Pediatrik Rehabilitasyon Fizyoterapist Tayfun ARSLAN
Pediatrik rehabilitasyon Çocuklarıda doğum öncesi,doğum sırası ve doğum sonrası nedenlerden oluşabilir fiziksel,zihinsel,duyusal ve algısal bozuklukların yaratmış olduğu özür ya da engel tablosuna ekip yaklaşımını gerektirir. Bu ekipte başlıca; Doktor Fizyoterapist Hemşire Psikolog Öğretmen Diyetisyen ve bir çok meslek grubu yer alırken birbirleriyle olan iletişimleri çok önemlidir.
Pediatrik rehabilitasyona dahil olan hastalık grupları Serebral Palsi Hidrosefali ya da mikrosefali Periferal sinir yaralanmaları (Obstetrik Brachial pleksus lezyonu) Kas iskelet sistemi anomalileri (artrogiropozis, konjenital torticollis, talipes ekinovarus vb) Spina bifida Kas iskelet sistemi hastalıkları Gelişimi etkileyen kromozom anomalileri (trizomi 21) Doğumsal nedenlerden dolayı nörolojik problemi olan bebekler Çocukluk çağında etkili olan tüm nörolojik sendromlar
Çocuk Büyüme ve Olgunlaşma süreçlerini tamamlamalıdır.
Büyüme ve Gelişmeyi Etkileyen Faktörler Genetik Faktörler Cinsiyet Hormonal Faktörler Doğum sonrası ortam faktörleri
NORMAL GELİŞİM DöNEMLERİNİ BİLMEK OLDUKÇA ÖNEMLİDİR Fetal: Gestasyonel 8. haftadan doğuma kadar olan dönemdir. Neonatal (Yenidoğan) : Doğumdan sonraki ilk 4 haftalık dönemdir. İnfant (Süt çocuğu): Neonatal dönemden sonra başlayan ve 1 yaşa kadar devam eden dönemdir. Okul öncesi dönem: 1yaş-7 yaş Okul çağı dönemi (ilk öğretim):7-15 yaş Sonrası (ergenlik dönem): 15-18 yaş
EN ÇOK GÖRÜLEN HASTALIK :SEREBRAL PALSİ Serebral Palsi (SP),gelişmekte olan beyinde merkezi sinir sistemindeki hasardan dolayı meydana gelen hareket ve vücut duruşundaki(postür) ilerleyici olmayan bozukluk olarak tanımlanır. İLERLEYİCİ OLMAYAN? : Her ne kadar tanımında ilerleyici olmayan tanımı varsa da bu hastalık ihmal edildiğinde ve yeteri kadar fizik tedavi alınmadığında hastanın vücudunda ve hareket sisteminde gerilemeler ve yetersizlikler görülür.hasta normal durumundan daha kötü durumlara düşebilir
GÖRÜLME SIKLIĞI Dünya, ülkelerine göre farklılık göstermekle birlikte yapılan araştırmalar birçok ülkede CP sıklığının 1000 canlı doğumda ortalama 2 2,5 olduğunu ortaya koymaktadır. Türkiyede yapılmış en kapsamlı çalışmada 1000 canlı doğumda 4,4 olarak belirtilmiştir.
Türkiye de bu oranın fazla olması Akraba evliliklerinin, Hamilelik döneminde geçirilen hastalıkların, Bebeklerde görülen bulaşıcı ve ateşli hastalıkların fazla olmasına, Bebek bakım şartları ve hizmetlerinin eksikliğine, Doğum şartlarının olumsuzluğuna, Beslenme yetersizliği gibi nedenlere bağlanmaktadır.
DOĞUM ÖNCESİ NEDENLER: Genetik nedenler, Kromozomal bozukluklar, Enfeksiyonlar, Serebral gelişim bozuklukları, Plesantal yetmezlik, İlaç kullanımı, sigara kullanımı, alkol kullanımı, Travma, Radyasyon, Toksemi, Prenatal beyin kanaması, Komplikasyonlu gebelikler, Annenin metabolik hastalıklar.
DOĞUM ESNASI NEDENLER Prematüre doğum (32 haftadan önce), Düşük doğum ağırlığı < 2500 gr, İntrakranial kanama, Travma, Enfeksiyon, Zor-müdahaleli doğum (hatalı forseps ve vakum kullanımı), Bradikardi ve hipoksi,(kalp ritminin yavaşlaması,oksijen azlığı)
DOĞUM SONRASI NEDENLER Bebeklikte meydana gelen travmalar, Enfeksiyon (menenjit, ensafalit, beyin apseleri), Anoksi (boğulma, zehirlenme vb.), Yüksek ateşli hastalıklar, Zehirlenmeler, Tümörler.
CP TİPLERİ
SPASTİK TİP CP Gövde kaslarında tonus azlığı (yani gövde kasları zayıftır,spastiktir bu yüzden kas yerçekimine karşı kasılma yeteneğini kaybetmiştir) Kol ve bacak kaslarına spastisite Düzeltme ve denge reaksiyonlarında yetersizlik Stereotipik hareket paternleri(el ve ayakta tipik hareketler oluşur,elin ve ayağın içeriye dönmesi gibi) Yavaş ve zor hareket Eklemlerde sonradan gelişen deformiteler,vücut duruşunda ve yürümede bozukluklar
Atetoid Tip CP Kas tonusunda değişimler Kol ve bacaklarda ve gövdede istemsiz hareketler Kasların karşılıklı çalışmasında koordineli çalışmasında yetersizlik Düzeltme,denge ve koruyucu reaksiyonlarda yetersizlik Kol ve bacaklarda stabilizasyon yetersizliği
Ataksik CP Genellikle kas tonusunda artış meydana gelir Kasların karşılıklı koordineli çalışması zayıftı ve bu yüzden vücut duruşlarını koruyamazlar Dismetri vardır (bir noktaya parmaklarını uzattığında denk gelmez) Hareketlerinde koordinasyon bozukluğu olur Yürüme sırasında destek yüzeyleri geniştir
Hipotonik CP Zayıf baş kontrolü Gövde kontrolünde zayıflık Düzeltme,denge ve koruyucu reaksiyonların olmayışı, Eklemlerde hipermobilite(eklemlerin normal eklem hareketlerinin üstünde hareket edebilmesi)
CP Hastalık değil klinik bir tablodur. Bulaşıcı değildir. Kalıtsal değildir. Hayatı tehdit eden bir durum değildir
NORMAL MOTOR GELİŞİM Yüzükoyun baş kontrolü..2 ay Sırtüstü baş kontrolü 4-6 ay Önkollar üzerinde durma 3 ay Dönme.5-7 ay Ellerde durma 6-7 ay Oturma...6-8 ay Emekleme 7-10 ay Dizüstü..9-11ay Yarım dizüstü..11-12 ay Sıçrama.10-12 ay Yürüme.12-18 ay
Hastalık olasılığını düşündürecek bulgular 1.ay: Devamlı şuursuz ve uykulu olma, Emme bozukluğu Aşırı Kusma Sürekli ağlama Etraftan gelen uyarılara cevap vermeme Havale geçirme
2.ay: Kaslarda anormal kasılmalar ve sertlik, 3.ay: Gözbebeğinde düzensiz titremeler, Sırtüstü koyulduğunda baş ve topuklar üzerinde yay gibi durma, Çevresel uyaranlara tepki vermeme
4-7 ay: Başını tutamama, Baş parmağın avuç içinden çıkarılmaması Elin sert bir yumruk halinde tutulması
8 ay: Dönme ve oturma aktivitelerinin olmaması, El göz koordinasyonunun olmaması, Tekme atarken iki bacağı birden itme, Gövde kontrolünün yetersiz olmaması, Otururken bacakların birbirini çaprazlaması,
10 ay: Emeklemenin olmaması ya da her iki ayağın birden çekilerek, sıçrar tarzda emekleme Ayağa kalkmada zorluk İsmi ile çağrılınca tepki vermemesi Verilen yiyeceği almamsı veya ağzına götürememesi Ağızdan fazla salya akıtma
1 yaş: Tutunarak yürüyememesi Parmak ucuna basarak yürüme
Kısaca: 3 aylıkken başını tutamayan; 6 ay civarında oturamayan, 8. ayda dönemeyen, 18 aylıkken hala yürüyemeyen çocuk Hekim tarafından değerlendirilmeye alınmalıdır.
FİZYOTERAPİNİN YERİ FTR; Doğum sonrası dönemde başlar ve çocuğun yaşına,durumunun şiddetine ve aktivite,katılım düzeyine göre değişiklik gmsterir ; gerekli olduğu sürece uzun süre devam eder.
Fizyoterapist, Yeni motor ve becerilerin kazandırılmasında, çocuğun nasıl gelişim göstereceğini ve ne kadar ilerleyebileceğini, çocuğun özgüveninin nasıl teşvik edilebileceği konusunda aileye,öğretmenlere yardımcı olur. Çocuk için gereken hareket,pozisyon ve yardımcı cihaz kullanımında danışılacak ilk kişidir.
Fizyoterapi öncelikle çocuk daha sonra ailenin önceliklerine göre ve ilgilerine göre belirlenmelidir. Genel hedef çocuğun aktivitelerde günlük performansı ve katılımı geliştirmektir.
ERKEN DÖNEMDE FİZYOTERAPİNİN FAYDALARI Beyin nöroplastisitesi meydana gelebilir.(yani deforme olan sinirlerin yerine yeni sinirler filizlenebilir,tekrardan gelişim olabilir. Çocukların hızlı öğrenmesinden yola çıkılarak normal fonksiyonel hareketler kazanılır. Doğru pozisyon ve temas öğretilir. İleride oluşabilecek duyu algı gerilikleri ve kas-iskelet sistemi bozuklukları en aza indirilir.
Uygulamada Fizyoterapist Özel tutuş ve temas pozisyonları kullanır Çeşitli pozisyonlarda reaksiyonları açığa çıkarır Çocuğun fonksiyonel hareketleri günlük yaşamda kullanmasını sağlar Doğru postüral reaksiyonları açığa çıkarmak için aynı zamanda oturma ortezleri, sandalyeler, tabureler, pozisyonlama malzemeleri gibi ekipmanlardan yararlanır Doğru pozisyonların devamlılığı için gerekirse ortez kullanımını önerir
AİLE VE FİZYOTERAPİ Aile ekip çalışmasının en önemli parçasıdır. Aile ile profesyonellerin işbirliği çok önemli.
Anne-baba her zaman tedaviyi izlemeli ve gerekli durumlarda tedaviye bizzat katılmalıdır.
Aile aceleci davranmamalıdır ve çocuğa hareketler sırasında zaman tanımalıdır. Aile asla çocuğu pasifleştirmemelidir. Aile hareketleri günlük yaşamda da yaptırmalıdır ve tedaviye katkı koymalıdır. Aile tedavinin tamamlanması açısından anahtardır.
Aile Uygulama Programına Aktif Olarak Katılmalıdır Aileye pozisyonlama ve tutuş tekniklerinin doğru olarak öğretilmesi gerekir. Aile önerilen tüm pozisyonları anlamalıdır ve dinlemelidir. Ailenin terapiatik hedeflere uygun olan taşıma tekniklerini öğrenmesi gereklidir.
BAŞARI İÇİN Gerçekçi hedefler Önceliklerin belirlenmesi Pediatrik fizyoterapideki gelişmelerin takibi Multidisipliner (İntra-İnter Disipliner) yaklaşım