TAM KAN SAYIMI Tam Kan; Hemogram; CBC; Complete blood count Tam kan sayımı kanı oluşturan hücrelerin sayılmasıdır, bir çok hastalık için çok değerli bilgiler sunar. Test venöz kandan yapılır. Günümüzde hemogram bilgisayarlı otomatik cihazlar tarafından yapılmaktadır. Bu sayma işleminde: Akyuvarların; Eritrositlerin sayısı ( RBC), Alyuvarların; Beyaz kan hücrelerinin sayısı (WBC), Kanın oksijen taşıyan molekülü olan hemoglobin in miktarı ( Hb ), Kırmızı kan hücrelerinin kan içindeki oranı; Hematokrit ( Htc ) olarak belirtilir. Tam Kan Sayımı bu bilgilere ek olarak aşağıdaki ölçümler değerli bilgiler sunar: Ortalama eritrosit büyüklüğü (MCV), Her bir eritrositteki ortalama hemoglobin miktarı (MCH), Her bir eritrositteki ortalama hemoglobin konsantrasyonu ( MCHC), Trombosit sayısı (PLT) hemogram değerlerini oluşturan ana ölçümlerdir. Tam kan sayımı ne için yapılır? Tam kan sayımı bir çok hastalıkta çok değerli bilgiler sunan bir testtir. Kan ve kan hücreleri hakkında bilgiler verir. Kan hücrelerinin yapımı, yıkımı, iltihabi reaksiyonlar, enfeksiyon, pıhtılaşma problemleri, alerjiler hakkında değerli bilgiler sunar. Eritrosit değerleri, ortalama eritrosit hacmi ( MCV), hemoglobin ve konsantrasyonu (MCH ve MCHC) anemiler hakkında değerli bilgiler verir.
Tam Kan Sayımı için normal değerler: Eritrosit sayısı ( RBC): Erkek: 4,7 6,1 milyon/mcl, Kadın: 4,2 5,4 milyon/mcl, Lökosit sayısı ( WBC):4,500 ila 10000 hücre / mcl, Hematokrit (HTC): Erkek: % 40,7 ila 50,3 Kadın: % 36,1 ila 44,3 Hemoglobin (Hb): Erkek: 13,8 ila 17,2 mg/dl, Kadın: 12,1 ila 15,1 mg/dl, MCV: 80 95 Femtolitre MCH: 27 31 pg/hücre, MCHC:32 36 mg/dl dir. Not: sonuçlar ve normal değerler laboratuarlar ve cihazlar arasında değişiklik arz edebilir. Kan sayımı değerleri özellikle hemoglobin ve eritrosit değerleri yükseklik ile değişir. Eritrosit sayısı ( RBC ) ve Hematokrit değerini arttıran sebepler: İshal, kusma vb sebeple susuz kalmak (dehidratasyon), Eritropoietin salgılayan böbrek hastalıkları, Bazı Böbrek tümörleri, Düşük oksijen konsantrasyonunda yaşamak; Sigara içmek, Deniz seviyesinden yüksekte yaşamak, Polistemia vera, Kanda oksijen konsantrasyonunun düşük olması; Kalp hastalıkları, Kor pulmonale, Pulmoner fibrozis, Kronik Obstruktif Akciğer Hastalıkları.
Eritrosit sayısını ve Hematokrit seviyesini düşüren ( yani anemiye neden olan ) sebepler: Kan kayıpları, Otoimmün kollajen vasküler hastalıklar, Kemik iliğinde kan yapımının bozulması; İnfeksiyon, Tümör, Radyasyon, Otoimmün hastalıklar, Genetik hastalıklar talasemi vb, Böbrek hastalıklarına bağlı eritropoietin eksikliği, Ertrositlerin parçalanması( Hemoliz), Lösemi, Beslenme bozukluğu (malnutrisyon ) sonucu; Folat, Vitamin B12, Vitamin B6, Demir eksikliği, Multipl Myelom, Lökosit sayınının (WBC) düşmesine neden olan hastalıklar: Otoimmün, kollajen vasküler hastalıklar ( sistemik Lupus Eritematozus vb. ), Kemik iliği yetmezliği, Karaciğer dalak hastalıkları, Kemoterapi, Radyoterapi, İlaçlar, Zehirlenmeler, Bazı enfeksiyon hastalıkları, Lökosit sayısını (WBC) arttıran sebepler. Enfeksiyon hastalıkları, İnflamatuar hastalıklar ;
Romatizmal hastalıklar, Alerjiler, Otoimmün hastalıklar, Lösemi, Stres ( fiziksel yada ruhsal stres), Yanık gibi doku zedelenmeleri. Hemoglobin seviyesinin düşmesine anemi denir. Eritrositler ( RBC) içindeki hemoglobin oksijeni taşıyan proteindir. Dokulara oksijen taşınabilmesi yeterli eritrosit ve hemoglobin varlığına bağlıdır. Lökositler immün sistemin askerleridir. Her türlü infeksiyon ve inflamasyonda savaşmak üzere lökositler o bölgeye gider. İltihabı oluşturan ana hücreler lökositlerdir. Lökosiler birkaç çeşittir. Nötrofiller ( PNL de denir) iltihabi, mikrobik reaksiyonlarda savaşan hücrelerin en önemlisidir, Band Nötrofil ( daha genç nötrofillerdir) fazla olması yeni bir enfeksiyon varlığını gösterir, T lenfosit ( hücresel immün cevapta yer alan savaşcılardır) mantar ve virüslere karşı savaşta görev alırlar, B lenfositler ( antikorların yapımında yar alan lenfositlerdir), Monositler Eozinofiller ( alerjik reaksiyonlarda yer alırlar), Bazofiller. Referanslar: 1. Newland J. The peripheral blood smear. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 161. 2. Zuckerman K. Approach to the anemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders
HEMOGLOBİN Hb; Hgb; Kanı oluşturan ana hücreler eritrositlerdir. Eritrositlere içindeki kırmızı rengi veren hemoglobin dir. Hemoglobin kandaki oksijeni dokulara taşır. Eksikliği ciddi rahatsızlıklara neden olur. Hemoglobini Yükselten Sebepler Yüksek irtifada yaşamak, Sigara içmek, Kronik karbonmonoksid zehirlenmesi, Kirli hava, Bazı akciğer ve kalp hastalıkalrı, Kalp yetmezliği. Hemoglobini Azaltan Sebepler Kan kayıpları, Kan yıkımının çok olduğu hastalıklar, Eritrosit ömrünün kısaldığı hastalıklar, Kan yapımının bozuk olduğu kan hastalıkalrı, Akdeniz anemisi, Hemoglobinopatiler, Talasemi, Kötü beslenme, Demir eksikliği, Demir emilmesinin bozulduğu hastalıklar, Kemik iliğini ilgilendiren hastalıklar ve tümörler,
Zehirlenmeler hemoglobin miktarını düşüren sebeplerdir. HEMATOKRİT Htc; Hematokrit değeri, kanı oluşturan hücreler ile sıvı arasındaki orandır. Yani kanın ne kadarı hücredir diye verilen orandır, % olarak ifade edilir. Hematokrit % 41 demek kanın % 41 i hücre kalanı sıvı demek tir. Basitçe kanın içinde yeterli hücre var mı diye bakmak için kullanılır. Hematokriti Arttıran Sebepler Kanı oluşturan her bir hücre gurubunda artış hematokrit değerini arttırır Lösemiler, Yüksek irtifa, Sigara, Aşırı su kaybı hematorit miktarını arttırır. Hematokriti Azaltan Sebepler Kan kayıpları, Kan yapımının bozuk olduğu hastalıkalr, Kötü beslenme, Zehirlenmeler, Lenfomalar, Kemik iliğini bozan tümörler hematokrit miktarını düşüren sebeplerdir.
HDL-KOLESTEROL High Density Lipoprotein; İyi Kolesterol; HDL Yüksek dansiteli lipoproteindir. Damar çeperindeki kolesterolü yerinden kopararak karaciğere taşır. Bu nedenle iyi kolesterol olarak bilinir. Doku ve damarları kolesterolden temizler. Neden HDL kolesterolün yüksek olması istenir? Yüksek olması damar sertliği ve hipertansiyona karşı koruyucudur. Lipid düşürücü alanlarda tedavinin takibinde HDL kolesterole bakılır. Ayrıca kalp kirizi riski taşıyan ve hipertansiyonu olan kişilerde HDL kolesterolün dikkatle izlenmesi gereklidir. HDL için normal Değerler: Kadın: >50 mg/dl Erkek: >40 mg/dl HbA1C Hba1c ; Hemoglobin a1c testi; Glikozile Hemoglobin; Diyabette kan şekeri kontrolünü gösteren en önemli laboratuar
testidir. Hba1c nedir? Hemoglobin kanda oksijen taşıyan ana proteindir. Kan şekeri artarsa hemoglobin şekerlenir buna hemoglobin a1c ( hba1c ) denir. Kan şekeri ne kadar artarsa hba1c de o kadar artar. Hba1c neden önemlidir? Kan şekeri gün içinde artıp azalabilir, yüksek kan şekeri damarlara zarar verir, özellikle küçük damarlar hasar görür ve kalp, sinir, göz, böbrek hastalıkları ortaya çıkar. Diyabet hastalarında kan şekerinin bütün gün normal sınırlarda olması istenir. Sabah kan şekerinin normal olması bazen yanıltıcı olur. Hba1c kanda 120 gün yani 3 ay boyunca kalır ve bize 3 aylık kan şekerinin ortalamasını verir. Başka bir deyişle hba1c 3 aylık kan şekeri bilançosudur ve kan şekerinin iyi kontrol edilip edilmediğini gösterir. Hba1c ne olmalıdır? Normal insanda hba1c değeri 4 ila 6 arasındadır yani tablodan da görüleceği gibi ortalama kan şekeri 60 ila 120 mg / dl anlamına gelir. Diyabetli hastalarda hba1c değeri Amerikan Diyabet Cemiyeti ( ADA ) göre hba1c %7 den küçük, TC Sağlık bakanlığına göre hba1c % 6.5 den küçük, Amerikan Endokrin Cemiyetine göre hba1c %6 dan küçük olmalıdır. Fakat kabaca söylemek gerekirse diyabetli bir hastada hba1c değeri % 6 7 ise hasta şekerini çok iyi kontrol ediyor, % 7 8 ise hasta şekerini orta düzeyde kontrol edebiliyor, % 8 9 ise hasta şekerini kötü kontrol ediyor diyabete bağlı hastalıklar çıkabilir,
> %9 ise hasta şekerini kontrol edemiyor risk çok yüksek anlamına gelir. Hba1c değeri ne olmalıdır İyi kontrol edilmiş bir diyabette ( yani hba1c % 6-7 arasındaysa ); Diyabete bağlı göz hastalıkları % 76, Sinir hastalıkları % 60 ve Böbrek hastalıkları % 56 oranında engellenmektedir. Ülkemizde : 2 milyon 6 yüz bin diyabet hastası ve 2 milyon diyabet hastası olduğunu bilmeyen insan bulunmaktadır. Diyabet ve diyabete bağlı hastalıklar en önemli ölüm sebeplerinin başında yer almaktadır. Diyaliz hastalarının neredeyse yarısı diyabet hastasıdır ve 50 yaş altında kalp krizinden ölen hastaların neredeyse yarısında diyabet vardır. Diyabette şeker kontrolünü gösteren en önemli test hba1c testidir HbA1c Ortalama Kan Şekeri (mg/dl) kontrolü Bu resmi bastırıp saklayın. HAM TEST
Ham Test; Asit Hemoliz testi; Acid hemolysin test Paroksismal Nokturnal Hemoglobinüri (PNH) tanısı amacıyla kullanılan laboratuar testidir. Eritrositlerin hassasiyetini ölçer. Hafif asit ortamda eritrositlerin patlayıp patlamadığını ölçer. Özel bir hazırlık gerektirmez. Ham test için normal değerler: Normal: negatif Testin pozitif olması Paroksismal Noktürnal Hemoglobinüri teşhisi koydurur. Test nadir rastlanan konjenital diseritropoietik anemi teşhisinde de kullanılır. Ham test yerini yeni ve güvenilir yöntemlere bırakmıştır. Flow cytometri bu hastalıkların teşhisinde daha güvenilir yöntemdir. Referanslar: 1.Elghetany M, Banki K. Erythrocytic disorders. In: McPherson R, Pincus M, eds. Henry s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 21st ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 31. 2.Schwartz R. Autoimmune and intravascular hemolytic anemias. In: Goldman L, Ausiello D, eds. Cecil Medicine. 23rd ed. Philadelphia, Pa: Saunders Elsevier; 2007:chap 164 GLOBULİN Globülin hem bazı maddelerin kanda taşınması ve hemde vücudun savunmasında yer alan kan proteinleridir ve 4 guruba ayrılır. Alfa 1 / Alfa 2 / Beta ve Gamma globulinler. Gamma globulinler savunma proteinleridir immunoglobulin olarak bilinirler ( IgG, IgM, IgA, IgE, IgD ).
Elektroforezde saptanan normal protein oranları: Albumin: Totalin %52-68 Alfa 1 globulin: Totalin %2,4,4,4 Alfa 2 globulin: Totalin %6,1-10,1 Beta globulin: Totalin %8,5-14,5 Gamma globulin: Totalin %10-21 Globulinlerde artışa neden olan sebepler: Enfeksiyon hastalıkları, Kronik iltihabi hastalıklar, Bazı kemik iliği tümörleri, Romatizmal hastalıklar, Kanser metastazları, Böbrek hastalıkları, Karaciğer hastalıkları Globülin miktarına artışa neden olur. GGT Gama Glutamil Transferaz; Gamma glutamil transferaz yani GGT bir hücre içi enzimdir. Özellikle safra yollarında bulunur ayrıca az miktarda böbrekler, pankreas, ince barsaklar, kalp beyin ve dalak ta da bulunur. Safra yollarını bozan karaciğer hastalıklarında hemen yükselir. GGT için normal değerler: Erkek: 11-43 mg/dl Kadın: 9-37 mg/dl.
GGT yükselmesine neden olan sebepler : Safra taşları, Safra yolu iltihapları, Kronik hepatitler, Alkol, Pankreas hastalıkları, Karaciğer pankreas ve safra yollarını ilgilendiren tümörler. Enfaktüs, Kalp yetmezliği, Bazı böbrek hastalıkları ve Beyin tümörlerinde yükselir. GEBELİK TESTİ Beta HCG; βhcg= BETA HCG= Human Koriyonik Gonadortopin; Bkz: Beta HCG Beta HCG Gebelik sırasında plasentadan salgılanır. Hem kan hem de idrarda bakılabilir. En çok kullanılan gebelik testi çeşididir.gebelikte Beta HCG nin normal den çok yüksek olması dış gebelik yada komplike gebelik göstergesidir. Ayrıca erkekte ve kadında over ve testis tümörlerinin göstergesidir. ( tümör marker ). Beta HCG için normal değer: Gebe olmayan kadınlarda : <5.0 miu/ml altındadır. Gebeliğin 3. Haftasında : 5 50 miu/ml Gebeliğin 4. Haftasında : 5 426 miu/ml Gebeliğin 5. Haftasında : 18 7,340 miu/ml Gebeliğin 6. Haftasında : 1,080 56,500 miu/ml
Gebeliğin 7 8. Haftalarında: 7, 650 229,000 miu/ml Gebeliğin 9-12. Haftalarında: 25,700 288,000 miu/ml Gebeliğin 13-16. Haftalarında: 13,300 254,000 miu/ml Gebeliğin 17-24. Haftalarında : 4,060 165,400 miu/ml Gebeliğin 25-40. Haftalarında: 3,640 117,000 miu/ml Menopozdan sonra : <9.5 miu/ml HCG arttıran sebepler: Gebelik Dış gebelik Genetik bozuklukları olan gebelik ( Mol hidatiform ) Over tümörleri, Testis tümörleri. HCG azaltan sebepler: Anabolik steroid tedavisi Plasental yetmezlik FSH FSH, Follikül Stimulan Hormon Beynin Hipofiz bölgesinden salgılanır, LH hormonuyla beraber erkeklerde testislerin, spermin, kadınlarda overlerin olgunlaşmasını ve cinsel karakterlerin belirlenmesini sağlayan hormonları salgılatır. FSH için normal değerler: Erkek: 1.7_12mlu/ml Kadın:
Ovulasyon: 6.3_24 mlu/ml Faliküler faz: 2.9_12 mlu/ml Luteal faz: 1.5_ 7.0 mlu/ml Menopoz: 17_95 mlu/ml FSH ın Arttığı Durumlar: Menopoz Kalıtsal genetik hastalıklar. FSH ın Azaldığı Durumlar: Ergenlik öncesi, Beynin hipofiz hipotalamus bölgesi hastalıklarında FSH düşer.