İÇİNDEKİLER TRİH ÖLÜM.1..İLK.TÜRK.DEVLETLERİ. VE.KÜLTÜR.-.MEDENİYET... 1 TÜRKLERİN TRİH SHNESİNE ÇIKIŞI............. 3 RT SYDN YPILN İLK TÜRK GÖÇLERİ...... 3 İLK TÜRK DEVLETLERİ.......................... 4 KVİMLER GÖÇÜ (375).......................... 5 DİĞER TÜRK DEVLETLERİ....................... 7 İLK TÜRK DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET........................ 10 TEST...17 ÖLÜM.2..İLK.TÜRK.İSLM.DEVLETLERİ.VE. KÜLTÜR.-.MEDENİYET... 19 İLK TÜRK-İSLM İLİŞKİLERİ..................... 19 TLS SVŞI (751)............................ 19 İLK TÜRK-İSLM DEVLETLERİ................... 20 ÜYÜK SELÇUKLU DEVLETİ (1038-1157).......... 23 TÜRK-İSLM DEVLETLERİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET........................ 26 NDLU TÜRK TRİHİ........................ 33 NDLU D KURULN İLK TÜRK EYLİKLERİ..... 33 NDLU (TÜRKİYE) SELÇUKLU DEVLETİ........ 35 NDLU'D KURULN İKİNCİ TÜRK EYLİKLERİ.. 37 NDLU SELÇUKLULRI VE EYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR - MEDENİYET.............. 39 TEST...46 ÖLÜM.3..VRUP.TRİHİ... 49. RT ÇĞ D VRUP....................... 49. YENİ ÇĞ D VRUP........................ 50 C. YKIN ÇĞ VRUPSI....................... 53 D. YKIN ÇĞ D VRUP...................... 54 TEST...56 ÖLÜM.4..SMNLI.TRİHİ.VE. ISLHTLR... 59 KURULUŞ DÖNEMİ............................ 59 YÜKSELME DÖNEMİ........................... 62 DURKLM DÖNEMİ.......................... 66 GERİLEME DÖNEMİ........................... 70 DĞILM VE PRÇLNM DÖNEMİ............. 73 TEST...82 ÖLÜM.5..SMNLI.DEVLETİ NDE. KÜLTÜR.VE.MEDENİYET... 85 DEVLET YÖNETİMİ............................ 85 SSYL YPI................................. 88 RDU SİSTEMİ................................ 90 TPRK YÖNETİMİ............................ 92 HUKUK SİSTEMİ............................... 93 EKNMİK YPI.............................. 94 EĞİTİM VE ÖĞRETİM........................... 96 EDEİYT................................... 100 İLİM....................................... 100 SIN VE YYIN.............................. 101 SNT...................................... 103 MİMRİ..................................... 103 TESTLER.(1,.2)...105 ÖLÜM.6..TRLUSGRP,.LKN. VE.I..DÜNY.SVŞI... 109 TRLUSGRP SVŞI....................... 109 I. LKN SVŞI............................ 109 II. LKN SVŞI............................ 110 I. DÜNY SVŞI............................. 110 SMNLI DEVLETİ NİN SVŞTIĞI CEPHELER.... 112 İTİLF DEVLETLERİNİN SMNLI DEVLETİ Nİ PYLŞM TSRILRI....................... 114 MNDRS TEŞKES NTLŞMSI.............. 117 İZMİR İN İŞLİ................................ 118 CEMİYETLER................................ 119 TEST....123 ÖLÜM.7..KURTULUŞ.SVŞI. HZIRLIK.DÖNEMİ... 127 SMSUN RPRU........................... 127 HVZ GENELGESİ.......................... 127 MSY GENELGESİ......................... 128 ERZURUM KNGRESİ........................ 129 DİĞER KNGRELER.......................... 129 SİVS KNGRESİ............................ 130 MSY GÖRÜŞMELERİ...................... 131
IV TEMSİL KURULUNUN NKR Y GELMESİ.... 132 SN SMNLI MEUSN MECLİSİNİN TPLNMSI VE MİSKIMİLLİ... 132 İSTNUL UN İŞGLİ... 134 I. TMM NİN ÇILMSI... 134 I. TMM YE KRŞI ÇIKRILN YKLNMLR... 135 SEVR NTLŞMSI... 137 TEST...138 ÖLÜM 8 ULUSL KURTULUŞ SVŞI... 141 DÜZENLİ RDUNUN KURULMSI.... 141 CEPHELER... 142 I. İNÖNÜ SVŞI... 143 II. İNÖNÜ SVŞI... 145 KÜTHY-ESKİŞEHİR SVŞLRI... 146 SKRY MEYDN SVŞI... 147 ÜYÜK TRRUZ... 149 MUDNY TEŞKES NTLŞMSI... 149 LZN RIŞ NTLŞMSI... 150 II. TMM NİN ÇILIŞI.... 152 MİLLİ MÜCDELE DÖNEMİNDEKİ GELİŞMELER... 152 TEST...156 ÖLÜM 9 TTÜRK ÜN İLKE. VE İNKILPLRI... 159. SİYSİ LND YPILN İNKILPLR... 159. HUKUK LNIND YPILN İNKILPLR... 163 C. EĞİTİM ve KÜLTÜR LNIND YPILN İNKILPLR... 165 D. SSYL LND YPILN İNKILPLR... 167 E. EKNMİK LND YPILN İNKILPLR... 168 TTÜRK İLKELERİ... 171 TTÜRK ÜN HYTI... 174 TESTLER (1, 2).... 177 ÖLÜM 10 TTÜRK DÖNEMİ. TÜRK DIŞ PLİTİKSI... 181 1. 1923-1930 DÖNEMİ... 181 2. 1930-1935 DÖNEMİ... 183 3. 1935-1938 DÖNEMİ... 184 TEST...186 ÖLÜM 11 ÇĞDŞ TÜRK VE. DÜNY TRİHİ... 189 I. YİRMİNCİ YÜZYIL ŞLRIND DÜNY... 189 II. İKİNCİ DÜNY SVŞI... 194 III. SĞUK SVŞ DÖNEMİ.... 196 IV. YUMUŞM DÖNEMİ VE SNRSI............ 199 V. KÜRESELLEŞEN DÜNY.... 203 1980 SNRSI TÜRKİYE.... 208 KÜRESEL SRUNLR.... 209 TEST...210 CĞRFY DT ÖZEL TEK KİTP ÖLÜM 1 DÜNY NIN ŞEKLİ, HREKETİ VE TÜRKİYE NİN CĞRFİ KNUMU.... 215 CĞRFY.... 215 DÜNY NIN ŞEKLİ VE HREKETLERİ... 215 DÜNY NIN ŞEKLİ ve SNUÇLRI... 216 DÜNY NIN HREKETLERİ VE SNUÇLRI... 216 TÜRKİYE NİN CĞRFİ KNUMU... 218 TÜRKİYE NİN MTEMTİK KNUMU... 221 TÜRKİYE DE MEVSİM ŞLNGIÇLRI VE ÖZELLİKLERİ... 222 HRİT İLGİSİ... 225 TEST...228 ÖLÜM 2 TÜRKİYE NİN. YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ... 231 YERİN YPISI VE LUŞUM SÜRECİ... 231 TÜRKİYE NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ.... 231 TÜRKİYE DE DĞLRIN LUŞUMU VE CĞRFİ DĞILIŞLRI.... 233 TÜRKİYE DE DEPREMLER... 234 TÜRKİYE NİN PLTLRI... 235 TÜRKİYE NİN VLRI... 235 TÜRKİYE NİN KRSULRI... 237 TÜRKİYE DE GÖLLER ve LUŞUMLRI... 241 TÜRKİYE DEKİ RJLR... 242 TÜRKİYE DE HEYELNLR... 243 TÜRKİYE DE ERZYN... 243 TÜRKİYE DE ÇÖLLEŞME....................... 244 TÜRKİYE DEKİ TPRKLR VE TPRK ÇEŞİTLERİ... 244 TÜRKİYE DE ÇIĞ.... 246 TÜRKİYE DE DLGLRIN LUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ... 246 TÜRKİYE DE KIYILRIN ÖZELLİKLERİ.... 247 TÜRKİYE DE RÜZGÂRLRIN LUŞTURDUĞU YERŞEKİLLERİ... 247 TÜRKİYE DE UZULLRIN LUŞTURDUĞU YERŞEKİLLERİ.... 247 TÜRKİYE DE KRSTİK ŞEKİLLER................ 248 TESTLER (1, 2).... 249 ÖLÜM 3 TÜRKİYE NİN İKLİMİ. VE İTKİ ÖRTÜSÜ... 253 TMSFER.... 253
İÇİNDEKİLER TÜRKİYE NİN İKLİMİ.... 253 DÜNY'D İKLİM TİPLERİ... 262 TEST...264 ÖLÜM 4 TÜRKİYE DE NÜFUS. VE YERLEŞME... 267 TÜRKİYE DE NÜFUS... 267 TÜRKİYE DE YERLEŞME.... 276 TEST...280 ÖLÜM 5 TÜRKİYE NİN EKNMİK. CĞRFYSI.... 283 TÜRKİYE EKNMİSİNİ ETKİLEYEN FKTÖRLER.. 283 l. TÜRKİYE DE TRIM... 283 II. TÜRKİYE DE HYVNCILIK.... 292 III. TÜRKİYE DE RMNCILIK... 294 IV. TÜRKİYE DE MDENCİLİK... 295 V. TÜRKİYE DE ENDÜSTRİ.... 301 VI. TÜRKİYE DE ULŞIM... 305 TÜRKİYE DEKİ ZI ÖNEMLİ PRJELER... 309 VII. TÜRKİYE DE TİCRET...................... 310 VIII. TÜRKİYE DE TURİZM... 311 FİZİİLİTE ÇLIŞMLRI TMMLNN PRJELER... 314 TESTLER (1, 2).... 319 ÖLÜM 6 İYÇEŞİTLİLİK. VE ÇEVRE SRUNLRI... 325 İYÇEŞİTLİLİK.... 325 DĞL KYNKLRIN SÜRDÜRÜLEİLİRLİĞİ.... 331 KITLRIN KEŞFİ.... 333 TEST...334 ÖLÜM 7 TÜRKİYE NİN. CĞRFİ ÖLGELERİ... 337 KRDENİZ ÖLGESİ... 337 MRMR ÖLGESİ.......................... 341 EGE ÖLGESİ... 346 KDENİZ ÖLGESİ... 350 DĞU NDLU ÖLGESİ... 354 İÇ NDLU ÖLGESİ.... 358 GÜNEYDĞU NDLU ÖLGESİ.... 362 TEST...364 ÖLÜM 8 GRFİK VE. TL YRUMLM... 367. ÇİZGİ GRFİKLER... 367. SÜTUN GRFİKLER... 368 C. PST GRFİK... 368 D. NÜFUS PİRMİTLERİ... 369 E. GRFİKLERDE RNTI... 369 TEST...370 NYS ÖLÜM 1 TEMEL HUKUK İLGİLERİ... 377 TPLUMSL DÜZEN... 377 I. HUKUK KVRMI... 378 HUKUKUN KYNKLRI... 379 HUKUK KURLLRININ DLLRI.... 382 1. ÖZEL HUKUK... 382 2. KMU HUKUKU... 385 3. KRM HUKUK... 387 II. KİŞİ KVRMI... 387 III. HK KVRMI... 390 TÜRK VTNDŞLIĞI... 391 TEST...392 ÖLÜM 2 DEVLET, DEMKRSİ,. HÜKÜMET VE İKTİDR KVRMLRI... 395 1. DEVLET KVRMI... 395 2. DEMKRSİ KVRMI... 396 3. HÜKÜMET KVRMI... 396 4. İKTİDR KVRMI... 397 5. NYS KVRMI... 397 6. DLET KVRMI... 398 TEST...398 ÖLÜM 3 TÜRK NYS TRİHİ... 401 SMNLI D NYSL GELİŞMELER... 401 TÜRKİYE CUMHURİYETİ NYSLRI... 402 TEST...404 ÖLÜM 4 1982 NYSSI N GİRİŞ. TEMEL HK VE ÖDEVLER... 407 1982 NYSSI NIN SİSTEMTİĞİ... 407 NYSNIN TEMEL İLKELERİ... 407 GENEL ESSLR.... 407 TEMEL HK ve ÖDEVLER... 410. KİŞİNİN TEMEL HKLRI VE ÖDEVLERİ.... 411. SSYL VE EKNMİK HKLR VE ÖDEVLER.. 415 C. SİYSİ HKLR VE ÖDEVLER... 418 TEST...420 ÖLÜM 5 YSM... 423 TÜRKİYE ÜYÜK MİLLET MECLİSİ.... 423 NYSY GÖRE TÜRKİYE DE SEÇİM İŞLERİNİN YÜRÜTÜLMESİ... 430 V
VI SİYSİ PRTİLER.... 431 TÜRK SEÇİM SİSTEMLERİ... 432 TEST...434 DT ÖZEL TEK KİTP ÖLÜM 10 SSYL KURUMLR VE. NKCILIK... 495 TEST...499 ÖLÜM 6 YÜRÜTME... 437 CUMHURŞKNI... 437 CUMHURŞKNLIĞI GENEL SEKRETERLİĞİ.... 440 DEVLET DENETLEME KURULU... 440 KNLR KURULU (HÜKÜMET)... 440 YÜRÜTMENİN DÜZENLEYİCİ İŞLEMLERİ... 442 MİLLÎ SVUNM... 443 LĞNÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ... 444 İDRE... 445 TEST...448 ÖLÜM 7 YRGI... 451 YÜKSEK MHKEMELER... 451 HKİMLER VE SVCILR YÜKSEK KURULU... 456 SYIŞTY... 457 TÜRK YRGI SİSTEMİ... 457 MLÎ HÜKÜMLER... 459 EKNMİK HÜKÜMLER... 460 ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER... 461 SN HÜKÜMLER... 462 TEST...463 ÖLÜM 8 İDRE HUKUKU VE. TÜRKİYE NİN İDRİ YPISI... 465 İDRE HUKUKU... 465 İDRE HUKUKUN HKİM LN İLKELER... 465 ZI HİZMET KURULUŞLRI... 470 KMU GÖREVLİLERİ... 471 TÜRKİYE NİN İDRİ YPISI... 472 I. GENEL İDRE... 472 II. YERİNDEN YÖNETİM.... 476 TEST...482 ÖLÜM 9 ULUSL VE. ULUSLRRSI KURULUŞLR... 485 ULUSL KURULUŞLR... 485 ULUSLRRSI KURULUŞLR... 485 TÜRKİYE NİN TRF LDUĞU ZI NTLŞMLR.... 490 TÜRKİYE NİN ÜYESİ LDUĞU ULUSLRRSI KURULUŞLR... 491 DİĞER ZI ULUSLRRSI ÖRGÜTLER.... 492 TEST...493 ÖLÜM 11 GENEL KÜLTÜR VE. GÜNCEL KNULR... 501 TEST...515 TÜRKÇE ÖLÜM 1 SÖZCÜKTE NLM VE. SÖZCÜK İLGİSİ... 519 I. NLM... 519 II. SÖZCÜKLERDE NLM İLİŞKİLERİ... 520 III. SÖZCÜKLERDE NLM ZENGİNLİĞİ... 523 IV. SÖZ GRUPLRIND NLM... 524 V. SÖZCÜKLER RSINDKİ NLM LYLRI... 526 TEST...527 ÖLÜM 2 CÜMLEDE NLM... 531 I. NLM ÖZELLİKLERİ KIMINDN CÜMLELER... 531 II. NLTIM ÖZELLİKLERİ KIMINDN CÜMLELER... 535 TEST...538 ÖLÜM 3 PRGRF İLGİSİ.... 541 I. PRGRF... 541 II. DÜŞÜNCEYİ GELİŞTİRME YLLRI... 549 III. NLTIM İÇİMLERİ... 552 TEST...555 ÖLÜM 4 YZIM KURLLRI... 559 I. EKLERİN VE ĞLÇLRIN YZIMI... 559 II. SYILRIN YZIMI... 560 III. ÜYÜK VE KÜÇÜK HRFLERİN KULLNILDIĞI YERLER... 561 IV. İRLEŞİK SÖZCÜKLER... 563 V. KISLTMLRIN YZIMI... 565 TEST...566 ÖLÜM 5 NKTLM İŞRETLERİ.... 567 TEST...578 ÖLÜM 6 NLTIM ZUKLUKLRI... 581. NLM İLE İLGİLİ NLTIM ZUKLUKLRI... 581. YPI İLE İLGİLİ NLTIM ZUKLUKLRI....... 584 TEST...588
İÇİNDEKİLER ÖLÜM 7 SES İLGİSİ... 591 I. SÖZCÜKTE YPI... 591. KÖK... 591. EK... 592 II. SES İLGİSİ... 593. ÜNLÜLER... 593 ÜNLÜLERLE İLGİLİ SES LYLRI... 594. ÜNSÜZLER.... 595 ÜNSÜZLERLE İLGİLİ SES LYLRI... 595 TEST...597 ÖLÜM 8 SÖZCÜK TÜRLERİ... 599. D (İSİM).... 599. SIFT (ÖN D)... 600 C. ZMİR (DIL)... 601 D. ZRF (ELİRTEÇ)... 602 E. EYLEM (FİİL)... 602 F. İLGEÇ (EDT)... 606 G. ĞLÇ... 606 H. ÜNLEM... 607 TEST...608 ÖLÜM 9 CÜMLE İLGİSİ... 611 1. CÜMLENİN ÖGELERİ... 611 II. CÜMLE TÜRLERİ... 612 TEST...614 ÖLÜM 10 SÖZEL MNTIK... 617 TEST...626 MTEMTİK ÖLÜM 1 TEMEL KVRMLR VE. İŞLEM YETENEĞİ... 633 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...634 ÖLÜM 2 SYILR... 637 SYILR.... 637 ÖLÜNEİLME KURLLRI... 644 E KEK... 645 TN RİTMETİĞİ... 647 TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3)...648 ÖLÜM 3 RSYNEL SYILR... 655 KESİR... 655 RSYNEL SYILRD DÖRT İŞLEM... 655 NDLIK SYILR... 657 TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3)...661 VII ÖLÜM 4 ÜSLÜ SYILR.... 667 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...671 ÖLÜM 5 KÖKLÜ SYILR... 675 TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3)...681 ÖLÜM 6 DENKLEM ÇÖZME... 687 İRİNCİ DERECEDEN İR İLİNMEYENLİ DENKLEMLER... 687 İRİNCİ DERECEDEN İKİ İLİNMEYENLİ DENKLEMLER... 687 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...690 ÖLÜM 7 SİT EŞİTSİZLİKLER. VE MUTLK DEĞER... 693 SİT EŞİTSİZLİKLER... 693 MUTLK DEĞER... 695 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...698 ÖLÜM 8 ÇRPRNLRIN YIRM.... 701 HRFLİ İFDELER... 701 ÖZDEŞLİKLER... 703 TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3)...707 ÖLÜM 9 RN - RNTI... 713 DĞRU RNTI.... 715 TERS RNTI... 716 İLEŞİK RNTI... 717 GEMETRİK RTLM.... 717 RİTMETRİK RTLM... 718 HRMNİK RTLM.... 718 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...719 ÖLÜM 10 PRLEMLER... 723 ) SYI PRLEMLERİ KESİR PRLEMLERİ... 723 ) YŞ PRLEMLERİ... 725 C. İŞÇİ PRLEMLERİ... 726 D. HVUZ PRLEMLERİ... 727 E. HREKET PRLEMLERİ... 728 F. YÜZDE KÂR ZRR PRLEMLERİ... 729 G. KRIŞIM PRLEMLERİ... 732 H. FİZ PRLEMLERİ... 733 TESTLER (1 - Çözümlü, 2, 3, 4)...734 ÖLÜM 11 GRFİK VE TL. PRLEMLERİ... 747. GRFİK.... 747. TL.... 751 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...755
VIII ÖLÜM 12 İŞLEM VE. MDÜLER RİTMETİK... 763 İŞLEM... 763 MDÜLER RİTMETİK.... 764 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...766 ÖLÜM 13 FNKSİYNLR... 771 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...775 ÖLÜM 14 KÜMELER... 781 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...784 ÖLÜM 15 PERMÜTSYN -. KMİNSYN VE LSILIK... 789 PERMÜTSYN... 789 KMİNSYN... 790 LSILIK.................................... 790 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...792 ÖLÜM 16 SYISL MNTIK.... 797 ŞEKİL YRUMLM... 797 TL YRUMLM... 800 GRFİK YRUMLM... 802 MTEMTİKSEL MNTIK... 805 SYI DİZİLERİ... 809 SYI TLLRI... 810 TEST...811 GEMETRİ ÖLÜM 1 ÜÇGENLER -1... 817 GEMETRİK KVRMLR VE DĞRUD ÇI...817 ÇILR... 817 PRLEL DĞRULR VE ÇILR... 818 ÜÇGENLER...818 ÜÇGENDE ÇI VE KENR ĞINTILRI...818 ÜÇGENDE ÇI ĞINTILRI... 818 ÜÇGENDE KENR ĞINTILRI... 819 ÜÇGENDE ÇIRTY. KENRRTY ĞINTILRI...820 ÜÇGENDE ÇIRTY ĞINTILRI.... 820 ÜÇGENDE KENRRTY ĞINTILRI... 821 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...822 DT ÖZEL TEK KİTP EŞKENR ÜÇGEN... 833 ÜÇGENDE ENZERLİK...835 ENZERLİK TEREMLERİ... 835 RNTILI DĞRU PRÇLRI... 836 ÜÇGENDE KESEN DĞRULR... 837 ÜÇGENDE LN...837 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...839 ÖLÜM 3 ÇKGENLER VE. DÖRTGENLER... 847 ÇKGENLER... 847 DÜZGÜN ÇKGEN.... 847 DÖRTGENLER.... 848 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...850 ÖLÜM 4 ÖZEL DÖRTGENLER... 851 PRLELKENR... 851 EŞKENR DÖRTGEN... 852 DİKDÖRTGEN.... 853 KRE.... 854 YMUK... 855 DELTİD... 856 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...857 ÖLÜM 5 ÇEMER VE DİRE... 865 ÇEMER... 865 DİRENİN ÇEVRESİ VE LNI... 868 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...869 ÖLÜM 6 KTI CİSİMLER.... 873 PRİZMLR... 873 DİKDÖRTGENLER PRİZMSI... 873 KÜP... 873 DİK SİLİNDİR... 873 PİRMİT... 873 KNİ... 874 KÜRE....................................... 874 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...875 ÖLÜM 7 NLİTİK GEMETRİ... 879 TESTLER (1 - Çözümlü, 2)...885 ÖLÜM 2 ÜÇGENLER -2... 831 ÖZEL ÜÇGENLER...831 DİK ÜÇGEN.... 831 İKİZKENR ÜÇGEN... 832
KPSS ÖZEL TEK KİTP TRİH DT YYINLRI GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ÖZEL TEK KİTP KPSS KNU VE SRU SERİSİ %100 ŞRI
İLK TÜRK İSLM DEVLETLERİ VE KÜLTÜR - MEDENİYET 21 ULG RLR F T I M Î L E R 0 250 500 750 1000 Km TLUNĞULLRI KRDENİ Z Sinop Tinis Teb Gazze Süveyş Kene Tebük K I Z I L D E N İ Z Trabzon İstanbul Selanik Edirne İznik nkara Sivas İZNS İMPRTRLUĞU Kayseri Van İzmir Konya Harran Diyarbakır dana ntakya Nusaybin Musul Humus GİRİT KIRIS HMDNİLER Trablus ağdat KDENİZ Sidon Şam kka Yafa Kudüs İskenderiye Kahire (Fustat) S İ L E R R İ S T N Medine akü HZR DENİZİ asra Suriye ve Filistin topraklarının yanı sıra, Kutsal toprakları Hicaz sınırlarına dahil eden ilk Türk devletidir. bbasileri, Fatımilere karşı korumaya çalıştılar. Tarih alanında çalışmalar yapan El-Kindi bu dönemde yaşamıştır. Fatimiler tarafından yıkıldı. NST Mısır da kurulan Türk-İslam devletlerinden yöneticileri ve askeri gücü Türk olup hakim oldukları toplum rap tı. u sebeple çabuk yıkılmışlardır. Mısır da sırasıyla Tolunoğulları, kşitler, Eyyubiler ve Memlükler hüküm sürmüşlerdir. Kısa sürede, Suriye, Filistin, Lübnan ve ingazi yi ele geçirdi. Resmi dili rapçadır. Mısır, bayındırlık ve zenginlik bakımından en zengin dönemini yaşamıştır. Tolunoğlu hmet Mısır'da Maristan adı verilen hastaneler yapmıştır. Tolunoğlu Devleti nden kalan en önemli sanat eseri Tolunoğlu hmet Camii (Mısır da Türk mimari eseri örneği) dir. Nil nehrinin akışını düzenleyip sulama kanalları yaptılar. bbasilere karşı kuruldu, bbasiler tarafından yıkıldı. SMNĞULLRI (887-999) Saman Hudat tarafından kurulmuştur. Firdevsi bu dönemde yaşamıştır. ilim, şiir ve edebiyata önem vermişlerdir. Karahanlılar ve Gazneliler tarafından yıkılmışlardır. FTIMİLER (909-1171) Ebu Muhammed Ubeydullah tarafından Tunus ta kurulmuştur. Fatımiler döneminde batınilik tarikatı yayılmıştır. (Hasan Sabbah) Eyyubiler tarafından yıkılmıştır. KŞİDLER (İHŞİTLER) (935-969) Mısırda kurulan ikinci Müslüman Türk devletidir. Kurucusu Ferganalı Mehmet tir. (Muhammed in Toğaç) Kurucusuna bbasi halifesi tarafından k-şit (eyaz Güneş) anlamına gelen ünvan verilmiştir. Resmi dili rapçadır. bbasiler ve Fatimilerle savaştılar. GZNELİLER (962-1187) İZNS İMPRTRLUĞU Kudüs KRDENİZ Sinop Tiflis Diyarbakır Urfa Van Halep Tebriz Şam Musul SİL E R Kazvin ağdat Hemedan RİST N Medine Mekke Þiraz bbasiler Gazneliler Devleti nin en geniş sınırları HZR DENİZİ Rey Cend RL GÖLÜ Harezm uhara şkabat Semerkant Merv Nişabur Mekran Sistan Herat UMMN DENİZİ trar Taşkent G Z N E L İ L E R LKŞ GÖLÜ Kâbil Gazne Kandehar Kaşgar Multan gra Kaþmir Simia HİNDİSTN Hoten Delhi ksu lmalık enares Urumçi Turfan Karaşar Ötüken Kumul 0 450 900 1350 1800 Km lp Tigin tarafından temelleri atılan devletin asıl kurucusu Sebük Tigin'dir. Gazneli Devleti, fganistan ın Gazne şehrinde kurulmuştur. Gaznelilerin en büyük hükümdarı Sultan Mahmut tur. Sultan Mahmut tan sonra yerine oğlu Mesut geçti (1030). Mesut 1040 yılında Selçuklularla yaptığı Dandanakan Savaşını kaybetti. u savaş Gaznelilerin çöküşünü hızlandırdı. Çok uluslu bir imparatorluktur. u yüzden ağır yasalar hazırladılar. irden fazla etnik unsura sahip olması, kısa sürede yıkılmalarına da etkili olmuştur. Gaznelilerin Türk - İslam tarihinde devşirme sistemini (Gulam) ilk uygulayan devlettir. Gazneliler döneminde İbni Sina El Kanun Fit-tıp, İsmail Cevheri rapça sözlük, Utbi Tarihi Yemin i yazmıştır. Firdevsi nin Şehname adlı eseri Gazneli Mahmut adına yazılmıştır. Gazneli Mahmut tarafından "Sarayın en değerli hazinesi" olarak adlandırılan iruni bu dönemde yaşamıştır.
46 TEST 1 İLK TÜRK İSLM DEVLETLERİ VE KÜLTÜR - MEDENİYET 1. Mısır da kurulan Türk devletlerinin yıkılmasında, I. Yönetilenlerin rap, yöneticilerin Türk olması II. Moğol istilasının başlaması III. Ülkenin hanedan üyeleri arasında paylaştırılması gelişmelerden hangilerinin etkili olduğu savunulabilir? 4. Kutsal toprakları (Hicaz bölgesidir) sınırlarına dahil eden ilk Türk-İslam Devleti aşağıdakilerden hangisidir? ) kşidler ) Tolunoğulları C) Eyyübiler D) Memlükler E) Harzemşahlar DT ÖZEL TEK KİTP ) Yalnız I ) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 5. I. Malazgirt zaferinden sonra fethedilen toprakların fetheden komutanlara verilmesi II. rta sya da Moğol istilasının başlaması III. nadolu da ilk Türk beyliklerin kurulması Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin nadolu nun Türkleşmesini hızlandırdığı savunulabilir? ) Yalnız I ) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III 2. Selçuklularda yoksul ve muhtaç insanların yemek ihtiyacını karşılamak amacıyla yapılan mimari eser aşağıdakilerden hangisidir? ) Kümbet ) Külliye C) İmaret D) Medrese E) Kervansaray 6. I. Talas Savaşı ndan sonra ilk Müslüman Türk devletlerinin kurulması II. Malazgirt Savaşı nda izans ordusunun yenilmesi III. Memlüklerin yn-u Calut Savaşı nda Moğolları durdurması Yukarıdaki gelişmelerden hangilerinin Haçlı Seferlerine neden olduğu savunulabilir? ) Yalnız I ) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III 3. üyük Selçuklu Devleti nde matematik ve astronomi alanında önemli çalışmalar yapan ve Celali Takvimini geliştiren ünlü Türk bilim adamı aşağıdakilerden hangisidir? ) Harezmî ) Farabi C) İbni Sina D) Ömer Hayyam E) İmam-ı Gazali 7. İlk Türk-İslam sözlü edebiyat örneği aşağıdakilerden hangisidir? ) Dede Korkut Hikayeleri ) attalname C) Satuk uğra Han Destanı D) Danişmentname E) Nasreddin Hoca Fıkraları
52 Rönesans ın İtalya da doğmasının nedenleri ise şunlardır: Coğrafi konumundan dolayı doğu uygarlıklarına diğer vrupa devletlerinden daha yakın olması Zengin bir bölge olması Roma imparatorluğu ile papalığın merkezi olması Özgür bir ortamın bulunması izans ın yıkılmasından sonra İstanbul daki ünlü adamlarının İtalya ya yerleşmesi Rönesans Hareketinin Sonuçları vrupa da okuma yazma oranı arttı. Halk bilinçlendi. Reform hareketlerine zemin hazırladı. vrupa ülkeleri bilim ve sanat alanında ilerledi. Skolastik düşünce, yerini serbest düşünceye bıraktı. Katolik kilisesi etkisini daha da kaybetti. REFRM HREKETLERİ XVI. yy da vrupa da Hıristiyanlığın Katolik mezhebinde meydana gelen din alanındaki yenilik hareketidir. Reform Hareketlerinin Nedenleri DT ÖZEL TEK KİTP Katolik kilisesinin bozulmasından dolayı, Katolik Kilisesinin halkı baskı altında tutması İncil in diğer dillere de çevrilmesi lmanya da Martin Luther öncülüğünde ortaya çıkan Protestanlık mezhebi, 1555 te imzalanan bsburg ntlaşması ile resmen kabul edildi. u yeni mezhep Fransa da Kalvinizm İngiltere de ise nglikalizm adıyla yayılma imkanı bulundu. Rönesans ın Ülkelere Göre Gelişimi Ülke Gelişmeler Leonardo da Vinci: (Resim) Mona Lisa Portresi Son kşam Yemeği İtalya Şehir Planları Modern Tekerlek Tasarımı Galile nin Dünya nın Döndüğünü Söylediği İçin Yargılandığı Engizisyon Mahkemesi NST Michalengelo: (Heykel) Rafael (Heykel) Donatello (Heykel) Musa Heykeli smanlı daki Hıristiyanlar inanç hürriyetine sahip olduklarından reform hareketlerinden etkilenmemişlerdir. yrıca vrupa daki reform hareketleri smanlıyı olumlu yönde etkilemiştir (sınıfl arın batıya doğru genişlemesi). lmanya İngiltere Fransa Polonya İspanya Erasmus (Din): Martin Luther (Din): Shakespeare: (Edebiyat) Montaigne: (Edebiyat) Kopernik (ilim): Cervantes: (Edebiyat "Deliliğe Övgü" eseriyle katolik kilisesini eleştirmiştir. İncil'i lmancaya çevirerek reform hareketini başlatmıştır. Hamlet, tello, Kral Lear, Makbet, Venedik Taciri, Romeo ve Juliet Denemeler yazmıştır. Dünyanın yuvarlak olduğunu ve güneş etrafında döndüğünü söylemiştir. İlk modern roman olan Don Kişot'u yazmıştır. Reform Hareketlerinin Sonuçları Laik düşünce doğdu. Katolik kilisesi kendini yenilemek zorunda kaldı. Mezhep savaşları (30 yıl savaşları) yapıldı. (1618-1648) u savaşlar Vestfalya ntlaşmasıyla sonuçlanmıştır. ugsburg ntlaşması ile Protestanlık, Nant Fermanı ile Kalvenizm mezhebinin varlığı tanındı. Eğitim, kilise denetiminden çıktı. Fransız ihtilaline zemin hazırladı. Protestanlara karşı Engizisyon mahkemeleri kuruldu. Kilisenin mallarına el konuldu.
SMNLI TRİHİ VE ISLHTLR 63 u ayrıcalıkların verilmesinin nedenleri Hristiyan birliğini bozmak Ticareti geliştirmek NST Venedikler İstanbul da elçi (balyos) bulundurabilme hakkı elde ettiler ve ticari anlamda imtiyaz kazanan ilk devlettir. Diğer Etkinlikler İlk defa II. Murat döneminde verilen cülus bahşişi, bu dönemde gelenek haline geldi. Saltanatın hukuku, Kanunname-i li sman adıyla ilk kez yazılı hale getirildi. u kanunname ile Sancak sistemi Cülus bahşişi Kardeş katli Müsadere sistemi yasallaştırılmıştır. maç; merkezi otoriteyi güçlendirmektir. Sahn-ı Seman ve Tetimme Medreseleri açılarak ilk kez yüksek öğrenime geçildi. Sahnı Seman medresesi İstanbul daki ilk medresedir. Molla Hüsrev, Gürani, kşemseddin ve li Kuşçu'nun deneyimlerinden yararlandı. Topkapı Sarayı yaptırılmış. smanlının en eski köşkü olan Çinili Köşk'ü yaptırdı. İstanbul un fethini kolaylaştırmak amacıyla Rumeli Hisarı (oğaz Kesen), Çimenlik Kalesi, Kilitbahir Kalesi ve ozcaada Kalesi ni yaptırmıştır. Fatih Camisi ve Eyüp Sultan Camisini yaptırıp yasofya'yı camiye çevirdi. Divan başkanlığını sadrazama bırakmıştır. Kapalı Çarşı ve Mısır Çarşısını yaptırmıştır. İtalyan ressam Gentili ellini ye resmini çizdirmiştir. atlamyos'un haritasını tercüme ederek yeniden çizdi. ltın para bastırıldı. Halkın dilek ve şikayetlerini dinlemek amacıyla arz odası kuruldu. Divan başkanlığı sadrazamlara bırakılmış ve divanın toplantıları haftada dört güne indirildi. Vezir, kazasker ve defterdar sayısı arttırıldı. Kaptan-ı deryalık ve Şeyhülislamlık makamı oluşturuldu. Haliç, Camialtı, Taşkızak ve Rusçuk tersanelerini yaptırdı. Doktoru Yakup Paşa'nın zehirlemesiyle vefat etti. II. EYZIT (1481-1512) İstanbul'da tahta çıkan ilk padişahtır. Cem layı (1481-1494) Fatih in ölümünden sonra II. eyazıt hükümdar olunca kardeşi Cem ayaklandı. Önce Karamanoğulları, ardından da sırasıyla Memlükler, Rodos Şövalyeleri, Fransızlar ve Papalık tarafından siyasi ve ekonomik koz olarak kullanıldı. Devşirme-Türkmen çekişmesine de neden olan bu olay, Cem in ölümüyle tamamen sona erdi. Cem sultan olayı bir iç mesele iken dış mesele haline gelmiştir. u dönemde aktif bir siyaset izlenememiştir. smanlı Memlük Savaşları (1485-1491) Memlüklerin; Cem olayında kışkırtıcılık yapması, smanlı sınırını sık sık ihlal etmesi, sebepsiz yere Çukurova yöresini smanlılardan istemesi, Dulkadiroğullarını kışkırtması, Venedikliler ve Safevilerle smanlılara karşı iş birliği yapması ve Fatih döneminde başlayan Hicaz su yolları sorununu daha da büyütmesi bu dönemde başlayan savaşların önemli nedenlerindendir. ltı yıl süren savaşlar her iki tarafın da kesin başarı elde edememesiyle sonuçlandı. Çukurova yöresi Memlüklere bırakıldı. İlk smanlı Memlük Savaşı dır. NST Memlük ile yapılan savaşta yeniçeri ilk kez silah kuşanmıştır. Şahkulu İsyanı (1511-1512) Safevi Devletinin Doğu nadolu da başlattığı kışkırtmalar üzerine başlayan bu isyan, bu dönemde tamamen bastırılamadı. Şahkulu İsyanı Yavuz un tahta çıkışını hızlandırdı. Karamanoğullarına kesin olarak son verilmiştir. İlk kez kağıthane'de barut yapımevi kurulmuştur. İlk kez avarız vergisi toplanmaya başlamıştır. 1943 yılında İstanbul'da Museviler basımevi açmıştır. Edirne'de smanlı'nın ilk akıl hastanesi olan eyazıt Darüşşifası yaptırıldı. YVUZ SULTN SELİM (1512-1520) Çevik, sert ve cesur olması nedeninyle kendisine Yavuz unvanı verilmiştir. İlk smanlı Devleti halifesidir. Çaldıran Savaşı (1514) Kardeşleriyle yaptığı taht mücadelesini kazandıktan sonra Safevilerin başlattığı kışkırtmayı tamamen önlemek için doğuya yöneldi. Çaldıran da yapılan savaşı kazanarak amacına büyük ölçüde ulaştı. Doğu nadolu
SMNLI TRİHİ VE ISLHTLR 81 SMNLI DEVLETİ NDE DĞILMYI ÖNLEME ÇLRI SMNLICILIK İSLMCILIK TÜRKÇÜLÜK TICILIK RTY ÇIKIŞ SEEPLER İ MCI smanlı Devleti nde yaşayan değişik etnik grupların Fransız İhtilali nin getirdiği milliyetçilik fikirlerinden etkilenerek bağımsız olma düşüncesinin ortaya çıkması smanlı Devleti ni oluşturan bütün milletleri adalet, eşitlik, hürriyet ölçüleri içinde bir arada tutup smanlılık duygusu ile smanlı Toplumu nu oluşturmak alkanlardaki panslavizm politikasını etkisiz hâle getirmek, Müslümanların devlete bağlılığını sağlamak ve içerideki siyasi rakiplerinin halk içindeki gücünün kırılmak istenmesi Millet olmanın en önemli özelliği dindir. Dinî birlik devleti ayakta tutabilir, düşüncesiyle İslam toplumlarının devletten ayrılmalarını önlemek İttihat ve Terakki iktidarı döneminde smanlı sınırları içinde yaşayan Türkleri dil ve kültür birliği etrafında birleştirip yönetime destek sağlama isteği Türkleri millî bir duygu ile birleştirerek smanlı bayrağı altında kuvvetli bir unsur olarak yeniden dünya devletleri arasına sokmak atı nın her alanda smanlı nın önüne geçmesi, smanlı Devleti nin tek kurtuluş yolunun bu yüzyılın ihtiyaçlarına uygun medeni bir devlet ve millet hâlini alması gerektiği düşüncesinin ortaya çıkması Türk toplumuna atı da gelişen düşünce, yönetim biçimi, yaşama tarzını getirerek ülkenin gelişmesini, kalkınmasını sağlamak TEMEL DÜŞÜNCESİ smanlıcılık düşüncesi geçmişteki gibi uygulandığında tekrar başarılı olabilir. Devletin kurtuluşu halifelik makamının bütünleştirici etkisi ile Müslümanların bir çatı altında toplanması ile olabilir. skerî ve idari alanda vrupa nın seviyesine ancak vrupalıların izlediği yol ile ulaşılabilir. KIMIN TEMSİLCİLERİ Ziya Paşa Mithat Paşa Namık Kemal Mehmet kif Said Halim Paşa hmet Hamdi kseki Dili, dini, soyu ve idealleri bir olan topluma dayanan devlet kalıcı olabilir. Dilde Türkçülük parolasıyla hareket ederek Türk tarihini, uygarlığını geliştirip dünyaya duyurmak Ziya Gökalp Mehmet Emin Yurdakul Yusuf kçura Ömer Seyfettin Dr. bdullah Cevdet Tevfik Fikret Celal Nuri G EÇERL İLİĞ İ Milliyetçilik akımını etkisiyle alkan milletlerinin isyan ederek smanlı dan ayrılmasıyla geçerliliğini kaybetmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında halifenin cihat çağrısına rağmen Müslüman rapların İngilizlerle birlikte hareket etmeleri ile geçerliliğini kaybetmiştir. ilim ve teknikte atı nın örnek alınması, kültürel yapının korunması düşüncesiyle Yeni Türk Devleti nin kurulmasında Mustafa Kemal tatürk ün ortaya koyduğu milliyetçilik ilkesinin oluşmasında etkili olmuştur. atı nın sadece bilim ve tekniğinin alınması gerektiğini savunan anlayış Yeni Türk Devleti nin temel taşlarından birini oluşturmuştur.
I 112 lmanya nın smanlı yla Yakınlaşmasındaki maçları çılacak yeni cephelerle üzerindeki ağır yükü hafifletmek Savaşı geniş bir alana yaymak Halifelik konumundan yararlanmak smanlının askeri gücü ile lman tekniğini birleştirmek rtadoğu petrollerini denetim altında tutmak oğazları, kontrolleri altında tutarak, Rusya ya yapılabilecek yardımları engellemek Süveyş kanalını ele geçirerek, İngilizlerin sömürgelerle olan bağlantılarını kesmek smanlı Devleti nin Savaşa Girmesi smanlının savaşa girmesini istemeyen İtilaf devletleri tarafsız kalması şartı ile smanlıya bazı teklifl erde bulundular. Kapitülasyonların kaldırılması Dış borçların silinmesi Her türlü ekonomik yardımın yapılması smanlı bu teklifl eri kabul etmedi. Enver Paşa, İstanbul da, lmanlarla gizli bir antlaşma imzaladı. Daha sonra smanlıya sığınan iki lman gemisinin (smanlı bu gemileri satın alarak isimlerini Yavuz ve Midilli olarak değiştirmiştir) Karadeniz e açılarak Rus limanlarını bombalamasıyla smanlı resmen savaşa girmiştir. NST smanlı Devleti nin savaşa girmesiyle savaşta yeni cepheler açılmış (savaş geniş bir alana yayılmış) ve I. Dünya Savaşı nın süresi uzamıştır. SMNLI DEVLETİ NİN SVŞTIĞI CEPHELER smanlı Devleti nin Taarruz Cepheleri Kanal Cephesi Kafkas Cephesi smanlı Devleti nin Savunma Cepheleri Çanakkale Cephesi Suriye - Filistin Cephesi Irak Cephesi Hicaz - Yemen Cephesi smanlı Devleti nin Müttefiklerine Yardım için çtığı Cepheler Makedonya Cephesi Romanya Cephesi Galiçya Cephesi Galibiyet Cephesi Çanakkale Cephesi Sicilya Drava Nehri DRİYTİK DENİZİ Galiçya Cephesi Viyana Tuna Nehri Sava Nehri udapeşte Tisa Nehri Makedonya Cephesi Tuna Nehri EGE DENİZİ Çanakkale Cephesi Romanya Cephesi K D E N İ Z Girit 0 150 300 450 600 km VRŞV ükreş Süveyş Kanalı Kanal Cephesi M I S I R İstanbul Kıbrıs Nil Nehri zak Denizi KRDENİZ nkara Kudüs Gazze Sina Yarımadası Kızılırmak Nehri Suriye KIZILDEN İZ Cephesi Kafkas Erzincan Muş Van Gölü itlis Filistin Cephesi H i Cephesi Şam c a Erzurum Halep z Cidde C Dicle Nehri Fırat Nehri e p Trabzon Medine h e s i Mekke İtil ( Volga) Nehri r a Kutü l Âmare Musul Kerkük k ağdat C e p h Ural Nehri H Z R D E N İ Z İ e s i asra badan R İ S T N Yemen Cephesi I. Dünya Savaşı nda smanlı Devleti nin Savaştığı Cepheler SRKÖRFEZİ SMNLI DEVLETİ NİN SVŞTIĞI TRUZ CEPHELERİ 1. KFKS CEPHESİ u cephede Enver Paşa, İzzet Paşa, Hafız Hakkı Paşa ve Mahmut Kamil Paşa komutanlık yapmıştır. Kafkas Cephesinin çılma Nedenleri; Rus ordusunun ilerleyişini Doğu nadolu da durdurma rta sya Türkleriyle bağ kurup Rusya ya karşı geniş bir cephe açma (Turancılık idealini gerçekleştirme) akü petrollerini ele geçirme. İngiliz hakimiyetindeki Hindistan'ı ele geçirme. smanlının ilk açılan ve resmen ilk kapanan cephesidir. u cephedeki en önemli olay, Enver Paşa nın Pantürkizm hayaliyle rta sya ya geçmek üzere orduyu harekete geçirmesi ve Sarıkamış ta 90.000 dolayında askerimizin soğuktan donarak ölmesidir. NST Sarıkamış Faciası, devletin Pantürkizm politikasından vazgeçmesine sebep oldu. DT ÖZEL TEK KİTP u olayı fırsat bilen Ruslar, saldırıya geçerek Trabzon, Erzincan ve Muş a kadar olan yerleri işgal ettiler. Çanakkale Cephesinden beklediği yardımı alamayan Rus çarlığı 1917 de çıkan olşevik İhtilali'yle yıkıldı (Ekim Devrimi). u rejim değişikliğini fırsat bilen
KPSS ÖZEL TEK KİTP CĞRFY DT YYINLRI GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ÖZEL TEK KİTP KPSS KNU VE SRU SERİSİ %100 ŞRI
219 DÜNYNIN ŞEKLİ, HREKETİ VE TÜRKİYE'NİN CĞRFİ KNUMU Paralel Çizgisi 60 30 Enlem derecesi 60 1 Enlem derecesi 0 40.000 km Ekvator 0 Enlemin Etkileri Güneş ışınlarının düşme açısına bağlı olarak sıcaklık kutuplara doğru azalır. Çizgisel dönüş hızı Ekvator dan kutuplara doğru azalır. Tan ve gurup vakitleri kutuplara gidildikçe uzar. Yer çekimi kutuplara gidildikçe artar. Gece ve gündüz süreleri kutuplara doğru artar. Cisimlerin gölge boyları kutuplara gidildikçe uzar. Güneşin öğle vakti ulaşabileceği yükselti kutuplara doğru sürekli düşer. Güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak farklı iklim kuşakları oluşur. NST Güneş ışınlarının düşüş açıları enleme göre değişir; ancak yerşekillerine, mevsime ve günün saatine bağlı olarak da Güneş ışınlarının düşüş açısı değişmektedir. I RNEK SSRR şağıdakilerden hangisinin kdeniz ölgesi yle Karadeniz ölgesi arasında farklılık göstermesi enlem etkisine bağlanamaz? ) rman üst sınırı ) Deniz turizmine uygun sürenin uzunluğu C) Yağışın mevsimlere göre dağılışı D) Tarım ürünlerinin olgunlaşma süresi E) Gündüz süresinin uzunluğu Çözüm: Yağışın mevsimlere göre değişiklik göstermesi enlem etkisinden değil, özel konum farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Cevap C I RNEK SSRR şağıdaki haritada gösterilen üç kent bütün yıl boyunca öğle vaktinde Güneş ışınlarını yaklaşık aynı açıyla alır. Zonguldak Samsun Trabzon u durum aşağıdakilerden hangisinin bir sonucudur? ) ynı yarımkürede yer almalarının ) Ekvator a hemen hemen aynı uzaklıkta olmalarının C) ynı denizin kıyısında olmalarının D) ynı coğrafi bölgede olmalarının E) Dağların kıyıya paralel uzanmasının Cevap NST ynı enlem ya da paralel üzerinde bulunan noktaların; Enleme bağlı olarak iklimin değişmesi kutuplara doğru gidildikçe aşağıdakilerin de değişmesine sebep olur; itki örtüsü Nüfus ve yerleşme Yetiştirilen tarım ürünleri Ekonomik faaliyetler karsu rejimleri Deniz suyunun sıcaklık ve tuzluluğu Hayvan toplulukları Tarım, orman ve yerleşmenin üst sınırı ile kalıcı kar alt sınırı Ekvator a uzaklıkları Çizgisel hızları Yer çekimleri Güneş ışınlarını alma açıları Gece ve gündüz süreleri Gece - gündüz arasındaki süre farkları Güneşin doğuş ve batış süreleri aynıdır Haritada gösterilen ydın ve Diyarbakır ın Ekvator a uzaklıkları çizgisel hızları, yer çekimleri, Güneş ışınlarını alma açıları, gece gündüz süreleri, gece gündüz arasındaki süre farkı aynıdır.
248 uzulların luşturduğu Yer Şekilleri Sıcaklığın yıl boyunca 0 C ve altında olduğu yerlerde kar, yaz döneminde de erimez ve üst üste birikir. Üst üste biriken bu sürekli kar tabakasına kalıcı veya toktağan kar denir. u karlar zamanla neve adı verilen buzulları oluşturur. u buzullar, yağan karın üst üste birikerek oluşturduğu basıncın etkisiyle zamanla glasiye olarak tanımlanan buzullara dönüşür. uzul Gölleri: uzulların aşındırarak oluşturduğu çukurluklarda suların birikme sonucu buzul gölleri meydana gelir. Örtü uzulu: uzulların büyük kara parçaları üzerinde geniş alanlara yayılmasına denir. Vadi uzulu: uzulların vadi boyunda hareket etmesiyle vadinin U şeklini alması sonucu oluşan vadilerdir. Takke uzulu: Yüksek dağların zirvelerini örten buzullara denir. Sirk uzulu: Dağlardaki çukur ya da çanaklara yerleşmiş buzullara denir. Moren (uzul Taş): uzullar, aşındırarak taşıdıkları çeşitli boyuttaki malzemeyi hareketin bittiği yerlerde biriktirirler. u malzemeye moren adı verilir. Sander Düzlüğü: Morenler, buzul erimesi sonucu oluşan akarsular tarafından taşınarak eğimin azaldığı yerlerde biriktirilir ve bu yerlerde sander düzlüklerini meydana getirirler. Hörgüçkaya: uzulların sert kayaları çizerek ve cilalayarak hörgüçkaya adı verilen şekiller oluşturur. TÜRKİYE DE KRSTİK ŞEKİLLER Kalker (Kireçtaşı), jips ve kayatuzu gibi kolay çözünebilen kayaçların yaygın olduğu yerlerde görülen aşındırma (kimyasal ayrışma) ve biriktirme (kimyasal tortul) sonucu oluşan şekillerdir. Traverten: Yeryüzüne çıkan suların bünyesindeki kalsiyum karbonatın çökelmesi ile meydana gelen yer şeklidir. Erime Sonucu Sluşan Yer Şekilleri Lapya: Erime sonucu oluşan küçük kanalcık ve oluklar şeklindeki karstik yapılardır. Düden: Yer üstü sularını yer altı suları ile birleştiren oluklardır. Dalin: Karstik kayaçların çözünmesi sonucunda meydana gelen küçük çukurluklara denir. Uvalalar: Dalinlerin birikmesi ile meydana gelen yer şekilleridir. Polyeler: irkaç uvalaların birleşmesi ile meydana gelen yer şekilleridir. bruk: Mağara tavanlarının veya derinliği artan dalinlerin çökmesi ile meydana gelen çukurluklardır. Mağaralar: Karstik arazide yer altına sızan sular burada çatlaklar boyunca kendisine yol bulur ve çözünmeyle bu yolu genişletir. Çatlakların zamanla büyüyüp genişlemesi ile mağaralar meydana gelir. Galeri: irden fazla mağaranın birleşmesiyle oluşan yer şekilleridir. Polye Suçıkan Körvadi Düden (Subatan) DT ÖZEL TEK KİTP Uvala Dolin Kanyon Karstik lanların zellikleri Türkiye nin Karstik Şekilleri Karstik Yapıların luşturduğu Yer Şekilleri iriktirme Şekilleri Sarkıt: Su damlacıkları içindeki kalsiyum karbonatın mağara tavanında birikmesiyle oluşan yer şeklidir. Dikit: Su damlacıkları içindeki kalsiyum karbonatın mağara tabanında birikmesiyle oluşan yer şeklidir. Sütun: Sarkıt ve dikitlerin zaman ile birleşmesi sonucu oluşan yer şeklidir. itki örtüsünden yoksun zeminler geniş yer tutar. Toprak, erimeler sonucunda oluşan çukurlarda toplanmıştır (Terra-rossa). Karstlaşmış kayaların yüzeyi su bakımından fakirdir. Tarım olanakları sınırlıdır. Yerleşmeler az ve dağınık topraklara bağlı olarak serpilmiştir. Turizm potansiyelleri fazladır (mağara, traverten gibi). Ülkemizde karstik şekillere en fazla kdeniz ölgesinde (ntalya ölümü) rastlanır. Denizli Pamukkale travertenleri, Karain, Damlataş, İnsuyu mağaraları, Cennet ve Cehennem obrukları turistik değeri olan karstik oluşumlardır.
TÜRKİYE'NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ 249 TEST 1 TÜRKİYE'NİN YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ 1. Yer şekilleri iç ve dış kuvvetlerin etkisiyle oluşur. Türkiye de yeryüzü şekillenmesinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi en azdır? ) uzul aşındırması ) Karstlaşma C) karsu aşındırması D) Yeraltı suları E) Dalgalar ve akıntılar 2. kdeniz ölgesi nin ntalya ölümü nde, yer altı ve kaynak suları gürdür. u durum aşağıdakilerden hangisine bağlanabilir? ) Yağış rejimine ) Dağların uzanış durumuna C) itki örtüsüne D) uharlaşmaya E) Jeolojik yapıya 5. şağıdakilerden hangisi ülkemizdeki akarsuların özelliklerinden değildir? ) Uzunlukları fazla değildir. ) En fazla suyu taşıdıkları dönem kıştır. C) Enerji potansiyelleri fazladır. D) Ulaşım ve taşımacılıkta yararlanılmaz. E) ğız ve kaynak arası yükselti farkı fazladır. 6. Doğu nadolu akarsularının rejimlerinde, aşağıdakilerden hangisi en fazla etkili olmaktadır? ) Yağış miktarları ) Kar erimeleri C) uharlaşma D) Yatak eğimi E) Yatak geçirgenliği 3. Türkiye de dağların yükseltisi ve konumu aşağıdakilerden hangisi üzerinde etkili değildir? ) Yolların genellikle doğu-batı doğrultusunda uzanması ) Erzurum Kars ölümü nde hayvancılığın gelişmesi C) Madenciliğin gelişmiş olması D) Kıyı bölgelerinde yağışların fazla olması E) Yol yapımında kilometre başına düşen yapım masrafının fazla olması 7. Çanakkale de, İstanbul gibi boğazda yer almasına rağmen yeterince gelişememiştir. u durum, aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir? ) kıntı durumuyla ) Endüstriyel faaliyetleriyle C) İklim özellikleriyle D) Doğal kaynaklarla E) Nüfus yoğunluğuyla 4. ir Türkiye fiziki haritasında aşağıdaki illerimizden hangi ikisi birbirine en yakın renklerle gösterilir? ) Rize- Konya ) dana- Diyarbakır C) Konya-Kayseri D) İstanbul Çorum E) Erzurum-fyon 8. şağıdaki coğrafi bölgelerimizin hangisinde platolara daha az rastlanır? ) İç nadolu ) Marmara C) kdeniz D) Karadeniz E) Doğu nadolu
274 c. rı Kovanına enzeyen Piramit yaş grupları 65+ 60-64 55-59 50-54 45-49 60 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 15 5-9 0-5 milyon 0 5 10 15 20 6 4 2 0 2 4 6 Tabanı çok dardır. Taban ile orta bölümü birbirine eşit gibidir. Doğum ve ölüm oranının düşük olduğunu gösterir. Gelişmiş ülkelere aittir. d. Çan içimli Piramit yaş grupları 65+ 60-64 55-59 50-54 60 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 15 5-9 0-5 milyon 0 5 10 15 20 8 6 4 2 0 2 4 6 8 u tip piramit geçmişte doğum ve ölüm oranının düşük olduğunu, daha sonra arttığını ifade eder. Gelişmiş ülkelere aittir. e. simetrik Şekilli Piramit yaş grupları 65+ 60-64 55-59 50-54 60 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 15 10-14 5-9 0-5 milyon 0 5 10 15 20 8 6 4 2 0 2 4 6 8 Doğum oranında hızlı bir düşüş görülen, ölüm oranının da düşük olduğu piramit tipidir. Ülkemizin nüfus yapısını en iyi temsil eden piramittir. Hızlı gelişen ülkelere ait nüfus piramitidir. Ülkelerin Nüfus Politikaları Japonya Ülke gelişme yıllarında nüfusu arttırmayı teşvik etmiştir. 1948 yılında hızlı artan nüfusun önüne geçmek için sıkı bir aile planlaması başlatmıştır. 1990 larda nüfus artışı hızlı düşünce nüfus arttırmak için teşvik kampanyaları başlatmıştır. ncak günümüzde de ülke nüfus artışını istenen düzeye ulaştıramamıştır. Çin Dünyanın en fazla nüfusuna sahip ülkesidir. 1950 yılına kadar nüfusu güç olarak gördüğü için yayılma politikası uygulamıştır. 1953 ten sonra nüfus artışını azaltmak için kampanyalar başlatılmıştır. 1979 da tek çocuk uygulaması başlamıştır. Fransa vrupa ülkeleri içinde en düşük nüfus artışı oranına sahiptir. Sadece 1950 ile 1975 yılları arasında nüfusu artmıştır. 1975 ten sonra nüfusu gözle görülür bir şekilde azalmıştır. Rusya Sovyetler irliği Döneminde herhangi bir nüfus politikası uygulanmamıştır. Sovyetler irliği nin dağılmasından sonra nüfusta duraklama ve azalma görülmüştür. Dağılma sürecinde ülkeye dışardan göçler başlamıştır. Rusya Devleti Dönemi nde nüfusu arttırmaya yönelik politikalar izlenmiştir. Nijerya frika nın nüfusu en çok olan ülkesidir. 1990 yılına kadar nüfus politikası uygulanmamıştır. u nedenle nüfus sürekli artmıştır. 1990 dan sonra nüfus artış hızını düşürmek için nüfus politikaları uygulanmıştır. 2007 de nüfus artış hızı düşmüştür. Hindistan Etnik yapının farklı olması belli bir nüfus politikasını uygulamayı zorlaştırmıştır. 1947 den sonra nüfus artış hızı yükseldi. 1970 de nüfus artış hızı azaldı. 1970 den sonra artış hızını düşürme için nüfus politikaları uygulandı. TÜRKİYE DE NÜFUS HREKETLERİ İnsanların doğdukları yerden başka yerlere geçici ya da sürekli olarak taşınmasına göç denir. Yapılış amaçlarına göre göçler; İş gücü göçü Mevsimlik göç eyin göçü Çalışmak amacıyla başka yerlere yapılan göçlerdir. Tarımda, turizmde veya hayvancılıkta çalışmak amacıyla yapılan göçlerdir. ir ülkedeki eğitimli insanların başka ülkelere göç etmelerine denir. Yapıldıkları yerlere göre göçler;. İÇ GÖÇLER DT ÖZEL TEK KİTP Ülke içerisinde nüfusun yer değiştirmesine iç göç denir. İç göçler sürekli ve mevsimlik göçler olmak üzere ikiye ayrılır. NST İç göç ülkenin genel nüfus miktarını etkilemez. Ülke içindeki kent ve bölgelerin nüfus miktarını etkiler.
İYÇEŞİTLİLİK VE ÇEVRE SRUNLRI ÖLÜM 6 İYÇEŞİTLİLİK ir bölgedeki genlerin, türlerin, ekosistemlerin, ekolojik olayların oluşturduğu bütüne biyoçeşitlilik denir. Hava, su, toprak ve canlılardan oluşan yaşam alanına biyosfer; benzer bitki ve hayvan topluluklarını barındıran yaşam ortamlarına biyom, belirli bir canlı türünün yaşam alanına ise hibitat denir. iyoçeşitliliği Etkileyen Etmenler a) Doğal Faktörler İklim sıcaklık, (Su kaynakları) Yerşekilleri (Dağlar, kara ve denizlerin dağılışı) Toprak b) iyolojik Faktörler İnsan (Endüstriyel tarımsal faaliyetler) Hayvanlar itkiler c) Palecoğrafya Kıtaların kayması İklim değişiklikleri İYLJİK ÇEŞİTLİLİĞİN ÖNEMİ Yeryüzünde yaşayan birbirinden farklı tüm canlılar biyolojik çeşitliliği oluşturur. iyolojik çeşitlilik genetik, tür ve ekosistem çeşitliliği olmak üzere üç düzeye sahiptir. Genetik çeşitlilik, bir türdeki bireylerin farklılığını; tür çeşitliliği, belli bir alandaki farklı türlerin sayısını ifade eder. Ekosistem çeşitliliği ise canlıların cansızlarla olan etkileşimlerindeki farklılıkları gösterir. Ülkemiz sahip olduğu zengin biyolojik çeşitliliği ve endemik türleri ile dünya üzerinde önemli bir konuma sahiptir. Nüfusu gittikçe artan dünyamızda ülkelerin en büyük zenginliği biyolojik çeşitliliktir. İnsanların başta gıda olmak üzere temel ihtiyaçlarını karşılamasında vazgeçilmez bir yeri olan canlı kaynaklar, biyolojik çeşitlilik içinde saklıdır. iyolojik çeşitlilik bir ülkenin ekonomisi üzerinde de önemli bir yere sahiptir. Örneğin reçete ile satılan ilaçların % 25ʼi bitkilerden elde edilen maddeleri içermekte, bitki türlerinin üçte biri besin kaynaklarımızı oluşturmakta, birçok bitki türü (pamuk, keten vb.) sanayi hammaddesi olarak kullanılmakta, milli parklar ve doğal koruma alanları gibi yerler turizm geliri sağlamanın yanında ülkenin tanıtımında önemli bir rol üstlenmektedir. İnsanların günümüzde ve gelecekte biyolojik çeşitliliğe olan gereksinimleri kaçınılmazdır. ncak biyolojik çeşitlilik insan faaliyetleri yüzünden gün geçtikçe daha fazla oranda yok olma tehlikesi içindedir. ysa doğadaki tüm türler ekosistemin bir parçasıdır ve varlıklarını sürdürmeye hakları vardır. u hak o canlıların bize yararlı olmasından değil ekosistemin bir parçası olmasından doğar. Yani sadece insanın yararlandıklarının değil tüm türlerin korunması gerekir. İnsanlar daha rahat yaşamak için oluşturdukları yapay yaşam alanlarında diğer türlerin tükenmesine neden olmamalıdır. TÜRKİYE DEKİ İYSLSJİK ZENGİNLİĞİN SEEPLERİ Türkiye sahip olduğu zengin biyolojik çeşitliliği ile ılıman iklim kuşağının önemli ülkeleri arasında yer alır. İklim farklılıkları, jeolojik geçmişi, deniz, göl, akarsu gibi çeşitli ortamların varlığı, yükselti farklılıkları Türkiye deki biyolojik çeşitliliğin nedenlerindendir. Türkiyeʼnin biyolojik çeşitlilik açısından zengin olmasının bir başka nedeni ise coğrafik özellikleridir. Güneyde ve kuzeyde kıyıya paralel uzanan sıra dağlar ve bu sıra dağların canlı grupları arasında engeller oluşturması bu bölgelerde çeşitliliğin artmasına yol açmıştır. yrıca doğal göller, geniş ova ve vadiler, ırmaklar, su ve kara canlıları için uygun ortam oluşturur. ununla birlikte coğrafi konum, yükselti farklılıkları ve denizler, bölgeler arasında iklim açısından farklılıklar oluşmasına neden olur. Ülkemizin bu şekilde zengin bir yapıya sahip olması birçok canlının kendine özgü yaşam alanı bulmasını sağlar. Türkiye bitki türleri (fl ora) ve hayvan türleri (fauna) bakımından oldukça zengin olup, çok sayıda endemik türe de sahiptir. Yeryüzünün sınırlı bölgesinde örneğin bir ekolojik ortamda ya da bir bir ülkenin siyasi sınırları içinde yayılış gösteren türlere endemik türler denir. nadolu da bulunan yaklaşık 9000 bitki türünün 1/3ʼü Türkiye ye özgü türlerdir. Doğu nadolu, Güneydoğu nadolu, İç nadolu ve kdeniz bölgelerimiz endemik bitki ve hayvan türleri bakımından oldukça zengindir. Ülkemizdeki endemik ağaç türlerinin en önemlilerinden bir kaçı; Kaz Dağı göknarı, Eğridirʼin güneyindeki kasnak meşesi, Köyceğiz- Dalaman arasında yaygın olan sığla ağacı, eşparmak dağlarındaki kral eğreltisi, Datça ve Teke yarımadalarındaki Datça hurması ile Kastamonu, Yozgat ve İspir çevresindeki İspir meşesiʼdir. yrıca İç nadolu ve Doğu nadolu bölgelerimizdeki steplerde yetişen türlerin bazıları tarım, endüstri ve sağlık alanları için değerlidir. u alanlar özellikle bazı endemik türler bakımından gen merkezidir. Gen merkezi, türlerin ortaya çıktığı ve ilk yayılmaya başladığı yerdir. Türkiye de kültüre alınmış bitkiler için beş ayrı bölgede gen merkezi belirlenmiştir. Ülkemiz bitki çeşitliliği kadar hayvan türleri açısından da oldukça zengindir. Ülke-
KPSS ÖZEL TEK KİTP NYS DT YYINLRI GENEL YETENEK GENEL KÜLTÜR ÖZEL TEK KİTP KPSS KNU VE SRU SERİSİ %100 ŞRI