2005 e-devlet e-sağlik e-iş e-eğitim Tüm Hizmetler İçin Geniş Band İnternet Erişimi Güvenlik Altyapısı
e-sağlık e-sağlık sağlık hizmetlerinin temel olarak bilgi iletişim teknolojileri aracılığıyla elektronik metod ve araçlar kullanılarak sunulmasını ifade eden şemsiye terimdir. e-sağlık Sağlıkta Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin uygulanmasında yaşanan gelişmelerle ortaya çıkmıştır.
e-sağlık + e-işlem + e-ticaret TeleSağlık + Teleİzleme + TeleEğitim Teletıp Sağlık Telematikleri Sağlık Bilişimi Tıp Bilişimi Sağlıkta Elektronik Veri İşleme
herkes için bilgi toplumu e-avrupa e-türkiye e-dönüşüm Türkiye eavrupa (AB ülkeleri) eavrupa+ (Aday ülkeler) eavrupa 2005 KamuNet KamuNet etürkiye E-Dönüşüm TR Aralık 1999 Mart 2001 Stocholm Zir. Eylül 2001 NEREDEYİZ? DURUM ANALİZİ Mart 2000, AB Zirvesi Haziran 2001 Şubat 2003 Başbakanlık Genelgesi
Türkiye Sağlık Bilgi Sistemi 2003 Ocak ta 10 Çalışma Grubu kurulmuştur. Çalışma Grupları kendi alanlarında ülke ve dünya genelinde yürütülen çalışmaları gözden geçirmişler ve yeni yönelimleri belirlemişlerdir. Ocak 2004 de Eylem Planı yayımlanmıştır.
e-dönüşüm Türkiye Projesi e-sağlık E-Dönüşüm Türkiye Projesi kapsamında Sağlık Bakanlığı koordinasyonunda e-sağlık çalışma grubu kurulmuştur. e-sağlık için KDEP te 15 temel eylem belirlenmiştir. Eylemler tamamlanmış ve DPT-BTD ile değerlendirmeler yapılmıştır.
2005 Eylem Planı Sağlık hizmeti veren ve ödeme yapan kurumlar arasında klinik ve idari verilerin değişimi Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Hastane (İkinci Basamak) Yönetim Bilgi Sistemi Elektronik Hasta Kayıtları (EHK) Sağlık Kayıtları Mahremiyetinin korunması
Bilgi Toplumu Stratejisi Sağlık Eylemleri 32. Sağlık Bilgi Sisteminin Kurulması 33. Kan Bankaları Veri Paylaşımı 34. Çevrimiçi Sağlık Hizmetleri 35. Teletıp Sistemleri
Uluslararası Telekomünikasyon Birliği (ITU) ile işbirliği
ITU Desteği Türkiye nin e-sağlık Strateji ve Uygulama Planı hazırlanmıştır. Sayın Bakanımız tarafından plan onaylanmıştır.
Review of and Recommended Improvements to Turkey ehealth Strategy by Salah Mandil, Ph.D. Senior Expert Consultant on ehealth & estrategies, to the International Telecommunications Union and, Former Director Health Informatics & Telematics World Health Organisation Geneva, Switzerland October 2004
ITU Desteği Sağlık Bakanlığı e-sağlık ekibi ve ITU danışmanları ortak çalışması ile ulusal sağlık bilgi sistemi kurulumu e-sağlık çözümü teknik şartnamesi hazırlanmıştır.
Kapsam Sağlık Bakanlığı mevcut LAN-WAN ağının sağlık-net olarak adlandırılan bilgi iletişim platformuna dönüştürülmesi. Sağlık Net operasyona alınmıştır.
Kapsam Ulusal Sağlık Bakımı Yönetim Bilgi Sistemi (birinci ve ikinci basamak sağlık kuruluşlarından belirlenmiş veri setlerinin belirlenen standardlara uygun biçimde değişiminin sağlanması) Teknik rehber hazırlanmıştır. 30 Eylül 2008 itibarıyla hastanelerden hazırlıklarını tamamlamaları istenmiştir.
Kapsam Kurallar, tanımlamalar, standardlar ve kodların yer aldığı ülke genelinde kullanılacak ulusal sağlık veri sözlüğü nün geliştirilmesi Birinci sürüm Haziran 2007 de, ikinci sürüm Ocak 2008 de yayımlanmıştır.
Sağlık Verilerinde Dil Birliği Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü (USVS)
Kapsam Sayısal Güvenlik için Ulusal Kök Sertifika sağlayıcısı TÜBİTAK tarafından belirlenen güvenlik sistemlerinin kurulması (e-imza, e- Vatandaşlık Kartı) 2007/16 Sayılı Başbakanlık Genelgesi gereği e-vatandaşlık Kartı üzerinde çalışmalar sürdürülmektedir.
Sağlık Kodlama Sunucusu 44
Sağlık Kodlama Sunucusu Tanı Sınıflama Sistemi ICD 10 ICPC 2 ICPC2-ICD 10 Eşleştirme Kodları İlaç Kodları İlaç Sınıfları Kodlama Sistemi (ATC) Klinik Kodları Branş Kodları Sağlık Kurumları Kodları Sağlık Uygulama Tebliği(SUT) Kodları 45
SAĞLIK NET ÇÖZÜMÜ 46
HASTANE AİLE HEKİMİ FORMAT KONTROL İÇERİK KONTROL -BRMS LABORATUVAR ENFEKSİYON ETKENLERİ DATABASE TSM İSM VEREM-SITMA SAVAŞ DİĞER KURUMLAR 47
Platform SAĞLIK-NET MERKEZ UYGULAMALARI AİLE HEKİMLİĞİ BİLGİ SİSTEMİ TELE-TIP MERKEZİ HASTANE RANDEVU SİSTEMİ USVS MSVS -SKRS e-sevk e-reçete AKILLI KART MOBİL İMZA PROJE YÖNETİMİ 48
KDS CBS Elektronik Sağlık Kaydı (ESK) Standartlar Minimum Sağlık Veri Seti (MSVS) Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü (USVS) Sağlık Kodlama Referans Sunucusu (SKRS) 49
Entegrasyon HL7 Veri Seti Veri Sözlüğü 50
KARAR DESTEK SİSTEMİ 51
Sağlık-NET Karar Destek Sistemi Çekirdek Kaynak Yönetim Sistemi ÇKYS TSIM Temel Sağlık İstatistik Modülü AHBS Aile Hekimliği Bilgi Sistemi Sağlık-NET 52
KARAR DESTEK SİSTEMİ Rapor Grupları Yönetim (Karar Verme) Raporları Sağlık Göstergeleri Operasyonel Raporlar 53
Sağlık-NET nasıl işliyor? E S K İ Ş E H İ R D E V L E T H A S T A N E S İ A İ L E H E K İ M L E R İ VERİ ALIMI VERİ ALIMI (HL7) VERİ ALIMI (HL7) VERİ GÖNDERİMİ (HL7) MAHREMİYET VERİ GÖNDERİMİ DİĞER SAĞLIK KURUMLARI VERİ GÖNDERİMİ (HL7) BAKANLIK VERİ TABANI İ L S A Ğ L I K M Ü D Ü R L Ü Ğ Ü SAĞLIK-NET D İ Y A R B A K I R D E V L E T H A S T A N E S İ T O P L U M S A Ğ L I Ğ I M E R K E Z İ D İ Ğ E R Y E T K İ L İ S A Ğ L I K K U R U M L A R I 54
Sağlık Bakanlığı Güvenlik Politikası Başbakanlık Bilgi Sistem ve Ağları İçin Güvenlik Kültürü konulu 2003/10 sayılı Genelgesi doğrultusunda; Sağlık Bakanlığı Bilgi Güvenliği Politikası 07 Ekim 2005 tarihinde tüm kurumlarımıza gönderilmiştir. Bilgi ve iletişim teknolojilerin gelişimi doğrultusunda Bilgi Güvenliği Politikaları güncellenmiş ve 17 Eylül 2007 tarihinde tüm kurumlarımıza gönderilmiştir. a) Çalışanlar için Bilgi Güvenliği Politikası b) Yöneticiler için Bilgi Güvenliği Politikası
Teletıp
Teletıp Kavramı Teletıp uzaktan tıp hizmetlerinin sunulmasıdır. Tıp (Medicine) ve Sağlık Bakımı (Health-Care) Teletıp: Genellikle sadece klinik hizmetlerin sunumu Telesağlık: Klinik ve Klinik olmayan hizmetleri içerir. (Eğitim, Yönetim, Araştırma)
KIRKLARELİ DEVLET HASTANESİ (Gönderici) ANKARA DR.SAMİ ULUS ÇOCUK SAĞLIĞI VE HASTALIKLARI EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ (Alıcı) (RIS/PACS) S.B. TELETIP MERKEZİ AMASYA SABUNCUOĞLU ŞEREFETTİN DEVLET HASTANESİ (Gönderici) TUNCELİ DEVLET HASTANESİ (Gönderici) RİZE DEVLET HASTANESİ (Gönderici) ANKARA ATATÜRK EĞİTİM VE ARAŞTIRMA (Alıcı) ANKARA EĞİTİM VE ARAŞTIRMA (Alıcı) ELAZIĞ DEVLET HASTANESİ (Gönderici) ANKARA DIŞKAPI EA ARAŞTIRMA (Alıcı) ANKARA NUMUNE EĞİTİM VE ARAŞTIRMA (Alıcı) KONYA NUMUNE HASTANESİ (Gönderici) HATAY ANTAKYA DEVLET HASTANESİ (Gönderici) KAYSERİ EĞİTİM VE ARAŞTIRMA HASTANESİ (Gönderici) (RIS/PACS) SİİRT DEVLET HASTANESİ (Gönderici)
TELETIP MİMARİSİ GÖNDERİCİ HASTANELER TELETIP MERKEZİ ALICI HASTANELER GÜVENLİ İLETİŞİM ORTAMI (VPN) ÖLÇEKLENEBİLİR, AÇIK STANDARTLAR, YÜKSEK ERİŞİLEBİLİRLİK/GÜVENİLİRLİK
Teletıp Servisleri Tele-Radyoloji Tele-Patoloji Tele-EKG Tele-Biyokimya 68
Raporlama ve Görüntüleme İş İstasyonları
Film tarayıcı ve patoloji iş istasyonu
E-Sağlık Mevcut Omurga Mevcut Sistemler TELETIP Sayısal Güvenlik e-imza Hastane Aile Hekimleri Ulusal Sağlık Veri Sözlüğü Poliklini k Hastane Sağlık Kod Referans Sunucusu Eczane Eğitim ve Ar. Hastanele ri Lab. Eczane Hastan e Sağlık Bakanlığı Ağ Yönetimi
Mevcut Mevcut Sistemler Sistemler Sağlik - NET Karar Karar Destek Destek Sayısal Sayısal Güvenlik Güvenlik Hastane Hastane Hedef USVS Teletıp Teletıp Ağ Ağ Yönetimi Yönetimi Sosyal Sosyal Güvenlikle Güvenlikle Entegrasyon Entegrasyon ESK ESK SKRS SKRS Destek Destek Sistemleri Sistemleri Aile Hekimliği Aile Hekimliği Hastane Hastane Poliklinik Poliklinik Eğitim Eğitim Hastaneleri Hastaneleri Lab Lab. Eczane Eczane Hastane Hastane Eczane Eczane
Teşekkür ederim*** Dr. Nihat YURT Sağlık Bakanlığı nihat.yurt@saglik.gov.tr