2
3
çindekiler 10 Kapak G da ve A r Sanayide robot uygulamalar 36 Dosya Robot uygulamalar için konveyör tedarikçisinin seçimi Reklam ndeksi ASOS...31 AUTONICS...2 BOTEK...25 CHINT...13 DAL...17-29 ER MAK NE / UN VER...Arka Kapak çi FEMSAN...35 FESTO...1 GED K KAYNAK...Ön Kapak çi 6 Halefflan Sümen Terminatörün mesaj 8 Endüstride letiflim / Recep Akbayrak nterneti kullanma zaman geldi, art k sektörünüzün güçlü bir portal var 10 Kapak / G da ve A r Sanayide robot uygulamalar 11 Robotlar insan n yapamayaca çok hassas ya da çok zor proseslerde daima görev bafl nda! 14 G da ve A r Sanayide robot uygulamalar ve getirdikleri 18 Entegrasyonda sürprizlerin önüne geçmek için analiz ve fizibilite çal flmas çok iyi yap lmal 20 Robotlar n sisteme entegrasyonunda ürünle ilgili kriterler iyi analiz edilmeli 22 Schunk tan g da endüstrisi için hijyenik tasar mlar Haber 23 Makina Mühendisleri Odas, üniversite ö rencilerini gelece in mesle i mekatronik le tan flt rd 24 Daha iyi yongalar üretmenin yeni yolu 26 Elsys ten TÜ de yar nlar için çözümler semineri 27 Pilz yeni makina direktifi ve emniyet konsepti ni anlatt GÜNEfi H DROL K...43 GÜNMAK...7 HABER ORTAK...21 HELUKABEL...48 KALE ALTINAY...Arka Kapak OTES...9 SCHMALZ...39 SYSRT...5 TEKNODROM...3 27 Özdisan, Marmara Üniversitesi Mekatronik Bölümü nde Panasonic PLC semineri verdi 28 Robotik merakl lar TÜ de Staubli deste i ile bir araya geldi 28 Genç mucitin bomba imha robotu inceleniyor! 30 Pilz Türkiye nin onur gecesi! Röportaj 32 Yapay Görme Sistemleri nde çözüm orta n z AB Kontrol 34 Uygulamaya özel ürünlerle maliyet art fllar n n önüne geçiyoruz Dosya 36 Robot uygulamalar için konveyör tedarikçisinin seçimi Teknik Makale 38 Türkiye de en çok kullan lan robot, neden mutfak robotudur? 40 Autonics ten yeni ürünler 42 Delmia Robotics 44 LOSTPED, do rusal hareket sistemlerinin boyutland r lmas nda ve seçiminde nas l yard mc olur? 46 Robot uygulamalar için yüksek teknoloji alan taray c ve engel alg lay c sensörler 46 Laser sensör ile 0.05 m ile 500 m aras nda hassas ölçüm 47 S300: Dünyan n en küçük güvenlik laser taray c s 47 Panasonic A4 Serisi servo motor ve sürücüler HAZ RAN AYI DERG LER Dergiler Y ll k Periyot S.T. Otomasyon 12 Say S.T. S.T. Demir Çelik ve A r Sanayi 6 Say S.T. Robotik-Mekatronik 6 Say S.T. Makina 12 Say S.T. Ak ll Binalar ve Güvenlik Sis. 6 Say S.T. Konveyör- ç Lojistik 6 Say Derginin Ad : SEKTÖREL TANITIM ROBOT K-MEKATRON K Say : 2009/03 Haziran 2009 Alternatif Yay nc l k Tan. Hiz. San. ve Tic. Ltd. fiti. Ad na mtiyaz Sahibi: Recep Akbayrak Emirgazi Cd. Zümrüt Sk. Elmas fl Merkezi B Blok K.2 D.4 (Hyundai Plaza) Okmeydan / stanbul info@alternatifyayincilik.com / info@sektoreltanitim.com Genel Yay n Yönetmeni Halefflan Sümen Sorumlu Yaz flleri Müdürü Gülcan Arzuhal Emirgazi Cd. Zümrüt Sk. Elmas fl Merkezi B Blok K.2 D.4 (Hyundai Plaza) Okmeydan / stanbul Haber Merkezi Murat Tan k Reklam Grubu Eflref Y ld r m Gamze Tepe Vildan Ekren Ender Küçük Bilgi fllem Dilek Y ld r m U ur Y lmaz Semin Ya yapan Ercan Arzuhal Grafik Alternatif Grafik Atölyesi Yönetim Yeri Adresi: Emirgazi Cd. Zümrüt Sk. Elmas fl Merkezi B Blok K.2 D.4 (Hyundai Plaza) Okmeydan / stanbul Tel.: +90 212 220 96 88 Fax: +90 212 222 79 63 Yay n Türü: Yerel, Süreli, ki Ayda Bir Yay mlan r Bask Has Matbaac l k 100. Y l Mah. MASS T Matbaac lar Sitesi 3. Cad. 199/A Ba c lar / stanbul Tel.: +90 212 629 02 49 4
5
halefflan sümen sumenh@alternatifyayincilik.com Terminatörün mesaj G elece in robotlar na iliflkin fikirlerin bulunabilece i en iyi yerlerden birinin bilim kurgu yap tlar oldu- u düflüncesi ile Terminatör Kurtulufl filmini izledim. Film 2018 y l nda geçiyor. Dünyay büyük ölçüde ele geçirmifl olan yapay zeka Skynet hayatta kalmay baflar p yer alt na yerleflen insanlar tamamen ortadan kald rmak için ileri bir terminatör üretiyor. Terminatörün özellikleri yeni nesil robotlara fl k tutuyor. Robotlar endüstride pek çok fleyi de ifltirdiler. Otomobil üretiminde, boyama ifllemlerinde, materyal yönetiminde süreçleri bambaflka hale getirdiler. Tehlikeli iflleri bizden devralmalar, tekrarl görevleri her seferinde tamamen ayn hassasl kta yerine getirmeleri çok de erli üstünlükler. Hizmet robotlar çok daha karmafl k görevleri ifa edebiliyorlar. Ancak gerçekçi olursak robotlar n bugünkü otomasyon düzeyi hayalimizdekinden çok geride. Robotlar henüz çok yönlü çal flabilen, esnek davranabilen, ba ms z karar verebilen yarat klar de- iller. Bilindi i gibi sorun mekanik yap - da de il. Giderilmesi gereken eksiklikleri beyinde gibi duruyor. Bu aç dan iyimser olmak için çeflitli gerekçelerimiz var. Örne in her 18 ayda hesaplama gücünün iki kat na ç kaca n ifade eden ve halen geçerli olan Moore yasas. 1980 lerde saniyede bir milyon komut iflleyebilen yongalar bugün 50.000.000 komut/saniye düzeyindeler. 2050 y l nda saniyede 100 trilyon komut icra edilece i beklentisi var. Bu hesaplama kapasitesi tek bafl - na yeterli olmasa da iyi kullan lmas halinde robotlar flimdi yapt klar ndan daha farkl görevleri ifa etmeye aday k l - yor. Robotlar di er yandan alg lama, yapay görme, malzeme teknolojilerinden de yararlanarak geliflmelerini sürdürüp kullan m alanlar n geniflletiyorlar. Bununla beraber yaln zca iyi bir beyin ve güçlü kaslarla bir robot geliflmifl say lam yor. Filmde Skynet de bunun fark na varm fl; onun için hem fiziksel, hem de ruhsal aç dan insana benzeyen bir terminatör üretiyor. Skynet in as l niyeti insanlar n aras na bir truva at sokmak, insanlardan ay rt edilmeyen birisi ile kendi isteklerini gerçeklefltirmek. Ancak filmin verdi i ana mesaj duygular n, özellikle de aflk n gücü. Ruhu da olan yeni jenerasyon terminatör aflk n n saf na geçerek Skynet in planlar n suya düflürüyor. Bir gün robotlar kendiliklerinden düflünebilir ve ö renebilir hale gelirlerse baflta aflk olmak üzere duygular n önemini ve gücünü öncelikle idrak etmeleri gerekecek. Bunu hala daha becerememifl nice insan olunca umudun robotlara ba lanmas da do al. yazar n tüm köfle yaz lar da 6
7
endüstride iletiflim recep akbayrak recep@alternatifyayincilik.com nterneti kullanma zaman geldi, art k sektörünüzün güçlü bir portal var H urriyet.com.tr, Milliyet.com.tr, Ntvmsnbc.com, Sabah.com.tr gibi gazete ve TV kurulufllar n n sahip oldu u bu web siteleri, Türkiye nin en çok ziyaret edilen haber siteleri aras nda yer al yor. Günlük 250 bin - 1 milyon aras nda tekil ziyaretçileri olan bu haber siteleri, ayl k 20 bin TL ve 100 bin TL aras nda de iflen reklam fiyatlar yla hizmet veriyor. Bu reklam fiyatlar n astronomik bulabilirsiniz ama reklam n z 1 milyar kez gösterme garantisi verdiklerini düflününce insan bir duraks yor! Evet, yanl fl okumad n z reklam n z 1 milyar kez tekrarlanacak. E er böyle bir bütçeniz varsa ve sat fl n yapt n z ürün 7 den 70 e herkesi ilgilendiriyorsa hiç tereddüt etmeyin derim. nan n çok k sa bir zamanda tan n rl k oran n z çok iyi yerlere getirebilirsiniz. Hay r, Bizim böyle bir bütçemiz yok, olsa da bu 1 milyar kez reklam m görecek kiflilerden kaç tanesi benim için müflteri aday olabilir ki? diyorsan z, hakl s n z! flte biz de buradan hareketle, kendi alan m z olan reel sektöre sahip ç kt k. Büyük bir yat r mla Haberortak.com sitesini haz rlad k. Her sektörden haberleri 7/24 güncel olarak sundu umuz Haberortak.com, özgün içeri i, yaz l m ve kulland d fl linklerle çok be enildi. Evet, yukar da birkaç örnek verdi imiz haber siteleriyle k yasland nda, onlar n 2 günlük trafi i Haberortak.com un 1 ayl k trafi ine eflit. Eflit ama, Haberortak.com nerelerden ve kimler taraf ndan ziyaret ediliyor? Bunu da Google raporlar yla aç klayal m. Lütfen afla daki tabloya bir bak n. Haberortak.com u en çok ziyaret eden iller: stanbul, Ankara, zmir, Bursa, Kocaeli fleklinde s raland n göreceksiniz. Yani endüstrinin yo un oldu u iller. Peki Türkiye de (flimdilik) ayl k 700 bin ziyaretçisi olan böyle bir site var m? Tüm endüstrinin yararlanmas dile iyle, Haberortak.com hay rl olsun. 8
9
kapak G da Endüstrisinde ve A r Sanayide robot uygulamalar A r sanayideki robotik uygulamalarda, kullan lan ilave otomatik yörünge takip sistemleri ve kaynak parametre takip yap lar sayesinde kaynak düzenlili i ve istenen kalitenin devaml l garanti alt na al nabilirken, imalat süreleri k salmakta, baflta iflçi güvenli i olmak üzere imalat adetleri ve fabrika düzenleri en uygun hale gelmektedir. Robotlu sistemler g da sanayinde de baflta paletleme, paketleme, etiketleme ve tafl ma uygulamalar olmak üzere birçok alanda kullan lmakta, hijyenik bir çal flma ortam n, çal flma ergonomisini ve üretimde esnekli i vaat etmektedir. Biz de yeni say m zda bu iki alanda robot uygulamalar n n getirdiklerini inceliyoruz. 10
kapak Robotlar insan n yapamayaca çok hassas ya da çok zor proseslerde daima görev bafl nda! Otes Elektronik Ltd.fiti Departmanlar Müdürü A.Ali fien: Dünyadaki g da endüstrilerinde insan gücüyle yap lan proses ve operasyonlar n yerini robot inisiyatifiyle gerçeklefltirilen süreçler al rken; demir - çelik sektöründe insan gücüyle ve dayan m ile yap lamayacak birçok zor proses ve operasyon çok kolay, çok güvenli yollar ile robotlar taraf ndan gerçeklefltiriliyor. Böylelikle endüstride robot kullan m n n, ifl kazalar n n hiç yaflanmamas, üretim art fl, darbo az çözümleri, süreç içinde yönetimin kolaylaflmas, tasar m ve iflçilik kalitesinin artmas gibi birçok avantaj bulunuyor. Say n Ali bey robotlar n g da/demir-çelik sektörüne sundu u kullan m avantajlar nelerdir. A.Ali fien: Globalleflen endüstri pazar yla birlikte dünyan n dört bir yan ndan robot üreticisi Türkiye pazar nda yerini alm flt r. Endüstrimizin olgunlaflmas yla otomatik kontrol gereksinimimiz bir hayli yükselmifltir. Bu yüzden endüstriyel otomasyon ile birlikte robot teknolojileri de son y llarda ülkemizde artan bir ivme yakalam flt r. Dünyadaki g da endüstrilerinde insan gücüyle yap lan proses ve operasyonlar n yerini robot inisiyatifiyle gerçeklefltirilen süreçler almaktad r. Bahsi geçen robot inisiyatifi üreticiye; maliyet tasarrufu, verim art fl, efektif alan kullan m, kay t d fl l n azalt lmas, kalite art fl, kay p ve hatal ürünlerin azalt lmas gibi muazzam avantajlar bir arada sunmaktad r. Çok spesifik almas na ra men bahsetti imiz bu konular n iyileflmesine ortalama %40 - %70 seviyesinde katk lar oldu- unu söyleyebiliriz. Demir - Çelik sektöründe ise özellikle ifl güvenli i konular nda robotlar n katk lar tart fl lmazd r. Ayr ca insan gücüyle ve dayan m ile yap lamayacak bir çok zor proses ve operasyon çok kolay ve güvenli yollar ile robotlar taraf ndan gerçeklefltirilmektedir. Böylelikle ifl kazalar n n hiç yaflanmamas, üretim art fl, darbo az çözümleri, süreç içinde yönetimin kolaylaflmas tasar m ve iflçilik kalitesinin artmas gibi birçok avantaj vard r. lk fiyat, bak m giderleri, robot al m kararlar n nas l etkilemektedir. A.Ali fien: Yamaha Endüstriyel Robotlar n Türkiye Genel Müdürlü ü olarak öncelikli amaçlar - m z, sat fl ve teknik destek stratejilerimizi de belirlememizde rehber niteli indedir. fiöyle ki; hedeflerimiz aras nda en önemli unsur ülkemizde endüstriyel robot kullan m n artt - rarak sanayileflmede itici güce dâhil olmak ve bu güce katk sa lamakt r. Geliflmifl ülkelere bak ld nda her y l ülkelerine kazand rd klar yeni robot say s yaklafl k olarak ; Japonya 38000 adet/y l Amerika 15000 adet/y l Almanya 10000 adet/y l (2006 2008 IRF istatistiklerinin ortalamas dikkate al nm flt r.) Türkiye de ise bu rakamlar 2001 y l ndan beri h zla artarak y lda 55 adetten 2006 y - l na kadar y lda 400 adete ve 2009 itibari ile yaklafl k olarak y lda 650 700 adete ulaflm flt r. Ülkemiz endüstrisinin geldi i noktaya bak lacak olursa rakamlar çok az seviyededir. Bu potansiyelin de erlendirilmesi için Yamaha Robotlar n Türkiye sat fl üssü olarak, sistem entegratörlerimizi sürekli destekleyip markas n ispat etmifl, üstün özelliklere ve kaliteye sahip, h zl temin imkan bulunan,18 ay garantili, uzun ömürlü ve Türkiye kaynakl servis imkanlar yla ile uygun fiyat avantajlar n onlara sunmaktay z. Say n Cihan bey, robot yat r m nda analiz ve fizibilite çal flmalar nas l yürütülmelidir. Otes Elektronik Ltd.fiti Departmanlar Müdürü A.Ali fien ve Otes Elektronik Ltd.fiti Endüstriyel Robot Uygulama Mühendisi Cihan fiensoy Cihan fiensoy: Türkiye de robot al m yap - l rken göz ard edilen ve etkin olmayan seçim sonuçlar na götüren en önemli unsur; yap lmayan fizibilite veya yanl fl yap lan fizibilitedir. Bu yüzden robotlarda zaman içerisinde deformasyon ve ar za art fllar gözlemlenmektedir. Bir firmada veya iflletmede bir endüstriyel robotun kullan labilmesi için firman n üretim teknolojisi yeterli düzeyde olmas gerekir. Üretim teknolojisinde otomasyon sisteminin çok büyük önemi vard r. Robot ve otomasyon sistemi için gerekli olan alt yap çal flmalar n n gerçeklefltirilmesi gerekmektedir. Robotun montaj n n yap laca firman n sahip olmas gereken alt yap flöyledir; 1) Yönetim ve organizasyonun haz r olmas Çal flanlar n seviyesi Kalite anlay fl Üretim tekni i Sat n alma standard Çal flan güvenli i 2) Proje bütçesinin sistem için gerekli her türlü yat r m sa layabilecek durumda olmas 3) Esnek otomasyon sisteminin performans ölçümü. Yap lacak yat r m n geriye dönüflü, Sistemin operasyonel esnekli i; çal flma flartlar ndaki bozucu etkilere gösterdi i mukavemet Kapasitenin esnekli i; üretimin ihtiyaç duydu u de iflik üretim h zlar nda ve de iflik reçetelerde çal flabilme imkân Stratejik esneklik; sistemin geniflleye- 11
kapak bilme veya farkl ürünlere adapte olabilme kabiliyeti Bak m için gerekli seviye; temel, orta ve ileri mühendislik bilgisi Projeyi yapan firman n de erlendirilmesi; kalite, tecrübe, servis, e itim, mühendislik gücü Hali haz rda var olan sistemlerde robota uygun ifl dönüflümleri yap lmaz, ifle uygun robot seçilir. Sadece sistem adaptasyonu için gerekli birkaç de iflim veya yeni çevre birim ilavesi yap labilir. Genel koflullar n baz lar n de erlendirecek olursak ; 1) Çevresel koflullar: yi bir fizibilite ilk önce ortam flartlar göz önüne al narak yap lmaya bafllanmal d r. Robot ömrünü birebir etkileyen faktörlerden birisi de çevre faktörleridir. Yönetimsel istatistiklere ilaveten robotun çal flaca- iflletmedeki ortam n nemi, s cakl, tozlu ve sulu ortam olup olmad, patlay c ortamlarda çal flabilme standartlar ve üstte sayd m z maddelerde düflünülerek hesap edilip araflt r lmal, ölçülmeli. 2) Yük: Her robot modeli için belirli tafl ma kapasiteleri mevcuttur. Bu tafl ma kapasitesinin üstünde bir tafl ma yap l rsa robot milinde ve yataklar nda afl nmaya, deformasyona neden olur. Yük hesab yap l rken tafl nacak malzemenin a rl n n yan nda tutucular n a rl klar n ilave etmeyi unutmamak gerekir. 3) H z: Robotlar teknolojilerinde üretim h z na karfl l k gelecek h zlar çeflitli süreçlerden sonra belirlenir. Bunlar s ras yla Matematiksel statistik, Soft Simülasyon ve mümkünse prototip çal flmas ( Hard Simülasyon ) olmal d r. Robotlarda h z ve Cycle süreleri konusunda yap lacak etüd sonras e er bir demo üzerinde deneme imkân varsa denemek suretiyle teyit edilmeli ve robotun ifl için uygunlu u onaylanmal d r. 4) Hassasiyet: Yap lacak ifl e er silikon çekme, Pick & Place, tafl ma, karmafl k ürünlerin yapay görme ile alg lanarak dizilmesi, CNC router vb. ifller gibi ise hassasiyet ön planda demektir. Yamaha robotlar hassasiyet konusunda kendi kategorisinde, di er robot firmalar na göre oldukça üstündür. -/+ 0.005 mm hassasiyetle çal flan robotlar m z bulunmaktad r. 5) Çal flma alan : Biz daha çok montaj robotlar olarak Scara Robot, Kartezyen Robot ve Pick & Place robotlar gibi ürünlere sahip oldu umuz için di er bir önemli unsurda robotun çal flmas için gereken alan n belirlenmesidir. yi belirlenmeyen bir çal flma alan hem maliyeti artt r r ve verimi düflürür, hem de gereksiz bir yer kalabal na neden olur. Bunun için iyi bir ölçümden sonra istenilen yatay ve dikey olarak stroke de erleri belirlenmesi gerekir. Ayr ca robot seçimi yap l rken gerekli di- er kriterlere de k saca de inecek olursak fiöyle ki; Tafl yaca Yük Kalite ve Fonksiyon Standartlar Kol Uzunlu u ve Eksen Say s H z, Hassasiyet fle Göre Çevrim Süresi Geri Dönüfl Süresi (Maliyet) Verim Ülke çinde Servis Deste i Ülke çinde Donan m ve Yaz l m Deste- i Esneklik ve Gelecekte Gelifltirilebilir Olmas Haberleflme A n n ve Veri Yollar n n Standart Protokolleri Desteklemesi (Profibus, Ethernet, Device Net, Cc-Link) Bak m Maliyet ve Zaman n Düflük Olmas Kameral Yapay Görme ve Geri Beslemeli Takip Sistemleri Gereksinimi Simülasyon Tekni inin Kullan lmas. Gündeminizi ö renebilir miyiz. A.Ali fien: Yak n zamanda üniversitelerde verece imiz e itimler ve seminer ile gelece in teknik ünvana sahip kiflilerine endüstriyel robot teknolojisini anlatmak, bu konuda gençlerimizi bilgilendirmek gayesindeyiz. Bu e itimlerle ilgili programlar internet, yaz l medya kurulufllar arac l - yla duyurulacakt r. Ayr ca gene g da sektöründe önemli bir yeri olan 2009 Tüyap Ambalaj Fuar nda ve 2010 WIN fuar nda 100mÇ lik stand m zda sergileyece imiz teknolojilerle, yapt m z istihdam art fllar yla, il il verilecek seminer ve etkinliklerle, Türk Sanayicisine hizmet, Türk Entegratörlerine teknoloji, Türk E itimine de kaynak sa lamak ad na yat - r mlar yapmaktay z ve daha büyük ad mlarla yapmaya devam edece iz. Dünyadan uygulama örnekleri nelerdir. Cihan fiensoy: Robot teknolojileri h zla geliflmekte iken endüstriyel robot teknolojilerinin d fl nda hizmet sektörü, T p, Biyokimya, Fizik, Uzay Araflt rmalar Nano Teknoloji gibi alanlarda da robotlar h zla beklentilerin ve tahminlerin üstüne ç kmaktad r. Örne in y llard r robotlarla insanlar güvenlik ve standartlar gere i birbirinden uzak tutulmak istenmifltir. Lakin robot teknolojilerindeki son geliflmelere bak lacak olursa insan davran fllar na ve hislerine duyarl robotik sistemler ortaya ç kt. Dolay s yla art k robotlar insanlar n sosyal yaflam alanlar na kadar girmesi an meselesidir diyebiliriz. Hatta baz ülkelerde girmifl görünüyor. Endüstriyel robotlarda da geliflmeler kaydedilmekte, mesela; duyargalarda yap lan iyilefltirmeler ile robotlar n çevre birimlerle etkileflimleri artt r lmakta, fonksiyonlar art r lm fl kontrolörler ile esnek ve potansiyel yetenekler kazand r lmakta, motor teknolojilerindeki geliflmelere paralel olarak, h zlarda, do ruluklarda ve hassasiyetlerde yaflanan art fl ve yeni kinematik yap lar bunlara örnektir. Dünyadaki robot uygulamalar na örnek verecek olursak; Kaynak, Boyama (Gemi, Otomotiv, nflaat, Makina ve Parça malat ) Tafllama (Seramik ve Döküm Seramik Endüstrisi) Büyük Tafl ma (Demir- Çelik, Mobilya sektörü) Paletleme (Demir- Çelik, Kimya, G da Endüstrisi, Su Sektörü) Dizme, Kesme, Küçük Tafl ma ( laç, Kimya, G da, Makina, Otomotiv Endüstrisi) Paketleme, Kolileme, Markalama ( laç, Kimya, G da, Makina, Otomotiv Endüstrisi) Vidalama, Delme, Puntolama, ( laç, Kimya, G da, Makina, Otomotiv Endüstrisi) Silikon Çekeme ve Yap flt rma (Makina, Otomotiv, Beyaz Eflya ve Mobilya Üretim) 12 devam sayfa 14 de
13
kapak G da ve A r Sanayide robot uygulamalar yayg nlafl yor Ça atay Nizam fl Gelifltirme ve Sat fl Mühendisi Teknodrom Robotik ve Otomasyon San. Tic Ltd. fiti. A r sanayide robot kullan m, kaynak kalitesinin art r lmas n ve optimum kaynak miktar n n devaml l n sa larken, insan gücüne oranla 3 kata varan h zda üretim yapabilme imkan sunuyor. G da sektöründe ise robotlu otomasyon sistemleri, üretim proseslerini iyilefltirmeyi hedefleyen g da üreticileri için vaat etti i daha seri üretim, daha az iflçilik ve maliyet kazanc ile rekabet gücünü yükseltmek aç s ndan önemini artt r yor. Teknodrom, endüstriyel robotik uygulamalar üzerine proje gelifltiren bir firmad r. Baflta robotik gazalt kaynak uygulamas olmak üzere, paletleme/paketleme, boya, laser-su jeti-plasma kesme, tafl ma ve parça besleme, pres otomasyonlar Teknodrom un baflar yla proje gelifltirdi i Endüstriyel Robotik Uygulamalar bulunmaktad r. Teknodrom rekabetçi dünya pazarlar nda büyümesinin ve gelifliminin, uzman kadrosu, verimli ifl planlama yap s ve Ar-Ge ye dayal projeleri ile sürekli ilerleyen, teknik alt yap s n sürekli gelifltiren ve güçlenen, baflar ve hizmetin kayna n n insan gücü ve zekâs oldu u bilinciyle yat r mlar n insan odakl olarak gelece e yapan, yenilikçi ve giriflimci bir firmad r. TÜB TAK destekli 11 Ar-Ge projesini baflar ile gerçeklefltirmifltir. Kriz döneminde de Ar-Ge faaliyetlerine art rarak devam etmektedir. Özellikle robotik kesme ve robotik üretim teknikleri üzerine Ar-Ge projeleri devam etmektedir. 2003 y l nda kurulan firmam z geçti imiz y llarda baflta otomotiv ana ve yan sanayi olmak üzere yerli ve yabanc firmalar için birçok büyük robotik hatl projelere baflar ile imza atm flt r. Bilhassa robotik gaz alt kaynak uygulamalar baflta olmak üzere birçok uygulamada sundu u Ar-Ge tabanl teknolojik çözümlemeler ile konusunda çal flma yapan di er firmalar aras nda fark yaratm flt r. Teknodrom Japon menfleili Yaskawa gurubuna ba l Motoman robotlar n n Türkiye distribütörüdür. Motoman en önde gelen robot markalar ndan biri olup dünyada % 24,7 lik oranla en yüksek pazar pay na sahiptir. Bu sektörde, endüstriyel robotik uygulamalar n her birine en uygun çal flma flartlar nda cevap verebilen bir ürün gam n bünyesinde bar nd rmaktad r. Hizmetleri aras nda projelendirme ve kurulum çal flmalar olmakla beraber, sat fl sonras servis ve bak m hizmetleri, e itim hizmetleri e itimli ve deneyimli kadrosu taraf ndan sa lanmaktad r. ngiltere, sveç, Türkmenistan, Çek Cumhuriyeti flu ana kadar ihracat yap lan ülkelerdir. ran, Almanya, Macaristan, talya ve Fransa ile görüflmeler devam etmektedir. NEDEN ROBOT KULLANILMALI? Birincil Kazan mlar Verimlilik art fl 14
kapak Üretim kalitesinin gelifltirilmesi Üretim süreklili i Proseslerin kontrol alt na al nmas Üretimde güvenilirli in artt r lmas malatta emniyet koflullar n n gelifltirilmesi Çal flma ergonomisinin sa lanmas Zararl ortamlardan çal flanlar n korunmas kincil Kazan mlar Planl bak m sürecine geçme Sabit maliyet Üretimde duraksamadan devaml l k Üretimde esneklik Kümülatif artan maliyet kazanc Pazarlamada kalite avantaj Otomasyon seviyesinde firma geliflimi Çal flan memnuniyeti 1. ROBOTLARIN KULLANILDI I A IR SANAY LER A r Sanayi Alanlar : 1. Arazi araçlar imalat 2. Makina imalat 3. Tersaneler 4. Kamyon, t r, treyler, dorse imalat 5. Demir çelik, 6. Çimento, 7. Döküm, 8. Kimyasal tesisler, 9. Cam sanayi Robotik kaynak uygulamalar n n her geçen gün artarak talep gördü ü a r sanayideki ihtiyaçlar, üretim adetlerinin artmas na ve kalite ihtiyac na paralel olarak geliflmektedir. Ülkemizde kendi üretimini dünya markas haline getirmeye çal flan firmalar n rekabet güçlerini artt rmak için uygulamaya soktuklar robotik hatlarda elde edilen baflar lar birer birer artmaktad r. Baflta arazi araçlar imalat sektörü olmak üzere makina imalat sektörlerinde robotik yat r mlar baflar l sonuçlar getirmektedir. Bu sonuçlar flu flekilde listeleyebiliriz. 1. Kalite Kaynak kalitesinin art r lmas ve optimum kaynak miktar n n devaml l n n sa lanmas : Birçok manuel kaynak imalat nda imalatç lar m z n en s kl kla karfl laflt sorun pasolu kaynaklarda kök paso kaynaklar n n düzgün at l p at lmad d r. Bu kayna- n güvencesi olmamas ndan dolay hareketli ve dayan m gerektiren bölgelerdeki k r lma olas l klar na karfl gerekli pasodan daha fazla paso ile imalat gerçeklefltirilmek zorunda kal nmaktad r. Robotik uygulamalar ile kullan lan ilave otomatik yörünge takip sistemleri ve kaynak parametre takip yap lar ile kaynak düzenlili i ve istenen kalitenin devaml l garanti alt na al nmaktad r. Mühendislik hesaplar ile elde edilen miktarda kaynak yap lmas ile en uygun kaynak optimizasyonu robotik kaynak sistemleri ile gerçeklefltirilebilmektedir. 2. malat Süresinin K salmas nsan gücüne oranla 3 kata varan h zda üretim yapabilme imkan : Kaynak boylar ayn olmas na ra men, parçalar n en uygun pozisyonda ve ilave ask sistemlerine gerek kalmadan yap lan robotik kaynak uygulamalar nda kaynak harici zorluklardan ötürü oluflan kay p zamanlar ortadan kalkmakta ve bu da imalat sürelerini k saltan bir avantajd r. 3. malat Ak fl Düzeninin Sa lanmas Stoktan, kesim, çat m, kaynak ve iflleme hatlar na uygun ak fl sa lanmas : Stok bölgesinden al nan sac parçalar n n plazma ve laser kesim alan ndan sonraki yeri çat m ve kaynak hatlar d r. Bu bölgede manuel yap lan imalatlarda, parça boylar artt kça düzensiz, karmafl k ve riskli çal flma koflullar oluflmaktad r. Parça transferleri bu alanlarda çok ciddi s k nt yaratmakta ve bu da imalat süreçlerini ve ak fl n olumsuz etkileyebilmektedir. Robotik imalat sayesinde en ergonomik ve sa l kl ak fl yöntemleri fabrika alan nda gerçeklefltirilebilmektedir. Bu sayede baflta iflçi güvenli i olmak üzere imalat adetleri, kalite ve fabrika düzenleri en uygun hale getirilebilmektedir. Robot yat r m sonras a r sanayi kaynak fabrikas hat düzeni Robotik kaynak uygulamas ile ülkemizde imalat gerçeklefltirilen baz örnek imalatlar Robotik Kaynak Sistemi (GANTRY S STEM) Büyük ve a r ifl parçalar n n robotlu kaynak sisteminde kullan lan, robota X, Y ve Z eksenlerinde hareket imkân sa layarak istenilen üretimin yap lmas nda kolayl k sa layan standart sistemlerdir. Bu sistemler ço unlukla a r kaynak uygulamalar nda olmak üzere abkant besleme ve tafl ma vb. di er uygulamalarda da kullan labilmektedir. Bu sistemlerde tekli ya da çoklu robotlarla üretim mümkündür. Gantry sistemleri koordinat eksenlerinde; X= 3 m den 24 m ye, Y=1.6 m den 3.1 m ye, Z= 1.2 m den 2.5m ye kadar de iflen hareket kabiliyetlerine sahiptir. Üretimi yap lacak olan ifl parçalar n n boyut ve a rl klar na ba l olarak belirlenen gantry sistem yap lar, 250 kg dan 20 ton a kadar kald rma kapasitesine sahip pozisyonerlerle birlikte kullanarak üretim gerçeklefltirilmektedir. 2. GIDA SANAY NDE ROBOT K UYGULAMALAR G da sanayinde robotlu sistemlerin uygulama alanlar ; 1. Paletleme uygulamalar 2. Paketleme uygulamalar 3. Etiketleme uygulamalar 4. Tafl ma uygulamalar Son dönemlerde g da sektöründe robotlu otomasyon sistemleri üretim proseslerini iyilefltirmeyi hedefleyen g da üreticileri için vaat etti i daha seri üretim, daha az iflçilik, maliyet kazanc ile rekabet gücü kazanmak aç s ndan önemini artt rm flt r. Yaz m z n bu k sm nda rekabet gücünü yükselterek rakiplerinin bir ad m önünde olmay isteyen üreticiler için g da sanayinde robotlu otomasyon sistemlerinin kazan mlar ndan bahsedece iz. Bu kazan mlar flöyle s ralayabiliriz; 15
kapak 1. Hijyenik Çal flma Ortam Yayg n flekilde oluflan yanl fl fikir robotlar n çal flt bir ortam n hijyenik olamayaca konusundad r. San lan n aksine robot ve ekipmanlar n n seçimi uygun olarak yap ld ndan g da sanayinde baflar ile kullan lmaktad rlar. G da üretimi yap lan fabrikalarda her ne kadar eldiven, galofl vb. ekipmanlar kullan larak hijyenik bir ortam yarat lmaya çal - fl lsa da risk ortadan kalkmamaktad r. Robotlu sistemlerle bu risk minimize edilmektedir. 2. Çal flma Ergonomisinin Sa lanmas Fire ve revizyon iflçili inin düflürülmesi: G da sektöründe üretim hatlar genellikle seri flartlarda çal flmaktad r. Bu durum, hatlarda çal flan operatörler için süreklilik ve tekrar gerektiren ifl ortamlar yaratarak kay p ve hata yap lmas na zemin haz rlar. Sürekli ayn ifli hatas z ve kay ps z yapma imkan na sahip olan robotlu sistemler bu uygulamalarda rakipsizdir. Bu uygulamalara örnek olarak paketleme, paletleme ve tafl ma uygulamalar verilebilir. 3. Üretimde Esneklik Çeflitli tipte ürün gruplar n n tek robotlu A r makina sanayi kaynak uygulamalar nda üretilecek olan ifl parças n n üzerindeki kaynak uzunluklar, kaynak geniflli i vb. di er veriler özel olarak gelifltirmifl oldu umuz yaz l m program m za girilerek, sistemde kullan lacak robot say s, üretim adetleri vb. veriler belirlenmektedir. Ayn flekilde g da sanayinde yap lan bir paketleme ve paletleme uygulamas içinde benzer üretim analizleri yap - larak sistem için gerekli tüm detaylar belirlenmektedir. sistem ile proses çözümü: Yukar da bahsetti imiz nedenlerle üreticiler insan kaynakl problemleri bazen kartezyen sistem çözümleri ile bertaraf etmeye çal flmaktad rlar. Kartezyen sistem çözümler bir oranda insan gücüne göre avantajl olsa da endüstriyel robot ile k yasla birçok noktada yetersiz kalmaktad r. Bunlardan en önemli olan ; çal flma esnekli i olarak karfl m za ç kmaktad r. Ürün çeflitlili inin fazla oldu- u proseslerde kartezyen sistemler s n rl say da ürünlere hizmet verebilmektedir. Robotlu sistemler ise programlanabilir 6 ekseni ile eriflim mesafesi dahilinde uygun sistem yap lar yla farkl ürünlerle çal flabilir. Ülkemizde özellikle endüstriyel uygulama alanlar nda robotlu üretime geçifl h z kazanmaktad r. Bu süreçte yat r m kararlar - n n al nmas nda önem arz eden hususlar afla da s ralanm flt r. LK F YAT VE BAKIM G DERLER N N ROBOT ALIM KARARLARINA ETK S Robotlu otomasyon sistem yat r mlar na karar verme sürecinde ilk yat r m maliyeti ve robot bak m giderleri firmalar taraf ndan öncelikli de erlendirilen kriterlerdendir. Ancak robotlu sistem yat r ma karar verme sürecinde öncelikli dikkate al nmas gereken hususlar: 1. Yat r m n geri dönüfl süresi, 2. Firmaya sa lanacak verimlilik ve toplam kalite art fl d r. Bu de erlendirmelerle birlikte robotlu otomasyon sisteminde karar süreci daha net de erlendirilmektedir. ANAL Z VE F Z B L TE ÇALIfiMALARININ YÜRÜTÜLME SÜREC ; Bu süreçte robotlu otomasyon sistemine yat r m yapacak olan firman n üretim gereksinimlerini eksiksiz flekilde ortaya koymas, firman n ihtiyaç ve beklentilerinin net bir flekilde belirlenmesi, maliyet ve üretim kalitesi aç s ndan do ru çal flmalar n yap lmas na yard mc olacakt r. Bu çal flmalar n yap lma aflamas nda, ilgili uygulama alan na yönelik özel yaz l mlar kullan larak fizibilite çal flmalar yap l p, projenin detaylar belirlenmektedir. Örne- in a r makina sanayi kaynak uygulamalar nda üretilecek olan ifl parças n n üzerindeki kaynak uzunluklar, kaynak geniflli i vb. di er veriler özel olarak gelifltirmifl oldu umuz yaz l m program m za girilerek, sistemde kullan lacak robot say s, üretim adetleri vb. veriler belirlenmektedir. Ayn flekilde g da sanayinde yap lan bir paketleme ve paletleme uygulamas içinde benzer üretim analizleri yap larak sistem için gerekli tüm detaylar belirlenmektedir. Paletleme ile ilgili bir projede de paletlenecek ürünün hat ak fl h z, palet üzerine dizilifl flekilleri, katlar aras na seperatörün olup olmad, vb. di er detaylar fizibilite çal flmalar nda kullan larak sistem yap s - na karar verilip, projeyi gerçeklefltirmeyi planlayan firmaya sunulmaktad r. Yine bu fizibilite çal flmalar, uygulamaya yönelik gelifltirdi imiz özel yaz l mlarla yap lmaktad r. ÜRET M PROSESLER NDE, ROBOTLU S STEM YAPILARININ ENTEGRASYONU ki flekilde gerçekleflmektedir. 1. Üretimin yap ld mevcut bir hatta robotlu otomasyon sistemin entegrasyonu, 2. Üretim hatt ndaki ak fltan ba ms z, yeni oluflturulmufl robotlu sistemin entegrasyonudur. Bu hususlar çal fl lacak sistem yap s na ba l olarak de iflkenlik göstermektir. Ancak bafll ca önemli noktalar afla daki gibi s ralayabiliriz; Çal fl lacak olan üretim hatlar n n robotlu otomasyon sistemiyle çal flmaya uygun olmas veya uygun hale getirilebilmesi, Üretimi yap lacak olan parçalar n belli standartlar ve/veya toleranslarla robotlu otomasyon sistemine gelmesidir. Di er bir önemli husus ise; ilk yat r m maliyetini düflürmek amac yla ikinci el kullan lm fl robotlu sistemlerin tercih edilme riskidir. Bu yöntem düflünülenin aksine genellikle daha maliyetli olmaktad r. Kullan lm fl robotlarda ar za oluflma riskinin çok daha yüksek olmas, teknik destek ve yedek parça temininde karfl lafl lan güçlükler bu durumun ana sebebidir. Bu sebeple yat r m karar almadan önce yedek parça fiyatlar, sistemi entegre edecek firman n teknik servis yeterlili i ve kullan lacak robotlar n istatistiksel ar za oranlar n n araflt r lmas, potansiyel maliyet oluflturacak unsurlar öngörmek aç s ndan hayatidir. 16 devam sayfa 18 de