Meme Sağlığı ve Meme Kanseri Prof. Dr. Semih Aydıntuğ
Meme, süt üretmek için dizayn edilmiş modifiye bir ter bezidir. MEME: * Memenin şeklini veren deri ve deri altı yağ dokusu * Destek doku * Süt üreten lobüller * Sütü taşıyan kanallardan oluşur
Görünüm olarak normal memeler. Sekonder seks karakteri olma yanında süt üretimi için dizayn edilmiş bu organda esas yapıyı bir ağacın dalları gibi binlerce olan süt taşıyan kanallar ve süt üreten lobüller oluşturuyor. Bağ / destek doku, yağ, memenin şeklini veriyor. Meme içinde damarlar ve sinirler ve en önemlisi lenfatik sistem mevcut.
Bu şematik resimde, memenin derinliklerinde Ağaç dalları gibi dallanmış Süt kanalları ve süt üretiminin yapıldığı Lobüller görülüyor. Meme kanserle rinin çoğu, süt kanalı lobül birleşme yerinden kaynak alır. DCIS: Kanserdir. Ama tümör hücreleri süt kanalı dışına taşmamışlardır İnvaziv Meme Kanseri: Tümör gelişimi kanal içinde başlar ama saldırganlığı nedeniyle çevre bağ ve yağ dokusu içine yayılır. Tedavi edilmezse metastaz yapma gücü vardır.
Meme Sağlığı Çocukluk ve adölesan dönem Menopoz öncesi dönem Gebelik ve emzirme dönemi Perimenopozal dönem Menopoz dönemi
Çocukluk ve adölesan dönem(1) Doğuştan malformasyonlar ( Gögüs duvarı ve memede gelişme geriliği. Eşlik eden başka organ malformasyonları olabilir) Travmadan sakınmak gerekir. Bu dönemde yapılan cerrahi girişimlerin gelecekte ortaya çıkabilecek olan olumsuz etkilerini unutmamak gerek.
Çocukluk ve adölesan dönem(2) Erken dönemde başlanan Oral kontraseptifler ( Uzun dönemde meme için zararlı Genç meme Östrojen ve Progesterona daha duyarlı) Radyasyon, meme ve Tiroid dokusuna çok zararlı (Bölgeye Radyoterapi gören genç kızlar, Meme kanseri ve Tiroid kanseri açısından yakından izlenmelidirler.)
Çocukluk ve adölesan dönem(3) Obezite ve PCOS ( Polikistik over sendromu) Jinekologlar kadar meme doktorlarını da çok yakından ilgilendiren ciddi bir problem. Çok sık rastlıyoruz, çoğunlukla atlanıyor. Altta yatan İnsülin rezistansı ve Diyabet, adet düzensizliğinden daha önemli.
Çocukluk ve adölesan dönem(4) Bu çocuklarda çok erken ve uzun süre doğum kontrol hapı kullanılmasının tehlikeleri var. PCOS nun, adölesan çağdaki hareketsizliğin ve yanlış beslenmenin gelecekteki faturası çok büyük!
Çocukluk ve adölesan dönem(5) Son yıllarda genç kızlarda da Hashimoto Tiroiditi sık görülüyor. Gelişen Tiroid Yetmezliği çocuklarda yorgunluk, konsantrasyon eksikliği, aşırı uyuma isteği ve adet düzensizliğine yol açıyor. Çocuğun okul başarısı düşüyor. Anneler: Çocuğunuzu sıkıştırmadan önce Tiroid fonksiyon testlerini yaptırın.
Reprodüktif Dönem (1) 21 yaş civarında doğum yapmak meme kanseri riskini azaltıyor. 35 yaşından sonra yapılan doğumlar meme kanseri riskini muhtemelen arttırıyorlar. Tüp bebek uygulamalarında kullanılan hormonların MEME Kanserini arttırdığına dair şüpheler var ama henüz DELİL yok.
Reprodüktif Dönem (2) Meme kanseri daha çok bu dönemin sonlarına doğru artmaya başlıyor. Ama temelleri bu dönemin başında atılmaya başlanıyor. Bu bölümde daha çok bunlar üzerinde duracağız, Meme kanserine geçmeden önce bu çağa ait meme kanseri dışındaki meme problemlerine kısaca değineceğiz;
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (1) Meme ağrısı Mastalji ( Çoğunlukla masum, şiddetli ve devamlı olanlar tedavi gerektirir ) Memede Fibrokistik değişiklikler (Günümüzde çok anlamlı bir terim değil. Çünkü kadınların %60 da var ) Memede basit kistler ( Kanser riski yok. Büyük kistler boşaltılmayı gerektirebilir)
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (2) Memede Komplike kistler. İyi bir radyolog gerektirirler. Yakından izlenmeleri gerekebilir. Memede Fibroadenom: 20 li ve 30 lu yaşlı genç kadınların hastalığıdır. İyi huylu tümörlerdir. 2-2.5 cm ye ulaşınca ince iğne aspirasyon biyopsisi yapılır. Daha da büyürse cerrahi olarak eksize edilir.
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (3) Fillod tümör: Fibroadenoma benzer. Daha yaşlı kadınlarda görülür. Bırakılırsa sürekli büyür. 7 9 cm olur. Bazıları kanserdir. Mutlaka cerrahi girişim gerekir. Meme absesi: Laktasyon döneminde olanlar çoğunluktadır. Meme enfeksiyonu ilerleyerek meme içinde irin dolu bir boşluk oluşturmuştur. Şiddetli ağrı, ateş yapar. Mutlaka cerrahi olarak boşaltılması gerekir.
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (4) Atipik duktal hiperplazi : Herhangi bir nedenle biyopsi yapılmış bir hastanın patoloji raporunda yazan bilgidir. Meme kanseri açısından artmış riski gösterir. Bu tür hastalar yakından izlenmelidir. Duktal karsinoma insitu: Meme kanserinden bir önceki hastalıktır. Bir biyopsi sonucudur. Hasta Meme kanseri gibi tedavi edilir. Kemoterapi gerekmez.
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (5) Lobüler karsinoma insitu: Biyopsi ile ortaya konan patolojik bir tanıdır. Bu tür hastaların çok yakından takibi gerekir. Nasıl tedavi edilecekleri tartışmalıdır. DCIS ve LCIS lu hastalar daha çok mammografi sırasında ortaya çıkan Mikrokalsifikasyonlarla kireçlenmelerle tesadüfen tanınırlar.
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (6) İsimsiz Lezyonlar- hastalıklar: Bunlar Fizik muayenede şüphelenilen ya da radyolojik yöntemlerle ortaya konan lezyonlardır. Çok sayıda isimleri olabilir. Önemli olan isimler değil bir meme doktorunun bunu nasıl değerlendirdiğidir. Ne yazık ki bu grup içinde bulunan hastalar, yanlış bilgilendirmelerle en fazla telaşlandırılan hasta grubunu oluşturmaktadır.
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri harici hastalıklar (7) Önemli Not: Hastaların meme ile ilgili şikayetleri, saptanan radyolojik anormallikler, yapılan ince iğne aspirasyon biyopsileri tabii ki önemlidir. Fakat hastanın yaşı, aile anamnezi, özgeçmişi gibi konular da son derece önemlidir. Bütün bilgiler birleştirildikten sonra karara varılır.
Meme Kanseri Kadınlarda en sık rastlanan kanser türü. Akciğer kanserinden sonra sonra en çok ölüme neden olan kanser. Meme kanserinden ölümler azalıyor. (Erken tanı en önemli etken) Hastalık daha kronik bir seyir izlemeye başladı. Hastaların hayatta kalma süresi uzadı.
Meme Kanseri Batı dünyasında Meme kanseri görülme sıklığı henüz artmaya devam ediyor. Bir miktar hız kestiğini gösteren deliller var. Türkiyede muhtemelen hızını arttırarak yayılmaya devam ediyor. Neden? Yüzlerce neden var. Fakat:
Meme Kanseri 100 120 yıl önce meme kanseri bu derece sık değildi. Bugün hala Asya nın belli bölgelerinde, Batı tipi beslenmeyen toplumlarda meme kanseri bizdeki kadar sık değil. Demek ki bazı şeyleri değiştirmek elimizde.
Meme Kanseri Önlemek için yapılabilecekler arasında en basiti, ama muhtemelen en az yapılanı Aerobik Fizik egzersiz dir.
Aerobik Fizik Egzersiz Nedir? Haftada 3 gün Minimum 35 dakika 220 (kişinin yaşının %70 i)=nabız sayısı Bu nabız sayısı egzersiz boyunca korunacak. Egzersiz bitiminde açlık duygusu olmamalıdır.
Reprodüktif Dönem Meme Kanseri Obezite olumsuz bir etken Hızlı kilo alıp vermek daha olumsuz bir etken Yağlar arasındaki dengeyi korumak (Mutlaka Balık yağı - Omega-3 yağ asidi tüketmek) D vitamini
Reprodüktif Dönem- Meme Kanseri Düşük D vitamini düzeyleri meme kanseri riskini arttırıyor Kışın D vitamini düzeyleri daha da düşüyor Yazın bile ek D vitamini almak gerekebilir D vitamini düzeyini ölçtürmek gerekir Türkiyede kadınların % 80 inde D vitamini düşük
Erken Tanı (1) Periyodik hekim kontrolu ( Yüksek riskli kadında 25 yaşında başlar, düşük riskli kadında 35 yaşında başlar) Periyodik kontrol içine: Hastanın eğitimi, Fizik muayene, Radyolojik görüntüleme yöntemleri, gerekirse biyopsi girer.
Erken Tanı (2) Kişinin kendi kendini 1-2 ayda bir muayene etmesi gerekir. Ele gelen nodüler oluşumların görüntüleme yöntemleri ile masum olduğunu ispat etmek gerekir Bundan sonra değişiklik olursa normal kontrol zamanından önce hekime gitmek gerekir
Reprodüktif Dönem Meme Bağlantılı Diğer problemler Erken Menopoz: Giderek artan bir problem - Stress - Hipotiroidi Bu hastalarda Hormon Replasman tedavisi kullanılacak mı?
Reprodüktif Dönem Meme Bağlantılı Diğer problemler IVF ile gebelik: Meme kanseri riskini arttırıyor mu? Tartışmalı, ama bazı düşünceler arttırdığı yönünde. En azından, Tüp bebek meme kanseri riskinin yükseldiği daha ileri yaşlarda yapılıyor. Bu dönemde 6-7 mm lik bir tümörü atlamak mümkün.
Reprodüktif Dönem Meme Bağlantılı Diğer Problemler Geç yaşta gebe kalan kadınların gebelik öncesi meme değerlendirmelerini çok detaylı yapmaları / yaptırmaları gerekir. Çünkü gebelik sırasında Meme kanseri daha hızlı seyrediyor. Anne ve bebeğin sağlığını ciddi olarak etkiliyor.
Meme Kanseri Tanısı Almış Kadınların Hayatı ( 1) Uygun Cerrahi tedavi (Meme Koruyucu tedavi, Mastektomi, Aksiller lenf nodu disseksiyonu ya da sentinel lenf nodu eksizyonu) Uygun sistemik tedavi = Zaman ayıran Medikal Onkolog Kemoterapi sırasında beslenme ( Yüksek doz antioksidanlardan sakınmak, kilo almamaya çalışmak) Psikolojik destek ( En iyi destek hastanın ailesinden ve iyi iletişim kurabildiği hekiminden geliyor )
Meme Kanseri Tanısı Almış Kadınların Hayatı ( 2) Hormon tedavisi görenlerde; - Rahim kanseri araştırması, - Osteoporozun önlenmesi Aşırı kilo alımının nüksü kolaylaştırdığını bilmek Yeterli fizik egzersiz Doğru beslenme (Kanıtlanmamış bitki reçetelerine dikkat). Yeterli D vitamini
Meme Kanseri Tanısı Almış Kadınların Hayatı ( 3) Periyodik aralıklarla kontrole gitmek Durumu abartmamak! Sonuç olarak hayatının çoğunu hekim muayenehanelerinde ve hastanelerde geçirmek övünülecek bir tıbbi pratik sayılamaz. Kendini başka hastalarla karşılaştırmamak
Perimenopoz ve Menopoz (1) Psikolojik problemler Ağır vazomotor reaksiyonlar ( Soya, terlemeleri azaltmıyor ) Hızlı kilo almak Osteoporoz riskinin artması Meme kanseri görülme sıklığının artması Menopoz döneminde Hormon almak? Evet?/Hayır?
Perimenopoz ve Menopoz (2) Menopoz dönemi uzun süren bir dönem Sessiz veya gürültülü geçirmek mümkün Meme kontrollerinin bu dönemde önemi daha da fazla İdrar inkontinansı gibi ürolojik problemler de ekleniyor Birçok problemi basit yöntemlerle gidermek mümkün