Dünya Bankas Doküman d r YALNIZCA RESM KULLANIMA MAHSUSTUR

Dünya Bankas Doküman d r YALNIZCA RESM KULLANIMA MAHSUSTUR Rapor No: 32451 TR LLER BANKASI NA BELED YE H ZMETLER PROJES Ç N TEKL F ED LEN 212,9 M LYON ($ 275 M LYON) M KTARINDA KRED L TC GARANT S NDE PROJE DE ERLEND RME BELGES 27 MAYIS 2005 Türkiye Ülke Birimi Altyap ve Enerji sektörü Departman Avrupa ve Orta Asya Bölgesi Bu belge s n rl bir da t ma sahip olup, al c lar taraf ndan yaln zca resmi görevlerinin yerine getirilmesi amaçlar dâhilinde kullan labilir. Dünya Bankas izni olmaks z n içeri i bir ba ka ekilde if a edilemez.

PARA B R M E DE ERLER Para birimi = TL (Türk Liras ) 31 Aral k 2004 e kadar = YTL (Yeni Türk Liras ) 1 Ocak 2005 ten itibaren 1 YTL = 1.000.000 TL 1 EURO = $ 1,29 ($), 30 N SAN 2005 PAR TES NE GÖRE MAL YIL 1 Ocak 31 Aral k KISALTMALAR VE AKRON MLER EU Avrupa Birli i ISA Uluslararas Denetleme Standartlar Banka Dünya Bankas JICA Japon Uluslararas birli i Kurumu BRSA Bankac l k Düzenleme ve Denetleme MIS Yönetim Bilgi Sistemi Kurumu (Türkçe BDDK) CAS Ülke Yard m Stratejisi MoU Anlay Muht ras CFAA Ülke Mali Güvenilirlik De erlendirmesi LCS En Dü ük Maliyetli Seçim CPAR Ülke Sat nalma De erlendirmesi NCB Ulusal Rekabetçi hale ncelemesi CQ Dan man Nitelikleri OM letim El Kitab ESW Ekonomik ve Sektörel ler PHRD Politika ve nsan Kaynaklar Geli tirme Fonu Debt Law Kamu Finansman ve Borç Yönetimi PMU Proje Yönetim Birimi Düzenleme Yasas FI Mali Arac QCBS Kalite ve Maliyet Tabanl Seçim FMR Mali zleme Raporlar SA Özel Hesap GDP Gayrisafi Milli Has la SBD Standart hale Belgeleri IAS Uluslararas Muhasebe Standartlar SEE Kamu ktisadi Te ekkülü IB ller Bankas SIL Özel Yat r m Kredisi IC Bireysel Dan man SOE Harcama Bildirimi ICB Uluslararas Rekabetçi hale SPO Devlet Planlama Te kilat IDF Kurumsal Geli im Fonu TA Teknik Yard m IFRS Uluslararas Mali Raporlama Standartlar UFW Kay p kaçak su Ba kan Yard mc s : Ülke Direktörü: Sektör Direktörü: Tak m Lideri: Shigeo Katsu Andew N. Vorkink Sumter Lee Travers Sudipto Sarkar

TÜRK YE Belediye Hizmetleri Projesi Ç NDEK LER Sayfa A. STRATEJ K BA LAM VE gerekçe...1 1. Ülke ve Sektör Konular...1 2. Banka Kat l m n n Gerekçesi...6 3. Projenin katk da bulundu u daha yüksek seviyedeki hedefler...6 B. PROJEN N TANIMI...7 1. Borç Verme Arac...7 2. [E er Varsa] Program hedefi ve safhalar...7 3. Proje Geli tirme Hedefi ve Anahtar Göstergeler...7 4. Proje Bile enleri...8 5. Kazan lan deneyimler ve proje tasar m na yans malar...10 6. Göz önüne al nan alternatifler ve bunlar n reddedilmesinin nedenleri...11 C. UYGULAMA...12 1. Ortakl k düzenlemeleri (e er varsa)...12 2. Uygulama ve kurum ile ilgili düzenlemeler...12 3. Sonuçlar n izlenmesi ve de erlendirilmesi...13 4. Sürdürülebilirlik...13 5. Kritik riskler ve olas çeli kili konular...14 6. Kredi Ko ullar ve Taahhütler...16 D. DE ERLEND RME ÖZET...17 1. Ekonomik ve Mali Analiz...17 2. Teknik...17 3. Güvence...17 4. Sosyal...18 5. Çevre...19 6. Koruma Politikalar...19 7. Banka Politika stisnalar ve Haz rl kl l k...20

Ek 1: Ülke ve Sektör veya Program Tarihçesi...21 Ek 2: Banka ve / veya di er Kurumlar taraf ndan Finanse Edilen lgili Büyük Projeler...26 Ek 3: Sonuç Çerçevesi ve zleme...27 Ek 4: Detayl Proje Aç klamas...29 Ek 5: Proje Maliyetleri...33 Ek 6: Uygulama Düzenlemeleri...34 Ek 7: Mali Yönetim ve Geri Ödeme Anla malar...39 Ek 8: Sat nalma...45 Ek 9: Ekonomik ve Mali Analiz...51 Ek 10: Koruma Politikas Konular...63 Ek 11: Proje Haz rlama ve Denetimi...64 Ek 12: Proje Dosyas ndaki Belgeler...65 Ek 13: Kredilerin Beyan...66 Ek 14: Bir Bak ta Ülke...69

...68

Ek 14: Bir Bak ta Ülke.69

...70

...71

MAP IBRD 33685 TÜRK YE BELED YE H ZMETLER PROJES PROJE DE ERLEND RME BELGES AVRUPA ve ORTA ASYA Tarih : 27 May s 2005 Ülke Direktörü : Andrew N. Vorkink Sectör Direktörü: Sumter Lee Travers Proje No: P081880 Borçlanma Arac ; Özel Yat r m Kredisi Tak m Lideri : Sudipto Sarkar Sektörler: Genel su, ta k n önleme ve hijyen sektörü (%70), yerel yönetimler (%30) Konular: Belediye finans (P),di er kentsel kalk nmalar(p) Çevresel zleme Kategorisi: Finansal arac l k Güvenlik zleme Kategorisi: Finansal arac l k Proje Finansman Verisi [X] Kredi [ ] Hibe [ ] Garanti [ ] Di er. Kredi/Di erleri için Sabit Yay l ml Kredi Toplam Banka Finansman 212.900.000 (US$ 275.0m e de erli) Teklif edilen ko ullar: (a) 17 y l vadeli Sabit Yay l ml Kredi (b) 5 y l anapara geri ödemesiz dönem

(c) Kredi ücreti: Olu acak indirimler hariç %1 (d) Taahhüt Komisyonu: Olu acak indirimler hariç ilk 4 sene için %0.85 sonras nda %0.75 (e) Faiz :LIBOR + sabit faiz Finansman Plan ( US$ m e de erli) Kaynak Yerel Yabanc Toplam BORÇLU 4 1 5 Uluslararas mar ve Kalk nma 237.6 37.4 275 Bankas (kredi ücreti dahil) Borçlu ülkenin belediyeleri 28.1 0 28.1 Toplam 269.7 38.4 308.1 Borçlu: ller Bankas ; Yeni Ziraat Mahallesi 14.sokak, D kap ; Ankara Türkiye Tel: 90 312 384 61 26 Faks: 90 312 341 20 71 Muhatap: Hidayet ATASOY Genel Müdür Sorumlu Kurum: Hazine Müste arl kredinin garantörüdür. Tahmin Edilen Ödeme(Banka Mali Y l /US$ m) Mali Y l 6 7 8 9 10 0 0 0 0 Y ll k 5 20 50 120 80 0 0 0 0 Kümülatif 5 25 75 195 275 0 0 0 0 Proje uygulama periyodu; Ba lang ç: 15 Eylül 2005 Tamamlanma: 31 Aral k 2009 Kapan : 30 Haziran 2010 Orta dönem de erlendirmesi: 30 Eylül 2007 Proje CAS a m dayan yor yoksa ba ka dayanak noktas var m? [ ] Evet [ X ] Hay r Ref. PAD A.3 Projenin Banka politikalar içerisinde herhangi bir istisnas var m? [ ] Evet [ X ] Hay r Ref. PAD D.7 Bunlar Banka yönetimi taraf ndan onayland m? [ ] Evet [ ] Hay r Bu istisnalar n onay Banka Yönetim Kurulu taraf ndan görüldü mü? [ ] Evet [X] Hay r Proje sürdürülebilir veya yüksek nitelikli herhangi bir kritik risk içeriyor mu? [X] Evet [ ] Hay r Ref. PAD C.5 Proje uygulama aç s ndan bölgesel kriterleri kar l yor mu? [X] Evet [ ] Hay r Ref. PAD D.7 Proje geli im amac Ref. PAD B.2 Teknik Ek.3 Seçilmi belediyelerde çevre hizmetlerinin sürdürülmesini desteklemek Proje tan m [her bile en için bir cümlelik tan m] Ref. PAD B.3.a Teknik Ek.4 Proje üç bile eni içermektedir: a. Belediye Kalk nmas : Su, at ksu ve kat at k sektörlerindeki yat r mlar desteklemek b. Belediye Teknik Yard m : Fizibilite çal malar haz rlanmas, kentsel planlama, ihale dokümanlar n n haz rlanmas ve faydal i letme geli im planlar na destek c. ller Bankas n n Kurumsal Güçlendirmesi: Finansal ve teknik kapasiteyi yükseltmek, ilave i letim giderlerini desteklemek, denetim sistemini haz rlamak. Hangi koruma politikalar tatbik edilmektedir? Ref. PAD D.6 Teknik Ek.10 Çevre De erlendirmeleri Zoraki ta nd rma (sadece kamula t rmay içermekte) E er varsa standart olmayan durumlar:

Ref. PAD C.7 Yönetim Kurulu Toplant s : 23 Haziran 2005 Kredi yürürlük tarihi: 15 Eylül 2005 Projenin yürütülmesine uygulanabilecek gerekçeler: PAD de özetlenmi tir.

A. STRATEJ K BA LAM VE GEREKÇE 1. Ülke ve Sektör Konular 17 Aral k 2004 tarihinde, Avrupa Birli i (EU) Türkiye yi birlik üyeli i müzakerelerinin Ekim 2005 te ba lat lmas için davet etmi tir. Bu anla ma ülke için önemli bir olayd r ve Türkiye nin sürdürülebilir ekonomik, sosyal ve politik reformlar yapmak konusundaki taahhüdünü göstermektedir. Ayn zamanda, ülke 2001 y l ndaki ekonomik ve mali krizden ç km t r. GNP son y llarda h zl bir ekilde artm (2002: %7,9; 2003: %5,9; 2004: %9 (tahmini) ve mevcut pozitif makroekonomik durum politikac lar n AB ye Kabul ile ilgili baz alanlarda kriz yönetiminden sistemik çözümlere geçmesine olanak vermektedir. AB ye Kabul ile ilgili çevre yat r mlar büyük olacakt r. AB nin Türkiye yi Kabul görü melerine davet etme karar na yan t olarak, Türkiye kurumsal düzenlemeler yapmay ve yasalar AB direktifleri ile uyumlu hale getirmeyi dü ünmektedir. AB çevre direktifine uyum sa lanmas na ili kin toplam maliyetin, 2005 ve 2020 y llar aras nda $ 40 milyar a mas beklenmektedir. Bu maliyet; su, at k su ve kat at k sektörleri için $20 milyar tutar içermektedir. H zl kentle me de yüksek yat r m maliyetlerine neden olmaktad r ve Türkiye GNP nin %2 sini y ll k olarak yerel seviyedeki sermaye yat r mlar na harcamaktad r, bunlar yerel yönetim harcamalar n n yakla k olarak %50 sini olu turmaktad r. u anda, Türk vatanda lar n n %70 i kentlerde ya amaktad r ve bu kentle me h z n n stabilize olmadan önce %85 e yükselmesi beklenmektedir. Bu yüksek kentle me su, at k su ve kat at k yönetimini ve ula t rmay içeren temel belediye hizmetleri için talebin olu mas na yol açmaktad r. Bu yüksek kentle me h z ve AB çevre direktiflerinin kar lanmas gere i göz önüne al nd nda, Türkiye yerel bazl alt yap geli mesi için yüksek seviyeli yat r mlar devam ettirmesi gerekecektir. Dahas bu, politikac lar n kaliteli hizmetlerin sürdürülmesini sa lamalar aç s ndan ayr ca önemlidir. Bu proje su, at k su ve kat at k yat r mlar üzerinde odaklanacak ve altyap n n geli tirilmesi ve sürdürülebilir hizmetlerin te vik edilmesine katk da bulunacakt r. Sektörde kar la lan sorunlardan baz lar a a da özetlenmi tir: Su / At k su Maliyet kapsam de i mektedir: Metropolitan alanlarda ortalama su temini tarifesi metreküp ba na 0.70 USD, metropolitan alanlar d nda ise 0.42 USD civar ndad r. Genel olarak, birçok orta ile büyük ölçekli belediyeler (nüfus > 100,000) kendi maliyetlerini kar layabilmektedir. Bunun yan nda, daha küçük ve daha fakir belediyeler maliyetlerini kar lama konusunda sorun ya amaktad r; Verimsiz i lemler: Ortalama kay p kaçak su (UFW) üretimin yakla k %50 si civar ndad r. Bu rakam baz AB ülkeleri ile kar la t r ld nda yüksektir: Almanya (%10), Fransa (%25), ngiltere (yakla k %25); ve Avusturya (%10). Dolay s yla, ticari kay plar n önlenmesi için idari tedbirler ve fiziksel kay plar n önlenmesi için borular n rehabilitasyonu yoluyla UFW nin azalt lmas üzerinde odaklan lmas önemlidir ve 1

Sektör için merkezi yönetim deste i hakk ndaki politikalar tam olarak belirlenmemi tir: Su ve at k su i inin do as, yat r mlar için kamu deste inin gereklili idir. Kamu sektörünün kat l m genellikle gereklidir çünkü yat r mlar daha iyi bir çevre, suyla ta nan hastal klardaki azalma ve artan turizm gibi pozitif etkiler yaratmaktad r. Tüm AB ülkeleri su ve at k su sektörünün geli imine destek için, geni yat r m sübvansiyonlar (maliyetlerin %3 24 ü) ve çe itli enstrümanlar (bütçe deste i, hizmetler için vergi avantajlar, merkezi hükümet taraf ndan k smi borç ödemesi ve merkezi hükümete ödenmesi gereken ücretlerden ve harçlardan feragat gibi) ile destek sa lam t r. AB ye May s 2004 te kat lan ülkeler de AB uyum ve yap sal fon hibeleri biçiminde yat r m sübvansiyonlar almaktad r. Türkiye nin, özellikle ülkenin daha fakir olan bölümlerinde su ve at k su hizmetleri konusunda politikalar geli tirmesi gerekecektir. Merkezi hükümetten sa lanacak yard m: mali olarak etkin, yard m için uygunluk hakk nda objektif kararlar n verilmesi için önceden belirlenmi kriterlere dayal ve geli mi i letme verimi ile ba lant l olmal d r. Kullan lacak olan enstrüman n türü AB ülkelerinde kullan lan çe itli yöntemlerin incelenmesi temelinde belirlenmelidir. Kat At k Yönetimi Ülkede uygun düzenli depolama tesisi konusunda yetersizlik söz konusudur: Ülkede üretilen at klar n büyük bölümü yakla k 2,000 adet küçük ölçekli ve 50 adet büyük döküm alan na at lmaktad r. Döküm i lemi kontrollü de ildir ve döküm alanlar çevre ve sa l k riskine yol açmaktad r. Nüfusun yakla k %20 sine hizmet veren yakla k 11 kontrollü düzenli depolama tesisi mevcuttur. Kat at k yönetimi konusundaki AB direktiflerini kar lamak için, Türkiye nin daha fazla düzenli depolama tesisi in a etmesi gerekecektir. Ki i ba na kat at k üretimi artt için yeterli düzenli depolama tesisinin olmamas sorunu acil olarak ele al nmal d r, çünkü ki i ba na kat at k üretimi artmaktad r: 1995 ve 2002 aras nda hane halklar taraf ndan ülkede üretilen at kta y ll k %3.5 luk bir art olmu tur 1. u anda ki i ba na at k üretimi 1kg/gün civar ndad r. Bununla birlikte, gelir seviyesi yükseldikçe bu rakam n 1,5 ile 2,5 kg/güne yükselmesi beklenmektedir. At k üretimindeki art politikac lar için bir sorundur ve at n çevresel olarak emniyetli bir ekilde giderilmesi ve at k hacminin geri dönü üm yoluyla azalt lmas dü ünülmelidir; Maliyetler kar lanmamaktad r ve hizmetle ba lant l de ildir: Ücretler maliyetlerin, özellikle de yat r mlar n kar lanmas için yeterli de ildir. Sat lan su için metre küp ba na 0.07 USD (100,000 TL de sabitlenmi tir) gibi bir ücret su kullan c lar ndan al nmaktad r. Kat at k yönetimi ücretinin su tüketimi ile ili kilendirilmesi uygun de ildir. Kullan c lardan kat at k hizmetleri için ayr ca ücret al nmas ve ücret seviyesinin hizmetin temininin maliyetini yans tmas gerekmektedir. 1 Çevresel A r Maliyet Yat r m Planlamas için Teknik Yard m; ENVEST; Eylül 2004 2

Hükümet Tedbirleri Devlet iyi kalitede belediye hizmetlerinin sa lanmas n n önemini ve AB direktiflerine uygunluk için haz rl klara ba lanmas gere ini kabul etmektedir. Bu noktada, belediye reformu ile ilgili faaliyetleri takip etmektedir, böylece belediyeler ve bunlar n verdi i hizmetler daha fazla kayna a sahip olmakta, do ru mali yönetim uygulamalar n takip etmekte ve merkezi hükümete düzenli olarak performans ve mali konular hakk nda rapor vermektedir. Hükümet ayr ca ller Bankas nda (IB) reformlar ba latm t r, bu banka merkezi hükümet vergilerini ayl k olarak belediyelere aktarmakta ve belediyelere teknik yard m, kredi ve hibeler sa lamaktad r. Belediye Reformu Temel altyap hizmetlerini sa lamak konusunda zorunlulu a sahip olan 3,225 belediye vard r su, at k su, ula t rma, kat at k yönetimi bunlar belediyelerin harcamalar n büyük bölümünü olu turmaktad r. Yerel yönetimlerin gelirlerinin ve harcamalar n n detaylar Ek 1 de verilmektedir. Sektör hizmet iletimi ve yat r m perspektiflerinden kaynakl zorluklarla kar la maktad r: Yerel düzeyde mali kaynaklar yetersizdir: Toplamda, finansman miktarlar ve belediye harcamas seviyeleri göz önüne al nd nda kronik bir mali aç k söz konusudur. Bununla birlikte durum tüm ülkede ayn de ildir. Büyük ehir belediyeleri finansal olarak nispeten daha iyi durumdad r. Ki i ba na temelde, Büyük ehir belediyeleri merkezi hükümetten büyük ehir olmayan belediyelere göre daha fazla vergi aktar m almaktad r. Yerel seviyede mali yönetim s n rl d r: Belediyeler genellikle s n rl kaynaklar n do ru yönetmemektedir bu da mevcut mali aç k sorununu art rmaktad r. Kamu harcamas yönetimi reformlar ülkede ba lam t r ve hükümet belediye seviyesinde reformlar gerçekle tirmek için tedbirler almaktad r ve Belediye borç piyasas geli memi tir: Belediye altyap s geli imi için tipik olarak ihtiyaç duyulan uzun vadeli sermaye ülkede yaln zca devlet kaynaklar arac l ile kullan labilmektedir, buna Uluslararas Mali Kurumlar (IFI) dan Hazine garantisi ile sa lanan krediler de dahildir. Bu uzun vadeli sermaye eksikli i ve yetersiz mali kaynaklar ve yerel seviyedeki yetersiz yönetim belediye borç piyasas n n geli mesine olanak vermemi bu da belediye geli imini olumsuz etkilemi tir. Yerel bankalardan sa lanan toplam yerel yönetim yerli banka sektörünün varl klar ile kar la t r ld nda çok küçüktür. 2003 sonunda, toplam yerel yönetim iç borçlanmalar 1,336 trilyon TL dir (1,129 trilyon TL ller Bankas na ve 207 trilyon TL mevduat bankalar na), bu da tüm bankac l k sektörü varl klar n n yakla k %0,5 ini 2 temsil etmektedir. Uzun vadeli fonlar noksanl nda, belediyeler mevcut gelirlerini ve k sa süreli borçlanmalar n yat r mlar finanse etmek için kullan rlar. Cari gelirlerden tüm yat r m maliyetlerinin kar lanmas na güvenmek çok uygun bir yakla m olmaz. Çünkü geri ödemesi vergi ve sabit kullan c ücretleriyle yap labilecek yat r mlarla, tüm yat r m 2 Yerel Yönetim Borçlanmalar ; Messrs. Ferhat Emil ve H. Hakan Y lmaz, Eylül 2004 3

maliyetlerinin mevcut gelirler üzerinden finanse edilmesi kar la t r ld nda ikinci durum çok do ru bir yakla m olmaz. 2004 y l nda, hükümet parlamentoya kamu idaresi ve yerel yönetim ile ilgili bir dizi yasa sunmu tur. Bu yasalar merkezi ve yerel yönetimler aras nda sorumluluklar n uygun ekilde da t lmas n, finanse edilmeyen yükümlülüklerin ortadan kald r lmas n, yerel seviyede bir art ve kaliteli hizmet verilmesini desteklemektedir. Temmuz 2004 te, Parlamento, merkezi ve yerel yetkililerin sorumluluklar n düzenleyen temel yasa olan Kamu dari Çerçeve Yasas n onaylam t r. Bununla birlikte, bu yasa henüz yürürlükte de ildir. Temmuz 2004 te, Büyük ehir Belediye Yasas Parlamento taraf ndan onaylanm olup yasa u anda yürürlüktedir. Yasa bu belediyeler taraf ndan hizmet verilecek olan fiziksel alanlar, kom u yerle imleri büyük ehir yönetim alan içerisine katmak suretiyle geni letmektedir. Bu durum, büyük ehir belediyelerinin altyap geli tirme ihtiyaçlar n art racakt r çünkü kom u yerle imler genellikle Büyük ehir alan ile kar la t r ld nda ayn altyap seviyesine sahip de ildir. Proje üç Büyük ehir belediyesini içermektedir; Aral k 2004 te, Parlamento Belediye Yasas n onaylam t r (yasa yürürlüktedir ancak hâlihaz rda Anayasa Mahkemesi taraf ndan incelenmektedir). Bu yasan n özü belediye mali finansman yönetiminin zenginle tirilmesi, yerel kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi ve yerel gelirlerin art r lmas d r. Ayn zamanda, yasa kaliteli hizmet sa lanmas ve mali kalitenin ve hizmet kalitesinin düzenli olarak izlenmesi gere ini vurgulamaktad r. Belediye yasas nda belediyelerde mali disiplin sa layacak olan borçlanma prensipleri genel hatlar ile verilmektedir. Yasa ayn zamanda belediyelerin mali konumlar n üç ayda bir olmak üzere ç i leri bakanl na, Devlet Planlama Te kilat na ve Hazineye sunmas n gerektirmektedir. Yasaya uyulmamas Türk Ceza Kanununun sorumlu belediye görevlileri için uygulanmas na yol açacakt r. Devlet u anda Belediye Gelirler Yasas n n revizyonunu görü mektedir, bu yasa 1992 y l ndan bu yana güncellenmemi olan vergileri ve tarifeleri art racakt r. Belediye Gelirleri Yasas ayn zamanda i letme giderleri tahsilât ndan daha yüksek oldu u hallerde yerel vergileri kald rarak yerel gelir sisteminin basitle tirilmesini önermektedir. Buna ek olarak, yasa turist çeken alanlarda altyap finansman na yard mc olacak bir otel vergisi getirmektedir. ller Bankas Reformu 1933 y l nda, ller Bankas (IB) bir belediye bankas olarak, belediyelere mali kaynak sa lanmas amac yla kurulmu tur ve iki önemli fonksiyonu vard r: merkezi vergi gelirlerinin ayl k olarak yerel yetkililere aktar lmas ve teknik yard m, kredi ve hibe sa lamak yoluyla yerel seviyedeki altyap geli iminin desteklenmesi. IB nin belediye sektörünün geli tirilmesi ile ilgili baz anahtar özellikleri a a da özetlenmi, detaylar ise Ek 9 da verilmi tir. 4

IB, teknik, finansman, muhasebe ve hukuk konular nda uzman 3,500 personele sahiptir. Bu personelin yakla k %55 i tüm ülkedeki on sekiz bölge ofisinde bulunmaktad r.; Yasalara göre, tüm belediyeler banka sermayesine katk da bulunmaktad r. Hükümetin May s 2004 te ald bir kararla IB nin sermayesi 3 katrilyon TL ye ç kart lm olup belediyeler taraf ndan 2009 öncesinde kademeli olarak ödenecektir. Bu sermaye hükümet taraf ndan al nacak bir kararla daha da art r labilir. IB bu sermayeyi yat r m sermayesinin temel kayna olarak kullanmaktad r. IB, mevduat kabul eden bir banka de ildir ve piyasadan gelen fonlar yükseltmemi tir; Geleneksel olarak, IB nin belediyelere verdi i toplam kredi y ll k olarak 250 300 milyon ABD dolar civar ndad r. Bu krediler ekipman, altyap geli imi ve döner sermaye için verilmi tir. Tüm bankac l k sektörü aç s ndan, IB önemli bir oyuncu de ildir ve varl klar tüm bankac l k sektörü varl klar n n yakla k olarak %0,9 unu olu turmaktad r 3. IB nin belediye sektörü finansman ndaki pay, yak n zamanlarda y lda 4-5 milyon ABD dolar olan yerel düzeydeki toplam sermaye yat r mlar içinde dü üktür. Belediye seviyesindeki yat r m n büyük bölümü borçlanmalardan çok gelirlerden elde edilmi tir ve özel bankalar n belediyelere borç vermesi konusunda herhangi bir s n rlama yoktur. Bununla birlikte, merkezi hükümet IB nin gelecekte daha fazla kredi sa lamas n istemektedir ve bu noktada kurumda reformlar yap lmas planlanmaktad r; Ulusal vergilerin yakla k %6 s IB arac l ile belediyelere geri verilmektedir. Bu aktar m merkezi hükümetin belediye harcamalar n n finansman ndaki pay n temsil etmektedir. Yasa gere i bir belediyenin IB ye olan borcunun temerrüde dü mesi durumunda IB nin belediyeye olan transferleri durdurmaya hakk vard r. IB ayr ca yat r mlar için belediyelere yap lan hibeleri de aktar r. Geleneksel olarak IB taraf ndan desteklenen yat r mlar n yakla k %10u hibelerle finanse edilmi tir; IB belediyelere, özellikle de küçük olan ve s n rl kurumsal kapasiteye sahip olanlara, Teknik Yard m sa lamaktad r. TA incelemelerin ve in aat denetiminin haz rlanmas n içermektedir. ller Bankas ndaki reformlar Sekizinci Be Y ll k Kalk nma Plan nda tan mlanm t r (2001 ila 2005i kapsayan), bu konuda kurumun belediye altyap s n geli tirme yükümlülü ü dikkate al nm t r. Son zamanlarda, IB deki reformlar özel bir önem arz etmektedir, çünkü kurum gelecekteki AB hibe programlar n n gerçekle tirilmesinde önemli bir rol oynayacakt r. Bu noktada, hükümet a a daki görevleri yerine getirmektedir: Devlet Planlama Te kilat (DPT) öncülü ünde ller Bankas Stratejisi nin geli tirilmesine ba latm t r. Strateji taslak haline getirilmi olup Ekim 2005 itibariyle tamamlanmas beklenmektedir. Strateji a a daki hedefleri içermektedir: (a) belediyelere zaman nda hizmet sa lanmas ; (b) IB nin bankac l k fonksiyonunun güçlendirilmesi, (c) belediyelerin ihtiyaçlar n kar lamak için projelerin tamamlanmas ; (d) uygun teknolojinin kullan lmas n n sa lanmas ; (e) IB personelinin kalitesinin geli tirilmesi ve (f) kredilerin zaman nda geri ödenmesini sa layacak ekilde kamu kaynaklar n n verimli kullan m n n sa lanmas, banka sermayesinin daha ekonomik kullan lmas n n ve bankan n mali yönetiminin geli tirilmesinin temin edilmesi. Di er eylerin yan s ra, stratejide özellikle IB nin belediyelere AB direktiflerinin kar lanmas konusunda 3 30 Eylül, 2004 toplam bankac l k varl klar : $196,50 milyar; IB varl klar : $ 1.81 milyar. Kaynak: Türkiye Bankalar Birli i 5

yard mc olma görevinde yer almak için ideal bir f rsata sahip oldu u ve IB nin çevre faaliyetlerinin uygulanmas nda bir anahtar rol oynayaca belirtilmektedir. ller Bankas Yasas nda de i iklikler için taslak haz rlanm t r. Yasa n n ana özellikleri IB de mali ve teknik fonksiyonlar n ayr lmas ve bir dahili denetim ve risk yönetimi biriminin Türkiye Bankac l k Mevzuat na (Ek 9) uygun olarak kurulmas için yap sal bir de i iklik yap lmas d r. Yasada yap lmas önerilen de i iklikler IB Stratejisi tamamland ktan sonra parlamentoya gönderilmesi beklenmektedir. 2. Banka Kat l m n n Gerekçesi 2 Ekim 2003 tarihli Ülke Yard m Stratejisi nin (CAS) amac Türkiye de krizin yeniden ortaya ç kma riskinin azalt lmas ve ülkenin AB üyeli ine haz rlanmak konusundaki ekonomik zorluklar hedef almas na yard mc olunmas d r. CAS dört geli im konusu içermektedir: (a) etkin makroekonomi ve yönetim, (b) e it insani ve sosyal geli im, (c) cazip ticari ortam ve bilgi (d) güçlü çevre yönetimi ve afet önleme. Politik bazda, hükümet ve AB, Banka n n Türkiye ye AB ye kabul sürecinde yard mc olaca n ummaktad r. Hükümet, AB ve Banka aras nda bu proje hakk nda i birli i sa lanmas bu anlay n bir örne idir. Proje devletin temel kentsel hizmetleri sa lamak ve AB çevre direktiflerine uymak konusundaki planlar n destekleyecektir. Buna ek olarak, projenin uygulama kurumu olarak IB nin alt projeleri de erlendirme ve denetleme kapasitesi artacakt r. Buna ba l olarak hükümet IB yi gelecekteki AB programlar n n uygulanmas na yard mc olacak bir kurum olarak görmektedir. Proje dört geli tirme konusu ile uyumlu hale getirilmi tir, çünkü belediye baz nda çevresel geli imleri destekleyecektir. Özellikle CAS; Proje nin, hizmetlerin geli tirilmesine yard mc olaca ndan bahsetmektedir. Bu hedefe, önerilen yat r mlar ve projenin kurumsal güçlendirme bile enleri arac l ile ula lacakt r. Banka Türkiye deki belediye sektörü içerisinde çok say da su ve at k su projesi ve Ekonomik ve Sektörel ler (ESW) arac l ile yer alm t r. Banka n n kat l m Banka ve anahtar hissedarlar aras nda süregelen diyalogun devam olacakt r. Geçmi teki faaliyetlerden kazan lan deneyimler proje tasar m na dahil edilmi tir. 3. Projenin katk da bulundu u daha yüksek seviyedeki hedefler Proje a a daki yollarla genel belediye sektörü geli imine katk da bulunmaktad r: Türkiye nin AB çevre direktifini kar lama niyetinin desteklenmesi: Yat r mlar AB nin su, kentsel at k su ve kat at k yönetimi hakk ndaki direktiflerinin kar lanmas na katk da bulunacakt r. Dahas, IB proje vas tas yla güçlendirilecek olmas hükümetin AB nin gelecek programlar için kurumu bir yürütme organ olarak çal mas plan ile de uyu maktad r. 6

Yat r mlar n veriminin te vik edilmesi: Fizibilite çal mas safhas nda, uygulanabilir yat r mlar n desteklenmesinin ve bu proje alt nda takip edilen prosedürlerin di er belediye yat r mlar nda tekrarlanmas n n sa lanmas için analiz gerçekle tirilecektir. Yat r mlar n kar lanabilirli inin test edilmesi için bir borçlanma oran 4 (en az 1,2) kullan lacakt r; lemlerin veriminin te vik edilmesi: Her bir alt proje i letimsel verimlili in te vik edilmesi ve hizmetlerin mali gücünün art r lmas için bir kurumsal bile ene sahip olacakt r. Bu proje alt nda takip edilen prosedürler Türkiye deki di er belediye yat r mlar nda tekrarlanabilir. B. PROJEN N TANIMI 1. Borç Verme Arac Bu proje bir Özel Yat r m Kredisi (SIL) olarak i lenecektir. 2. [E er Varsa] Program hedefi ve safhalar Program hedefi ve safhalar bir SIL için geçerli de ildir. 3. Proje Geli tirme Hedefi ve Anahtar Göstergeler Projenin amac seçilen belediyelerde sürdürülebilir çevre hizmetlerinin desteklenmesidir. Bu hedefe ula mak için proje a a dakileri yapacakt r: Çevrenin ve su kalitesinin, at k su ve kat at k yönetimi hizmetlerinin geli tirilmesinin desteklenmesi: Bu geli im a a daki göstergelerle ölçülecektir: su kay plar nda azalma, artan ar t lm at k su hacmi, artan su ve kanalizasyon ba lant s say s ve s hhi düzenli depolama tesisinin kullan m. Tatmin edici göstergeleri bir Alt proje finansman uygunluk kriteri olacakt r; Mali konumlar n güçlendirmek için hizmetlerin desteklenmesi, i letimsel verimin geli tirilmesi ve projelerin haz rlanmas ve uygulanmas. Bu, a a daki göstergelerle ölçülecektir: çal ma oran nda geli me, kay p kaçak suda azalma ve projelerin ba ar l bir ekilde tamamlanmas. Bir i letimsel geli tirme plan nda belediyelerin planlar n n ve kurumsal ve mali konumlar n n geli tirilmesi amaçl hizmetlerinin genel hatlar verilecek ve bu bir Alt proje finansman uygunluk kriteri olacakt r; Projenin tatmin edici bir ekilde gerçekle tirilmesini sa layacak ekilde IB nin kurumsal güçlenmesini desteklemesi. 4 Borçlanma Oran (dept service covarage): net gelir / borç 7

Yukar da sözü geçen anahtar göstergeler Alt Proje düzeyinde Alt Krediler arac l ile izlenecek ve IB her bir Alt Projenin performans n Proje lerleme Raporu ile bildirecektir. Genel proje gidi at bireysel Alt projelerin toplam performans ile ölçülecektir. 4. Proje Bile enleri Proje üç bile ene sahip olacakt r. Banka kredisi Euro cinsinden olacak ve $275 milyon e de eri olacakt r. 1 ve 3. bile enlerde, kullan c fonlar s ras yla belediyeler ve IB taraf ndan sa lanacakt r. Kredi ücreti IB taraf ndan kar lanacak ve bu maliyet belediyelere yans t lacakt r. Haz rl k i leri 4 May s 2004 tarihinde imzalanan $500,000 tutar ndaki bir PHRD hibesi ile ba lat lm t r. Bile en 1: Belediye Geli imi Bu kategori alt ndaki uygunluk harcamalar su, at k su ve kat at k sektörleri için yap lacak harcamalar olacakt r. Yat r mlar IB taraf ndan teklif edilmi tir ve PHRD hibesi, yat r mlar n uygulanabilirli inin onaylanmas amac yla belediyelerde fizibilite çal malar n n finansman nda kullan lmaktad r. Gösterge niteli indeki yat r mlar Tablo 2 de gösterilmi tir. Proje uygulama düzenlemelerinde Alt borçlu ve Alt proje uygunluk kriterleri verilmektedir (Ek 6). IB her bir alt projenin de erlendirilmesinde gereken özeni gösterecek ve ayn zamanda denetimden sorumlu olacakt r. Bankan n önceden onay olmaks z n, ba ka hiçbir belediye projeye kat lmayacak ve kat l m için Alt borçlu uygunluk kriterlerini kar lamas gerekecektir. Projeye dahil edilen belediyeler IB taraf ndan talep incelenmesi ve buna göre k sa listeye al nm t r. ncelemede, doksan kadar belediye projeye kat l m konusunda istek göstermi, bunlar aras ndan a a da belirtilen on be belediye mevcut mali durumlar temelinde seçilmi tir (hazine ve IB ye vadesi geçmi ödemeleri yoktur). Bu belediyelerin tümü IB ile bir Anlay Muht ras imzalam t r ve bu muht ra arac l ile PHRD hibesinin yat r mlar n tan mlanmas na yard mc olacak fizibilite çal malar n n finansman nda kullan laca konusunda anla ma sa lanm t r. Bile en Tablo 1 MAL YET VE F NANSMAN PLANI (Milyon US$ e de eri) Proje Finansman Maliyeti Banka Kredisi Kullan c fonlar 1. Belediye Geli imi 280.7 252.6 28.1 2. Belediye Teknik Yard m 20 20 0 3. ller Bankas Kurumsal 6 1 5 güçlendirme Toplam Proje 306.7 273.6 33.1 Kredi Ücreti 1.4 1.4 0 TOPLAM 308.1 275 33.1 8

Bile en 2: Belediye Teknik Yard m Bu kategori alt ndaki uygunluk harcamalar a a daki amaçlar için belediyelere yönelik olacakt r: (a) fizibilite çal malar ; (b) kentsel planlama; (c) tasar m ve ihale belgelerinin haz rlanmas ; (d) Kurumsal, teknik, mali ve çevresel konularla ilgili i letme geli tirme plan. Tüm Alt projeler bir letme Geli tirme Plan na sahip olacakt r ve (e) in aat denetimi. Harcamalar IB den al nan Alt kredi gelirleri ile finanse edilecektir. Belediye Antalya Bergama Çank r Elbistan Gelibolu Gümü ova Düzce Il ca (Antalya) Kütahya Mersin Mu la Ödemi Polatl Samsun Serik Tablo 2 TEKL F ED LEN YATIRIMLAR Potansiyel yat r mlar Kanalizasyon ve at k su ar tma Düzenli Depolama Tesisi Su iletim hatlar Su ebekesi rehabilitasyonu ve at k su ar tma Düzenli depolama tesisi Su ar tma tesisi Kanalizasyon ba lant lar Su ve kanalizasyon ebekesi rehabilitasyonu, düzenli depolama tesisi Su ebekesi rehabilitasyonu At k su ar tma ve kanalizasyon in as At k su ar tma Su ar tma tesisi Su ebekesi rehabilitasyonu Su ebekesi rehabilitasyonu Bile en 3: ller Bankas Kurumsal Güçlendirmesi Bu kategori alt ndaki uygun harcamalar, ller Bankas na teknik yard m yap lmas n böylece projeyi ve Eylem Plan n (a a da) tatmin edici bir ekilde uygulayabilmesinin sa lanmas n içermektedir. Harcamalar IB nin kendi kaynaklar ndan finanse edilecektir. Bu kategori alt ndaki uygun harcamalar unlar olacakt r: (a) mali kapasitenin ve bankac l k kapasitesinin art r lmas ; (b) teknik kapasitenin art r lmas ; (c) lave letme Giderleri; (d) denetimler. Projenin Eylem Plan i lemlerde effafl art ran ve belediyelerin ihtiyaçlar n destekleyen anahtar unsurlar içermektedir. Bu Eylem Plan n n IB taraf ndan tatmin edici bir ekilde uygulanmas Kredi Anla mas nda bir art olacakt r. IB nin kurumsal olarak güçlendirilmesi kurumun devam eden hükümet reformlar ile paralel olacakt r. Bu ba lamda, IB, bu belgeler hakk ndaki görü lerin al veri i için, ller Bankas Stratejisi ni ve ller Bankas Yasas nda yap lmas önerilen de i iklikleri Banka ile payla acakt r. 9