DÜNYA ÇAY RAPORU (/) Binlerce yıldır Doğu dünyası mutluluk, sağlık ve bilgelik getireceğine inanarak tükettiği çayı, kendi kültürünün çok önemli bir parçası olarak kabul etmiştir. Batı ise yeni yeni keşfetmeye başladığı çayın faydalarına karşılık onu daha fazla tüketmenin peşine düştü. Son çalışmalarla bilim adamları bazı çayların, kilo kaybı ve düşük kolesterolü teşvik ettiği, bazı kanser türlerini, kalp ve diyabet gibi hastalıkları engellemeye yardımcı olduğu ve geliştirilmiş zihinsel uyanıklığı getirebildiği sonucuna varmıştır. Bu sebeple sağlık yönünde bilinirliği artan çayın, sektör büyümesi de her yıl % 6 civarında olmaktadır. Çay üreten ülkelerden bir kısmı çay tüketen ülkeler sıralamasında gerilerde olsa da, sektörden ihracat yaparak hatırı sayılır gelir elde etmeyi başarabilmektedir. Aşağıda öncü ülkelerin üretim-ihracat dengelerinin yanında son üç yılda oluşan fiyat skalası görülmektedir. ÜLKE 2013 2013 FİYATI 2014 2014 FİYATI 2015 FİYAT 2015 (Bin ton) ÇİN 1.924.5 329.7 2.76 1.980.3 247.5 2.56 2.005.0 257.8 3.70 HİNDİSTAN 1.230.4 209.2 2.72 1.184.7 207.4 2.65 1.175.7 217.6 2.45 RİLANKA 340.2 311.1 3.44 338.1 260.9 3.56 328.9 251.0 3.04 KENYA 432.4 415.9 2.41 445.1 458.2 2.03 399.2 453.8 2.67 TÜRKİYE 227.1 4.1 3.60 243.1 4.2 4.02 256.3 5.0 5.35 ENDONEZYA 152.7 70.8 2.04 146.6 51.3 1.68 149.7 50.8 1.52 DİĞER 756.6 427.7 692.6 142.3 635.5 108.9 DÜNYA 5.063.9 1.768.5 2.76 5.030.5 1.371.8 2.59 4.950.3 1.344.9 Not; Türkiye nin fiyat farkı, dökme çay yerine paketlenmiş çay satışından kaynaklanmaktadır. 2.5
Dünya çay piyasasında, kaliteye önem verilmesinin yanında yeni ürünlerin sunulması da piyasanın büyümesinde önemli bir etkendir. Farklı çay türleri üzerinde yapılan çalışmalar bu anlamda büyük önem arz etmektedir. Dünya çay sektörü 12.5 milyar dolar tüketim cirosunun yanında, 3.5 milyar dolar ihracat cirosu olan dev bir sektördür. Diğer özelliklerinden biri de, birçok fakir ülkenin en önemli gelir kaynağı olmasının yanında, sadece tüketicilerin değil, yetiştiricilerin, toplayıcıların, tedarikçilerin, tüccar ve satıcıların ve büyük bir zincir teşkil eden milyonlarca insanın yaşamını ve refahını etkileyen bir ürün olmasıdır. Aşağıda öncü ülkelerin çay ihracatından elde ettikleri gelirleri görülmektedir. SIRA ÜLKE TUTARI(1000 US$) 1 Kenya 1,211,646. 2 Çin 953.860. 3 Sri Lanka 763,043. 4 Hindistan 533.120. 5 Endonezya 132,150. 6 Dünya 3.483.291. Ülkeler çay bahçelerini kendi ihtiyaçları için ihdas etmişlerdi. Bugün ise sektörde marka olmanın ve her yıl % 6 civarında büyüyen piyasadan pay alabilmenin mücadelesini veriyorlar. Kıran kırana bir rekabet dengeleri zorlamaktadır. Şimdi ise öncü ülkelerin müşteri portföylerine bakalım. SRİLANKA Toplam kara alanının yaklaşık yüzde 3 ünü temsil eden yaklaşık 203 bin hektar alanda çay yetiştirilmektedir. Çay alanlarının yaklaşık yüzde 27'si yüksek irtifada, yüzde 32 si orta irtifada ve yüzde 41 i çoğunlukla Galle, Matara gibi düşük irtifada bulunmaktadır. 2014 yılında 338 bin 032 çay müstahsiline sahip olan ülke, Dünya çay sektöründe alan olarak düşük olmasına rağmen % 7.9 paya sahiptir. Ürettiğinin çok büyük bir kısmını ihraç etmektedir.
Sri Lanka da kişi başı çay tüketimi 0.52. kg dır. Satış yaptığı ülkelerden ortalama yıllık geliri 763.043 milyon dolar civarında seyretmektedir. SRİ LANKA DAN ÇAY İTHAL EDEN ÜLKELER VE 2014-2015 YILI İTHALAT PAYLARI (Eylül ayı itibari ile) ÜLKELER 2014 / 260.9 bin ton 2015/ 251.0 bin ton İhracat payı % İhracat payı % RUSYA 14.1 12.4 TÜRKİYE 14.3 11.8 IRAK 6.4 9.8 İRAN 9.1 8.8 UAE 5.5 8.1 KENYA 2015 Yılı kurak geçen Kenya da üretim 2014 yılına ve daha önceki yıllara göre %11 düşmüştür. Piyasa kaybetme sıkıntısı ile karşı karşıya kalan Kenya Çay Sektörü bu açığı ithalat yolu ile kapatarak 2014 yılına göre ihracatını başa baş seviyesinde tutmayı başarmıştır. Kenya 2015 yılında 399,2 bin ton üretime karşılık 453,8 bin ton ihracat gerçekleştirmiştir. Bu rakam ile Kenya, Mombasa borsasında komşu ülkelerin malını da satarak ürettiğinden fazla satan ülke konumuna geçmiştir. Kenya da kişi başı yıllık çay tüketimi 0.47 kg dır. KENYA DAN ÇAY İTHAL EDEN ÜLKELER VE 2014 YILI PAYLARI; 2014 YILI ÜLKE ADI 458.2 BİN TON ( PAYI) 1 PAKİSTAN %21 2 MISIR %20 3 uk %11
4 AFGANİSTAN %9 5 UAE %8 6 SUDAN %6 7 RUSYA %6 8 YEMEN %3 9 DİĞER %16 HİNDİSTAN 2014 Yılı itibari ile çay ekim alanlarının 563 bin 980 hektar olduğu belirtilmektedir. 157 bin 504 küçük işletmeye sahip, çoğunluğu kadın 3,5 milyon kişiyi istihdam eden sektörün, Hindistan ın ikinci en büyük işvereni olduğu tahmin edilmektedir. Hindistan da 2014 yılı itibari ile 1 milyon 184 bin 800 müstahsil bulunmaktadır. Kişi başı çay tüketimi 0.70 kg dır. HİNDİSTAN DAN ÇAY İTHAL EDEN ÜLKELER VE ORANLARI 2014/2015 2014 YILI I 207.4 bin ton 2015 YILI I 217.6 bin ton ÜLKE ÜLKELERİN PAYI % ÜLKELERİN PAYI % RUSYA %18 %22 İRAN %8 %9 PAKİSTAN %8 %8 UK %8 %8 UAE %8 %6 USA %6 %6 KAZAKİSTAN %5 %4 DİĞER %37 %39
Çay sektörünün 2030 yılındaki durumu için çizilen olumsuz tablo önemli değişimleri ihtiva etmektedir. Bu değişimlerin gerçekleştirilememesi durumunda zor bir gelecek ile yüzleşebileceğimiz ifade ediliyor. 1-Genç neslin çay tüketim alışkanlığı geliştirilmelidir. 2-Her yıl daha da artan çay alanları sınırlandırılmalıdır. 3-Değişen iklim koşullarına uygun, haşereye ve zararlıya karşı dayanıklı yeni türler geliştirilmelidir. 4-Yeşil yaprak çay dahil olmak üzere tüm ürünlere uluslararası standart kazandırılmalıdır. Sıralanan bu fasılların, tüketicinin kalite tercihi ve kalite ısrarı ile sonuca ulaşabileceği aşikardır. O halde çay sektöründe geleceğini belirleyecek en önemli unsurun tüketiciler olacağını kabul etmeliyiz.