GELĠġTĠRĠLMĠġ BĠLĠRKĠġĠLĠK SĠSTEMĠ EġLEġTĠRME PROJESĠ

T.C. ADALET BAKANLIĞI HUKUK ĠġLERĠ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ GELĠġTĠRĠLMĠġ BĠLĠRKĠġĠLĠK SĠSTEMĠ EġLEġTĠRME PROJESĠ TRAFĠK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN HUKUK VE CEZA YARGILAMALARINDA BĠLĠRKĠġĠLĠK SEMPOZYUMU (23-25 NĠSAN 2014, ANTALYA) i

Bu kitap Adalet Bakanlığı Hukuk İşleri Genel Müdürlüğü Proje Ekibi nin katkılarıyla hazırlanmıştır. Baskı ve Cilt Adres Zübeyde Hanım Mh. Sebze Bahçeleri Cd. (Büyük Sanayi 1. Cad) 103/8 İskitler - ANKARA +90 312 384 00 85 - bilgi@mimreklam.com.tr www.mimreklam.com.tr

ÖNSÖZ Sosyal ve ekonomik geliģmeler doğrultusunda her geçen gün yeni uzmanlık alanları ortaya çıkmakta, bu değiģim ve geliģimin sonucu olarak, mahkemelerin uyuģmazlıkların çözümünde uzman kiģilerin yardımına olan ihtiyacı da aynı oranda artmaktadır. Ülkemizdeki bilirkiģilik kurumu, karmaģık yapısı, birden fazla tarafı ilgilendirmesi ve kurumlar arası yetersiz koordinasyon gibi sebeplerle yargının çözüm bekleyen sorunlu bir alanı haline gelmiģtir. Bu durum ise, adalet hizmetlerinin etkin bir biçimde yürütülmesi için, iyi iģleyen bir bilirkiģilik sistemini zorunlu kılmaktadır. BilirkiĢilik ile ilgili uygulamada karģılaģılan problemlere çözüm üretilmesi, yargının hızlı ve etkin bir biçimde iģlemesi, nihai olarak adaletin gecikmeksizin tesisi ve vatandaģların yargıya olan güveninin sağlanması amacı ile kapsamlı bir çalıģma yürütülmesi ihtiyacı doğmuģtur. Bu çerçevede, Avrupa Birliği katılım öncesi yardım aracı olan IPA kapsamında 2013-2015 yılları arasında Adalet Bakanlığı Hukuk ĠĢleri Genel Müdürlüğü koordinesinde Almanya ile birlikte GeliĢtirilmiĢ BilirkiĢilik Sistemi EĢleĢtirme Projesi yürütülmüģtür. Proje kapsamında; hâkimler, Cumhuriyet savcıları, avukatlar ve bilirkiģilere eğitimler verilmiģ, pilot iller olan Ġstanbul, Antalya, Manisa, ġanlıurfa ve Samsun illerinde sorunun kaynağına ve çözüm yollarına iliģkin analiz çalıģmaları yapılmıģtır. Ayrıca bu alanda Avrupa Birliği ülkelerindeki iyi uygulama örneklerinin yerinde gözlemlenmesi amacıyla Ġsveç, Avusturya, Almanya ve Fransa ya çeģitli çalıģma ziyaretleri gerçekleģtirilmiģtir. Projenin ilk aģamasını oluģturan analiz sürecinde, adli ve idari yargıda sıklıkla bilirkiģiliğe baģvurulan alanların hangileri oldukları incelenmiģ, trafik kazaları, iģ hukuku ve iģ kazaları, tıbbi hatalar ile imar davalarından kaynaklanan bilirkiģilik baģlıkları pilot konular olarak seçilmiģtir. Daha sonra, belirlenen bu baģlıklarla ilgili olarak çeģitli illerde bilirkiģilikle ilgili bütün tarafların katılımı sağlanarak bölgesel nitelikli sempozyumlar gerçekleģtirilmiģ, bu çalıģmalara hâkimler, Cumhuriyet savcıları, Yargıtay ve DanıĢtay üyeleri ile tetkik hâkimleri, akademisyenler, avukatlar, Adli Tıp Kurumu ile meslek iii

odaları temsilcileri ve bilirkiģiler konuģmacı ve katılımcı olarak katkıda bulunmuģlardır. Ankara, Ġstanbul, Ġzmir, Antalya, Erzurum ve Afyonkarahisar illerinde her bir konu baģlığı altında toplam iki defa olmak üzere gerçekleģtirilen bu sempozyumların çıktıları sonuç bildirisi olarak benimsenerek internet ortamında yayınlanmıģ, böylece sempozyumda tartıģılan konulardan tüm ilgililerin yararlanması sağlanmıģtır. Diğer taraftan, zaman içinde ilgililerin katkılarıyla daha da geliģtirilen bu sonuç bildirileri proje kapsamındaki eğitimlerde kullanılmıģ ve konuyla ilgili birincil mevzuatın geliģtirilmesinde yol gösterici bir rol üstlenmiģtir. BilirkiĢilik ile ilgili yürütülen böyle bir projenin önemli faydalarından bir diğeri de, bu alanda uygulamada arzu edilen değiģikliği sağlayacak bir kurumsal yapı ihtiyacının belirgin bir Ģekilde ortaya çıkmıģ olmasıdır. Bu amaçla, mevzuatımızda bilirkiģilik kurumunun en iyi Ģekilde iģlemesini sağlayacak ve kurumsal altyapının oluģturulmasını temin edecek düzenlemeleri yapmak üzere Bakanlığımız Kanunlar Genel Müdürlüğü bünyesinde 27.11.2014 tarihli Bakan Olur'uyla bir çalıģma grubu oluģturulmuģtur. Bu kapsamda ilgili çalıģma grubu tarafından BilirkiĢilik Kanunu Tasarısı Taslağı hazırlanarak, adı geçen Taslak 18.05.2015 tarihinde ilgili kamu ve özel kurum ve kuruģlarına görüģe gönderilmiģ ve bir proje faaliyeti çıktısı olarak bu çalıģmaya eklenmiģtir. GeliĢtirilmiĢ BilirkiĢilik Sistemi EĢleĢtirme Projesinin hazırlanması aģamasından bu güne kadar projede emeği geçen; Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu, Merkezi Finans ve Ġhale Birimi, Bakanlığımız çalıģanları ile proje ortağı Almanya adına projenin yürütülmesini sağlayan IRZ (Deutsche Stiftung für internationale rechtliche Zusammenarbeit) Vakfı'nın değerli çalıģanlarına, özellikle bu çalıģmanın derlenmesinde emeği geçen Hukuk ĠĢleri Genel Müdürü Sayın Feyzullah TAġKIN baģta olmak üzere tüm Genel Müdürlük personeline teģekkür eder, bu çalıģmanın tüm yargı çalıģanlarına faydalı olmasını dilerim. Kenan ĠPEK Adalet Bakanı iv

ĠÇĠNDEKĠLER ÖNSÖZ... iii ĠÇĠNDEKĠLER... v TRAFĠK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN CEZA VE HUKUK YARGILAMALARINDA BĠLĠRKĠġĠLĠK SEMYOZYUMU... vi SEMPOZYUM PROGRAMI... vi 1.GÜN, I.OTURUM... 1 1.GÜN, I.OTURUM(DEVAM)... 29 1.GÜN II.OTURUM... 45 1.GÜN, II.OTURUM(DEVAM)... 67 2.GÜN, I.OTURUM... 81 2.GÜN, I.OTURUM(DEVAM)... 108 2.GÜN, II.OTURUM... 119 2.GÜN, II.OTURUM(DEVAM)... 129 3.GÜN... 152 SEMPOZYUM SONUÇ BĠLDĠRĠSĠ... 182 EKLER... 184 DAVRANIġ ĠLKELERĠ KILAVUZU... 184 HUKUK MUHAKEMELERĠ KANUNU VE CEZA MUHAKEMELERĠ KANUNU NDA BĠLĠRKĠġĠLĠK ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELER... 191 ALMAN HUKUK MUHAKEMELERĠ KANUNU NUN BĠLĠRKĠġĠLĠK ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ... 206 ALMAN CEZA MUHAKEMESĠ KANUNU NUN BĠLĠRKĠġĠLĠK ĠLE ĠLGĠLĠ MADDELERĠ... 221 BĠLĠRKĠġĠLĠK KANUNU TASARISI TASLAĞI... 230 v

TRAFĠK KAZALARINDAN KAYNAKLANAN CEZA VE HUKUK YARGILAMALARINDA BĠLĠRKĠġĠLĠK SEMYOZYUMU SEMPOZYUM PROGRAMI Yer : Antalya (ATGV Eğitim ve Sosyal Tesisleri) Tarih : 23-24-25/04/2014 Konu : Trafik Kazalarından Kaynaklanan Hukuk ve Ceza Yargılamalarında BilirkiĢilik 23 Nisan 2014, ÇarĢamba 09:15 09:30 AçılıĢ KonuĢmaları Sn. Ömer Kerkez Proje Lideri, Adalet Bakanlığı Hukuk ĠĢleri Genel Müdürü Sn. Rainer Dopp 09:30 10:50 I. Oturum Proje Lideri, Meklenburg Vorpommern Eyaleti Eski MüsteĢarı Konu : Trafik Kazalarından Kaynaklanan Ceza Davalarında BilirkiĢilik Uygulamaları Oturum BaĢkanı: Prof. Dr Caner Yenidünya - Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ceza ve Ceza Muhakemeleri Hukuku Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi KonuĢmacılar: vi

Hüseyin Yavuz - Komiser Yrd. - Antalya Emniyet Müdürlüğü 15 dk. Ahmet TaĢyurt - ġanlıurfa Cumhuriyet Savcısı 15 dk Erkan Uçar - 15 dk Samsun Asliye Ceza M. Hakimi Nedim Yüzügüllü - Ankara Adli Tıp Grup BaĢkanlığı Trafik Ġhtisas Dairesi BaĢkanı 15 dk 10:50-11:10 Ara Soru-Cevap 20 dk. 11:10-12:15 I. Oturum: (Devam) KonuĢmacılar: Ġsmail Ergün - 12. Ceza Dairesi Üyesi 20 dk Michael Kruse - Rostock Yüksek Eyalet Mahkemesi Ceza Dairesi BaĢkanı, Almanya BilirkiĢilik Uygulaması (ceza) 30 dk. Soru Cevap 15 dk. 12:15-14:00 Öğle Yemeği 14:00-15:45 II. Oturum Konu : Hukuk Davalarında BilirkiĢilik Uygulamaları Oturum BaĢkanı: Prof. Dr. Talat Canbolat - Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi ĠĢ ve Sosyal Güvenlik Hukuku Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi vii

15:45-16:00 Ara KonuĢmacılar: Ali Özel - ġanlıurfa 2. AHM Hakimi 15 dk Günay Erdem Adli Tıp Kurumu Trafik Ġhtisas Dairesi BaĢkanı 15 dk. Süleyman Kul - Yargıtay 17. Hukuk Dairesi Üyesi 20 dk Peter Winterstein - Rostock Yüksek Eyalet Mahkemesi BaĢkan Yardımcısı 30 dk. Soru Cevap 25 dk. 16:00-16:45 Alman BilirkiĢi Tarafından Örnek Rapor Sunumu (BilirkiĢi raporunun Ģekli, kapsamı, niteliği hakkında) 24 Nisan 2014, PerĢembe 09:30-11:00 I Oturum Konu : BilirkiĢi raporlarında teknik- hukuki konu ayrımı 11:00-11:15 Ara Oturum BaĢkanı: Prof. Dr. Talat Canbolat KonuĢmacılar: Peter Winterstein ve Michael Kruse (Hukuk/Ceza) 60 dk. Yargıtay adına konunun değerlendirmesi 30 dk. 11:15-12:00 1. Oturum (devam) viii

KonuĢmacı: Prof. Dr. Talat Canbolat 12:00-14:00 Öğle Yemeği 14:00-14:15 M. Emin AkbaĢoğlu (Adli Tıp Kurumu BaĢkan Yardımcısı) 14:15-15:40 II Oturum: Konu : Adli Tıp Kurumu ve Trafik Ġhtisas Dairesinin Genel ĠĢleyiĢi Konu: BilirkiĢilerin Seçimi, Atanmaları, Niteliklerinin Belirlenmesi, Raporlarının Hazırlanması ve BilirkiĢilerin Eğitimi Oturum BaĢkanı : Prof. Dr Caner Yenidünya KonuĢmacılar: Mehmet Tükenmez BilirkiĢi (Makine Mühendisi) 15 dk Avukat Antalya Barosu 15 dk. Yargıtay adına değerlendirme 25 dk Alman trafik bilirkiģisi- DEKRA Kurumu 30 dk 15:40-16:00 Ara KonuĢmacı: II. Oturum (devam) 16:00-16:45 Prof. Dr.Caner Yenidünya (Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi) ix

25 Nisan 2014, Cuma 10:00-11:00 Konu : Trafik kazalarından kaynaklanan davalarda bilirkiģilik sorunu ve çözüm yolları hakkında varılan sonuçların değerlendirilmesi KonuĢmacı: Prof.Dr.Talat Canpolat x

1.GÜN, I.OTURUM Sunucu: - Avrupa Birliği yardım aracı olan IPA kapsamında 2013 yılının baģından bu yana Adalet Bakanlığımız Hukuk ĠĢleri Genel Müdürlüğü koordinesinde Almanya ile birlikte yürütülen GeliĢtirilmiĢ BilirkiĢilik Sistemi EĢleĢtirme Projesi'nin 23 ile 25 Nisan 2014 tarihleri arasında, Adalet TeĢkilatını Güçlendirme Vakfı Antalya Eğitim ve Sosyal Tesisleri'nde yapılacak olan Trafik Kazalarından Kaynaklanan Ceza ve Hukuk Yargılamalarında BilirkiĢilik konulu çalıģtayına hoģ geldiniz. AçılıĢ konuģmalarını yapmak üzere Adalet Bakanlığı Hukuk ĠĢleri Genel Müdürü ve proje lideri Sayın Ömer KERKEZ i kürsüye davet ediyorum. Ömer KERKEZ, Hukuk ĠĢleri Genel Müdürü: Sayın Yargıtay Birinci BaĢkan Vekilim, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu nun değerli Üyesi, Sayın MüsteĢar Yardımcım, Alman tarafının proje lideri Sayın Rainer DOPP ve yabancı misafirlerimiz, pilot adliyeden gelen hakim savcılarımız, Antalya dan katılan değerli misafirlerimiz, öncelikle bu toplantıya hoģ geldiniz, katılımınız için teģekkür ediyorum. Bildiğiniz gibi Almanya ile birlikte bir eģleģtirme projesi yürütüyoruz. Bir seneden fazladır birçok faaliyetler yapıldı. Ama özellikle bazı konularda bilirkiģilik uygulamalarını somutlaģtırarak, daha derinden inceleyerek ve çözüm önerilerini bulmaya çalıģarak Türkiye de bilirkiģilik uygulamalarından kaynaklanan sorunların giderilmesine yönelik çalıģma yapmak amacıyla böyle bir toplantıyı düzenledik. Çok dağınık bir Ģekilde her konuyu ele almanın bizi kısa sürede istediğimiz sonuca götüremeyeceğini düģündük. Bugün burada trafik kazalarından kaynaklanan bilirkiģilik uygulamalarında mümkün olduğu kadar bütün tarafları buraya davet ettik. Herkesin, öncelikle kendisinin nasıl uygulamada bulunduğunu ve daha sonra neler istediğini, eksikliklerin yanlıģlıkların neler olduğunu açıkça dile getirmesini bekliyoruz. Böylelikle bu toplantı sonucunda varılacak değerlendirmeler ıģığında bir nebze olsun trafik kazalarından dolayı yargılamanın uzaması açısından, mahkemelerde dosyaların beklemesine biraz engel olabilirsek bu toplantının faydalı olacağını düģünüyoruz. Ben 1

katılımınız için tekrar herkese çok teģekkür ediyorum. Ben sözü Sayın Rainer DOPP a bırakacağım. Sunucu: Adalet Bakanlığı ve Hukuk ĠĢleri Genel Müdürü ve proje lideri Sayın Ömer KERKEZ e konuģmalarından ötürü teģekkür ediyoruz. AçılıĢ konuģmasını yapmak üzere Alman proje lideri ve Mecklenburg- Vorpommern Eyaleti eski MüsteĢarı Sayın Rainer DOPP u kürsüye davet ediyorum. Rainer DOPP, Alman proje lideri ve Mecklenburg- Vorpommern Eyaleti eski MüsteĢarı: Size bugün burada kendi adıma ve proje tarafı IRZ Vakfı adına hoģ geldiniz demekten gerçekten çok mutluluk duyuyorum. Sayın Genel Müdürümüzün de biraz öne söylediği gibi projemiz geçen senenin baģından bu yana sürmekte. Hem geçen sene, hem bu senenin baģında özellikle pilot mahkemelerimizin bulunduğu mahkemeleri ziyaret etme fırsatımız oldu. Bu ziyaretlerimiz esnasında hem tartıģmalar yaģadık, hem sunumlar yaptık, hem bilgilerimizi ve deneyimlerimizi paylaģma fırsatı bulduk. Yaptığımız faaliyetlerde her zaman birebir görüģmeler yapabildik. Ancak bugün burada gerçekten konunun tüm katılımcıları bir araya gelip; konuyu tam anlamı ile ele alabiliyoruz. Bu görüģmelerimiz esnasında mahkemedeki bilirkiģilik sisteminin geliģtirilmesi ya da değiģtirilmesi, iyileģtirilmesi gerekliliği ile ilgili birçok fikir ortaya kondu. Bu bağlamda mutabakata vardık. Ancak münferit görüģmelerle bunu değiģtirmemiz mümkün olmayacak. Bu sebepten dolayı hepimiz bir araya gelip bunu tartıģmalıyız. Gerçekten tüm katılımcıları bugün bir araya getirmiģ olmaktan ve burada bir araya gelmiģ olmaktan çok heyecan duyuyorum. ġimdi bizim burada seçtiğimiz konuda yapacağımız değiģiklikler Türkiye nin büyük bir kısmını etkileyecektir. Konumuz trafik. Eminim cuma tekrar buradan ayrıldığım zaman büyük bir adım atmıģ olacağız. Bu sebepten dolayı da cumaya kadar gerçekten birçok konuda mutabakata varmayı hedefliyoruz, umuyoruz ve birçok konuyu da karara bağlamayı hedefliyoruz. Bu yüzden de katıldığınız için teģekkür etmek istiyorum. Hepimize faydalı bir faaliyet diliyorum. 2

Sunucu: Alman proje lideri ve Mecklenburg-Vorpommern Eyaleti eski MüsteĢarı Sayın Rainer DOPP a konuģmalarından ötürü teģekkür ediyoruz. ġimdi oturumu yönetmek üzere, oturum baģkanı ve Marmara Üniversitesi Ceza ve Ceza Muhakemeleri Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi Prof. Dr. Caner YENĠDÜNYA yı ve oturumda konuģmacı olan Antalya Ġl Emniyet Müdürlüğü Trafik Denetleme ġube Müdürlüğü Komiser Yardımcısı Hüseyin YAVUZ u, ġanlıurfa Cumhuriyet Savcısı Ahmet TAġYURT u, Samsun Asliye Ceza Mahkemesi Hakimi Erkan UÇAR ı ve Ankara Adli Tıp Grup BaĢkanlığı Trafik Ġhtisas Dairesi BaĢkanı Nedim YÜZÜGÜLLÜ yü kürsüye davet ediyorum. OTURUM BAġKANI,Prof. Dr. Caner YENĠDÜNYA, Marmara Üniversitesi Ceza ve Ceza Muhakemeleri Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Görevlisi: Değerli katılımcılar, bugün ilk oturumumuzda trafik kazalarından kaynaklanan ceza davalarında bilirkiģilik konusunu ele alacağız. Aslında bir trafik kazası yaģandıktan sonra bu kazaya müdahale eden tüm süreçleri peģi sıra irdelemek ve bu süreçlerde ne gibi incelemeler yapılması, acaba bu gibi süreçlerde nasıl davranılırsa ceza adaletinin maddi gerçeğe ulaģması adına nasıl doğru hareket edilir konusunu çalıģacağız. Bu sebeple, trafik kazasının yaģandığı ilk andan itibaren o hadiseye ilk el koyan yetkililer itibariyle, ilk olarak kolluk açısından Antalya Emniyet Müdürlüğü Komiser Yardımcısı Sayın Hüseyin YAVUZ konuģacak. Polis faaliyeti olarak, acaba trafik kazalarına ilk müdahalede nelere dikkat edilmelidir,ne gibi hususlar önem arz etmektedir? Kendisi bunu bizlere açıklayacak. Buyurun Hüseyin Bey 15 dakika süreniz var. Hüseyin YAVUZ, Antalya Ġl Emniyet Müdürlüğü Trafik Denetleme ġube Müdürlüğü Komiser Yardımcısı: Çok teģekkür ediyorum BaĢkanım. Ġsmim Hüseyin YAVUZ. Antalya Emniyet Müdürlüğünde çalıģıyorum. Emniyet Genel Müdürlüğü nün Trafik Eğitim Daire BaĢkanlığı nda da öğretim görevlisi olarak çalıģıyorum. Ülkenin birçok yerinde eğitmen olarak baģta polis arkadaģlarımız olmak üzere, kamu özel tüzel kiģiliklerde eğitimler vermeye çalıģıyoruz. Öncelikle, bilirkiģilik bir inģaatın 3

temelini düģündüğümüz zaman temelini oluģturuyor. Bir temel ne kadar sağlam olursa, üzerine dikeceğimiz bina o kadar güçlü kuvvetli ve hata payının en düģük olacağı kanaatindeyim. Öncelikle biz polis olarak kaza mahalline gittiğimizde meydana gelen kazayla ilgili iz ve delillerin kaybolmaması açısından gerekli trafik güvenliğini aldıktan sonra, baģta maddi deliller olmak üzere, tüm delilleri araģtırıyoruz. Bu delilleri tabi araģtırırken bir trafik polisi sadece Trafik Kanunu nun kendisine vermiģ olduğu yetkiye göre değil, aynı zamanda yansıda da gördüğünüz gibi birçok genel bilgi çerçevesinde hareket etmelidir. Bu fizikten tutun da, araçların aksamından, yol bilgisinden mühendislik bilgisine kadar birçok konuyu kapsıyor. Buradaki temel amacımız, sadece kural ihlalinin nasıl olduğu değil, 5 N 1 K formülü ile inceleniyor. Kaza olmadan önce öngörülebilir miydi, öngörülemez miydi? Bu ve buna benzer sorulara cevap veriyoruz. Genel itibariyle çevre güvenliğimizi aldıktan sonra kaza mahallinde kimler var kimler yok, görgü Ģahitleri var mı,bunları tespit ediyoruz ve tamamen güvenli bir ortam oluģturduktan sonra iz ve delil analizine geçiyoruz. Bu iz ve deliller sadece, kaza mahallindeki araçtan kaynaklı olmadığı gibi sürücü reflekslerini ilgilendiren, kazanın oluģumuna etki gösteren her türlü durumu göz önüne alıyor. Bu durum tespitlerinden sonra, bu kazanın oluģmasını ortaya çıkaran sebep nedir? Çözmeye çalıģırken öncelikle maddi delilleri tespit etmeye çalıģıyoruz. Maddi delillerin yanı sıra kaza mahallinde, meydana gelen kazanın oluģmasını etkiyen ihlalin tespitinin yanı sıra, kazanın oluģmasında herhangi bir etkisinin olmadığını düģündüğümüz konuları da tespit etmeye çalıģıyoruz. Biz burada buna illiyet bağı diyoruz. Sürücü eğer bu hareketi yapmamıģ olsaydı bu kaza oluģur muydu? Bu hareketi yaptıysa kaza oluģtu ve bu hareketi kimin yaptığı yönünde kazayı analiz ediyoruz. Bunu Trafik Kanunu'nun vermiģ olduğu yetkilere dayanaraktan yapıyoruz. Aynı zamanda hukuksal açıdan hazırlık soruģturmasında ve kovuģturma aģamasında, yargılamayı ve soruģturmayı yapan hakim ve savcılarımızın eline bulabildiğimiz kadar done ve delili dosya içerisinde sunmaya çalıģıyoruz. Keza bunu, özellikle trafik kazaları boyutunda, her ne kadar trafik polisi idari bir polis olarak görünse de adli boyutta her türlü delili toplayıp ilgili birimlere teslim ediyor. Buradaki her türlü delilden kastımız; karayolu üzerinde, maddi delillerden bahsettik biraz önce, araca ait, araçtan kaynaklı hasarlar, araçtan kaynaklı arızalar, aracın meydana getirdiği kaza, sürücünün yapmıģ olduğu ihlaller çerçevesinde meydana getirdiği kazalar, karayolu üzerinde araçtan, fren izi baģta olmak üzere, kırılma kazıntı 4

izleri ve benzeri delilleri toplamayla birlikte, özellikle büyük araçların ve diğer araçların karıģmıģ olduğu kazaları detaylı bir Ģekilde incelemekteyiz. Keza Ģuan sizlere bir iki görüntü hazırladık. Ġncelememiz gereken analiz etmemiz gereken o kadar çok kaza var ki, sadece birkaç tanesini konu baģlığı olarak almak istedik. ġu gördüğünüz kaza 3 ölü 2 ağır yaralısı olan bir kazaydı. Kaza mahalline gidip inceleme yaptığımızda, sürücü viraja girerken yağıģlı bir havada, sadece sürücünün yapmıģ olduğu kural ihlali olmayıp, zeminde yapmıģ olduğumuz araģtırmalarda, zemin içerisindeki kumlamanın da eksikliğinin olduğunu tespit ettik. ĠĢte kaza mahalline giden bir trafik polisi bu gibi çok ince nüans farkı dediğimiz olguları tespit ettiği zaman, ümit ediyorum ki yargılama aģamasında da hakimlerin de elini güçlendirecektir. Bir baģka örnek vermek istiyorum. Bizim bu kaza mahalline gittiğimizde ki analiz ettiğimiz konular çerçevesinde; malumunuz kamyon, otobüs, çekici gibi araçların takograf kullanma zorunluluğu var. Bu takograf bir nebze trafik polisi gibi algılanıyor. Her an sürücünün bütün hareketlerini kontrol altında tutuyor. 2009 yılında olan bir kazayı örnek olay olarak aldım. Ġsim vermiyorum fakat ulusal kanallarda çok sayıda çıktı. Bir beton mikseri ile bir motosikletin meydana getirdiği bu kaza, kamuda yankı uyandırdı. Bu konunun ağır ceza mahkemesinde görülen davasında ben bilirkiģilik yaptım. Tabi bizim Ģöyle bir avantajımız olabiliyor. Eldeki ve kaza mahallinde incelenen bütün delillere rahatlıkla ulaģabiliyoruz. Bazen savcılarımız hazırlanmıģ olan hazırlık dosyalarının içerisinde istenilen bazı delillerin olmadığını görüyorlar. Biz gerekirse kaza mahalline gidip; araģtırma yaparaktan dosyanın içerisini Ģekillendirmeye ve delillendirmeye çalıģıyoruz. Burada araçlarda bulunan kullanılması zorunlu olun bu takograf kâğıdı, sürücünün beraat etmesini sağladı. Bu bir bürokratımızın oğlunun karıģmıģ olduğu bir kaza. Hatta bu yargılama aģamasında bilirkiģi açısından rüģvet aldığı ve benzeri gibi konularda iddialarda da bulunulmuģtu. Biz kazayı dosyaya konulan bir tane takograf kâğıdı aracılığıyla çözdük. ġu gördüğünüz delil maddi delildir. Biraz önceki yansılara bahsettiğimiz maddi delili, değiģmesi olmayan çok zor, objektif, kesinlikle sübjektif değerlendirmelere gerek olmadığı bir delil olarak görüyoruz. Ġfadeleri biraz daha böyle sübjektif, kiģilerin görüģüne, yakınlaģmasına, yakınlığına ve benzeri Ģekilde ifade vermeleri hususunda maddi delillere biraz daha ağırlık veriyoruz. Keza ifadeler genel olarak böyle değerlendiriliyor. Bahsettiğim bu olayda dosya içerisinde bulunan tanıkların ifadelerine göre mikserin hiçbir Ģekilde kırmızı ıģıkta durmadan hızlı bir Ģekilde 5

gittiği; motosikleti türbülans etki yaparak altına aldığı ve arkasındaki yolcu olan kiģiyi ezdiği Ģeklinde Ģekillenmekte iken; var olan delillerden takograf kaydını izlediğimizde ve incelediğimizde bu sürücünün kesinlikle kırmızı ıģıkta durduğu ve 40 kilometre hıza kadar çıkıp sonrasında bir problem olduğunu düģünerek tekrardan durduğu Ģeklinde tespitte bulunduk. Bu Ģekilde bir kanaate vardıktan sonra mikser sürücüsünün bir kusuru olmadığı kanaatine varıldı. Keza bu durum, 3 tane farklı Trafik Ġhtisas Dairesi olsun Adli Tıp olsun ve diğer fen heyetlerine gönderildi. Benim burada esas anlatmak istediğim gaye, trafik polisi olarak kaza mahalline gittiğimizde öncelikle maddi delillere el koyuyoruz. Maddi deliller, bu maddi deliller fren izi, fren kırılma izleri baģta olmak üzere araçlarda kullanılması zorunlu olan Ģeyler diyebiliriz. Bir ilave açmak istiyorum, belki daha önce yansılarda da bahsetmem gerekebilirdi. Kaza mahalline gittiğimizde kendimizi sürücünün yerine koyuyoruz. Ben olsan bu kazayı önler miyim veya bu kazayı öngörebilir miyim? Bu öngörme ve öngörülebilirlik bilirkiģi bakımından trafik kazasının analizi ve tahkiki açısından çok mühim bir durum. Keza özellikle yaya kazalarında sürücü geriden gelirken; kontrollü bir Ģekilde gidip gitmediğini bu öngörme ve önleme tekniğinden çözmeye çalıģıyoruz. Yaya kazaları konularına da bir giriģ yapmak istiyorum. Özellikle keza baģta Antalya olmak üzere Türkiye nin birçok yerinde yayaların karıģtığı kazalarımız olmaktadır. Karayolları Trafik Kanunu'nda birkaç maddenin haricinde yayalarla ilgili bir öncelik mevzu bahis değildir. Keza yayaların güvenli geçiģ yerleri haricinde geçiģ yaptıkları durumlarda meydana gelen kazalarda yayaların asli kusur, yani büyük kusur verilebiliyor. Yine bilirkiģilik ve trafik analizi açısından, iģte yayalar açısından bu öngörülebilir bir önleme durumu bakımından sürücü bu yayayı öngörmüģ olsaydı kazayı önleyebilir miydi, çarpmayı önleyebilir miydi? gibi sorular soraraktan çözmeye çalıģıyoruz. Keza hazırlık, bilirkiģi ve kovuģturma aģamasındaki özellikle bilirkiģilerimizin de faydalandığı kamera kayıtlarını bulup maddi delil olarak dosya içerisine dâhil ediyoruz. Kamera kayıtları malum maddi delil açısından bir %100 delildir. Burada size örnek vereceğim. Bu olayı kamera kayıtlarından çözdük. Ġçerisinde 2 kiģinin bulunduğu araç viraja girdiği yerde yan yatıyor. Araç yan yattığı için sürücüsünün kim olduğu belli değil, çünkü herkes yukarıdan çıkıyor. 1 ölü 1 yaralı ve 1 sağ kurtulan var. Yaralı da değil. Sağ olan kiģi ölü 6

olduğunu, ölünün sürücü olduğunu tespit ediyor. Keza biz kamera kayıtlarını incelediğimizde önceki kayıtlardan kiģinin üzerindeki elbisenin morga gidip cesedin üzerindeki elbiseyi kontrol ederekten dahi, sürücüyü tespit etmeye çalıģıyoruz. Keza tespit ediyoruz bu gibi durumlarda. Fotoğraf, en önemli konularımızdan bir tanesi de kaza mahallindeki bütün iz ve delilleri hesaplayıp topladıktan sonra güvenli bir Ģekilde çok yönlü, dört yönden olmayıp sekiz yönden, kuzeybatı, güneybatı ve benzeri yönlerden de detaylı bir Ģekilde kamera kaydına fotoğraf kaydına alıyoruz ve bunun dosya kapsamında hazırlık soruģturmasında savcılarımıza yönlendiriyoruz. Kısaca bir özetlemek gerekirse; kazanın oluģ Ģeklini araģtırıyoruz, kural ihlalini kim yaptığını, ilk kural ihlalini yapan sürücüyü, araç sürücülerini, iz ve delilleri, fotoğraflarımızı, yol yapımından kaynaklanan problem var mı yok mu konusunu inceliyoruz. Araçlar hasar ve benzeri durumları tespit edip genel boyutta dosyanın içerisine koyup adli makamlara teslim ediyoruz. TeĢekkür ederim. OTURUM BAġKANI: Sayın Hüseyin YAVUZ a bu değerli bilgileri bizlerle paylaģtığı için teģekkür ediyoruz. Sayın YAVUZ, kolluk yönünden, bir trafik kazası meydana geldiğinde öncelikle yapılacak incelemeler açısından personel eğitiminin önemli olduğunu, o anlamda kolluk personelinin bu tarz kazalarda nasıl yaklaģması gerektiği konusunda iyi bir eğitim verilmesi gerektiğini, kaza mahallinde yapılması gereken bazı önemli iģler bulunduğunu, bu iģlemlerden ilkinin; kaza mahallinde bulunan kiģilerin ve diğer Ģahısların, diğer unsurlarının mal ve can güvenliğinin sağlanması bulunduğunu, bunun dıģında kaza dıģı unsurların olay mahallinden uzaklaģtırılması gerektiğini, kaza dıģı unsurların olay mahallinde bulunmasının ileride maddi gerçeğin aydınlatılması yönünden sakıncalar doğurabileceğini, kazaya iliģkin verilerin dikkatli bir Ģekilde güvence altına alınması gerektiğini, bu anlamda varsa görgü Ģahitlerinin tespit edilmesi gerektiğini ve bu kazaya iliģkin verilerin geniģ bir perspektiften değerlendirilmesi gerektiğini, örneğin yoldaki iz ve eserlerin tespitinin yapılması gerektiğini, maddi bulguların doğru bir Ģekilde tespit edilmesi gerektiğini ve bu arada bunlarla da ilgili de mümkünse imkân ölçüsünde doğru ve yerinde kayıt alınması gerektiğini, fotoğraflama ve kamera kayıtlarının alınması gerektiğini belirtti. Kendisine teģekkür ediyoruz bu değerli bilgileri verdiği için. ġimdi soruģturma safhasında cumhuriyet savcısının bir trafik kazası yönünden yapması gereken 7

iģlemler ve soruģturma safhasında bilirkiģi incelemesinin arz ettiği önem yönünden Sayın ġanlıurfa Cumhuriyet Savcısı Ahmet TAġYURT u dinleyeceğiz. Buyurun Ahmet Bey. Ahmet TAġYURT, ġanlıurfa Cumhuriyet Savcısı: TeĢekkür ederim. Değerli Yüksek Kurul Üyelerimiz, Yüksek Mahkeme BaĢkan Vekilimiz, Sayın Genel Müdürüm, değerli Alman meslektaģlarımız, sayın meslektaģlarımız, sayın baro mensubu avukat arkadaģlarımız hepinize hoģ geldiniz diyorum. Pilot adliye olarak 2 yıla yakın zamandır bir Ģekilde bu projenin içerisindeyiz. Esasında tabi sadece trafik kazaları bağlamında ele alınmıyor, spesifik olarak belirli bir alandan daha genel bilgiler veya görüģler ortaya çıkabilir düģüncesiyle diye anlıyorum bunu. Yoksa bu proje boyunca sadece trafik kazaları ele alınmadı. Yani bir hekim sorumluluğundaki bilirkiģinin rolü veya baģka ceza yargılaması veya hukuk alanında da biliyoruz. BilirkiĢi uygulamasına iliģkin çalıģmalar yapıldı. KarĢılıklı görüģ alıģ veriģinde bulunuldu. Alman meslektaģlarımıza biz kendimizi anlatmaya çalıģtık. Onlar kendi uygulamalarını bizlere aktardılar. Buradan elde ettiğimiz tabi belirli ve ortak tartıģma noktaları ortaya çıktı. Onu gördük. ġimdi temel bir Ģey olarak bir Alman meslektaģlarımızla Ģunu fark ettik. Ġlk önce, biz hakim ve savcı olarak keģif uygulamasına çok alıģmıģız. Alman uygulaması bunun biraz tersini iddia ediyor "bu kadar keģfe gerek var mı diyor. Mesela trafik kazası sonucunda illa ki keģfe gidilmelidir. Biraz Yüksek Mahkememizin de içtihatları o yönde. Yoksa bozuluyor dosya. ĠĢte kararınız bozulabilir olay yerini görmemiģsin, nerden anladın, nerden inceledin diye. Alman meslektaģlarımız da haklı olarak Ģunu soruyorlar: Orada ne görmeyi umut ediyorsunuz?. Yani sadece yol var levha var. ĠĢte geçmiģteki bir olayın geçmiģ olduğu uzay zaman koordinatı var. BaĢka bir Ģey yok. Ha diğer her Ģey dosyada var veya olabildiği kadar elde edilmiģ olan maddi deliller varsa emanette var. ġimdi buradan yola çıkarak konuyu irdelediğimizde Ģöyle bir yargıya varıldığını gördük daha ziyade. Biz bilirkiģilik müessesine çok aģırı müracaat ediyoruz. ġimdi bizim de tabi karģı düģüncelerimizde var. Bunlar hani temel kabul etmemiz gereken eleģtiriler mi yoksa biz de kendi iç değerlendirmemizi yapıp baģka Ģeyler söz konusu olabilir mi burada? Olaya yoksa baģka bir Ģekilde mi yaklaģmamız gerekir? Böyle düģüncelerimiz oldu. Benim de Ģahsi düģüncelerim var. ġimdi savcı olarak, yani kendimize baktığımızda rolümüzün ne olduğunu düģünüyorum. 15 sayfalık bir metnim varda tamamını okumaya 8

kalksam 15 dakikanın yeterli olmayacağını düģünüyorum. O nedenle kısa öz olarak geçmeyi düģünüyorum. ġimdi burada savcı iģte kamu tarafından görevlendirilmiģ bir kiģi. Neyi araģtıracak? Ne Ģey yapacak? Bir vaka var ortada bunun bir arka planını, iç yüzünü, maddi hakikati araģtıracak. ġimdi maddi hakikate, Ģimdi kendi kendine masa baģına oturup da erme imkânı yok. Ona sunulan herkesin elde edebildiği deliller. Ya gözlemleyecek ya da önüne gelmiģ olan belgeler metinler, bunlardan yola çıkarak bazı saptamalara varacak. ġimdi savcının rolünü, savcılık yeni bir müessese, ama yüzyıllardır adliyeler var mahkemeler var soruģturma esasında buradaki Ģey. ġimdi soruģturmacı rolünüz var. Bu esasen Türkiye mizin güzel bir yönü. Ama ne soracağız? Buna iliģkin bir kuralımız yok. ġimdi çok basit bir örnek markaj var. Bir cinayet mahalli var. Daha doğrusu bir intihar vakası olduğu söylenen bir vaka, bildirim var. Siz sadece otopsiye gidiyorsunuz. Birinin düģmüģ olduğunu duyuyorsunuz. Fakat soruģturma süreci devam edince, tanıklar falan dinlenince, dosya önünüze gelince siz anlıyorsunuz ki Ģöyle bir iddia var. Ġntihar ettiği iddia edilen kiģi, parmaklığa iki elini de koymuģ ve aģağıya öyle atlamıģ. Bir tanık böyle söylüyor. Fakat olay yeri inceleme, biz olay yeri inceleme ekibimizi göndermiģiz. Yani bakılsın edilsin diye. Tabi evin her tarafının karmaģık olup olmadığını, iģte birinin hani onu ittirdiğine iliģkin bulgular, orda bir kan izi bir Ģey olabilir. Bunlara bakılmıģ mı? Fakat o parmaklıkta ben korkulukta bu kadının parmak izleri var mı? Bu sonuç çok değerlendirilmemiģ. Çünkü o ancak, bütün dosyayı bildiğinizde sorabildiğiniz bir soru. Zor bir durum. Çoğunlukla bir trafik kazası da söz konusu olabilir. Yani taraflar ilk baģta, siz bir beyanını alıyorsunuz. Onlar beyanını sonra değiģtiriyorlar. Yani maddi hakikat onların dediğinde de olabiliyor. Mesela burada sayın komiserimiz söyledi. Traktör yokuģ aģağıya çekildi. Ġki kiģi üzerindedir. Devrilir. Biri ölür biri hayatta kalır. Hayatta kalana gider sorarlar. Sürücü ötekisidir der. Bilmiyoruz biz bunu. O söylüyor sadece. Ama biz mesela burada Ģöyle bir soruyu sormuyorsak kendimize, bu maddi hakikat yarım bir maddi hakikattir. Evet, biri ölmüģ biri yaralı bunu biliyoruz ama kim öldürdüğü veya kim taksirli öldürdüğü tam bilemiyoruz. Direksiyonda parmak izi almayı unutuyoruz mesela. Bu tür eksiklikler söz konusu olabiliyor. Yani olayı objektif, bir bütün, komplementer Ģekilde kuģatacak bir Ģeye ihtiyaç var. Buralarda bilirkiģiye ihtiyaç varsa kullanmak lazım diye düģünüyorum. Mesela hani bilirkiģilik Türk Yargısının kendi 9