Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 5, No: 3, 2010 (47-55) Electronic Journal of Food Technologies Vol: 5, No:3, 2010 (47-55) TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR www.teknolojikarastirmalar.com e-issn:1306-7648 Derleme (Review) Hatice ÇATAL*, Şenol İBANOĞLU 1 Gaziantep Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Gaziantep *pekmez@gantep.edu.tr Özet Amerikan Gıda ve İlaç Otoritesi FDA tarafından 1997 yılında kullanımı güvenli ajanlar (GRAS) sınıfına alınan ozon, yine aynı dairenin 2001 yılında aldığı gıdalarla doğrudan temasında sakınca olmadığı yönündeki kararla gıda işlemede yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Böylece ozonun gaz ve/veya su içerisinde çözünmüş olarak gıda sanayinde kullanımı hızlanmıştır. Gıda sanayinde ozon genellikle içme sularında dezenfeksiyon, kırmızı ve beyaz etlerde karkas yıkamada, deniz ürünleri yıkamada, depolama atmosferinin kontrol edilmesinde ve gıda ekipmanlarının yıkanmasında ve dezenfekte edilmesinde kullanılmaktadır. Bunlara ek olarak ozon gazının gıda maddelerinin temel bileşenleri üzerindeki etkileri de araştırılmaktadır. Bu derlemede ozon gazının ve/veya ozonlu suyun gıda sanayinde ve gıda araştırmalarında kullanılmasıyla ilgili güncel bilgiler verilmiş ve değerlendirmeler yapılmıştır. Bu bilgiler, konuyla ilgilenen sanayici ve araştırmacılara fayda sağlayacaktır. Anahtar Kelimeler: Ozon, gıda işleme Ozonation of Foods Abstract Ozone was approved as generally recognized as safe (GRAS) by the Food and Drug Administration (FDA) of the U. S. in 1997. With the approval of ozone contact with foods by the same authority in 2001, ozone has been started to be used intensively in food treatments. In this way, the use of ozone as a gas and/or dissolved in water has been growing up in food industry. Ozone is generally used in disinfection of drinking water, washing of carcasses in red-meat and poultry, washing marine products, control of storage atmosphere and washing and disinfection of food process equipments in food industry. In addition to these, the effects of ozone gas on the food components are studied. In this review, updated information related to usage of ozone gas and/or ozonated water in food industry and studies were given and evaluated. It is believed that this review will be useful for the researchers and the people working in the food industry. Keywords : Ozone, food processing Bu makaleye atıf yapmak için Çatal, H., İbanoğlu, Ş., GıdalarınOozonlanması Gıda Teknolojileri Elektronik Dergisi 2010, 5(3) 47-55 How to cite this article Çatal, H., İbanoğlu, Ş., Ozonation of Foods Electronic Journal of Food Technologies, 2010, 5(3) 47-55
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 1. GİRİŞ Ozon, atmosferimizde doğal halde bulunan oldukça önemli bir maddedir. Günümüzde ozonu yapay olarak üretebilmek mümkündür. Ozon (O 3 ), standard iki atom içeren oksijenden (O 2 ) farklı olarak üç atoma sahip oksijenin bir formu şeklindedir. Ozon, gaz haldeyken mavi, sıvı ve katı haldeyken opak mavi-siyah renktedir. Normal sıcaklık ve basınç altında oldukça kararsız bir gaz olan ozon, suda kısmen çözünürdür, keskin bir kokuya sahiptir ve gıdalara uygulanabilen en güçlü dezenfektanlardan biridir. Ozonun bazı fiziksel özellikleri Tablo 1 de özetlenmiştir [1]. Tablo1. Ozonun fiziksel özellikleri [1] Fiziksel özellikler Kaynama noktası, o C Yoğunluk, kg/m 3 Oluşma ısısı, kj/mol Erime noktası, o C Molekül ağırlığı, g/mol Oksidasyon kuvveti,v Özgül ağırlık Değerler -111,9 2,14 144,7-192,7 47,9982 2,075 1,658 Sıvı veya gaz olarak üretilen ozon, gıda endüstrisinde antimikrobiyal özelliğinden dolayı kullanılmaktadır. Molekül halindeki ozon veya ozonun ayrışan ürünleri (örneğin, hidroksil radikal) herhangi bir kalıntı bırakmaksızın mikroorganizmaları hızlı bir şekilde inaktive edebilmektedir [2]. Ozonlamanın içme suyunun işlenmesine dair birçok çalışma mevcuttur [3, 4, 5, 6]. Ancak son yıllarda yapılan birçok araştırma, ozonun gıda endüstrisinde oluşan atık suların işlenmesinde de uygulanabilir olduğunu göstermektedir. Özellikle atık suların dezenfekte işlemi [7, 8, 9, 10], fenolik bileşenlerin atık sulardan uzaklaştırılması [11, 12], şarap distilasyonu ve fermentasyonu [13, 14, 15], sofralık zeytin ve zeytin yağı üretimi [16, 17, 18, 19, 20, 21] sırasında oluşan atık suların işlenmesi [22, 23,24] için yapılan çalışmaları birkaç örnek olarak sunabiliriz. Gerçekleştirilen bu uygulamalarda işlenen suyun tekrar kullanılabileceği ve çevreye dost üretimler yapılabileceği ifade edilmiştir. Amerikan Gıda ve İlaç Otoritesi FDA tarafından 1997 yılında kullanımı güvenli ajanlar (GRAS) sınıfına alınan ozon, yine aynı dairenin 2001 yılında aldığı gıdalarla doğrudan temasında sakınca olmadığı yönündeki kararla gıda işlemede yoğun olarak kullanılmaya başlanmıştır. Şimdilerde ozon, gıdaların muhafaza edilmesi ve raf ömrünün uzatılması yönünde gıda endüstrisinde sıkça kullanılmaktadır [25, 26, 27, 28]. Bunun yanı sıra, gıda üretiminde kullanılan aletlerin hijyeni de ozon kullanılarak sağlanabilmektedir. Ozonun oksidant özelliği sayesinde hem ürünlerin kontaminasyonu engellenmekte, hem de aletlerin sağlıklı çalışmaları sağlanmaktadır [1, 29,30,31]. Gıda endüstrisinde uygulanabilirliği açısından birçok avantaja sahip olmasına karşın, yüksek dozda ozon kullanımı gıdaların kalite parametrelerinde istenmeyen sonuçlara sebebiyet verebilmektedir. Ayrıca ozonun yüksek dozda ve uzun süreli teneffüs edilmesi de sağlık 48
Çatal, H., İbanoğlu, Ş. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 sorunlarına neden olabilmektedir. Amerika da bulunan OSHA (Occupational Safety and Health Administration) tarafından tavsiye edilen ozona maruz kalma limitleri Tablo 2 de gösterilmektedir [1]. Tablo 2. Ozon uygulamalarında uygun bulunan değerler [1] Maruz kalma Hissedilir koku Maksimum 8 saat Maksimum 1,5 dakika Birkaç dakika içinde öldürücü Ozon değerleri, ppm 0,01-0,05 0,1 0,3 >1700 2. MEYVE VE SEBZELERİN OZONLANMASI Ozonlamanın en çok uygulandığı ürün yelpazesi meyve ve sebzelerden oluşmaktadır. Ozon, meyve sebzelerin yıkanması ve depolanması esnasında kullanılmaktadır [32]. Meyve ve sebzelerin bozulma ve çürümesine en çok neden olan mikroorganizmaların küfler olduğu bilinmektedir. Örneğin elma ve armutta oluşan mavi küflerin nedeni Penicillum expansum, turunçgilllerde oluşan yeşil ve mavi küflerin nedeni Penicillum digitatum ve Penicillum italicum, yine turunçgillerde gözlenen ekşi çürüklerin nedeni Geotrichum citriaurantii, üzümde meydana gelen gri küflerin nedeni de Botrytis cinerea dır. Ozonlama, oluşan bu küfleri engellemek, azaltmak veya geciktirmek amaçlı birçok çalışma ve uygulamada yer almaktadır. Tüm bu çalışmalarda, ozon konsantrasyonları, temas zamanları, ph ve sıcaklık değiştirilmiştir. Buna göre, turunçgillerde, ozonlama işlemi yeşil, mavi küf ve ekşi çürüklerin oluşumunu engelleyememekle beraber bu çürük oluşumlarını geciktirmektedir. Bu geciktirme özellikle düşük sıcaklıklarda daha çok telaffuz edilmektedir. Şeftalide oluşan kahverengi çürükler, aerobik bakteriler ve sporlar ozonlu su uygulamasıyla azaltılabilmekte, bununla beraber artan ozonlama süresi ve ozon konsantrasyonu arttırıldığında yüzeyde istenmeyen çukurlar oluşabilmektedir. Ayrıca ozon gazıyla uzun süreli soğuk depolama işleminde şeftalinin su kaybettiği kaydedilmektedir. Benzer şekilde ozonlu suya daldırma yöntemiyle çilekteki küf, maya ve aerobik mezofilik bakteriler ve üzümdeki gri küfler azaltılabilmektedir. Ancak üzümdeki gri küfleri kontrol etmede düzensizlik söz konusu olmaktadır [33, 34, 35, 36, 37, 38]. Başka bir çalışmada, marul, üzüm, çilek, soğan, biber mantar, havuç, brokoli gibi birçok soğutulmuş meyve sebze su/hava ozonlaması kullanılarak dumanlama sistemi ile nemlendirilmiş ve bu işlemin sonucunda nemlendirmenin tüm ürünlerde ağırlık kaybını ve görünüş bozulmalarını azalttığı ifade edilmiştir [39]. Değişik bir çalışmada ise, kivi meyvesine ileri oksidasyon proseslerinden (AOPs) biri olarak kabul edebileceğimiz TiO 2 photocatalytic ozonlama yapılmış ve bu metodun fungal patojenleri, oluşan çürükleri kontrol etmede ve fungisit kalıntılarını azaltmada etkili oluğu belirtilmiştir [40]. Yine diğer bir çalışmada, 0,5-5 mg/l ozonlu suyun taze meyve ve sebzeleri dezenfekte etmede renksizleşmeye neden olmaksızın etkili olduğu belirtilmiş ve 0,5-2,0 mg/l arası ozon konsantrasyonunun ürün kalitesi için yeterli olduğu anlaşılmıştır. Naito ve Takahara nın (2006) yaptığı bu çalışmada lahana, elma, havuç, salatalık, kavun, ıspanak, patates, marul ve portakal gibi birçok meyve sebze kullanılmış ve ozonlanmış suyun total mikroorganizmaları etkili şekilde azaltmasa da raf ömrünü uzattığı gösterilmiştir. Ayrıca ozon 49
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 modifiye atmosfer paketinin de Escherichia coli popülasyonunu azalttığı ifade edilmiştir [41]. Çilek ve dilimlenmiş marula ozonlama ve klorlama işlemleri uygulanmış ve sonuçlar karşılaştırılmıştır. Ozonlama, marulun kahverengileşmesini az miktarda artırmış, solunum hızını ve sertleşme bozukluklarını geciktirmiştir. Çilek için ise iki metod arasında önemli bir fark kaydedilmemiştir [42]. 3. TAHILLARIN OZONLANMASI Arpa ve buğday kullanılarak yapılan bir çalışmada, kısa sürede ve düşük konsantrasyonda, ozonun fungileri ve fungal sporları inaktive etmede oldukça etkili olduğu görülmüştür [43]. Benzer diğer bir çalışmada ise depolama silolarında ozon gazı kullanılarak fungilerin inaktivasyonunun devam ettirilebileceği ve ozonun etkisinin su aktivitesi ve sıcaklık yükseltilerek arttırılabileceği ifade edilmiştir [44]. Diğer bir çalışmada yumuşak ve sert buğdayın ozonlu suyla temperlenmesi ve ozonlu suyun elde edilen unun özellikleri üzerine etkisi araştırılmıştır. Unun öğütme, reolojik, kimyasal, renk ve mikrobiyolojik özelliklerine bakılmış ve ozonlu su kullanılarak yapılan temperleme ve yıkamanın un kalitesini bozmadığı sonucu bulunmuştur [45]. Birkaç çalışmada ise yüksek ozon konsantrasyonunun patlamış mısırın patlama hacmine, soya fasulyesinin, buğdayın ve mısırın yağ asitleri ve amino asit komposizyonlarına, buğday ve mısırın öğütme karakteristiklerine, buğdayın pişme karakteristiğine ve pirincin yapışkanlığına olumsuz bir etkisi olmadığı gösterilmiştir [46, 47]. Aflatoksin oldukça zehirli, mutacenik ve kanserojen olabilen mikotoksinlerdir. İncir, fıstık, zeytin, buğday, arpa, çavdar, baharat, pirinç gibi birçok mahsülde aflatoksinlere rastlamak mümkündür. Bunlardan biri olan kırmızı biberdeki oluşan aflatoksini gidermek için İnan ve arkadaşları tarafından değişik konsantrasyon ve sürelerde ozonlama yapılmıştır. Aflatoksin B 1 miktarında ciddi bir azalma ve biberin renk kalitesinde herhangi bir değişme olmadığı saptanmıştır. Ancak yazarlar renk dışındaki parametrelerinde çalışılması gerektiğini ifade etmişlerdir [48]. Bunun yanısıra Proctor ve arkadaşları yerfıstığı taneleri ve ununda oluşan aflatoksinleri yok etme amaçlı değişik sıcaklıklarda ve sürelerde ozon gazı uygulamışlardır. Ozonlamanın yüksek sıcaklık ve sürelerde daha etkin olduğu, en çok aflatoksin B 1 ve G 1 in zarar gördüğü ve toksinleri gidermede taneler üzerinde undan daha etkili olduğu kaydedilmiştir [49]. 4. KIRMIZI VE BEYAZ ETLERİN OZONLANMASI Ette rastlanan bozuklukların temel kaynakları enzimler, mikrobial aktivite ve yağ oksidasyonudur. Hayvanı kesme, derisini soyma ve doğrama gibi işlemler sırasında hayvandan ve bağırsağından gelen mikroorganizmalar, bıçaktan, işçiden, aletlerden, havadan ve benzeri şeylerden gelen mikroorganizmalarla çeşitlilik kazanmaktadır [41]. Kırmızı ve beyaz ette üreyen mikroorganizmaları engellemek [50, 51, 52, 53, 54], atık suları dezenfekte etmek [55], kesim işleminde kullanılan bıçakları dezenfekte etmek [56] için alternatif bir yol olarak ozon uygulamaları denenmektedir. Bu çalışmalarda uygulanan ozonlama sonucunda Bacillus, Salmonella, Escherichia coli, aerobik bakteriler, toplam koliform, gram-negatif rod gibi birçok mikroorganizmanın inaktive edildiği veya sayılarında ciddi bir azalma olduğu görülmektedir. Ozonlama süresi arttırılıp, ph ve sıcaklık düşürüldüğünde daha etkili bir 50
Çatal, H., İbanoğlu, Ş. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 inaktivasyon sağlandığı, ayrıca ozonun lipid oksidasyonunu kolaylaştırdığı fakat duyusal karakteristiğini değiştirmediği, karkasın rengini kaybettirmediği ve istenmeyen koku üretmediği, raf ömrünü ise uzattığı anlaşılmaktadır. Bunun yanısıra UV fotonları ozonlamanın etkilerini artırmaya yardımcı olmak için kullanılmaktadır [57, 58]. SONUÇ Yapılan bu derlemede ozon gazının ve ozonlu suyun su başta olmak üzere meyve ve sebze, tahıl ve tahıl ürünleri, kırmızı ve beyaz et gibi gıda sanayinin birçok dalında güvenle ve etkili bir şekilde kullanıldığı ve birçok alanda kullanma potansiyeli bulunduğu anlaşılmıştır. Ancak genel olarak, ozonlamanın antimikrobiyal etkilerinin araştırıldığı bu çalışmaların, ozon uygulamalarının gıdalar üzerindeki fonksiyonel, besinsel, fiziksel ve kimyasal özelliklerinin de incelenerek desteklenmesi gerekmektedir. KAYNAKLAR 1. Mahapatra, A. K., Muthukumarappan, K., & Julson, J. L., 2005. Applications of ozone, bacteriocins and irradiation in food processing: A review. Critical Reviews in Food Science and Nutrition, 45 (6): 447 461. 2. Khadre, M.A., Yousef, A.E., & Kim, J.G., 2001. Microbial aspects of ozone applications in food: A review. Journal of Food Science, 66 (9): 1242 1252. 3. Von Gunten, U., 2003. Ozonation of drinking water: Part I. Oxidation kinetics and product formation. Water Research, 37: 1443 1467. 4. Von Gunten, U., 2003. Ozonation of drinking water: Part II. Disinfection and by-product formation in presence of bromide, iodide or chlorine. Water Research, 37: 1469 1487. 5. Chand, R., Bremner, D. H., Namkung, K. C., Collier, P. J., & Gogate, P. R., 2007. Water disinfection using the novel approach of ozone and a liquid whistle reactor. Biochemical Engineering Journal, 35: 357 364. 6. Kasprzyk-Hordern, B., Raczyk-Stanisławiak, U., Świetlik, J., & Nawrocki, J., 2006. Catalytic ozonation of natural organic matter on alumina. Applied Catalysis B: Environmental, 62: 345 358. 7. Xu, P., Janex, M-L., Savoye, P., Cockx, A., & Lazarova, V., 2002. Wastewater disinfection by ozone: main parameters for process design. Water Research, 36: 1043 1055. 8. Dahl, E., 1976. Physicochemical aspects of disinfection of water by means of ultrasound and ozone.water Research, 10 (8): 677-684. 9. Diao, H. F., Li, X. Y., Gu, J. D., Shi, H. C., & Xie, Z. M., 2004. Electron microscopic investigation of the bactericidal action of electrochemical disinfection in comparison with chlorination, ozonation and Fenton reaction. Process Biochemistry, 39: 1421 1426. 10. Orta de Velásquez, M.T., Rojas-Valencia, M.N. & Reales-Pineda, A.C., 2006. Evaluation of phytotoxic elements, trace elements and nutrients in a standardized crop plant, irrigated with raw wastewater treated by APT and ozone. Water Science & Technology, 54 (11 12): 165 173. 51
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 11. Beltrán, F. J., García-Araya, J. F., Rivas, J., Álvarez, P. M., & Rodriguez, E., 2000. Ozone remediation of some phenol compounds present in food processing wastewater. Journal of Environmental Science and Health, Part A: Toxic/Hazardous Substances and Environmental Engineering, 35 (5): 681-699. 12. Beltrán, F. J., García-Araya, J. F., Rivas, J., Álvarez, P. M., & Rodriguez, E., 2000. Kinetics of competitive ozonation of some phenolic compounds present in wastewater from food processing industries. Ozone: Science and Engineering, 22 (2): 167-183. 13. Beltrán, F. J., García-Araya, J. F., & Álvarez, P. M., 2001. ph sequential ozonation of domestic and wine-distillery wastewaters. Water Research, 35 (4): 929-936. 14. Benitez, F. J., Real, F. J., Acero, J. L., Garcia, J., & Sanchez, M., 2003. Kinetics of the ozonation and aerobic biodegradation of wine vinasses in discontinuous and continuous processes. Journal of Hazardous Materials B,101: 203 218. 15. Sangave, P.C., Gogate, P. R., & Pandit, A. B., 2007. Combination of ozonation with conventional aerobic oxidation for distillery wastewater treatment. Chemosphere, 68: 32 41. 16. Beltrán, F. J., García-Araya, J. F., Frades, J., Álvarez, P., & Gimeno, O., 1999. Effects of single and combined ozonation with hydrogen peroxide or UV radiation on the chemical degradation and biodegradability of debittering table olive industrial wastewaters. Water Research, 33 (3): 723-732. 17. Beltran-Heredia, J., Torregrosa, J., Dominguez, J. R., & Garcia, J., 2000. Ttreatment of black-olive wastewaters by ozonation and aerobic biological degradation. Water Research, 34 (14): 3515-3522. 18. Beltran-Heredia, J., Torregrosa, J., Dominguez, J. R., & Garcia, J., 2000. Aerobic biological treatment of black table olive washing wastewaters: effect of an ozonation stage Process Biochemistry, 35: 1183 1190. 19. Benitez, F. J., Beltran-Heredia, J., Peres, J. A., & Dominguez, J. R., 2000. Kinetics of p- hydroxybenzoic acid photodecomposition and ozonation in a batch reactor. Journal of Hazardous Materials B, 73: 161 178. 20. Monteagudo, J. M., Carmona, M., & Durán, A. 2005. Photo-Fenton-assisted ozonation of p-coumaric acid in aqueous solution. Chemosphere, 60: 1103 1110. 21. Cañizares, P., Lobato, J., Paz, R., Rodrigo, M. A., & Sáez, C., 2007. Advanced oxidation processes for the treatment of olive-oil mills wastewater. Chemosphere, 67: 832 838. 22. Heng, S., Yeung, K. L., Djafer, M., & Schrotter, J-C. 2007. A novel membrane reactor for ozone water treatment. Journal of Membrane Science, 289: 67 75. 23. Lin, S. H. & Wang, C. H. 2003. Industrial wastewater treatment in a new gas-induced ozone reactor. Journal of Hazardous Materials B, 98: 295 309. 24. Lei, H. & Snyder, S. A., 2007. 3D QSPR models for the removal of trace organic contaminants by ozone and free chlorine. Water Research, 41 (18): 4051-4060.. 25. Rice, R. G., Farquhar, J. W., & Bollyky, L. J.,1982. Review of the applications of ozone for increasing storage times of perishable foods. Ozone: Science and Engineering, 4 (3): 147-163. 52
Çatal, H., İbanoğlu, Ş. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 26. Graham, D., 1997. Use of ozone for food processing. Food Technology, 51 (6): 72-73. 27. Kim, J-G., Yousef, A. E., & Dave, S., 1999. Application of ozone for enhancing the microbiological safety and quality of foods: A review. Journal of Food Protection, 62 (9): 1071-1087. 28. Kim, J-G., Yousef, A. E., & Khadre, M.A., 2003. Ozone and its current and future application in the food industry. Advances in Food and Nutrition Research, 45: 167-218. 29. Pascual, A., Llorca, I. & Canut, A.,2007. Use of ozone in food industries for reducing the environmental impact of cleaning and disinfection activities. Trends in Food Science & Technology, 18: 29-35. 30. Dosti, B., Guzel-Seydım, Z., & Greene, A. K., 2005. Effectiveness of ozone, heat and chlorine for destroying common food spoilage bacteria in synthetic media and biofilms. International Journal of Dairy Technology, 58 (1): 19-24. 31. Khadre, M.A. & Yousef, A. E., 2001. Decontaminatıon of a multilaminated aseptic food packaging material and stainless steel by ozone. Journal of Food Safety, 21: 1-13. 32. Xu, L.,1999. Use of ozone to improve the safety of fresh fruits and vegetables. Food Technology, 53 (10): 58. 33. Smilanick, J. L., Crisosto, C., & Mlikota, F., 1999. Postharvest use of ozone on fresh fruit. Perishables Handling Quarterly, 99: 10-14. 34. Palou, L., Smilanick, J.L., Crisosto, C.H., & Mansour, M., 2001. Effect of gaseous ozone exposure on the development of green and blue molds on cold stored citrus fruit. Plant Disease, 85 (6): 632-638. 35. Smilanick, J.L., Margosan, D.M., & Mlikota Gabler, F., 2002. Impact of ozonated water on the quality and shelf-life of fresh citrus fruit, stone fruit, and table grapes. Ozone: Science and Engineering, 24 (5): 343-356. 36. Palou, L., Smilanick, J. L., Crisosto, C. H., Mansour, M., & Plaza, P., 2003. Ozone gas penetration and control of the sporulation of Penicillium digitatum and Penicillium italicum within commercial packages of oranges during cold storage. Crop Protection, 22: 1131 1134. 37. Palou, L., Crisosto, C. H., Smilanick, J. L., Adaskaveg, J. E., & Zoffoli, J. P., 2002. Effects of continuous 0.3 ppm ozone exposure on decay development and physiological responses of peaches and table grapes in cold storage. Postharvest Biology and Technology, 24: 39 48. 38. Gao, D., Gu, J., Dong, J., & Xu, X., 2006. Ozone fruits fresh-keeping packaging technology and experimental research. Nongye Jixie Xuebao/Transactions of the Chinese Society of Agricultural Machinery, 37 (8): 190-193. 39. Brown, T., Corry, J. E. L., & James, S. J., 2004. Humidification of chilled fruit and vegetables on retail display using an ultrasonic fogging system with water/air ozonation. International Journal of Refrigeration, 27: 862 868. 40. Hur, J-S., Oh, S-O., Lim, K-M., Jung, J. S., Kim, J-W., & Koh, Y. J., 2005. Novel effects of TiO 2 photocatalytic ozonation on control of postharvest fungal spoilage of kiwifruit. Postharvest Biology and Technology, 35: 109 113. 53
Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 41. Naito, S. & Takahara, H., 2006. Ozone contribution in food industry in Japan. Ozone: Science & Engineering, 28 (6): 425-429. 42. Wei, K., Zhou, H., Zhou, T. & Gong, J., 2007. Comparison of aqueous ozone and chlorine as sanitizers in the food processing industry: Impact on fresh agricultural produce quality, Ozone: Science & Engineering, 29 (2): 113 120. 43. Allen, B., Wu, J., & Doan, H., 2003. Inactivation of fungi associated with barley grain by gaseous ozone. Journal of Environmental Science and Health, Part B, 38 (5): 617 630. 44. Wu, J., Doan, H., Cuenca, M. A., 2006. Investigation of gaseous ozone as an anti-fungal fumigant for stored wheat. Journal of Chemical Technology and Biotechnology, 81 (7): 1288-1293. 45. Ibanoglu, S., 2001. Influence of tempering with ozonated water on the selected properties of wheat flour. Journal of Food Engineering, 48: 345-350. 46. Kells, S. A., Mason, L. J., Maier, D. E., & Woloshuk, C. P., 2001. Efficacy and fumigation characteristics of ozone in stored maize. Journal of Stored Products Research, 37: 371 382. 47. Mendez, F., Maier, D. E., Mason, L. J., & Woloshuk, C. P., 2003. Penetration of ozone into columns of stored grains and effects on chemical composition and processing performance. Journal of Stored Products Research, 39: 33 44. 48. Inan, F., Pala, M., & Doymaz, I., 2007. Use of ozone in detoxification of aflatoxin B 1 in red pepper. Journal of Stored Products Research, 43 (4): 425-429. 49. Proctor, A. D., Ahmedna, M., Kumar, J. V., & Goktepe, I., 2004. Degradation of aflatoxins in peanut kernels/flour by gaseous ozonation and mild heat treatment. Food Additives and Contaminants, 21 (8): 786-793. 50. Chen, H-C., Huang, S-H., Moody, M. W., & Jiang, S-T., 1992. Bacteriocidal and mutagenic effects of ozone on shrimp (Penaeus monodon) meat. Journal of Food Science, 57 (4): 923 927. 51. Yang, P. P. W. & Chen, T. C.,1979. Effects of ozone treatment on microflora of poultry meat. Journal of Food Processing and Preservation, 3 (2): 177 185. 52. Yang, P. P. W. & Chen, T. C., 1979. Stability of ozone and its germicidal properties on poultry meat microorganisms in liquid phase. Journal of Food Science, 44 (2): 501 504. 53. Nieto, J. C., Jimenez-Colmenero, F., & Pelaez, Ma. C., 1984. International Journal of Refrigeration, 7 (6): 389-392. 54. Sheldon, B. W. & Brown, A. L., 1986. Efficacy of ozone as a disinfectant for poultry carcasses and chill water. Journal of Food Science, 51 (2): 305 309. 55. Wu, J. & Doan, H., 2005. Disinfection of recycled red-meat-processing wastewater by ozone. Journal of Chemical Technology and Biotechnology, 80 (7): 828-833. 56. Uradzínski, J.,Wysok, B., Bielicki, Z., & Gomółka Pawlıcka, M., 2005. Ozonation as an alternative method of disinfecting knives for use in meat processing. Bull Vet Inst Pulawy, 49: 399-402. 54
Çatal, H., İbanoğlu, Ş. Teknolojik Araştırmalar: GTED 2010 (3) 47-55 57. Diaz, M.E. & Law, S.E., 1997. Ultraviolet photon enhanced ozonation for microbiological safety in poultry processing water. Paper - American Society of Agricultural Engineers, 3: 13. 58. Diaz, M. E., Law, S. E., & Frank, J. F. (2001). Control of pathogenic microorganisms and turbidity in poultry-processing chiller water using UV-enhanced ozonation. Ozone: Science & Engineering, 23:1, 53 64. 55