Fotovolatik Sektörü Değer Zinciri ve Türkiye

Fotovolatik Sektörü Değer Zinciri ve Türkiye Prof Dr. Şener OKTİK Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği Başkanı Şişecam, Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Başkanı (seoktik@sisecam.com

Fotovoltaik Sektöründe Üretim Kapasite ve Yıllık FVGS Kurulumu Değişimi (MWp) 2003-2012 IEA PVPS Report A Snapshot of Global PV 1992-2012, Report IEA-PVPS T1-22:2013 2

Fotovoltaik Göze ve Modül Üretimini Ülkelere Dağılımının Değişimi 2008-2012 Seçilmiş Ülkelerde Göze Üretimi (2008-2012 2012 Göze Üretiminin Ülkelere Dağılımı 2012 Modül Üretiminin Ülkelere Dağılımı IEA PVPS Report A Snapshot of Global PV 1992-2013, Report IEA-PVPS T1-22:2013 3

2014 Dünya Fotovoltaik Değer Zincirinde Modül Üretim Kapasitesi Silisyum Kristal Dilim Tabanlı Güneş Gözeleri ile Modül Üretim Kapasitesi ; ~57 GWp/yıl İnce Film Güneş Gözeleri ile Modül Üretim Kapasitesi; ~6 GWp/yıl Dünya Toplam Fotovoltaik Modül Üretim Kapasitesi: ~63 GWp/yıl International Technology Roadmap for Photovoltaic (ITRPV) 2013 Results Revision 1, 24 March 2014 4

Dünyadaki Fotovoltaik Yıllık FVGS Kurulum (MW) Gelişimi (1992-2013) 2013 FVGS Pazarı Silisyum Kristal Dilim Tabanlı Modül ~ %90 İnce Film Modül ~%10 ISBN 978-3-906042-19-0 A Snapshot of Global PV 1992-2013 5

Dünyadaki Fotovoltaik ToplamKurulu Güç (MW) Gelişiminin Bölgesel Dağılımı (1992-2013) ISBN 978-3-906042-19-0 A Snapshot of Global PV 1992-2013 6

Fotovoltaik Güç Sistemlerinde Yıllık Kurulum ve Toplam Kurulumda ilk 10 Ülke 2013 FVGS KURULUMLARI GW TOPLAM FVGS KAPASİTESİ GW 1 China 11,3 Germany 35,5 2 Japan 6,9 China 18,3 3 USA 4,75 Italy 17,6 4 Germany 3,304 Japan** 13,5 5 Italy 1,461 USA 12,0 6 India* 1,115 Spain** 5,1 7 Romania* 1,1 France 4,632 8 Greece* 1,043 Australia 3,255 9 UK 1,0 Belgium 2,983 10 Australia 0,848 UK 2,9 9 ÜLKEDE YILLIK GW KURULUMU 17 ÜLKEDE TOPLAM GW VE ÜSTÜ KAPASİTE ISBN 978-3-906042-19-0 A Snapshot of Global PV 1992-2013 7

ÜLKELER Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği 2013 Fotovoltaik Sektörü ve Seçilmiş Ülkelerde Faaliyetler 2013 SONUNDA TOPLAM KAPASİTE MW 2013 YILINDA YENİ KURULUMLAR MW ÜLKELER 2013 SONUNDA TOPLAM KAPASİTE MW 2013 YILINDA YENİ KURULUMLAR MW Australia 3255 848 Portugal 284 60 Austria 580 220 Spain 4804 152 Belgium 2983 215 Sweden 43 19 Canada 1284 468 Switzerland 740 300 China 18300 11300 Thailand 704 317 Denmark 532 153 Turkey 8 6 France 4632 613 UK 2900 1000 Germany 35500 3304 USA 12020 4750 Israel 420 183 Italy 17600 1461 Bulgaria 1020 10 Japan 13643 6900 Czech Republic 2100 88 Korea 1467 442 Greece 2600 1043 Malaysia 73 42 India 2200 1115 Mexico 100 45 Romania 1100 1100 Netherlands 650 255 Slovakia 484 0 Norway 11 0 Taiwan 400 170 Portugal 284 60 Ukraine 650 280 Data related to IEA-PVPS non-member countries have been delivered by the European Photovoltaic Industry Association (EPIA) and the Solar Energy Industry Association (SEIA from the USA). ISBN 978-3-906042-19-0 A Snapshot of Global PV 1992-2013 8

2013, Fotovoltaik Sektörünüde Dünya Ölçeğinde Önemli Göstergeler Toplam Kurulum ~37 GW ( Son iki yıl kurulumları ~29 GW) (Raporlanmayan kurulumlarla 2013 FVGS Kurulumunun 38 GW üstüne çıkacağı öngörülmekte) 9 Ülkede yıllık FVGS kurulumu 1 GW ve üstünde gerçekleşti 17 Ülkede toplam FVGS güç kapasitesi 1 GW üzerine çıktı Avrupa 2003 yılından buyana sürdüğü «yıllık FVGS kurulum» liderliğini kaybetti Asya FVGS pazarı %170 büyüdü %59 payla Dünya liderliğe çıktı Çin en yüksek FVGS kurulumu gerçekleştirdi ~11.3 GW Avrupa Pazarı %40 küçüldü 2013 toplam kurulum 10GW 2011(22 GW); 2012 (17 GW) 2013 Almanya kurulum Avrupa 1. ve Dünyada 4. 3.3GW (2012, 7GW: 2011: 9GW) Fotovoltaik Güç Santrallerinde Üretilen Elektrik Enerjisin Toplamdaki Payı; Avrupa %3 (yüksek puantlarda %6) Dünya 0.85% ( 2014 öngörüsü %1) 9

Silisyum Kristal Dilim Tabanlı Güneş Gözesi ve Modül verimlilikleri Daha yüksek verimlilikte modüller piyasada olmakla birlikte bunlar anahtar teslimi satılmayan teknolojilerin ürünü olup oldukça yüksek fiyatlarla pazarlanmaktadır! Teknoloji Tekkristalli silisyum Çok kristalli silisyum * Göze verimliliği(%) 20-25 15-20 * Modül verimliliği(%) 17-22 14-17

İnce Film Güneş Gözeleri ve Modüller Teknoloji İnce Film Amorf Silisyum Kadmiyum Tellür (CdTe) Bakır İndiyum Galyum Selenyum, CIGS Amorf /mikrokristal Silisyum Göze Verimliliği (%) 12 19.6 20.8 16 Modül Verimliliği 6-8 13.5 14.6 12 Standart Test Koşulları: 25 o C de 1000W/m 2 Güneş ışınım şiddeti ve hava kütlesi:1,5

Çok Kristalli Silisyum, Tek Kristalli Silisyum Dilim, Göze ve Modül için Fiyat Değişimleri* (Göze verimliliği %17. 3 ve gücü (STD) 4.21 Wp) *A. Gerlach, Data compilation from: i) Bloomberg New Energy Finance https://surveys. bnef.com/, ii) Energy Trend http://pv.energytrend.com, iii) Photon Consulting The Wall www.photonconsulting.com/thewall/, and iv) PV Insights www.pvinsights.com, Hanwha Q.Cells GmbH, Bitterfel-Wolfen, Germany, 2014 International Technology Roadmap for Photovoltaic (ITRPV) 2013 Results Revision 1, 24 March 2014 12

PV Sektörü Değer Zincirinde Birinci Sınıf Üretim Tesislerinde 2009-2015 Maliyet Değişimi (Çin Üretimi Silisyum Kristal Dilim Tabanlı Güneş Gözesi ve Modül) 5 yıllık Değişim Silisyum %81 Ingot /Dilim Göze /Hücre Modül Üretim %65 %50 %48 Toplam %67 Greetech Media 2/2013 13

Dünyadaki Birikimli Modül Üretiminin Fonksiyonu olarak Modül Fiyatları Öğrenme Eğrisi Modül Sektörü Yeniden Öğreniyor! Uluslararası Fotovoltaik Yol Haritası (2014): Fotovoltaik sektöründeki son yıllardaki türbülansın ardından Fotovoltaik Endütrisi yeniden 2013 132GWp öğrenmeye başlamıştır Fiyatlardaki yeni eğilimle birlikte yakın gelecekte ulaşacak düzeylerde Fotovoltaik Güç Sistemleri konvansiyonel ve ve diğer temiz ve tükenmez enerji teknolojilerine önemli bir rakip olacaktır International Technology Roadmap for Photovoltaic (ITRPV) 2013 Results Revision 1, 24 March 2014 14

Fotovoltaik Güç Sistemleri için Modül Dışındaki diğer Bileşenlerin Maliyetlerinin Avrupa ve ABD ve Asya da Gelecek On Yıl İçin Değişim Öngörüleri Avrupa ve Kuzey Amerika Sistem Fiyatı Asya Ülkeleri Tahmini Fiyat Ortalaması ve Öngörü 2013 ~1.40 $/Wp 2024 ~0.82 $/Wp International Technology Roadmap for Photovoltaic (ITRPV) 2013 Results Revision 1, 24 March 2014 15

FVGS Maliyetlerine Göre Güneş Radyosyonunun Fonksiyonu Olarak LCOE ($/kw-saat) (Kabuller; %20 Öz Sermaye, %5 Faizle 20 yıllığına %80 Kredi, %2 Enflasyon ve 25 Sistem Ömrü) OPEX Yıllık MWp Başına Bakım: 15 000$ Sigorta: 3 000$ Ticari ve teknik İşletim: 3 000$ Diğer Giderler : 3 000$ Toplam : 25 000$ Enflasyon %1.5 USD bazında LCOE Hesaplama : http://www.nrel.gov/analysis/tech_lcoe.html International Technology Roadmap for Photovoltaic (ITRPV) 2013 Results Revision 1, 24 March 2014 16

Dünya Toplam FVGS Kurulumu (MWp) 2003-2013 Gerçekleşen ve 2014-2017 Öngörü 2013 Toplam Kapasite 132GW 2014 ~177GW Global Market Outlook For Photovoltaics 2013-2017 17

2013 PV Kurulu Güç. : ~132 000 MWp (Dünyada Toplam Tüketilen Elektrik Enerjisine PV katkısı ~0.85% ) 15 Ülke %1 in Üzerinde ISBN 978-3-906042-19-0 A Snapshot of Global PV 1992-2013 18

Dünya Fotovoltaik Değer Zincirinde Üretim Kapasitesi ve Yıllık FVGS Kurulumları (MW) Değişimi 2013 Toplam Kurulum ~38GW 2014 ~45GW 2010-2012 Küresel modül üretim kapasitesi yıllık fotovoltaik sistem kurulumunun % 150-230 üstünde Yakın gelecek; Fotovoltaik değer zincirindeki arz fazlası sektördeki fiyatlandırmaları ve bütün şirketleri etkilemeye devam edecek Arz talep dengesizliği fotovoltaik pazarın gelişiminde en önemli parametre olmaya devam edecek Global Market Outlook For Photovoltaics 2013-2017 19

Birncil Enerji &Türkiye 2012 Toplam Yerli Enerji Üretimi /Toplam Enerji Tüketimi ~ 28% Turkiye Enerji İthali ; %91 Petrol 11 Ülke (%51 Iran Petrolü) %98 Gaz 5 Ülke (% 55 Rus Gazı 2011 den 2012 ye Enerji İthal Maliyet artışı 12.3% 2012 Enerji İthali $60 Milyar 2023(Tahmin) $120 Milyar 2012 ~120 MTEP Doğal Gaz %32, Kömür %31, Petrol%26, Hidrolik %4, Yenilenebilir (Hidrolik Hariç) %7

2012 Birincil Enerji Tüketimimiz ~120 Mtep (~ 1396 Milyar kw-saat) Birincil Enerji &Türkiye Birincil Enerji Tüketiminin Sektörlere Göre Dağılımı 2012 2023 Birincil Enerji 120 Mtep 218 Mtep Doğal Gaz %32 %37 Kömür %31 %23 Petrol %26 %26 Hidrolik %4 %4 Yenilenebilir(Hidrolik Hariç) %7 %6 Nükleer - %4 21

2013 Dünya Toplam Kurulu Güç ~6 500 GW Enerji & Dünya & Türkiye 2013 Temiz ve Tükenmez Enerjiler hidrolik, rüzgar, güneş enerjisi, jeotermal, biyoenerji ve okyanus (dalga) enerjisi ) Toplam güç: 1 702 GW Baz Elektrik Santralları (Sürekli Güç) 1 239 GW hidrolik jeotermal biyo-enerji 1 138 GW 12 GW 89 GW Değişken Güç Teknolojileri (DGT) toplam Güç: karada kurulu (onshore) rüzgar santralları deniz üstünde kurulu (offshore) rüzgar santralları fotovoltaik güneş santralları yoğunlaştırılmış güneş santralları dalga enerji santralları 463 GW 320 GW 8 GW 130 GW 4 GW 1 GW M. Lippert SAFT 22

Değişken Güç Teknolojilerinin Sisteme Katılması 2012, Rüzgar ve Fotovoltaik Değişken Güç Teknolojileri ile Üretilen Elektrik Enerjisinin Toplam Yıllık Elektrik Enerjisi Üretimindeki Payı M. Lippert SAFT 23

Değişken Güç Teknolojilerinin Sisteme Katılması Güneş +Rüzgar ~%60 1-3 Ekim 2013 Almanya Rüzgar (~33GW) ve Güneş (~35GW) Enerjisinin Kurulu Güce katkı oranları 17 Temmuz 2013 Türkiye Saatlik Enerji Karışımı 2700 MW Rüzgar Enerjisinin Kurulu Gücünün Katkısı M. Lippert Mehmet Biçer, EUAŞ Genel Müdür Yardımcısı, SOLAR TECH TURKEY 2014,Istanbul, January 27 GENSED, Bayar Caddesi No:84 K:4 D:8 Kozyatağı-İstanbul, Tel:0216 SAFT 455 3500 Fax: 0216 455 1671 Web:www.gensed.org, E-mail: info@gensed.org 24

Değişken Güç Teknolojilerinin Sisteme Katılması Rüzgar ve Fotovoltaik Değişken Güç Teknolojileri ile Üretilen Elektrik Enerjisinin Toplam Yıllık Elektrik Enerjisi Üretimindeki Payı ve 2012-2018 Arası Öngörülen Büyüme (IEA) M. Lippert SAFT 25

Türkiye Elektrik Üretimi Kurulu Güç ve Değişimi 883 Elektrik Üretim Santrali (2013) Hidrolik 466 Doğal Gaz+ LNG 215 Kömür 27 Sıvı Yakıt 22 Rüzgar 70 Jeotermal 13 Diğer Temiz ve Tükenmez Kaynaklar 38 2013 ~64 000MW Elektrik Enerjisi &Türkiye Çoklu Yakıtlar(Katı +Sıvı) 8 Çoklu Yakıtlar ( Sıvı+Gaz) 44 26

2013, 222 Yeni Santral ve 6 986 MW Yeni Kapasite Yakıt Tipi Kurlu Güç (MW) Fosil Yakıtlara Dayalı Konvansiyonel Termal Teknolojiler ~%52,2 Doğal Gaz 3585,598 51,100 44 Kömür/Doğalgaz 37,000 0,005 1 Doğalgaz/Petrol 24,580 0,003 1 Biyogaz/Doğalgaz 0,965 -- 2 Atık-Termal 42,465 0,006 4 TOPLAM 3690,608 ~%51,2 52 Hidrolik 2613,359 %37,400 Temiz ve Tükenmez Kaynaklar ~%47,8 Rüzgar 498,100 %7.100 41 Jeotermal 148,620 Biyogaz 6,036 3 ~%3.30 Biyogaz/Atık 12,735 3 Biyogaz/Atıkgazı 13,256 4 Biyokütle 3,621 2 Santral Sayısı TOPLAM 3295,727 ~%47,8 170 GENEL TOPLAM 6986,335 222 112 5 ETKB, 2014 27

2013 Kurulu Gücün Kaynaklara Dağılımı ~64GW / 2013 Tüketilen Elektrik Enerjisinin Kaynaklara Dağılımı ~239 TWh Fosil Yakıtlara Dayalı Konvansiyon el Termal Teknolojiler ~60% Temiz ve Tükenmez Kaynaklar ~%40 2014 Ocak Güncelleme MW ~% Doğal Gaz +LNG 20 269,9 31,65 Kok+Linyit 8 515,2 13,30 İthal Kömür 3 912,6 06,11 Çok Yakıtlı Santraller 5 041,6 07,87 Sıvı Yakıtlar(Fueloil, Dizel,Asfaltit, Nafta 708,3 01,11 Büyük ve Küçük Hidrolik 22 281,1 34,80 Rüzgar 2 759,6 4,31 Jeotermal 310,8 0,49 Diğer Yenilenebilirler ve Atık 269,9 0,17 Toplam 64 043,1 100 2013 Üretim Kaynaklara dağılımı Fosil Yakıtlara Dayalı Konvansiyonel Termal Teknolojilerle Üretim ~71% Temiz ve Tükenmez Kaynaklardan Üretim ~%29 Milyar kws ~% Doğal Gaz +LNG 106,30 44,46 Kok+Linyit 31,61 13,22 İthal Kömür 28,85 12,07 Sıvı Yakıtlar(Fueloil, Dizel,Asfaltit, Nafta 3,66 01,53 Büyük ve Küçük Hidrolik 59,20 24,76 Rüzgar 7,50 3,14 Jeotermal 1,26 0,53 Diğer Yenilenebilirler ve Atık 0,74 0,31 Toplam 239,12 100

Türkiye Yıllık Elektrik Enerjisi Talebi ve Değişimleri (EÜAŞ) Elektrik Enerjisi &Türkiye Kişi Başına Yıllık Elektrik Enerjisi Tüketimleri : Turkiye ~3000 kwh Avrupa Birliği ~10 000kWh Kuzey Amerika ~12000kWh 29

Emre Amade Güç (Puant Güç)= Kurulu Güç x Emre Amadelik Oranları 64 000MW x 0,65 = 41 600MW 30

Maksimum Güç Talebi Değişimi (Elektrik Ani Puantı) 31

Türkiye Toplam Kurulu Güç ve Emre-Amade Güç ve Puant Projeksiyonu Yıllık elektrik enerjisi talep artışı son yıllarda ( 2009 hariç) ~%7,5 Bu artış oranıyla 2015-2017 arasında arz- talep dengesi bozulmakta Arz güvenliği için yılda ~6 Milyar$ olmak üzer 2020 ye kadar ~46 Milyar$ yatırım gerekmekte Enerji yatırımlarının büyük oranda özel sektör tarafından yapılması beklenmekte 32

Avrupa da 6. Büyük Elektrik Enerejisi Pazarı...Çin den sonra en hızlı büyüyen pazar Kurulu Güç ( AB 2010 verileri Elektrik Enerjisi Talebi Demand (Milyar kw-saat)) 112 GW 471 6.0% 395 93 GW 153 GW 7.7% 128 161 5.3% 64 GW 246 263 230 190 198 194 210 175 296 124 GW 86 101 GW 106 GW 25 36 57 64 GW Source: EIA, Privatization Administration of Turkey, MENR

13 Şubat 2014 Enerji Bakanı Taner Yıldız, "Türkiye, son on yıl içinde kurulan yenilenebilir enerji santralleri sayesinde yıllık 5.5 milyar dolar kar ediyor " " Son on yılda inşa edilen yenilenebilir enerji kaynakları sayesinde 49 yıl içinde doğal gaz ithalatından 275 milyar dolar tasarruf edileceği bekleniyor " 34

Türkiye nin Temiz ve Tükenmez Enerji Kaynakları 2013 Kurulu Güç ve 2023 Öngörüsü Sürdürülebilir (Yenilenebilir) Enerji Kaynakları Gerçekleştirilebili r Potansiyel Kurulu Güç 2013 Kurulum Öngörüsü 2023 Hidroelektrik 37GW + 5GW Küçük Hidro ~23GW Gerçekleştirilebilir Potansiyelin Tamamı Rüzgar 87 GW ~3GW 20GW Jeotermal 2G MW ~320MW 600MW Fotovoltaik (~1500kWh/KWp) 450-500 GW ~15MW 7-10 GW? Arz Güvenliği Strateji Planı 3GW Yoğunlaştırılmış Güneş?????? 1GW? Biyokütle??? ~80MW???

Türkiye Yıllık ortalama güneş enerjsi radyasyonu 1527kWh/m 2.yıl 1 200 1 400 kwh/m 2 yıl Karadeniz Bölgesi Yıllık Ortalama Güneş Radyasyonunun 1650 kwh/m2 büyük oldugu ve kurulum yapılabilecek alanlar toplamı 4 600 km2 Toplam kurulabilecek fotovoltaik güç 450-500GWp Yıllık ortalam elektrik enerjisi üretimi ~ 1 500-1 700kWh/m 2 yıl Güney Doğu ve Akdeniz Bölgesi ~650-700 TWh 36

Türkiye Yıllık ortlama güneşlenme süresi 2 738 saat/yıl (~7.5 saat/gün) 1 500 2 300 Saat/yıl Karadeniz Bölgesi Yıllık Ortalama Güneş Radyasyonunun 1650 kwh/m2 büyük oldugu ve kurulum yapılabilecek alanlar toplamı 4 600 km2 Toplam kurulabilecek fotovoltaik güç 450-500GWp ~ 2 600-3 000 saat/yıl Güney Doğu ve Akdeniz Bölgesi Yıllık ortalam elektrik enerjisi üretimi ~650-700 TWh 37

FVGS Maliyetlerine Göre Güneş Radyosyonunun Fonksiyonu Olarak LCOE ($/kw-saat) (Kabuller; %20 Öz Sermaye, %5 Faizle 20 yıllığına %80 Kredi, %2 Enflasyon ve 25 Sistem Ömrü) LCOE Hesaplama : http://www.nrel.gov/analysis/tech_lcoe.html International Technology Roadmap for Photovoltaic (ITRPV) 2013 Results Revision 1, 24 March 2014 38

Norveç Hugo Boss Fabrika çatısında 1MWp fotovoltaik uygulaması 22 Eylül 2009 Toplam Alan 22 000 m2 4,500 REC fotovoltaik modul Beklenen Yıllık Üretim: 1 000000 kwsaat 1.15MWp Lisansız FVGS Çatı Kurulumu Ocak 2014 Kayseri Organize Sanayi Bölgesi «Beşler Tekstil» fabrikası çatısı 4600 Fotovoltaik Modül FVGS maliyeti 850 bin avro FVGS amorti süresi 6-7 yıl (20 yıllık garanti anlaşması) Beklenen üretim: 1 600 000kWsaat 39

Türkiye Elektrik Üretim Faaliyetleri 1-Lisanslı Elektrik Enerjisi Üretim Faaliyetleri Önlisans Üretim lisansı OSB üretim lisansı 2-Lisanssız Elektrik Enerjisi Üretim Faaliyetleri (Kurulu Güç 1MW) 3-AR-Ge Amaçlı Elektrik Enerjisi Üretim Faaliyetleri (Kurulu Güç 10MW) (Üretilen elektrik enerjisinin ticareti yapılamaz) 4-Yürürlükteki sözleşmeler kapsamında elektrik enerjisi üretim faaliyetleri 40

Değişken Güç Teknolojilerinin Sisteme Katılması 2012, Rüzgar ve Fotovoltaik Değişken Güç Teknolojileri ile Üretilen Elektrik Enerjisinin Toplam Yıllık Elektrik Enerjisi Üretimindeki Payı 2012 Dünya Ortalaması ~ 3 % %10 ve %30 Arası Paya Sahip Ülkeler İtalya Almanya İrlanda İspanya Portekiz Danimarka 41

Değişken Güç Teknolojilerinin Sisteme Katılması Kısa, orta ve uzun vadede yüksek güvenilirlikte değişken güç tahmini yapabilen sistem Değişken güçle uyumlu üretim, dağıtım ve pazar Değişken güçle üretilen enerji %5 den %10 na doğru giderken Bölgesel yığılmalardan (hot spots) kaçınılması Değişken gücün şebeke kararlılığı yönünde kullanılması DGT nin toplamdaki Payı %30 düzeyine çıktığında Üretim ve Dağıtımda Yüksek Maliyetli Sistem Dönüşümü Gerekmekte The Power of Transformation - Wind, Sun and the Economics of Flexible Power Systems, IEA Reports 2014 42

Fotovoltaik Güneş Enerji Santrali için Lisans Alma Süreci TEİAŞ, Kanunun 23 üncü maddesi çerçevesinde, her yıl 1 Nisan tarihine kadar, takip eden beş yıl için ve takip eden on yıl için olmak üzere, bağlantı noktasına göre ve/veya bölgesel bazda, sisteme bağlanabilecek rüzgâr veya güneş enerjisine dayalı üretim tesisi kapasitesini EPDK ya bildirir TEİAŞ tarafından sisteme bağlanabilir GES kapasitesi açıklanır EPDK tarafından alınan önlisans başvuruları değerlendirilmesi için TEİAŞ a ve YEGM ne sunulur YEGM tarafından saha bazında değerlendirmeler yapılır. Kesişen/çakışan bölgeler belirlenir. Başvuru TEİAŞ tarafından kapasiteye göre değerlendirilir Tekli başvuru olarak değerlendirilirse ve uygun görülürse doğrudan kapasite tahsisi gerçekleştirilir. Çoklu başvuru olarak değerlendirilirse GES kapasitesi yarışmalar yolu ile tahsis edilir Kapasite tahsis edilen GES lereepdk tarafından ön lisans verilir Lisanslı GES lerile TEİAŞ arasında Bağlantı Anlaşması imzalanır. Tesisi tamamlanan GES lerinenerji Bakanlığı tarafından kabulü yapıldıktan sonra TEİAŞ la Sistem Kullanım Anlaşması imzalanır 43

Önlisans: «Elektrik Üretim Tesisi» yatırımlarına başlamak için gerekli onay, izin, ruhsat ve benzerlerinin alınabilmesi için en fazla 24 ay süreli* verilen ön izin Önlisans başvurusunda koşullar (Güneş başvuruları açısından) Toplam yatırım tutarının %20 oranında asgari sermaye MWp başına 10 000 TL Banka teminat mektubu *Önlisans süresi Lisanslı Elektrik Enerji Üretme : Önlisans Başvurunun kaynak türüne ve kurulu gücüne bağlı olarak, bu sürenin 36 aya kadar uzatılmasına ilişkin hususlar, Kurul kararı ile düzenlenir EPDK nın 21/11/2013 tarihli ve 4711 sayılı Kararı ile Güneş Enerjisi Santralleri üretim tesisleri için düzenlene tablo Kurulu Güç Ön Lisans Geçerlili k Süresi (Ay) P 5MW 24 5MW<P 50MW 30 50MW<P 36 Önlisans süresinde ortaklık yapısında değişiklik yapılamaz (veraset ve iflas nedenleri hariç) 44

Lisanslı Elektrik Enerji Üretme : Önlisans Önlisans döneminde tamamnalnması zorunlu süreçler; Bağlantı ve Sistem Kullanım Anlaşması Yerleşim Yeri Temini (kamulaştırma, irtifak hakkı tesisi veya kiralama işlemleri) Bildirimler Ruhsatlar Onaylar Fotovoltaik Güneş Santrali Kurulum Dönemi İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatı İşletmeye Alma (Geçici Kabul) İşletme Dönemi 45

600 MWp Fotovoltaik Güneş Santralları için Bölgelerin Belirlenen Kapasiteleri Gülden SAMANCIOĞLU, TEİAŞ Genel Müdürlüğü APK Daire Başkanlığı, Solarex 2014 46

600 MWp Fotovoltaik Güneş Santralları Yapılan Başvuruların Bölgelere Dağılımı 47

600 MWp Fotovoltaik Güneş Santralları için Lisans Başvuruları Başvuru Dönemi: 10-14 Haziran 2013 (EPDK) 15th June 2013 : Başvuruların Analizi Başvuru Sayısı 496 Başvuran Şirket Sayısı 357 Başvurulardaki Toplam Güç 7 873 MW Türk Yatırımcıların oranı ~% 95% Türkiyede ofisi bulunan yabancı yatırıncılar ~%5 4 yada daha fazla başvuru yapan şirket sayısı 29 (165 başvuru 4125 MW) 2 ile 4 başvurusu olan şirket sayısı 64 (156 başvuru 2808 MW) Tek başvuru yapan şirket sayısı 264 (264 başvuru 2112MW) İlk Yarışma 12.05.2014 Elazığ (8MW) + Erzurum (5MW)

600 MWp Fotovoltaik Güneş Santralları için Lisans Başvuruları İlk Yarışma TEİAŞ DUYURUSU ; 600MW Lisans Dağıtımının ilk yarışması Elazığ (8MW) ve Erzurum (5MW) için yapılacak Tarih: 12.05.2014 saat 10:00 Yer: TEİAŞ Genel Müdürlüğü 4.Kat Toplantı Salonu

2014 Sonrası Güneş ve Rüzgar Santralleri için Lisans Başvuruları Rüzgar ve Güneş Santralları için yılda bir kez başvuru alınacak; Rüzgar : Ekim ayının ilk 5 çalışma günü Güneş : Ekim ayının son 5 çalışma günü Ön lisans başvuruları için bir yıllık ölçüm değerleri verilmek zorunda 2015 için Özel uygulama Rüzgar: 24-30 Nisan 2015 Güneş : 1-7 Nisan 2015

Lisansız Fotovoltaik Güneş ve Rüzgar Santralları için Bağlantı Süreci 2 Ekim 2013 tarih 28783 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Piyasası Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmelik ve Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin Uygulanmasına Dair Tebliğ kapsamında; Dağıtım bölgesinde dağıtım sistemine bağlanacak/yönlendirilecek olan (6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa gore en fazla 1 MW kurulu gücündeki) lisanssız üretim tesisleri ile ilgili bağlantı talepleri Üretici Tüzel Kişiler tarafından Dağıtım Şirketlerine yapılır Farklı başvurularla santralin yönlendirileceği TM YG barasına 2 MW üzerinde lisanssız üretim santrali yönlendirilmesi durumunda Üretici Tüzel Kişi TEDAŞ Proje Onayı Üretici Tüzel Kişi Başvurusu Bağlantı Görüşü ve Davet Mektubu Sistem Kullanımı ve Bağlantı Anlaşması Dağıtım Şirketi Görüş Sorulması TEİAŞ Görüşü TEİAŞ Dağıtım trafolarına en fazla toplam gücün %30 büyüklüğünde santral yönlendirilebilir.

Lisansız Fotovoltaik Güneş ve Rüzgar Santralları için Başvurular Hakan Şener AKATA, ETKB YEGM Solarex 2013

Lisansız Fotovoltaik Güneş ve Rüzgar Santralları Başvuruların Elektrik Dağıtım Şirketlerine Dağılımı Hakan Şener AKATA, ETKB YEGM Solarex 2013

2014 Nisan, Lisansız Fotovoltaik Güneş Başvuruları ve EDAŞ lara Dağılımı Bilal Şimşek, TEDAŞ Genel Müdürlüğü, Solarex 2014 54

Türkiye Fotovoltaik Güç Sistemi Kurulumlar EPC Kurulum Yapılan Şehir Kurulu Güç Açıklama AEE Ates İstanbul 100kWp Honda Fabrika Altun Grup İzmir 250kWp Reysaş Lojistik Bereket Enerji Denizli 500kWp Elsan Elektrik Bereket Enerji Denizli 500kWp Tümaş Mermer Else Enerji Ankara 495,88kWp Prokon Else Enerji Sivas 500kWp Marka Grup Halk Enerji Ankara 420kWp Hacettepe Teknokent Integreen İstanbul 375kWp Ege Yapı Batışehir Kıvanç Tekstil Adana 500kWp Kıvanç Tekstil Ner Enerji Denizli 560kWp - Solartürk Çanakkale 185kWp - SP Enerji Adana 500kWp Adana Çimento Teknoray Solar Kahramanmaraş 500kWp Kırteks Teknoray Solar Adıyaman 500kWp Akmkent United Solar Gaziantep 200kWp Sırma Tekstil Tunçmatik-Powergie Afyon 100kWp Hoca Elektrik Halk Enerji Ankara 300kWp Gazi Teknopark Halk Enerji Eskişehir 95kWp Tepebaşı Belediyesi Renesis Gaziantep 200kWp Hasan Kalyoncu Üniv. Tunçmatik-Powergie Gaziantep 500kWp TAD Piliç Korona Kahramanmaraş 500kWp Cem İplik Anel Muğla 105kWp Muğla Belediyesi GSR Bilecik 90kWp İnhisar Belediyesi IBC Konya 200kWp Medaş KosiFrankensolar Antalya 500kWp Süral Su Seiso Burdur 500kWp Mercan Mermer Merk Solar Bursa 92kWp Gürsu Belediyesi Solarpoint İstanbul 378 kwp Özyeğin Üniversitesi Ezinç Solar Van 19.6kWp Ahtamar Kilisesi GSR Denizli 75kWp Denizli Hükümet Konağı Sunset Mugla 60KWp Muğla Üniversitesi Sunpower Muğla 33kWp Muğla Üniversitesi Sunset Antalya 10kWp Antalya Valiliği Inform Kayseri 1000KW Kayseri OSB Halk Enerji Polatlı 2000kW Polatlı 55

1MWp Lisansız FVGS Çatı Kurulumu Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Tekstil fabrikası çatısı 4600 Fotovoltaik Modül FVGS maliyeti 850 bin avro FVGS amorti süresi 6-7 yıl (20 yıllık garanti anlaşması) Beklenen üretim: 1 600 000kWsaat Polatlı 2MWp Lisansız FVGS tarlası 56

kwp Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği 2012 Türkiye Toplam Fotovoltaik Güç Sistemleri Kurulumu ~9 MWp 12000 10000 8000 6000? 2013 12-14MWp 4000 2000 0 1980 1985 1990 1995 2000 2005 2009 2010 2011 2012 FVGS Kurulum 4 10 50 200 500 1.600 4.500 5500 7000 10000 57

Kurulu Güç Kapasitesinin Kaynaklara Dağılımı ve 2030 Öngörüsü Kaynak ETKB, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, 2013

2012 Yıllık Enerji Üretiminin Kaynaklara dağılımı ve 2030 Öngörüsü Kaynak ETKB, Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, 2013 59

2012 ve 2030 Türkiye Kurulu Güç Kaynağına göre Yıllık Toplam Elektrik Enerjisi Üretimi Karşılaştırması Kaynak Doğal Gaz 2013 2030 ~TWh ~% ~TWh ~% 106,3 44,46 145 23 Kömür+Sıvı Yakıtlar 64,12 26,82 197 32 Hidroelektrik 59,20 24,76 94 15 Rüzgar ve Jeotermal 8,76 3,14 72 12 Güneş --- ---- 28 5 Nükleer ---- ----- 71 11 Diğerleri 0,74 2.5 12 2 Toplam 239,12 619 Kaynak ETKB, EUAŞ, 2013 60

Kristalli silisyuma dayalı fotovoltaik sektöründe değer zinciri ve Türkiye 1. Polislisyum üretimi 2. Ingots 3. Dilim (Wafers) 4. Göze (Cells ) Türkiye Yakın Gelecekte Değer Zincirinin Bu Halkalarında Yer almalı 5. Modül 6. Fotovoltaik Güç Sistemleri (FVGS) Tasarım, Bileşen Tedariği ve Kurulum 7. İşletme ve Bakım 8. Kurulu sistemlerin de-montajı ve geri kazanım 5. İlgili servisler Türkiye Bu halkalarda İç Pazar için Güçlenmekte Uluslarası Rekabette Yerini almalı

Modül Üretim Hatları Name of the Company Production Capacity (MW) Adress C-SUN 150 CSUN Eurasia Energy Systems Industry and Trade Inc. İstanbul Industrial & Free Trade Zone Akif Kopuz St. No: T-10, B Block, 1st floor, Aydinli-Tuzla 34957 İSTANBUL SOLAR TURK 60 2.Organize Sanayi Bölgesi Dogu 3. Cadde No:10 Baspinar/Gaziantep/ Türkiye E-Mail & Telephon Tel: +90 342 322 92 92 Fax: +90 342 321 30 75 GAZİOĞLU SOLAR 30 Gazioglu Solar Enerji Sanayi ve Ticaret A.Ş. Organize Sanayi Bölgesi.2.nci Kisim Barbaros Caddesi. Gazi Osman Pasa Mahallesi.124 59500 / Cerkezköy - Tekirdag GETS ENERGY 35 Güngör Uydukent Blok C-12 Antakya, Hatay 31000 Turkiye ALFA SOLAR 30 Kırıkkale 1. OSB. Kızılırmak Cad. 2. Sokak No:13 Yahşihan / KIRIKKALE ZAHİD ALİMİNYUM 30 Hacı Sabancı Organize Sanayii Bölgesi. Cumhuriyet Cd. No : 22 YAKAPINAR/ADANA T : +90(282) 758 17 77 F: +90 282 758 17 80 E : info@gaz io glus olar.com.tr W : http://www.gazioglusolar.com.tr info@gest-energy.com Tel: +90 326 255 1010 Fax: +90 326 255 1112 Tel : +90 312 865 24 50 Fax : +90 312 865 24 54 info@aflasolarenerji.com Tel : 0 322 394 35 02, 0 322 394 30 48, 0 532 671 40 94 BEREKET ENERJİ 150 Gazi Mustafa Kemal Bulvarı, 15 Mayıs Mahallesi, 75. Yıl Esnaf Sarayı No : 2 DENİZLİ Telefon: 0 258 242 27 76 (3 Hat), power@bereketenerji.com.tr, nyagli@bereketenerji.com.tr ANEL ENERJİ 13,5 ISTANBUL <4 90 216 636 21 SUNLEGO 50 Ankara +90 532 211 21 50

Modül Üretim Hatları Company Production Capacity MW Adress Telephone& e-mail SEISO PVT) 25 Konya (Solimpex) ANTAK ENERJİ 18 Süleyman Demirel Organize Sanayi 103 Cadde, No 1141 Gönen ISPARTA Tel / Fax: 0246 556 55 51 info@an-tak.com ATSCO SOLAR 10 Halkalı Pınar Mah. Toptancılar Çarşısı 1202/1 No: 27/29 35470 Yenişehir-Konak / İZMİR Tel : 0 232 257 70 55 / 254 13 64, 0 544 337 39 70 info@atsco.co.uk CLEAN WORLD ENERJI A.Ş 6 Clean World Enerji İmalat Pazarlama Ticaret Sanayi A.Ş. Çıplaklı Mah. Akdeniz Bulvarı No: 335 Döşemealtı Anlatya/Türkiye Telefon : 0 242 258 17 22-23-24 Faks: 0 242 258 17 25 info@cwenergy.com.tr SOLAR PANER? Ziyal Grup Silivri Ömer Korkmaz? Nevşehir oemerk@iryoko.com

İnce Film Fotovoltaik Sektöründe Değer Zinciri ve Türkiye 1. PV Pazarında İnce Filmlerin Üretimi ( a-si - CIGS - CdTe ) 2. İnce Film Modüller Yakın Gelecekte Sektörde Yer almalı 3. Fotovoltaik Güç Sistemleri (FVGS) Tasarım, Bileşen Tedariği ve Kurulum 4. İşletme ve Bakım 5. Kurulu sistemlerin de-montajı ve geri kazanım 6. İlgili servisler Türkiye Bu halkalarda İç Pazar için Güçlenmekte Uluslarası Rekabette Yerini almalı

Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği, GENSED Güneş enerjisi ve özellikle güneş enerjisinden elektrik enerjisi üretme, FOTOVOLTAİK, konusunda faaliyet gösteren gerçek ve tüzel kişilerin oluşturduğu en büyük Güneş Enerjisi Sektör derneği Kuruluş Genel Kurul Toplantısı: 01 Ekim 2009 GENSED Geçici Başkan Levent Gülbahar GENSED Resmi Onayı: 24 Aralık 2009 Üye sayısı : 125 Üye (102 Kurumsal 23 Bireysel) İletişim Adresi: Bayar Cad. İclal Ataç İş Merkezi. Kat:4 D:8 Kozyatağı- İstanbul Tel : 0216 455 35 00 Fax: 0216 455 16 71 Web: www.gensed.org, E-posta: info@gensed.org

Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği, GENSED Fotovoltaik Enerji dönüşümünde temel bileşenlerin üreticileri PV Sektörde yan sanayi tedarikçileri PV Sistem kurulum sektörü PV Sistem izleme sektörü PV Lojistik servis sağlayıcıları PV Enerji depolama sektörü PV Şebeke operatörleri (Enerji dağıtım sektörü) GENSED ÜYE PROFİLİ Güneş Termal Sektörü İnşaat sektörü Mimarlar Ulaşım sektörü Medya Enerji Hukuku ile ilgilenen yargı mensupları Tüketici (konut, ticari ve endüstriyel) Üniversiteler Araştırma enstitüleri Konuya ilgi duyan bireysel üyeler

Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği, GENSED GENSED, özgörev : FVGS Sektörünü ilgilendiren tüm yasa, yönetmelik ve tebliğlerin teklif aşamasından yayımlanmasına kadar; üyelerimize güncel gelişmeleri iletmek üyelerimizden gelen geri dönüşleri konsolide ederek ilgili kurum ve kuruluşlara iletmek FVGS Sektörü değer zincirinin her halkasıyla ilgili; meslek kuruluşları araştırma ve eğitim kurumları iş birliği içinde seminer, eğitim/sertifika programları düzenleyerek sektörün ihtiyacı olan insan kaynaklarının yetişmesine katkıda bulunmak

Güneş Enerjisi Sanayicileri ve Endüstrisi Derneği, GENSED GENSED, özgörev : FVGS Sektörü değer zincirinin her halkasında yatırım yapacak yerli ve yabancı yatırımcılara doğru ve güvenilir bilgilerle yol göstermek Yerli ve yabacı yatırımcıların yapabilecekleri ortaklıklar konusunda üyelerimize bilgi sağlamak ve destek olmak Temiz ve tükenmez enerji sektörlerinin ülkemizde güçlenmesi için ilgili STK lala güç birliği oluşturacak federasyon çalışmaları yapmak FVGS Sektörünün cazip bir iş alanı olduğu, Akdeniz Havzasındaki ve Balkanlardaki benzer Derneklerle oluşturulabilecek bir Bölgesel Fotovoltaik Endüstrileri Dernekleri Federasyonu nu oluşumunda çaba göstermek

İlginiz için Teşekkür Ederim René Magritte