VATANDAŞLIK YIL SONU SEMİNERİ BALIKESİR YEDİİKLİM EĞİTİM KURUMLARI TEMEL HUKUK BİLGİSİ Sosyal Hayatı Düzenleyen Kurallar a) Yazısız Kurallar: Din Kuralları Ahlak Kuralları (Objektif Subjektif) Görgü Kuralları b) Yazılı Kurallar : Hukuk Kuralları - Hukuk kuralı haline gelmesi en yakın olan yazısız kurallar Ahlak Kuralları dır. - Din kuralları diğerlerinden farklı olarak değişmeyen bir özelliğe sahiptir. TEMEL HUKUK BİLGİSİ - Yazısız kuralların yaptırımı manevi, yazılı kuralların ise maddidir. - Yazısız kuralların uygulanmasında zorlayıcı bir kamu gücü yoktur. - Yazılı kuralların arkasında kamu gücü vardır. Zorlayıcıdır. - Bu nedenle toplum içinde düzeni sağlama konusunda yazılı kurallar daha etkilidir. HUKUK KURALLARI Yazılıdır Geneldir Soyuttur Süreklidir Maddi yaptırıma sahiptir. Kuralların uygulanmasında devletin zorlayıcı etkisi vardır. Hukuk Kurallarının Türleri a) Emredici Hukuk Kuralları (Yokluk- Geçersizlik) b) Yedek hukuk Kuralları Tamamlayıcı Hukuk Kuralları (Tarafların serbest iradeleriyle değiştirilebilen ) Yorumlayıcı Hukuk Kuralları c) Tanımlayıcı Hukuk Kuralları Hukuk Kurallarının Yaptırımları 1) Ceza 2) Cebri İcra (Zorla Yaptırma) 3) Tazminat (Zararın Karşılatılması) 4) Hükümsüzlük (Geçersizlik) Yokluk (Kurucu unsurlarda eksiklik ) Butlan (Mutlak Nispi) Tek Taraflı Bağlamazlık 5) İptal (İdare tarafından yapılan yanlış bir işlem ) 1
Farklı Hukuk Tanımları Pozitif (Müsbet-Dogmatik) Hukuk Yürürlükte olan yazılı ve yazısız tüm kuralları içine alır. Mevzu Hukuk : Yetkili makamlar tarafından konulan yazılı kuralları kapsar. İdeal Doğal Hukuk : Olması istenendir Tarihi Hukuk : İnsanların ihtiyaçlarını karşılayamayan yürürlükten kaldırılan hukuktur. Hukukun Bölümleri a) Kamu Hukuku : Anayasa hukuku İdare hukuku Ceza hukuku Vergi hukuku Devletler genel hukuku İş Hukuku Yargılama hukuku İcra-iflas hukuku Özel Hukuk 1) Medeni hukuk Aile hukuku Kişiler Hukuku Miras hukuku Eşya Hukuku Borçlar Hukuku İnsanlar arasındaki ilişkilerden ortaya çıkan en önemli en geniş kapsamlı özel hukuk dalıdır. Özel Hukuk 2) Ticaret hukuku Şirketler Hukuku Ticari İşlemler Hukuku Kıymetli Evrak Hukuku Deniz / Hava Ticaret Hukuku Sigorta Hukuku 3) Devletler Özel Hukuku: Vatandaşlık, Yabancılar ve Kanunlar İhtilafı Hukuku Hukukun Kaynakları 1) Asıl bağlayıcı Kaynaklar : a) Yazılı Kaynaklar : Anayasa Kanunlar KHK Uluslararası anlaşmalar Tüzükler Yönetmelikler Hukukun Kaynakları b) Yazısız Kaynaklar: Örf ve adet Hukuku 1) Yardımcı Kaynaklar : İçtihatlar Bilimsel görüşler NOT : Bunlardan yararlanmak zorunluluğu yoktur. Bağlayıcı olan sadece Yargıtay Büyük Genel Kurulunun içtihatı birleştirme kararlarıdır. 2
Hukuk Kurallarında Boşluk 1)Kanun Boşluğu (Yazılı ve Yazısız hiç hüküm yok) 1-a)Kural İçi Boşluk Gerçek Olmayan Kanun Boşluğu (Bilinçli bırakılmıştır.hakim takdir yetkisini kullanır) 1 -b) Kural Dışı Boşluk Gerçek Kanun Boşluğu ( Bilmeden istenmeden oluşan boşluktur) 2) Hukuk Boşluğu ( Yazılı ve Yazısız hiç hüküm yoktur.hakim hukuk yaratma yetkisini kullanır) HAK KAVRAMI Hak : Hukuk düzeninin kişilere sağladığı yetkidir. Hak sahibi olabilmek için kişi olmak gerekir. Hakların Kazanılması ( Subjektif iyiniyet) Aslen kazanma Devren kazanma Hakların Kullanılması : Dürüstlük ( Objektif iyiniyet) HAKLAR Hakların Korunması : Kural olarak dava açarak devlet eliyle korumadır. İstisnası ise kişinin kendisinin korumasıdır. Meşru müdafaa (Ani saldırı, saldırıyı durdurmak amacıyla yapılan savunma.sonucunda tazminat gerekmez) Zorunluluk (Zaruret Hali) ( Başkasının mallarına zarar verme.sonucunda tazminat gerekir) Kuvvet (Cebir) Kullanma (Devlete başvurma imkanı yok yada hakkın kaybolma teh.var.tazminat gerekmez) HAKLARIN TÜRLERİ 1) KAMUSAL HAKLAR : Kişisel haklar Sosyal ve ekonomik haklar Siyasi haklar 2) ÖZEL HAKLAR : Özel ilişkiler nedeniyle ortaya çıkan haklardır. Ülkemizde yaşayan yabancılarda bu haklardan faydalanır. Bunlara medeni haklar denir. ÖZEL HAKLARIN TÜRLERİ A. Nisbi Haklar B. Mutlak Haklar : Maddi mallar üzerinde ayni, maddi olmayan mallar üzerinde fikri C. Devredilebilen haklar : Mal varlığı hakları (Nafaka Oturma hakkı devredilemez) D. Devredilemeyen Haklar : Kişilik haklarıdır. ÖZEL HAKLARIN TÜRLERİ E. Yenilik doğuran haklar : Kurucu - Bozucu Değiştirici HAKLARIN KAYBEDİLMESİ : Kural olarak nasıl kazanılmışsa o şekilde kaybedilir. Hukuki Olay ( İrade Yok) Hukuki Fiil (Tek kişinin iradesi var) Hukuki İşlem ( Birden çok irade var) 3
KİŞİ ÖZELLİKLERİ Gerçek kişiliğin kazanılması Gerçek kişiliğin kaybedilmesi Ölüm Karine Gaiplik Gaiplik : Ölüm tehlikesi içinde kaybolma veya uzun süre haber alamama durumlarıdır. KİŞİLER Hak Ehliyeti: Kazanılma anı, tam ve sağlam doğum şartı ile anne karnında kazanılır. Tam doğum: Anne ve bebeğin tamamen birbirinden ayrılması. Sağlam doğum: bebeğin bir an için bile olsa nefes alıp vermesidir. Hak ehliyeti, hak sahibi olma, fiil ehliyeti ise sahip olunan hakları kullanabilmektir. KİŞİLER Fiil Ehliyeti : hukuki eylemleri, işlemleri gerçekleştirebilme yeterliliğidir. Şartları: Ayırt etme gücüne sahip olmak Ergin olmak Kısıtlı olmamak Fiil Ehliyeti Türleri Tam ehliyetliler Sınırlı Sınırlı ehliyetsizler Tam TÜZEL KİŞİLER Kişi toplulukları Mal toplulukları Kamu hukuku tüzel kişileri Özel hukuk tüzel kişileri TÜZEL KİŞİLİKLER Tüzel Kişiliğin Son bulması : a) İnfisah ( Dağılma) : Amacın gerçekleşmesi, sürenin dolması ile kendiliğinden sona erme b) Fesih( Dağıtılma) : Mahkeme kararı ile tüzel kişiliğin son bulmasıdır. NOT : Dernekler 7 kişi ile kurulur. Dernekler ve vakıflar ticaret yapamazlar. GENEL OLARAK DEVLET TEŞKİLATI Devletin Genel Tanımı: Devlet birbirlerine karmaşık bir ilişkiler sistemi ile bağlanmış tek tek insanların bir araya gelmişliğidir. Devlet: Bir örgüttür. Belli bir ülke üzerinde yerleşmiş zorlayıcı yetkiye sahip bir üstün iktidar tarafından yönetilen bir insan topluluğunun meydana getirdiği bir siyasal kuruluştur. Devletin Erkleri (Yetkileri); Yasama, Yürütme, Yargıdır. 4
DEVLET Devleti Oluşturan Unsurlar : Ulus Vatan Egemenlik ( İç ve dış) Devlet Biçimleri: 1) Tek yapılı Devletler 2) Karma yapılı devlatler DEVLETLER Tek Yapılı Devlet : Merkezci Tekli Devlet Yerinden Yönetimli Tekli Devlet Çok Uluslu/Bölgeli Tekli Devlet Karma Yapılı Devletler: Federal Devletler Konfederasyonlar Egemenliğin Kaynağına Göre Devletler a) Monarşi b) Oligarşi c) Teokrasi d) Aristokrasi e) Cumhuriyet II. TEMEL HAK VE ÖDEVLER 1. Kişinin hakları ve Ödevleri: Anayasanın bu başlığı altında yer alan hükümler bütün temel hak ve hürriyetleri ilgilendirmektedir. (Kişinin dokunulmazlığı, maddi manevi varlığı, kişi hürriyeti, özel hayatın gizliliği, din ve vicdan hürriyeti vb) 2-Sosyal ve Ekonomik Haklar, Ödevler: a-ailenin Korunması: Aile Türk toplumunun temelidir. (Any.Md.41/1) b-eğitim öğretim hakkı ve ödevi: Kimse Eğitim öğretim hakkından yoksun bırakılamaz.(any.md.42/1) c-kamu yararı: (Kıyılardan yararlanma, toprak mülkiyeti tarım, hayvancılık gibi üretim dallarında çalışanların korunması, devletleştirme) d-çalışma ve sözleşme hürriyeti: e-çalışma ile ilgili hükümler: (Çalışma hakkı ve ödevi, sendika kurma hakkı ve faaliyetleri) 3-Siyasi haklar ve ödevler: a-türk vatandaşlığı: Türk devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan herkes Türk tür (Any.Md.66), b-seçme seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakları. c-siyasi partilerle ilgili hükümler. d-kamu hizmetlerine girme hakkı. Hizmete girme: Her Türk kamu hizmetine girme hakkına sahiptir. Mal Bildirimi: Kamu hizmetine girenler mal bildiriminde bulunma zorundadır. (Anys.md.70) Vatan Hizmetleri: Vatan hizmeti her Türk ün hakkı ve ödevidir.(any.md. 72) e-vergi ödevi : Herkes kamu giderlerini karşılamak üzere, mali gücüne göre vergi vermekle yükümlüdür.(any.md.73/1) f-dilekçe hakkı : Vatandaşların kendileri ve kamu ile ilgili dilek ve şikayetleri ile ilgili dilekçe verme hakkına sahiptir.(any. Md. 74) 5
III.CUMHURİYETİN TEMEL ORGANLARI Hükümet Biçimleri Kuvvetler ayrılığı ilkesine uygun olarak Anayasamız devlet organlarını yasama, yürütme ve yargı olarak üç başlık altında düzenlemiştir. Yasama yetkisi Türk Milleti adına TBMM nindir. Bu Yetki devredilemez. Yürütme yetkisi ve görevi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu tarafından Anayasaya uygun olarak kullanılır ve yerine getirilir. Yargı yetkisi Türk Milleti adına Bağımsız mahkemelerce kullanılır. B) Kuvvetler Ayrılığı : Başkanlık sistemi Yarı Başkanlık Sistemi Parlamenter sistem Başkanlık sisteminde yürütme ve yasama organları birbirinin görevlerine son veremezken, parlamenter sistemde son verebilir. Başkanlık sisteminde bir kişi yasama ve yürütmede aynı anda görev alamazken, parlamenter sistemde alabilir. Başkanlık sisteminde yürütme tek yapılı iken, parlamenter sistemde iki kanatlıdır. ( Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu olarak) KANUNLAR Soyut Genel Yazılı Sürekli Maddi yaptırıma sahip hukuk kurallarıdır. KANUN ÖNERİSİ Kanun Tasarısı : Bakanlar Kurulu Kanun Teklifi : Milletvekilleri ÖZEL NİTELİKLİ KANUNLAR: Bütçe kanunu Kesin hesap kanunu Uluslar arası anlaşmalar. KANUNLARIN YARGISAL DENETİMİ : Anayasa Mahkemesi yapar. Başvuruyu: İktidar partisi grubu Ana Muhalefet Partisi grubu Milletvekilleri (110) Cumhurbaşkanı Anayasa Mahkemesi şekil ve esas bakımından inceler. Kanunların tümü Cumhurbaşkanının onayından geçmek ve Resmi Gazetede yayınlanmak zorundadır. Kanunla eşdeğer olan hukuk normları: a) Meclis iç tüzük maddeleri b) Uluslar arası anlaşmalar c) Kanun hükmünde kararnameler NOT : Uluslar arası anlaşmalar ve OHAL zamanındaki KHK lerin iptali Anayasa Mahkemesinden istenemez. KANUNLA YAPILAN İŞLEMLER Bütçeyi kabul etmek Kesin hesap kanunu çıkarmak Uluslararası anlaşmalar Bakanlıkların kurulması ve kaldırılması KHK için Bakanlar kuruluna yetki vermek Genel ve özel af ilan etmek Para basılmasına karar vermek İl İlçe Büyükşehir Belediyelerin kurulması 6
PARLAMENTO KARARLARI İÇ TÜZÜK KARARLARI MECLİS BAŞKANI SEÇİMİ SAVAŞ İLANI ARA VERME KARARI ARA SEÇİM KARARI SEÇİMLERİN ERTELENMESİ SEÇİMLERİN YENİLENMESİ N0T: Parlamento kararları Cumhurbaşkanının onayından geçmez, Anayasaya aykırılık nedeniyle dava açılmaz. Ancak; İç tüzük değişiklikleri Milletvekillerinin dokunulmazlıklarının kaldırılması ve vekilliğin düşmesi ve TBMM İç Tüzük değişikliklerinin iptaline karşı Anayasa mahkemesinde dava açılabilir. NOT : Kanunla yapılan tüm işlemler ile ilgili olarak yeterli sayıda milletvekili ve cumhurbaşkanının isteği ile Anayasa Mahkemesine iptal davası açılabilir. Uluslar arası anlaşmalar ve OHAL zamanında çıkarılan KHK ile ilgili olarak Anayasa Mahkemesine başvuru yapılmaz. SEÇİMLERİN YENİLENMESİ TBMM İSTEDİĞİ ANDA CUMHURBAŞKANI 45 GÜNLÜK ŞARTIN GERÇEKLEŞMESİ İLE SEÇİMLERİN ERTELENMESİ SEÇİMLERİN ERTELENMESİNE SADECE MECLİS KARAR VERİR. 1 YIL ERTELENİR. ŞARTLAR DEĞİŞMEZSE TEKRAR ERTELENME KARARI VERİLEBİLİR. ARA SEÇİMLER BİR DÖNEMİNDE BİR KEZ ARA SEÇİM YAPILIR. ARA SEÇİMLER GENEL SEÇİMLERİN YAPILMASINDAN 30 AY GEÇTİKTEN SONRA YAPILIR. GENEL SEÇİMLERE BİR YIL KALA ARA SEÇİM YAPILMAZ. ANCAK: TOPLAM MİLLETVEKİLLERİNİN % 5 İ AZALIRSA BİRİNCİ KURAL İŞLEMEZ. BİR BÖLGEDE HİÇ MİLLETVEKİLİ KALMAZSA HİÇBİR KURAL İŞLEMEZ. MECLİSİN ÇALIŞMA DÜZENİ BAŞKANLIK DİVANI: MECLİS BAŞKANI MECLİS BAŞKANVEKİLİ İDARE AMİRLERİ KATİP ÜYELER BAŞKANLIK DİVANI SEÇİMLERİ: 2 DEFA SEÇİM YAPILIR. 2+ DÖNEMİ SONUNA KADAR ( 2010 DEĞ.) 7
BAŞKANLIK DİVANI NOT: Meclis başkanı tarafsızlık gereği hiçbir zaman oy kullanamaz. Ayrıca partisi ile ilişiği kesilmemesine karşın parti toplantılarına katılamaz. Başkanvekili ise, sadece başkanlık ettiği zaman oy kullanamaz. BAŞKANLIK SEÇİMİ 5 GÜN İÇİNDE BİTİRİLİR. MECLİS BAŞKANININ GÖREVLERİ CUMHURBAŞKANINA VEKALET ETMEK. MECLİSİ TOPLANTIYA ÇAĞIRMAK MECLİSE BAŞKANLIK ETMEK MECLİSTE İDARİ İŞLEMLERİ YÜRÜTME İLK İKİ TUR 2/3 ÇOĞUNLUK, 3. TUR SALT ÇOĞUNLUK, 4. OY ÇOKLUĞU SİYASİ PARTİ GRUPLARI BAŞKANLIK İÇİN ADAY GÖSTEREMEZLER. MECLİSİN TOPLANMA YÖNTEMİ Meclis her yıl 1 Ekimde kendiliğinden toplanır. Toplam 3 ay tatil yapar. 3 ay tatil dışında 15 gün ara verebilir ARA VERME VE TATİL SIRASINDA MECLİSİN TOPLANTIYA ÇAĞRILMASI Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan, Bakanlar Kurulunun isteği ile Cumhurbaşkanı tarafından Meclis Başkanı doğrudan Milletvekillerinin 1/5 isteği ile Meclis Başkanı tarafından TOPLANTI YETER SAYISI Milletvekillerinin 1/3 (184) katılımıyla. GİZLİ OYLAMA İLE YAPILAN İŞLEMLER 1. Anayasa değişiklikleri 3/5 2. Af ilanı 3/5 3. Gensoru 276 4. Cumhurbaşkanının vatana ih. Yarg. 3/4 Anayasa değişiklikleri Meclis başkanlığı seçimi Meclis soruşturması açılması Yüce divan oylaması. Üyelikle bağdaşmayan işlerde ısrar ettiği için Milletvekilinin oylamasında KARAR YETER SAYISI Aksi Anayasada belirtilmediği sürece toplantıya katılanların salt çoğunluğu ile karar alır. Bu sayı hiçbir zaman 139 vekilden daha az olamaz. 8
MECLİSİN GÖREVLERİ Savaş ilanına karar vermek. KHK için Bakanlar Kuruluna yetki vermek. Genel ve özel af ilanına karar vermek. Kanun çıkarmak, değiştirmek ve kaldırmak Uluslar arası anlaşmaları uygun bulmak. Para basılmasına karar vermek. Hükümeti denetlemek. Bütçe ve kesin hesap kanunu tasarılarını görüşmek ve kabul etmek. RTÜK üyelerini seçmek TSK nın kullanılmasına karar vermek. Sayıştay üyelerini seçmek. Kalkınma planlarını onaylamak. Kamu Başdenetçisini seçmek. (2010 Değ.) Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek. (2010 Değ) MECLİSİN HÜKÜMETİ DENETLEME YOLLARI SORU GENEL GÖRÜŞME MECLİS ARAŞTIRMASI MECLİS SORUŞTURMASI (Siyasi ve Cezai Sorumluluk) Gensoru (Siyasi Sorumluluk) M İ L L E T V E K İ L L E R İ MİLLETVEKİLİ SEÇİLEBİLME ŞARTLARI T.C Vatandaşı olmak 25 yaşını doldurmuş olmak. En az İlkokul mezunu olmak. Kısıtlı olmamak. Askerliğini yapmış olmak. Kamu hizmetinden yasaklı olmamak Yüz kızartıcı suçlar ile devlete karşı işlenmiş suçlardan hüküm giyenler affa uğrasalar bile vekil olamazlar. Taksirli suçlar hariç, 1 yıl veya daha fazla hüküm giymemiş olmak. GÖREVLERİNDEN ÇEKİLMEDEN ADAY OLAMAYACAKLAR YÖK üyeleri TSK mensupları Yüksek yargı üyeleri Hakim ve Savcılar Memurlar Beld. Başkanları, Meclis üyeleri, İlçe başkanları UYUMSUZLUĞU Milletvekillerinin yapması yasak olan işlerdir. SORUMSUZLUĞU Mutlak dokunulmazlık. Vekillerin, vekillikleri bittikten sonrada vekilliği sırasındaki meclisteki söylemlerinden sorumlu olmamasıdır DOKUNULMAZLIĞI Nisbi dokunulmazlık Seçimden önce yada sonra bir suç işlediği ileri sürülen bir milletvekilinin meclis kararı olmadan sorgulanaması ve tutuklanamamasıdır. İSTİSNASI: Suçüstü hali (ağır Cezalık) Soruşturmasına seçimden önce başlanmak şartıyla devletin ülkesi ve milletiyle bölünmezliğine yönelik suçlar. 9
MİLLETVEKİLLİĞİNİN DÜŞMESİ S İ Y A S İ P A R T İ L E R : İstifa 1 ay içinde 5 defa özürsüz toplantılara katılmamak. Milletvekiliği ile bağdaşmayan işlerde ısrar. Bu üç durumda meclis kararıyla Kesin hüküm giyildiğinde ve kısıtlanma durumlarında mahkeme kararı meclise bildirildiğinde.. 2010 Anayasa değişikliği ile partisinin kapatılmasına neden olan milletvekilinin vekilliğinin düşmesi durumu kaldırılmıştır. 30 gerçek kişi ile kurulurlar. Üye olma yaşı 18 dir. Önceden izin almadan kurulurlar. Mecliste grup kurabilmeleri için en az 20 mv. Gerekir. Siyasi partiler yabancı uyruklu kişilerden, yabancı kuruluşlardan ve ülkelerden yardım alamazlar. Kapatılma davalarına ANAYASA MAHKEMESİ bakar.bu davayı açan kişi Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısıdır. Memurlar- yargı mensupları-lise öğrencileri- TSK mensupları siyasi partilere üye olamazlar. YÜRÜTME FONKSİYONU 1982 ANAYASASINA YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ: Cumhurbaşkanlığı kararnamesi Kanun Hükmünde kararnameler Tüzükler Yönetmelikler KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER Olağan dönemde Meclisin verdiği yetkiyle Bakanlar kurulu tarafından çıkarılır. İlk kez 1961 Anayasasını 71 değişikliği ile gelmiştir. Çıkarıldıkları gün Resmi Gazetede yayımlanır ve ardından TBMM ye sunulur. Aynı gün meclise gelmezse yürürlükten kalkarlar. KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELER Sosyal ve ekonomik haklarla ilgili düzenleme yapılabilir. Bütçede değişiklik yapılamaz. OHAL ve SIKIYÖNETİM döneminde KHK ler cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır. Meclisten yetki alınmaz. Temel çekirdek haklar dışında tüm konularda düzenleme yapılabilir. İptali için Anayasa Mahkemesine başvurulamaz TÜZÜKLER TÜZÜKLER : Danıştay incelemesinden geçer. Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır. İptali için danıştaya başvurulur. CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ: İlk kez 1982 Anayasası ile getirilmiştir. Cumhurbaşkanının tek başına yapacağı işlemlerdir. Yargı yolu kapalıdır. 10
YÖNETMELİKLER YÖNETMELİKLER : Başbakanlık, bakanlıklar ve Kamu Tüzel Kişilikleri tarafından çıkarılır. Her yönetmelik RG de yayınlanmaz. Yayınlandıkları gün yürürlüğe girerler. Yurt çapında iptaline Danıştay bakar CUMHURBAŞKANI T.C vatandaşı olmak. 40 yaş Yüksek öğrenim 2007 değişikliği ile halk tarafından seçilir. Görev süresi 5 yıldır. Bir kişi en fazla 2 kez seçilebilir. Milletvekili olma zorunluluğu yoktur. Seçimler görev süresinin bitmesinden 60 gün önce yapılır. İlk tur salt çoğunluk, 2. tur oy çokluğu. Toplam 20 milletvekili ve siyasi parti grupları meclis içinden ve dışından aday gösterebilirler. Ayrıca son seçimde toplam oyları %10 ve üzerinde olan partiler de aday gösterebilir. Cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa partisiyle ilişiği kesilir, milletvekilliği düşer. CUMHURBAŞKANININ GÖREVLERİ Yasama Görevleri: Seçimlerin yenilenmesi. Meclisin açılış konuşmasını yapmak Kanunları onaylamak, veto etmek ve yayımlamak Anayasa mahkemesine iptal davası açmak. Anayasa değişikliklerini referanduma götürmek. Meclisi toplantıya çağırmak CUMHURBAŞKANININ GÖREVLERİ Yürütme Görevleri Başbakanı ve bakanları atamak. Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek. G.Kurmay başkanını atamak. Uluslarası anlaşmaları onaylamak Rektörleri, YÖK üyelerini, DDK üyelerini seçmek. Mahkumları affetmek TSK nın kullanılmasına karar vermek. Kararnameleri imzalamak Elçileri göndermek MGK yı toplantıya çağırmak ve başkanlık etmek CUMHURBAŞKANININ GÖREVLERİ Yargı Görevleri Anayasa Mahkemesi üyelerini seçmek Danıştay üyelerini seçmek Askeri Yargıtay ve idare Mahkemesi üyelerini seçmek. HSYK üyelerini. Yargıtay Cum. Başsavcı ve vekilini seçmek Sorumluluk ve Sorumsuzluk Hali Cumhurbaşkanının tek başına yapabileceği işlemler (Bunlara yargı yolu kapalıdır) dışındaki bütün kararları Başbakan ve ilgili bakanlarca imzalanır. Buna karşı imza kuralı denir. Cumhurbaşkanının siyasi sorumluluğu olmamasına karşın, cezai sorumluluğu vardır. Vatana ihanetten yüce divanda yargılanabilmesi için MV 1/3 teklif ve 3/4 kabul ile olabilir. 11
BAKANLAR KURULU Bakanlar Kurulu ve başbakandan oluşur. Yürütmenin sorumlu olan kanadıdır. Başbakan Cumhurbaşkanı tarafından TBMM üyeleri arasından atanır. Bakanlar ise, Milletvekili yada dışarıdan başbakan tarafından seçilip, Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Başbakanın önerisi ile Cumhurbaşkanı tarafından görevlerine son verilir. Bakanlar Kurulu Cumhurbaşkanı tarafından atandıkları anda göreve başlarlar BAKANLAR KURULU Bir hafta içinde güvenoylamasının yapılması gerekir. Bakanlar kendi bakanlığı dışında Başbakan karşı da sorumludurlar. Dışarıdan atanan bakanlar Milletvekillerinin sahip olduğu tüm haklara sahip olurlar. Ancak mecliste oy kullanamazlar. Bakanlıkların kurulması kaldırılması kanunla olur. Herhangi bir nedenle boşalan bakanlığa 15 gün içinde atama yapılır. Bir bakana bir diğer bakan vekalet edebilir. BAKANLARIN SORUMLULUĞU Siyasi Sorumlulukları: Meclis tarafından görevlerine son verilebilmesidir. (Güven oylaması) Kolektif ve bireysel sorumluluk Cezai Sorumluluk: Meclis soruşturması ile Yüce Divan yargılaması. BAKANLAR KURULUNUN GÖREVLERİ Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanarak OHAL ve Sıkıyönetim ilan etmek. KHK çıkarmak. Ülkeyi yönetmek Kanun tasarısı hazırlamak Milli güvenliğin sağlanmasını ve TSK nın hazır olmasını sağlamak Tüzük çıkarmak Genelkurmay Başkanını Cumhurbaşkanına önermek OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ Olağanüstü Hal : Ekonomik bunalım Doğal afet Salgın hastalıklar Yaygın şiddet olayları Durumlarında Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu yurdun tamamında yada bir bölgede 6 ayı geçmemek üzere OHAL ilan eder. SIKIYÖNETİM Savaş hali yada savaşı gerektirecek bir durum Ayaklanma- İsyan- Toplu kalkışma Vahim şiddet olayları Durumlarında Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından MGK nın da görüşü alınarak 6 aylığına ilan edilir. 12
GENEL SONUÇLAR OHAL ve Sıkıyönetim ilan etme yetkisi Cumhurbaşkanının başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna aittir. 6 ayı geçmemek üzere ilan edilir. Ohal ve Sıkıyönetimin süresini uzatma yetkisi 4 er ayı geçmemek suretiyle Meclise aittir. 4 aylık süre Savaş durumunda geçerli değildir. Sıkıyönetimde güvenlik işleri sıkıyönetim komutanından sorulur. OHAL de güvenlik sivil makamlardadır. Polis ve jandarmaya aittir. YARGI YARGI ANAYASA MAHKEMESİ (17 ASİL ÜYE) Cumhurbaşkanı (14 Üye Seçer) TBMM (3 Üye Seçer) 3 üyeyi Yargıtay dan - 2 Üyeyi Sayıştay dan 2 üyeyi Danıştay dan - 1 Üyeyi Baro başkanlarının 1 üyeyi Askeri Yargıtay dan aday göstereceği serbest 1 üyeyi AYİM den avukatlar arasından seçer 3 üyeyi YÖK ün aday gösterdiği öğretim üyeleri arasından 4 üyeyi, eski Anayasa Mah. raportörleri, 1.sınıf hakim ve savcılar, yüksek kademe memurlar arasından seçer GÖREVLERİ Anayasa değişikliklerini şekil yönünden inceler. Bunun için Cumhurbaşkanı ve Milletvekillerinin 1/5 nin başvurması gerekir. Kararı 2/3 çoğunluk ile verir. (10 gün içinde baş.) Kanunları, KHK ve TBMM iç tüzüğünü hem şekil hemde içerik yönünden inceler. Bunun için Cumhurbaşkanı, 1/5 MV, İktidar ve Ana muhalefet Partisi parti gruplarının başvuru yapması gerekir. (60 gün içinde başvuru) GÖREVLERİ Soyut Norm denetimi (İptal davası): Bazı organların doğrudan iptali için açılan davalardır. Somut Norm denetimi : Kanun yada KHK lerin Mahkemeler tarafından Anayasaya aykırılık iddiası ile iptalinin istemidir. A. Mahkemesi 5 ay içinde karar vermek zorundadır. GÖREVLERİ Parlamento kararları ( İç tüzük, dokunulmazlığın kaldırılması, Milletvekilliğinin düşmesi hariç), OHAL zamanındaki KHK ve Uluslarası anlaşmalar ile ilgili olan konulara bakmaz. Yüce Divan sıfatı ile Cumhurbaşkanı, Başbakan, Bakanlar, Yüksek Mahkemelerin üyeleri ile 2010 değişikliğinden sonra Meclis başkanı, G. Kurmay Başkanı ve Kuvvet Komutanlarını yargılar. Anayasa Mahkemesi kararları geriye yürümez ve kesindir. Yüce Divan kararları hakkında yeniden Genel Kurula itiraz edilebilir. ( 2010 ) 13
DİĞER GÖREVLERİ Siyasi partilerin kapatılması davaları Partilerin mali denetimi Milletvekillerinin yasama dokunulmazlığının kaldırılması ve vekilliğin düşmesi davaları Uyuşmazlık mahkemesine başkan seçmek Bireysel başvuruları karara bağlamak (2010) Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru 2010 Anayasa değişikliği ile getirilmiştir. Başvuru sadece temel hak ve hürriyetlerin Kamu gücü tarafından ihlal edildiği durumlarda yapılabilecektir. YARGI DANIŞTAY : Üylerinin ¼ Cumhurbaşkanı, gerisi HSYK tarafından seçilir. Danışma organı ve yüksek mahkemedir. Tüzüklerin incelemesini yapar. YARGITAY : Üyelerini HSYK, Başsavcı ve Vekilini Cumhurbaşkanı seçer. Askeri Yargıtay ve AYİM üyeleri Cumhurbaşkanı tarafından seçilir. 14