4956 SAYILI ESNAF VE SANATKARLAR VE D ER BA IMSIZ ÇALIfiANLAR SOSYAL S GORTALAR KURUMU KANUNU NUN VE TARIMDA KEND ADINA VE HESABINA ÇALIfiANLAR SOSYAL S GORTALAR KANUNU NUN BAZI MADDELER N N DE fit R LMES, YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI VE KANUNLARA GEÇ C MADDELER EKLENMES HAKKINDA KANUN 7 BAĞ-KUR KANUNU
8
BA -KUR KANUNU BA -KUR KANUNU ESNAF VE SANATKARLAR VE D ER BA IMSIZ ÇALIfiANLAR SOSYAL S GORTALAR KURUMU KANUNU ESNAF VE SANATKARLAR VE D ER BA IMSIZ ÇALIfiANLAR SOSYAL S GORTALAR KURUMU KANUNU II. KISIM S GORTA YARDIMLARI II. KISIM S GORTA YARDIMLARI l. BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER l. BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Kanunun Amac, Sigortal Say lanlar ve Say lmayanlar: MADDE 24 Afla da say lan sigortal lar hakk nda malüllük, yafll l k ve ölüm hallerinde bu kanunda yaz l flartlarla sosyal sigorta yard mlar sa lan r. I - Sigortal Say lanlar: Kanunla ve kanunlar n verdi i yetkiye dayan larak kurulu sosyal güvenlik kurulufllar kapsam d fl nda kalan ve herhangi bir iflverene hizmet akdi ile ba l olmaks z n kendi ad na ve hesab na ba ms z çal - flanlardan; a) (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 13 üncü maddesi ile de ifltirilmifltir.) Esnaf ve sanatkarlar ile di er ba ms z çal flanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazanc dolay s yla Kanunun Amac, Sigortal Say lanlar ve Say lmayanlar: MADDE 24 (De iflik : 14.03.1985-3165/6 md. ve 4956/14) Afla da say lan sigortal lar hakk nda malullük, yafll l k ve ölüm hallerinde bu Kanunda yaz l flartlarla sosyal sigorta yard mlar sa lan r. I - Sigortal say lanlar: Kanunla ve Kanunlar n verdi i yetkiye dayan larak kurulu sosyal güvenlik kurulufllar kapsam d fl nda kalan ve herhangi bir iflverene hizmet akdi ile ba l olmaks z n kendi ad na ve hesab na ba ms z çal - flanlardan; a) Esnaf ve sanatkârlar ile di er ba ms z çal flanlardan ticari kazanç veya serbest meslek kazanc dolay s yla gerçek veya basit 9
gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar ile gelir vergisinden muaf olanlardan esnaf ve sanatkar siciline veya kanunla kurulu meslek kurulufllar na usulüne uygun olarak kay tl olanlar, b) Kollektif flirketlerin ortaklar, c) Adi komandit flirketlerin komandite ve komanditer ortaklar, d) Limited flirketlerin ortaklar, e) Sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketlerin komandite ortaklar, f) Donatma ifltirakleri ortaklar, g) Anonim flirketlerin kurucu ortaklar ile yönetim kurulu üyesi olan ortaklar, Bu kanuna göre sigortal say l rlar. II - Sigortal say lmayanlar: Bu kanunun uygulanmas nda, a) 18 yafl n doldurmam fl olanlar, b) (20.06.1987 tarih ve 3396 Say l Yasa'n n 1. maddesiyle de iflik- 30.06.1987 tarihinden geçerlidir) Türk as ll yabanc lar hariç yabanc uyruklular. c) Kanunla veya kanunun verdi i yetkiye dayan larak kurulu Sosyal Güvenlik Kurulufllar na prim veya kesenek ödeyenlerle bu tür kurulufllardan malüllük veya yafll l k ayl ile daimi tam ifl göremezlik geliri usulde gelir vergisi mükellefi olanlar ile gelir vergisinden muaf olanlardan Esnaf ve Sanatkâr Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kurulufluna usulüne uygun olarak kay tl olanlar, b) Kollektif flirketlerin ortaklar, c) Adi Komandit flirketlerin komandite ve komanditer ortaklar, d) Limited flirketlerin ortaklar, e) Sermayesi paylara bölünmüfl komandit flirketlerin komandite ortaklar, f) Donatma ifltirakleri ortaklar, g) Anonim flirketlerin kurucu ortaklar ile yönetim kurulu üyesi olan ortaklar, Bu Kanuna göre sigortal say l rlar. II - Sigortal say lmayanlar: Bu Kanunun uygulanmas nda; a) 18 yafl n doldurmam fl olanlar, b) Mülga: 4956/14. c) Kanunla veya kanunun verdi i yetkiye dayan larak kurulu sosyal güvenlik kurulufllar na prim veya kesenek ödeyenlerle bu tür kurulufllardan malulluk veya yafll l k ayl ile daimi tam iflgöremezlik geliri almakta olanlar, ayl k veya gelir ba lanmas için talepte bulunmufl olanlar (Dul ve yetim ayl veya Sosyal Sigortalar Kurumundan ge- 10
almakta olanlar, ayl k veya gelir ba lanmas için talepte bulunmufl olanlar, (Dul ve yetim ayl veya Sosyal Sigortalar Kurumu'ndan geçici veya sürekli k smi ifl göremezlik geliri alanlar hariç) d) Tar m ifli yapanlar, (Tar m sanatlar na ait iflleri yapanlar hariç) sigortal say lmazlar. çici veya sürekli k smi iflgöremezlik geliri alanlar hariç), d) Tar m ifli yapanlar (Tar m sanatlar na ait iflleri yapanlar hariç), Sigortal say lmazlar. 02.08.2003 tarih ve 25187 say l Resmi Gazetede yay nlanan 24.07.2003 tarih ve 4956 say l Kanunla 1479 say l Ba -Kur Kanununda önemli de ifliklikler yap lm flt r. 4956 say l Yasan n 14. maddesi ile, 1479 say l Kanunun 24 üncü maddesinin (I) numaral bendinin (a) alt bendi de ifltirilmifl ve (II) numaral bendinin (b) alt bendindeki, Türk as ll yabanc lar hariç yabanc uyruklular ibaresi de yürürlükten kald r lm flt r. Yap lan de ifliklikle, Türkiye de ikamet eden yabanc uyruklular nda Ba -Kur sigortal s olmalar na olanak sa lanm flt r. 11
Sigortal l n Bafllang ç ve Bitifl Tarihi: MADDE 25 - (1 inci f kra, 04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 14 üncü maddesi ile de ifltirilmifltir.) 24 üncü maddeye göre sigortal say lanlardan gelir vergisi mükellefi olanlar n sigortal l klar, mükellefiyetin bafllang ç tarihinden, gelir vergisinden muaf olanlar n sigortal l klar ise esnaf ve sanatkar siciline veya kanunla kurulu meslek kurulufllar na kay tl olmak flart yla talep tarihinden itibaren bafllat l r. Bu suretle sigortal olanlar n hak ve yükümlülükleri sigortal say ld klar tarihte bafllar. 24. maddeye göre sigortal say lanlardan; a) Gelir vergisi mükellefi olanlar n; mükellefiyetlerini gerektiren faaliyetlerine son verdikleri, b) Gelir vergisinden muaf olanlar ile vergi kayd bulunmayanlar, esnaf ve sanatkar sicilinden veya kanunla kurulu meslek kurulufllar ndaki üye kay tlar n n silindi i, c) T.C. Emekli Sand na tabi olarak çal flmaya bafllayanlar n, emekli kesene i kesilmeye bafllad, Sigortal l n bafllang ç ve bitifl tarihi Madde 25.- Bu Kanunun 24 üncü maddesine göre sigortal say - lanlardan gelir vergisi mükellefi olanlar n sigortal l klar, mükellefiyetin bafllang ç tarihinden, gelir vergisinden muaf olanlar n sigortal l klar ise Esnaf ve Sanatkâr Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kurulufllar na kay tl olmak flart yla talep tarihinden itibaren bafllat l r. Bu suretle sigortal olanlar n hak ve yükümlülükleri sigortal say ld klar tarihte bafllar. Bu Kanuna tâbi sigortal l k; a) Gelir vergisi mükellefi olanlar n, mükellefiyetlerini gerektiren faaliyetlerine son verdikleri, b) Gelir vergisinden muaf olanlar n, Esnaf ve Sanatkâr Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kurulufllar ndaki üye kay tlar n n silindi i, c) fiirketlerle ilgisi kalmayanlar n, çal flmalar na son verdikleri veya ilgilerinin kesildi i, Tarihten itibaren, 4956 say l 15. maddesiyle 1479 say l Kanunun 25 inci maddesi bafll ile birlikte de ifltirilmifltir. 1479 say l Kanunun 24 üncü maddesine göre sigortal say lanlardan gelir vergisi mükellefi olanlar n sigortal l klar, mükellefiyetin 12
d) fiirketlerle ilgisi kalmayanlar n, çal flmalar na son verdikleri veya ilgilerinin kesildi i, e) flas na karar verilmifl olan tasfiye halindeki özel iflletmeler ile flirket ortaklar n n, özel iflletmenin veya flirketin mahkemece tasfiyesine karar verildi i, f) (20.06.1987 tarih ve 3396 Say l Yasa'n n 2. maddesiyle eklenen bent -30.06.1987 tarihinden itibaren geçerlidir) 2108 say l kanuna göre 1479 say l kanun kapsam na giren köy ve mahalle muhtarlar ndan; kendi nam ve hesab na ba ms z çal flmas ndan dolay gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar hariç, ayn zamanda hizmet akdi ile çal flanlar n çal flmaya bafllad, g) (20.06.1987 tarih ve 3396 Say l Yasa'n n 2. maddesiyle eklenen bent-30.06.1987 tarihinden itibaren geçerlidir) Gelir vergisi mükellefiyeti bulunmayan veya gelir vergisinden muaf olan, ancak, esnaf ve sanatkar sicili veya kanunla kurulu meslek kurulufllar ndaki kay tlara istinaden Ba -Kur sigortal s olanlardan bu sigortal l klar n n devam s - ras nda, hizmet akdi ile çal flanlar n çal flmaya bafllad, Tarihten itibaren sigortal l klar sona erer. d) Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sand na tâbi olarak çal flmaya bafllayanlar n, emekli kesene i kesilmeye bafllad, e) flâs na karar verilmifl olan tasfiye halindeki özel iflletmeler ile flirket ortaklar n n, özel iflletmenin veya flirketin mahkemece tasfiyesine karar verildi i, iflâs na karar verilmifl olan veya tasfiye halindeki özel iflletmeler ile flirket ortaklar ndan hizmet akdi ile çal flanlar n çal flmaya bafllad, f) 2108 say l Kanuna göre 1479 say l Kanun kapsam na giren köy ve mahalle muhtarlar ndan; kendi nam ve hesab na ba ms z çal flmas ndan dolay gelir vergisi mükellefiyeti bulunanlar hariç, ayn zamanda hizmet akdi ile çal flanlar n çal flmaya bafllad, g) Gelir vergisinden muaf olan, ancak Esnaf ve Sanatkârlar Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kurulufllar ndaki kay tlara istinaden Ba -Kur sigortal s olanlardan bu sigortal l klar n n devam s ras nda, hizmet akdi ile çal flanlar n çal flmaya bafllad, Tarihten bir gün önce, Sona erer. Sigortal l sona erenler sigortal l klar n n sona erdi i tarihten itibaren üç ay içinde Kuruma baflvurarak kay tlar n sildirmek zorundad rlar. bafllang ç tarihinden, gelir vergisinden muaf olanlar n sigortal l klar ise Esnaf ve Sanatkâr Sicili ile birlikte kanunla kurulu meslek kurulufllar na kay tl olmak flart yla talep tarihinden itibaren bafllat lacakt r.bu suretle sigortal olanlar n hak ve yükümlülükleri sigortal say ld klar tarihte bafllamaktad r. Sigortal l sona erenler sigortal l klar n n sona erdi i tarihten itibaren üç ay içinde Kuruma baflvurarak kay tlar n sildirmek zorundad rlar. 13
Yaz lma: MADDE 26 - (De iflik : 14.03.1985-3165/8 md.) Sigortal olmak hak ve yükümlülü ünden vazgeçilemez ve kaç n lamaz. Sözleflmelere, sosyal sigorta yard m ve yükümlülüklerini azaltmak veya baflkas na devretmek yolunda hükümler konulamaz. Bu Kanuna göre sigortal say lanlar, sigortal say ld klar tarihten itibaren en geç 3 ay içinde Kuruma baflvurarak kay t ve tescillerini yapt rmak zorundad rlar. (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile eklenmifltir.) Üç ay içinde kay t ve tescilini yapt rmayan sigortal lar Kurumca re'sen kay t ve tescil edilir I - (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile yürürlükten kald r lm flt r.) II - (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile yürürlükten kald r lm flt r.) III - (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile yürürlükten kald r lm flt r.) (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile eklenmifltir.) Vergi daireleri, sigorta kapsam na giren gelir vergisi mükelleflerini mükellefiyetin tescil tarihinden, mükellefiyeti terkin edilenleri ise terkin tarihinden itibaren 3 ay içinde Kuruma bildirmekle yükümlüdür. Ayr ca, kamu kurum ve kurulufllar, Kurumun talebi üzerine sigortal lar n sigortal l k ifllemlerine esas al nacak bilgileri vermek zorundad rlar. Yaz lma: MADDE 26 - (De iflik : 14.03.1985-3165/8 md. ve 4956/16) Sigortal olmak hak ve yükümlülü ünden vazgeçilemez ve kaç n lamaz. Sözleflmelere, sosyal sigorta yard m ve yükümlülüklerini azaltmak veya baflkas na devretmek yolunda hükümler konulamaz. Bu Kanuna göre sigortal say lanlar, sigortal say ld klar tarihten itibaren en geç 3 ay içinde Kuruma baflvurarak kay t ve tescillerini yapt rmak zorundad rlar. Üç ay içinde kay t ve tescilini yapt rmayan sigortal lar Kurumca re'sen kay t ve tescil edilir. Gelir vergisi mükelleflerinin mükellefiyet tescili ve terkinine iliflkin bilgiler, Kurum ile Maliye Bakanl nca müfltereken belirlenecek usul ve esaslara göre Kuruma bildirilir. Kamu kurum ve kurulufllar, belediyeler, kamu iktisadi teflebbüsleri, esnaf kefalet kooperatifleri, tar m kredi kooperatifleri ve bankalar, bu Kanuna göre zorunlu sigortal olanlarla ilgili ruhsat, ihale ve kredi ifllemlerinde sigortal olduklar n gösterir belgeyi istemek ve belge istenenler de bu belgeyi ibraz etmek zorundad rlar. Sigortal lar n baflvurma usulleri ile uymak zorunda olduklar esaslar ve tescille ilgili ifllemler yönetmelikle düzenlenir. Bu yönetmeli in bildirim ve girifl bildirgelerinin onaylanmas na iliflkin hükümleri hakk nda çiflleri, Maliye ve Gümrük Sanayi ve Ticaret Bakanl klar n n da görüflleri al n r. 14
(04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile eklenmifltir.) Kamu kurum ve kurulufllar, belediyeler, kamu iktisadi teflebbüsleri, esnaf kefalet kooperatifleri, tar m kredi kooperatifleri ve bankalar, bu Kanuna göre zorunlu sigortal olanlarla ilgili ruhsat, ihale ve kredi ifllemlerinde sigortal olduklar n ve bir önceki takvim y l sonu itibar yla prim borçlar bulunmad n gösterir belgeyi istemek ve belge istenenler de bu belgeyi ibraz etmek zorundad rlar. (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 15 inci maddesi ile eklenmifltir.) Noterler, bu Kanuna göre sigortal olanlar n tutmakla mükellef olduklar defterlerin tasdiki s ras nda Ba -Kur'a kay tl olduklar n ve prim borçlar bulunmad n gösterir belgeyi istemek ve söz konusu belgeyi ibraz etmeyenleri ve bunlara ait sigortal l - a esas bilgileri en geç üç ay içinde Kuruma bildirmek zorundad rlar. Sigortal lar n baflvurma usulleri ile uymak zorunda olduklar esaslar ve tescille ilgili ifllemler yönetmelikle düzenlenir. Bu yönetmeli in bildirim ve girifl bildirgelerinin onaylanmas na iliflkin hükümleri hakk nda çiflleri, Maliye ve Gümrük Sanayi ve Ticaret Bakanl klar n n da görüflleri al n r. 4956 say l Kanunun 16. maddesi ile 1479 say l Kanunun 26 nc maddesinde yap lan de ifliklikle, üç ay içinde kay t ve tescilini yapt rmayan sigortal lar n Kurumca re'sen kay t ve tescil edilece i hükme ba lanm flt r. 15
Malüllük Ayl ndan Yararlanma fiartlar : MADDE 29 - Malullük ayl ndan yararlanabilmek için; a) 23 üncü maddeye göre malul say lmak, b) Bu kanuna göre, en az 5 tam y l sigorta primi ödemifl olmak, c) (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 17 nc maddesi ile de ifltirilmifltir.) Yaz l istekte bulunmak ve istek tarihi itibariyle prim ve her türlü borçlar n ödemifl olmak, fiartt r. (Ek : 19.04.1979-2229/11 md.) Ba -Kur'da fiili sigortal l devam ederken bir ifl kazas veya meslek hastal sonucu 28 inci maddede yaz l tüzük hükümlerine göre çal flma gücünün en az üçte ikisini kaybedenler için (b) f kras ndaki 5 tam y l sigorta primi ödemifl olmak koflulu aranmaz. Malüllük Ayl ndan Yararlanma fiartlar : MADDE 29 (de iflik: 4956/18) Malullük ayl ndan yararlanabilmek için; a) Bu kanunun 28 inci maddesine göre malul say lmak, b) En az 5 tam y l sigorta primi ödemifl olmak, c) Yaz l istekte bulunmak ve istek tarihi itibariyle prim ve her türlü borçlar n ödemifl olmak, fiartt r. Bu kanuna tabi sigortal l devam ederken bir ifl kazas veya meslek hastal sonucu çal flma gücünün en az üçte ikisini kaybedenler hakk nda, 5 tam y l sigorta primi ödemifl olmak koflulu aranmaz. 4956 say l kanunun 18. maddesi ile 1479 say l kanunun malulluk ayl ndan yararlanma flartlar de ifltirilmifltir. 16
Ölüm Ayl ndan Yararlanma Koflullar : MADDE 41 - (Maddenin (a) ve (d) bentlerinde yer alan "üç tam y l" ibareleri "befl tam y l" olarak 04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 19 uncu maddesi ile de ifltirilmifltir.) (De iflik : 19.04.1979-2229/18 md.) a) Ölüm tarihinde en az befl tam y l sigorta primi ödemifl olan, b) Malullük veya yafll l k ayl almakta iken yahut yaz l olarak istekte bulunup malullük veya yafll l k ayl ba lanmas na hak kazand ktan sonra ölen, c) Ba lanm fl bulunan malullük veya yafll l k ayl klar kesilmifl olan sigortal lardan ölen, d) En az befl tam y l sigorta primi ödemifl olanlardan 39 uncu maddeye göre toptan ödeme talebinde bulunmakla beraber, toptan ödeme yap lmadan ölen. Sigortal n n hak sahibi kimselerine ayl k ba lan r. Ancak, sigortal iken geçirdi i ifl kazas veya meslek hastal sonucu ölenler için prim ödeme süresi aranmaz. Ölüm Ayl ndan Yararlanma Koflullar : MADDE 41 - (De iflik : 19.04.1979-2229/18 md. ve 4956/21) a) Ölüm tarihinde en az befl tam y l sigorta primi ödemifl olan, b) Malullük veya yafll l k ayl almakta iken yahut yaz l olarak istekte bulunup malullük veya yafll l k ayl ba lanmas na hak kazand ktan sonra ölen, c) Ba lanm fl bulunan malullük veya yafll l k ayl klar kesilmifl olan sigortal lardan ölen, d) En az befl tam y l sigorta primi ödemifl olanlardan toptan ödeme talebinde bulunmakla beraber, toptan ödeme yap lmadan ölen, Sigortal n n hak sahibi kimselerine yaz l talepleri halinde ayl k ba lan r. Ancak, sigortal iken geçirdi i ifl kazas veya meslek hastal sonucu ölenler için prim ödeme süresi aranmaz. 4956 say l Kanunun 21. maddesiyle, 1479 say l Kanunun 41. maddesinde düzenlenen ölüm ayl ndan yararlanma koflullar ndan a ve d f kralar nda de ifliklik yap larak befl tam y l sigorta primi ödemifl olanlara ve en az befl tam y l sigorta primi ödemifl olanlardan toptan ödeme talebinde bulunmakla beraber, toptan ödeme yap lmadan ölen sigortal n n hak sahibi kimselerine yaz l talepleri halinde ölüm ayl ayl k ba lanaca belirtilmifltir. 17
Primlerin Ödenmesi: MADDE 53 - (De iflik birinci f kra : 06.03.1981-2423/5 md.) Sigortal, 49 uncu maddede belirtilen ayl k prim borcunu, ilgili ay n sonuna kadar kuruma ödemek zorundad r. (De iflik: ikinci f kra, 03/07/2001-4692/1 md.) Kurumun, süresi içinde ödenmeyen prim ve di er alacaklar n n tahsilinde 6183 say l Amme Alacaklar n n Tahsil Usulü Hakk nda Kanun hükümleri uygulan r. Kurum, söz konusu Kanunun uygulanmas nda Maliye Bakanl, di er kamu kurum ve kurulufllar ve mercilere verilen yetkileri kullan r. Yetkilerin kullan lmas na iliflkin usul ve esaslar Maliye Bakanl, Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl ve Hazine Müsteflarl taraf ndan müfltereken haz rlanacak bir yönetmelikle tespit edilir. Kurum alacaklar n n tahsilinde 6183 say l Kanunun uygulanmas ndan do an uyuflmazl klar n çözümlenmesinde, alacakl il müdürlü ünün bulundu u yer ifl mahkemesi yetkilidir. Yetkili ifl mahkemesine baflvurulmas alacaklar n takip ve tahsilini durdurmaz. (De iflik : 20.06.1987-3396/9 md.) Gecikme zamm, yaln z prim alacaklar na uygulan r ve borç ödeninceye kadar devam eder. Dava veya icra kovuflturmas aç lm fl olsa bile primlerin ödenmemifl k sm için gecikme zamm tahsil olunur. (5. F kra Mülga : 14.03.1985-3165/13 md.) (6.f kra, 29.09.1999 gün ve 578 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 3. maddesi ile de ifltirilmifltir.) Tabii afet nedeniyle fiilen çal flt rd iflyeri veya ikametgah olarak oturdu u konutu y k lan veya hasar gören sigortal lar n, tabii afetin meydana geldi i ay dahil mevcut prim Primlerin Ödenmesi: MADDE 53 (De iflik:4956/27) Sigortal lar, ayl k prim borcunu ilgili ay n sonuna kadar ödemek zorundad rlar. Kurumun, 17.10.1983 tarihli ve 2926 say l Kanuna göre tahakkuk eden prim alacaklar ayl k olarak veya Kurumca tespit edilecek dönemlerde ödenir. Ayr ca, Bakanlar Kurulu karar ile ürün bedellerinden tevkif suretiyle de tahsil edilebilir. Kurumun, süresinde ödenmeyen prim ve prime iliflkin alacaklar ile her ne nam alt nda olursa olsun di er alacaklar n n tahsilinde 9.6.1932 tarihli ve 2004 say l cra ve flâs Kanunu hükümleri uygulan r. Sigortal lar taraf ndan ödenmesi gereken primler süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, primlerin ödenmeyen k sm na sürenin bitti i tarihten bafllamak üzere %10 oran nda art r l r. Bu miktara, borç ödeninceye kadar gecikilen her ay için ayr ca Hazine Müsteflarl nca aç klanacak bir önceki aya ait Türk Liras cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin ayl k ortalama faizi bileflik bazda uygulanarak gecikme zamm hesaplan r. Dava veya icra kovuflturmas aç lm fl olsa bile primlerin ödenmemifl k sm için gecikme zamm tahsil olunur. (5. F kra Mülga : 14.03.1985-3165/13 md.) (6.f kra, 29.09.1999 gün ve 578 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 3. maddesi ile de ifltirilmifltir.) Tabii afet nedeniyle fiilen çal flt rd iflyeri veya ikametgah olarak oturdu u konutu y k lan veya hasar gören sigortal lar n, tabii afetin meydana geldi i ay dahil mevcut prim ve gecikme zamm borçlar ile bu ay takip eden alt ayl k prim borçla- 18
ve gecikme zamm borçlar ile bu ay takip eden alt ayl k prim borçlar bu alt ay n sonundan itibaren; sa l k kurulu raporu ile belgelenen hastal k hallerinde ise çal fl lamayan aylara ait primler sigortal n n çal flmaya bafllad tarihi takip eden aybafl ndan itibaren gecikme zamm uygulanmaks z n alt ay süreyle ertelenir. (291.09.1999 gün ve 578 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 3. maddesi ile eklenmifltir.) Bu Kanuna göre belgelendirilmesi gerekirken, tabii afet nedeniyle belgelendirilemeyen sigortal l k sürelerinin tespitine iliflkin esas ve usuller Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl - nca belirlenir." (De iflik : 06.03.1981-2423/5 md.) Primlerin hesaplanmas, ödenmesi ve tahsili usulleri bir yönetmelikle düzenlenir. r bu alt ay n sonundan itibaren; sa l k kurulu raporu ile belgelenen hastal k hallerinde ise çal fl lamayan aylara ait primler sigortal n n çal flmaya bafllad - tarihi takip eden aybafl ndan itibaren gecikme zamm uygulanmaks z n alt ay süreyle ertelenir. Afet bölgesindeki flartlar ve geliflmeleri göz önünde tutarak, sigortal lar n ödemesi gereken primlerin ödeme sürelerini bu f krada belirlenen sürelere ba l kalmaks z n belirlemeye ve ertelemeye Kurum Yönetim Kurulu yetkilidir. (291.09.1999 gün ve 578 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 3. maddesi ile eklenmifltir.) Bu Kanuna göre belgelendirilmesi gerekirken, tabii afet nedeniyle belgelendirilemeyen sigortal l k sürelerinin tespitine iliflkin esas ve usuller Çal flma ve Sosyal Güvenlik Bakanl nca belirlenir." (De iflik : 06.03.1981-2423/5 md.) Primlerin hesaplanmas, ödenmesi ve tahsili usulleri bir yönetmelikle düzenlenir. 4956 say l Kanunun 27. maddesi ile 1479 say l Kanunun primlerin ödenmesi bafll kl 53. maddesi de ifltirilmifltir. Ba -Kur Sigortal lar, ayl k prim borcunu ilgili ay n sonuna kadar ödemek zorundad rlar. Kurumun, 17.10.1983 tarihli ve 2926 say l Kanuna göre tahakkuk eden prim alacaklar ayl k olarak veya Kurumca tespit edilecek dönemlerde ödenmesi gerekmektedir. Ayr ca, Bakanlar Kurulu karar ile ürün bedellerinden tevkif suretiyle de tahsil edilebilecektir. Kurumun, süresinde ödenmeyen prim ve prime iliflkin alacaklar ile her ne nam alt nda olursa olsun di er alacaklar n n tahsilinde 9.6.1932 tarihli ve 2004 say l cra ve flâs Kanunu hükümleri uygulanacakt r. Sigortal lar taraf ndan ödenmesi gereken primler süresi içinde ve tam olarak ödenmezse, primlerin ödenmeyen k sm na sürenin bitti i tarihten bafllamak üzere %10 oran nda art r lacak, bu miktara, borç ödeninceye kadar gecikilen her ay için ayr ca Hazine Müsteflarl nca aç klanacak bir önceki aya ait Türk Liras cinsinden iskontolu ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetlerinin ayl k ortalama faizi bileflik bazda uygulanarak gecikme zamm hesaplanacakt r. 19
ste e Ba l Sigorta: MADDE 79- (De iflik : 19.04.1979-2229/31 md.) (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 25 inci maddesi ile de ifltirilmifltir.) 24 üncü maddenin (I) numaral bendi kapsam na girmeyenlerden ayn maddenin (II) numaral bendinin (a) ve (c) alt bentlerinde say lanlar d fl nda kalanlar, ev kad nlar ve Türkiye'de ikamet eden yabanc uyruklular talepleri halinde iste e ba l sigortal olabilirler. fiu kadar ki, talep tarihinde 58 yafl n dolduran kad nlar ile 60 yafl n dolduran erkekler kapsama al nmazlar. ste e ba l sigortal olmak isteyenler 50 nci maddedeki ayl klar gelir basamaklar ndan dilediklerini seçebilirler. Basamak yükseltme koflullar bak m ndan bu konudaki esaslara tabidirler. (4 üncü f kra, 04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 25 inci maddesi ile yürürlükten kald r lm flt r.) (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 25 inci maddesi ile de ifltirilmifltir.) ste e ba l sigortal l k, sigortal n n tescil talebinin Kuruma intikal etti i tarih itibar yla bafllar ve terk talebinin Kuruma intikal etti i tarihte veya di er sosyal güvenlik kanunlar - na tabi olarak çal flmaya bafllama ya da art arda üç ay prim ödenmemifl olmas halinde, son prim ödeme tarihi itibar yla sona erer. ste e Ba l Sigorta: MADDE 79- (De iflik:4956/33) Bu Kanunun 24 üncü maddesinin (I) numaral bendi kapsam na girmeyenlerden, ayn maddenin (II) numaral bendinin (a) ve (c) alt bentlerinde say lanlar d fl nda kalanlar, ev kad nlar ve Türkiye'de ikamet eden yabanc uyruklular talepleri halinde iste e ba l sigortal olabilirler. ste e ba l sigortal olanlar n basamak seçme ve yükseltmelerinde bu Kanun hükümleri uygulan r. ste e ba l sigortal l k, sigortal l k tescil talebinin Kuruma intikal etti i tarih itibariyle bafllar ve terk talebinin Kuruma intikal etti- i tarihte veya di er sosyal güvenlik kanunlar na tâbi olarak çal flmaya bafllad tarihten bir gün önce veya sigortal n n toplam borcunun üç ayl k prim ve ceza tutar ndan fazla olmas halinde sigortal n n daha önce ödedi i primlerin tam olarak karfl lad ay n sonu itibariyle sona erer. 2926 say l Kanun kapsam na girmeden önce bu Kanun kapsam nda iste e ba l sigortal olanlar n, iste e ba l sigortal l klar devam eder. ste e ba l sigortan n hangi esaslara göre yap laca bir yönetmelikle düzenlenir. 20
(Ek : 20.06.1987-3396/12 md.) 2926 say l Kanun kapsam na girmeden önce, Ba -Kur'da iste e ba l sigortal olanlar n, iste e ba l sigortal l klar devam eder. ste e ba l sigortan n hangi esaslar dairesinde yap laca bir yönetmelikle düzenlenir. 4956 say l Kanunun 33. maddesi ile 1479 say l Kanunun iste e ba l sigorta bafll kl 79. maddesi de ifltirilmifltir. 1479 say l Kanunun 24 üncü maddesinin (I) numaral bendi kapsam na girmeyenlerden, ayn maddenin (II) numaral bendinin (a) ve (c) alt bentlerinde say lanlar d fl nda kalanlar, ev kad nlar ve Türkiye'de ikamet eden yabanc uyruklular talepleri halinde iste e ba l sigortal olabileceklerdir. ste e ba l sigortal olanlar n basamak seçme ve yükseltmelerinde bu Kanun hükümleri uygulanacakt r. ste e ba l sigortal l k, sigortal l k tescil talebinin Ba -Kur a intikal etti i tarih itibariyle bafllayacak ve terk talebinin Ba -Kur a intikal etti i tarihte veya di er sosyal güvenlik kanunlar na tâbi olarak çal flmaya bafllad tarihten bir gün önce veya sigortal n n toplam borcunun üç ayl k prim ve ceza tutar ndan fazla olmas halinde sigortal n n daha önce ödedi i primlerin tam olarak karfl lad ay n sonu itibariyle sona erecektir. 21
Müeyyideler: MADDE 80- (20.06.1987 tarih ve 3396 Say l Yasa'n n 17. maddesiyle Mülga) darî para cezalar Madde 80.- (De iflik:4956/34) Bu Kanunun 26 nc maddesinde belirtilen tescil ve sigortal l n sona ermesi ile ilgili yükümlülü e uymayan sigortal lara Kurumca ellimilyon milyon lira idarî para cezas verilir. Bu miktar, her y l Maliye Bakanl nca 4.1.1961 tarihli ve 213 say l Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesi gere ince belirlenen yeniden de erleme oran nda art r l r. Hakk nda para cezas uygulanan sigortal lar, gerekçesini belirtmek suretiyle para cezas na karfl tebli tarihinden itibaren onbefl gün içinde Kuruma itiraz edebilirler. tiraz takibi durdurur. Kurum en geç otuz gün içinde itiraz inceler ve karara ba lar. Kurum taraf ndan itiraz n reddedilmesi halinde, sigortal lar red karar n n kendilerine tebli tarihinden itibaren altm fl gün içinde yetkili idare mahkemesine baflvurabilirler. Mahkemeye baflvurulmas cezan n takip ve tahsilini durdurmaz. darî para cezalar n n tahakkuk ve tahsilat nda befl y ll k zamanafl m uygulan r. Sa l k karneleri ve/veya kart n bir baflkas na kulland ranlardan veya baflkas ad na kullananlardan ve buna yard mc oldu u bel- 4956 say l Kanunun 34. maddesi ile 1479 say l Kanunun 3396 say l Kanunla mülga olan 80. maddesi idari para cezalar bafll ile yeniden düzenlenmifltir. Buna göre; 1479 say l Kanunun 26 nc maddesinde belirtilen tescil ve sigortal l n sona ermesi ile ilgili yükümlülü e 22
gelenenlerden, Kurumca yap lan sa l k gideri kanunî faiziyle iki kat olarak müfltereken ve müteselsilen tahsil edilir ve ilgililer hakk nda Türk Ceza Kanunu hükümleri uygulan r. Kendilerine yap lan tebligat tarihinden itibaren onbefl gün içinde idarî para cezas n veya borçlar n itiraz etmeden ödeyenlerin bu borçlar üçte bir oran nda terkin edilir. uymayan sigortal lara Kurumca ellimilyon milyon lira idarî para cezas verilecektir. Hakk nda para cezas uygulanan Ba -Kur sigortal lar, gerekçesini belirtmek suretiyle para cezas na karfl tebli tarihinden itibaren onbefl gün içinde Ba -Kur a itiraz edebilirler. tiraz takibi durdurmaktad r. Ba -Kur en geç otuz gün içinde itiraz inceler ve karara ba lar. Kurum taraf ndan itiraz n reddedilmesi halinde, sigortal lar red karar n n kendilerine tebli tarihinden itibaren altm fl gün içinde yetkili idare mahkemesine baflvurabilirler. Mahkemeye baflvurulmas cezan n takip ve tahsilini durdurmaz. darî para cezalar n n tahakkuk ve tahsilat nda befl y ll k zamanafl m uygulanmaktad r. Sa l k karnelerini ve/veya kart n bir baflkas na kulland ranlardan veya baflkas ad na kullananlardan ve buna yard mc oldu u belgelenenlerden, Kurumca yap lan sa l k gideri kanunî faiziyle iki kat olarak müfltereken ve müteselsilen tahsil edilir ve ilgililer hakk nda Türk Ceza Kanunu hükümleri uygulanacakt r. Kendilerine yap lan tebligat tarihinden itibaren onbefl gün içinde idarî para cezas n veya borçlar n itiraz etmeden ödeyenlerin bu borçlar üçte bir oran nda terkin edilmektedir. 23
Sa l k Sigortas n Kapsam : EK MADDE 11 (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 28 inci maddesi ile de ifltirilmifltir.) 1479 say l Kanunun ek 11 inci maddesi afla daki flekilde de ifltirilmifltir. "Ek Madde 11- Sa l k sigortas yard mlar ndan; a) Bu Kanuna göre zorunlu sigortal olanlar ile efl ve bakmakla yükümlü olduklar çocuklar, ana ve babalar, b) Bu Kanuna göre yafll l k ve malullük ayl almakta olanlar ile efl ve bakmakla yükümlü olduklar çocuklar, ana ve babalar, c) Bu Kanuna göre ölüm ayl alanlar, yararlan rlar. Sa l k hizmeti, Sa l k Bakanl, Sosyal Sigortalar Kurumu, mahalli idareler, üniversiteler, kamu iktisadi teflebbüslerine ait sa l k tesisleri ile di er sa l k tesislerinden sat n al nmak suretiyle yürütülür. Buna iliflkin usul ve esaslar Kurumca belirlenir. Sa l k Sigortas n Kapsam : EK MADDE 11 (De iflik 4956/37) Bu Kanunun 24 üncü maddesine göre sigortal olanlardan; a) Sigortal l devam edenler ile efl ve bakmakla yükümlü olduklar çocuklar, ana ve babalar, b) Yafll l k ve malûllük ayl almakta olanlar ile efl ve bakmakla yükümlü olduklar çocuklar, ana ve babalar, c) Ölüm ayl alanlar, Sa l k sigortas yard mlar ndan yararlan rlar. Sa l k hizmeti; Sa l k Bakanl, Sosyal Sigortalar Kurumu, mahalli idareler, üniversiteler, kamu iktisadi teflebbüslerine ait sa l k tesisleri ile gerçek ve tüzel kiflilerden sat n al nmak suretiyle yürütülür. Buna iliflkin usul ve esaslar Kurumca belirlenir. 4956 say l Kanunun 37. maddesiyle 1479 say l Kanunun ek 11 inci maddesi de ifltirilmifltir. Yap lan de ifliklikle 1479 say l Kanunun 24 üncü maddesine göre sigortal olanlardan; a) Sigortal l devam edenler ile efl ve bakmakla yükümlü olduklar çocuklar, ana ve babalar, b) Yafll l k ve malûllük ayl almakta olanlar ile efl ve bakmakla yükümlü olduklar çocuklar, ana ve babalar, c) Ölüm ayl alanlar, Sa l k sigortas yard mlar ndan yararlanabileceklerdir. 24
Sa l k Sigortas ndan Faydalanma fiartlar : EK MADDE 12- (04.10.2000 gün ve 619 say l Kanun Hükmünde Kararnamenin 29 uncu maddesi ile de ifltirilmifltir.) Bu Kanuna göre ilk defa veya yeniden sigortal olanlar n sa l k yard m ndan yararlanmalar, en az sekiz ay eksiksiz sa l k sigortas primi ödemifl olmalar, sa l k ve sigorta prim borcu bulunmamas flart na ba l d r. Sa l k Sigortas ndan Faydalanma fiartlar : EK MADDE 12- (De iflik:4956/38) Bu Kanuna göre ilk defa sigortal olanlar n sa l k yard m ndan yararlanmalar, en az sekiz ay, yeniden sigortal olanlar n ise en az dört ay eksiksiz sa l k sigortas primi ödemifl olmalar, sa l k ve sigorta prim borcu bulunmamas flart na ba l d r. 4956 say l Kanunun 38. maddesiyle 1479 say l Kanunun ek 12 inci maddesi de ifltirilmifltir. De iflikli e göre, 1479 say l Kanuna göre ilk defa sigortal olanlar n en az sekiz ay, daha önce sigortal l na son verip de yeniden Ba -Kur sigortal s olacaklar n da dört ay eksiksiz sa l k sigortas primi ödemeleri, sa l k ve sigorta primi borcunun bulunmamas halinde sa l k yard mlar ndan yararlanabilecekleri belirtilmifltir. 25
Sa l k Sigortas Gelirleri: EK MADDE 15- (Ek : 05.11.1985-3235/1 md.) Sa l k sigortas hizmetleri afla daki gelirlerle karfl lan r. a) (25.08.1999 gün ve 4447 say l Kanunun 37. maddesi ile de ifltirilmifltir.) ) Bu Kanuna tabi ilk sekiz basamakta bulunan sigortal lar n sekizinci gelir basama tutar n n, dokuz ve daha yukar basamaklarda bulunan sigortal lar n ise bulunduklar gelir basama tutar n n, 17/10/1983 tarihli ve 2926 say l Tar mda Kendi Ad na ve Hesab na Çal flanlar Sosyal Sigortalar Kanununa tabi ilk alt basamakta bulunan sigortal lar n alt nc basamak gösterge tutar n n, yedi ve daha yukar basamaklarda bulunan sigortal lar n ise bulunduklar basamak gösterge tutar n n, (De iflik: 19/01/2002-4736/3 mad.) % 20'si oran nda ödeyecekleri sa l k sigortas primleri, b) Gerçek ve tüzelkifliler taraf ndan sa l k hizmetlerinde kullan lmak flart yla yap lacak ba fllar ve vasiyetler, c) Di er gelirler. Sa l k Sigortas Gelirleri: EK MADDE 15- (Ek : 05.11.1985-3235/1 md. ve 4956/39) Sa l k sigortas hizmetleri afla daki gelirlerle karfl lan r. a) Sigortal lardan ilk sekiz basamakta bulunanlar n, bu Kanunun 50 nci maddesine göre belirlenen sekizinci gelir basama n n, dokuz ve daha yukar basamaklarda bulunan sigortal lar n ise bulunduklar gelir basama tutar n n % 20'si oran nda ödeyecekleri sa l k sigortas primleri, b) Gerçek ve tüzelkifliler taraf ndan sa l k hizmetlerinde kullan lmak flart yla yap lacak ba fllar ve vasiyetler, c) Di er gelirler. 4956 say l Kanunun 39. maddesiyle 1479 say l Kanunun ek 15 inci maddesi de ifltirilmifltir. Yap lan de ifliklikle, sigortal lardan ilk sekiz basamakta bulunanlar n, 1479 say l Kanunun 50 nci maddesine göre belirlenen sekizinci gelir basama n n, dokuz ve daha yukar basamaklarda bulunan sigortal lar n ise bulunduklar gelir basama tutar n n % 20'si oran nda sa l k sigortas primi ödeyecekleri belirlenmifltir. 26