Çocuklarda Normal Tiroid Gland Boyutlarının Ultrasonografi ile Değerlendirilmesi

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuklarda Normal Tiroid Gland Boyutlarının Ultrasonografi ile Değerlendirilmesi The Evaluation of Normal Thyroid Gland Size Using Ultrasonography in Children Fikret TAŞ *, Sema BULUT**, İbrahim ÖZTOPRAK*, Ayca TÖREL ERGÜR*** ÖZET Ultrasonografi ile 0-16 yaş grubu çocuklarda tiroid gland boyutları ölçülerek bir standart oluşturulması amaçlandı. Tiroid hastalıkları yönünden herhangi bir patolojisi olmayan, 0-16 yaş grubunda 150 erkek, 152 kız olmak üzere toplam 302 çocuğun tiroid gland boyutları ölçüldü. Sağ ve sol lob ile isthmusun transvers (T), sagital (S) ve anteroposterior (AP) uzunlukları ölçülerek kaydedildi. Olgular yaşa göre altı (0-2, 3-5, 6-8, 9-11, 12-14, 15-16), boy uzunluğuna göre ise sekiz (...- 99, 100-109, 110-119, 120-129, 130-139, 140-149, 150-159, 160-...) gruba ayrıldı. Değerlendirmede Varyans analizi ve student t testi kullanıldı. Yaşa göre yapılan gruplamada 2 ve 3'üncü grupların tiroid gland boyutları benzerlik göstermekteydi. Diğer gruplar arasında ise istatistiksel olarak anlamlı fark vardı. Boy uzunluğuna göre oluşturulan gruplar arasında; anteroposterior boyutda ilk üç grup ve 4'üncü, 5'inci gruplar kendi aralarında benzerdi. Transvers boyutlarda 2,3,4,5,6'ncı gruplar, sagital boyutlarda ise 2,3'ncü gruplar benzerlik göstermekteydi. Bu gruplarla diğer gruplar arasında ve diğer gruplarda kendi aralarında istatistiksel olarak farklılıklar göstermekteydi. Yaş ve boy uzunluğu ile tiroid gland boyutları arasında pozitif korelasyon olduğu görüldü. Oniki yaş ve üzerindeki çocukların tiroid gland boyutları daha küçük yaş grubunda saptanan boyutlar ile belirgin farklılık göstermekteydi. Farklılığın adolesan dönemdeki fiziksel ve endokrinolojik değişikliğe bağlı olacağı düşünüldü. Anahtar Kelimeler: Tiroid gland, Ultrasonografi. SUMMARY The aim of this study was to establish a standart for thyroid gland size in children aged 0-16 years by using Ultrasonography. Three hundred and two children (150 boys and 152 giriş) who had no thyroid pathology were included into this study. The sagital (S),transverse (T) and anteroposterior (AP) diameters of right and left lobes, and isthmus were measured and registered. The children were divided into six subgroups (0-2, 3-5, 6-8, 9-11, 12-14, 15-16) in respect to age and were divided into eight subgroups (...-99, 100-109, 110-119, 120-129, 130-139; 140-149, 150-159, 160-...) in respect to body length. Variance analysis and student t test were used for statistical evaluation. As the age was concerned, thyroid gland sizes were similar in the second and third group. But there was a significant difference among the other groups. in respect to body lenght, the first 3 groups among themselves and, 4' h and 5 th groups between themselvves were comparable in anteroposterior diameter measurement. The transverse diameter of 2 nd, 3 nd, 4 th, 5* and 6 th groups and sagital diameter of 2 nd and 3 nd groups were also similar. There was a significant difference betvveen these groups and others, and among the other groups in themselves. There was a positive correlation between thyroid gland size and, age and body lenght. The measurement of thyroid gland size of children aged 12 years and över shovved a significant difference than those of children in younger age groups. it was concluded that difference may arise from physical and endocrinological changes in adolescence period. Key VVords: Thyroid gland size, Ultrasonography. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 22 (4): 185-188, 2000 GİRİŞ Tiroid gland büyüklüğü palpasyon, sintigrafi veya Ultrasonografi (US) ile belirlenebilir. US halen günümüzde sintigrafi ile birlikte yetişkin tiroid gland muayenesin- Yrd.Doç.Dr Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dalı, Sivas ** Doç.Dr.Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dalı, Sivas *** Yrd.Doç.Dr. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Pediatri Anabilim Dalı, Sivas

de kullanılmaktadır(l-3). Tiroid palpasyonu, kolay, noninvaziv ve hızlı sonuç alınması nedeniyle epidemiyolojik çalışmalarda kullanılmaktadır. Erişkinlerde güvenilir olsa da küçük çocuklarda ve özellikle yenidoğanlarda palpasyon metodu uygun değildir. Tiroid palpasyonu erişkinlerde %90 oranında duyarlı olmasına rağmen 10 yaş altındaki çocuklarda bu oran %63.5'e düşmektedir.(4). Radyasyon riski nedeniyle çocuklarda tiroid gland büyüklük, lokalizasyon ve fonksiyonunun belirlenmesi için izotop çalışma tavsiye edilmemektedir. Bundan dolayı US çocuklarda tiroid gland büyüklüğünün belirlenmesi için en kullanışlı inceleme yöntemidir (5). US tiroid gland büyüklüğünü saptanması yanında, tiroidin kistik veya solid lezyonları ile ekstratiroidial veya intratiroidial lezyonların ayrımında da başarılı bir şekilde kullanılmaktadır.(3,6,7) Bu çalışmanın amacı sağlıklı çocuklarda normal tiroid gland boyutlarını ölçerek bir standart oluşturmaktır. GEREÇ ve YÖNTEM Tiroid hastalıkları yönünden herhangi bir patolojisi olmayan, 0-16 yaş grubunda 150 erkek, 152 kız olmak üzere toplam 302 çocukta US ile tiroid gland boyutları ölçüldü. Olguların yaş, boy ve vücut ağırlıkları kaydedildi. General Elektrik Radius ve Hitachi-515 EUB model US cihazlarında 7.5 mhz'lik lineer prob kullanılarak supin pozisyonunda, boyun hiperekstansiyonda olacak şekilde yatırıldı ve tiroid gland her iki lobu ile isthmusun, transvers (T), anteroposterior (AP) ve sagital (S) us Tabl< lukları ölçüldü. Olgular; yaşa göre altı ( 0-2, 3-5,6-8, 11, 12-14, 15-16 ) gruba, boya göre ise cm olarak sel ( -99, 100-109, 110-119, 120-129, 130-139, 140-K 150-159, 160- ) gruba ayrıldı. Önce cinsiyet farkı )î zetmeden daha sonra erkek ve kızlarda ayrı-ayrı tini gland boyutları yaş ve boya göre istatistiksel olan incelendi. 2 Değerlendirmede Varyans analizi ve stilden! testi kullanıldı. 3 BULGULAR Yaşa göre yapılan gruplamada 2 ve 3'üncü gruplt rın tiroid gland boyutları benzerlik göstermekteydi. Digj. gruplar arasında ise istatistiksel olarak anlamlı farkvaıi (tablo I). Boy uzunluğuna göre oluşturulan grupl* arasında; anteroposterior boyutda ilk üç grup ve 41 5'inci gruplar kendi aralarında benzerdi. Transvers l» yutlarda 2,3,4,5,6'ncı gruplar, sagital boyutlarda is 2,3'ncü gruplar arasında benzerlik görüldü. Bu gruplarla diğer gruplar arasında ve diğer gruplarda kendi arala, N: rında istatistiksel olarak farklılıklar göstermekteydi. Sağ ve sol lobun aynı düzlemdeki boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu.' Yaş ve boy uzunluğuna göre ölçülen tiroid gland boyutları tablo I ve H'de görülmektedir. GRUP l 4 5 6 / fi! gı V! g Tablo I: Yaşa göre tiroid gland boyutları. YAŞ SAĞ LOB SOL LOB İSTHMUS d V GRUP (yıl) N AP (mm) T (mm) S (mm) AP (mm) T (mm) S (mm) AP (mm) T (mm) S (mm) 1 0-2 41 8.0 ±1.5 1.0 ±0.2 19.3+ 5.0 8.3 ±1.8 9.6+ 1.8 19.5± 5.0 2.3 + 0.4 9.8 ±2.0 8.0 + 2.8 2 3-5 55 9.211.3 1.1 ±0.1 24.4+ 3.6 9.4 ± 1.4 11.4+ 1.3 24.4± 3.0 2. 5 ±0.6 11.4±2.1 10.0± 2.8.1 6-8 r -A 9. 6 ±1.7 1.2 + 0.2 29.6±4.1 9.7 ± 1.5 11.4± 1.4 28.7± 4.6 2.8 ±0.8 11.8+2.9 10.2+3.1 4 9-11 60 10.9± 1.6 1.3 ±0.2 31.7+5.1 10.8± 1.5 12.6+ 1.6 31.2±5.0 3.0 + 0.6 12.2±2.1 10.2+ 3.2 5 12-14 54 13.1+2.9 1.6 ±0.3 40.1±6.8 13.0± 2.8 15.4±3.6 39.7± 7.0 3. 3 ±1.0 13.5+ 3.8 12.0+4.3 6 15-16 38 15.4± 2.8 1.7 ±0.3 4.2 ±0.5 15.4± 2.8 17.3+ 3.3 42.7± 5.0 3.9 ±1.1 14.5± 3.4 12.5+ 4.2! : 78.9 66.1 137.6 75.4 66.4 133.8 21.3 14.3 9.3 P< 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 N: Olgu sayısı, AP: Anteroposterior boyut, T: Transvers boyut, S: Sagital boyut 186

Tablo II: Boy uzunluğuna göre (cm) tiroid gland boyutları. SAĞ LOB SOL LOB İSTHMUS GRUP BOY (cm) N AP (mm) T (mm) S (mm) AP (mm) T (mm) S (mm) AP (mm) T (mm) S (mm) 1-90 65 8.3±1.5 10.211.6 20.814.9 8.611.7 10.0±1.8 20.814.7 2.310.5 10.012.0 8.2+2.8 2 100-109 31 9.3±1.4 11.911.4 25.513.8 9.6+1.5 11.811.1 25.513.0 2.510.7 11.8+2.0 10.611.9 3 110-119 33 9.6±1.5 11.611.3 28.414.2 9.411.2 11.211.2 27.014.0 2.7+0.7 11.612.5 10.412.9 $ 120-129 33 10.7±1.5 12.111.0 30.813.7 10.411.1 12.7+0.8 31.014.6 3.010.7 12.912.2 10.4+2.7 5 130-139 36 10.612.0 12.111.7 32.815.5 10.411.8 12.1+1.9 31.615.0 3.110.8 12.112.2 10.413.3 6 140-149 30 11.211.5 13.011.5 35.016.0 11.811.3 13.011.2 34.415.3 3.110.8 11.712.8 10.413.7 7 150-159 35 13.9±3.2 16.513.0 40.716.7 13.912.5 15.813.3 41.0±6.7 3.210.8 13.513.5 11.8+4.3 8 160-39 15.312.9 18.213.8 42.215.9 15.213.4 18.013.5 42.816.3 4.211.2 15.1+3.8 13.214.5 F 57.1 67.9 88.5 55.0 64.4 95.6 22.6 14.9 8.6 P< 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 0.001 N: Olgu sayısı, AP: Anteroposterior boyut, T: Transvers boyut, S: Sagital boyut TARTIŞMA Tiroid bezi boyun ön alt bölümünde lokalize endokrin bir bezdir. Tiroid bezinin büyümesi anlamına gelen guatr, tiroid bezinin en yaygın patolojisidir. Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri iyot eksikliği bölgeleri olarak görülmekle birlikte Türkiye dahil bir çok Avrupa ülkesi n- de iyot eksikliği önemli bir sağlık problemi olmaya d e- vam etmektedir. Yapılan çalışmalara göre Türkiye genel nüfusunda guatr sıklığı %6.7 olarak belirlenmiştir (4). Kişinin vücut yapısı ve muayeneyi yapan kişilerin farklılığı nedeniyle palpasyonla guatr taraması uygun görülmemektedir. Bunun yerine noninvaziv kolay ve hızlı sonuç alınan ultrasonografik tiroid incelemesi önerilmektedir. Yenidoğan dahil çocukluk dönemi için oldukça güvenilir bir metoddur.(4) Tiroid gland büyüklüğünün doğru tahmin edilmesi, tiroid hastalıklarının izlenmesi ve muayenesi için çok önemlidir. Guatr da tedaviye yanıtın gözlenmesi, hipertiroidizmde prognoz için en iyi göstergelerden birisidir. Ancak diffüz tiroid hastalıklarında US görünümün faydası sınırlı olabilir(9-12). Bir çok çalışmada 160 cm'den daha uzun çocukların tiroid volümünün erişkin tiroid gland volümüne benzer olduğu belirtilmektedir. Ayrıca tiroid gland volümünün, boyu 130 cm'den daha uzun olanlarda geniş farklılıklar gösterdiği ve bunun da adelosan dö- nemdeki fiziksel ve endokrinolojik değişikliklere bağlı olduğu belirtilmektedir (2,3,13). Bizim çalışmamızda da 160 cm'nin üzerindeki çocukların tiroid gland boyutları erişkinlerinkine benzerdi. Boy uzunluğuna göre yapılan gruplamada 150 cm ve üzerindeki olgularda, yaşa göre yaptığımız gruplamada ise 12 yaş ve üzerindeki çocuklar ile diğer gruplar arasında geniş farklılıklar saptadık. Biz de bu farklılıkların adelosan dönemdeki fiziksel ve hormonal değişikliklere bağlı olabileceğini düşündük. Aynı yaş ve boy grubunda erkek ve kız çocukların tiroid gland volümlerinin önemli farklılıklar göstermediği belirtilmektedir (1). Bizim çalışmamızda da aynı gruptaki erkek ve kız çocukların tiroid gland boyutları arasında istatistiksel olarak anlamlı fark saptanmadı. Sonuç olarak yapılan çalışmaların çoğunda tiroid gland volümü hesaplanmıştır. Pediatrik yaş grubu için yaş ve boy uzunluğuna göre tiroid gland boyutlarını belirleyen kapsamlı bir çalışma yoktur. Her ne kadar volüm değerlendirmesi daha doğru ise de pratik hayatta daha çok boyut kullanılmaktadır. Bu yüzden, günümüzde tiroid hastalıklarında US'nin yaygın olarak kullanıldığını da düşünürsek pediatrik hastaların belli yaş grupları için normal tiroid boyutlarının belirlenmesi kanaatindeyiz. Bizim çalışmamızda bulduğumuz yaşa ve boy uzu n- luğuna göre tiroid gland boyutları tablo I ve H'de görülmektedir.

KAYNAKLAR 1. Ivarsson S.A.,Persson P.H., Ericsson U.B. Thyroid Gland Volume as Measured by Ultrasonography in Healthy Children and Adolescents in a Non-Iodine Defident Area. Açta Pediatr Scand 78:633-634, 1989. 2. Hegedüs L, Perrild H, Poulsen LR, Andersen JR, Holm B, Schnohr P, Jensen G, Hansen JM. The determination of thyroid volume by ultrasound and ite relationship to body vveight, age and sex in normal subjects. J Clin Endocrinol Metab 56:260-63, 1983. 3. Daisuke U. Normal volume of the thyroid gland in children. J Clin Ultrasound 18:455-462, 1990. 4. Kurtoğlu S. İyot eksikliği sorununun değerlendiriimesi ve çözüm yollan. Türk Pediatri Arşivi 32:4-13, 1997. 5. Gutekunst R, Smolarek H, Hasenpusch U, Stubbe P, Friedrich MJ, Wood WG. Goitre epidemiology: thyroid volume, iodine excretion, thyroglobulin and thyrotropin in Germany and Svveden. Açta Endocrinol 112:494-501, 1986. 6. Van Herle AJ, Rich P, Ljung BME. The thyroid nodule. Ann Intern Med 96:221-224, 1984. 7. Klonoff DC, Greenspan FS. The thyroid nodule. Adv Ij Med 27:101-103, 1982. 8. Urgancıoğlu İ, Hatemi H. Türkiye'de endemik guatr, Çi Matbacılık, İstanbul, s: 19, 1996. 9. Greenvvood RM, Daly JG, Himsworth RL. Hyperthyroii and the impalpable thyroid gland. Clin Endocrinol 22:3 î 585, 1985. 10. Hegedüs L, Hansen JM, Karstrup S: High incidenceı normal thyroid gland volume in patients with Disease. Clin Endocrinol 19:603-606, 1983. 11. De Groot U, Larsen PR, Refetoff S, Hennemann G. l thyroid and Its Disease: Graves' Disease: Diagnosisaı treatment, (5 th ed).wiley, New York, s: 421-428,1984. 12. Bachrach LK, Daneman D, Daneman A, Martin DJ. Use ultrasound in childhood thyroid disorders. J 103:547-552, 1983. 13: Berghout A, VVİersinga WM, Smits NJ, Touber Determination of thyroid volume as measured Ultrasonography in healthy adults in a non-iodine deficia) area. Clin Endocrinol 26:273-276, 1987. Yazışma Adres Dr. Fikret Taş Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Radyodiagnostik Anabilim Dalı 58140 / Sivas