ĠNTEGRATĠF TIP DERGĠSĠ TURKISH JOURNAL OF INTEGRATIVE MEDICINE REVIEW / DERLEME Sedat Yıldız 1, Ümmü Gül Yıldız 2, Salih Ürper 3, Burcu Bahar Kurt 4, Yücel Kurt 5, Selçuk Güzel 6 1 Eğirdir Kemik Eklem Hastalıkları Tedavi Ve Rehabilitasyon Hastanesi, Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon, Isparta 2 Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Kadın Hastalıkları Ve Doğum Anabilim Dalı, Isparta 3 Özel İstanbul Hastanesi, Fiziksel Tıp Ve Rehabilitasyon, Van 4 Süleyman Demirel Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Nöroloji Anabilim Dalı, Isparta 5 Isparta Devlet Hastanesi, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları, Isparta 6 Özel Diafiz Fizik Tedavi Ve Rehabilitasyon Merkezi, Ankara ÇOCUKLUK ÇAĞI VE HĠPNOZ Özet Çocuklarla hipnoz benzeri tekniklerin kullanımı antik çağlara kadar gider. Eski dini metinler, telkin ve inanca dayalı yöntemler ile şifa bulan çocukların bilgilerini içerir. İlkel kültürlerde çocuklar ayinler ve diğer törenlerde trans fenomeni kullanılmıştır. Bu derleme çocuklarda hipnozun tarihsel gelişimi kısaca özetlenmesi amaçlanmıştır. Integr Tıp Derg. 2013;1(2):1-5. Anahtar kelimeler: Bebek, çocuk, tarihçe, hipnoz CHILDHOOD AND HYPNOSIS Abstract The use of hypnotic-like techniques with children goes back to ancient times. Old religious texts contain accounts of ill children responding to healing methods based on suggestions and faith. Children in primitive cultures have employed trance phenomena in initiations rites and other ceremonies. This review aims to summarize historical evaluation of childhood hypnosis. Turk J Integr Med. 2013;1(2):1-5. Keywords: Baby, children, history, hypnosis Çocukluk çağı ve hipnoz. Integr Tıp Derg. 2013;1(2):1-5. Yazışma Adresi: Eğirdir Kemik Eklem Hastalıkları Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi, Isparta Türkiye E posta: dr_sedatyildiz@yahoo.com Kabul/Yayın Tarihi: 28 Haziran 2013
Çocuklarla hipnoz benzeri tekniklerin kullanımı antik çağlara kadar gider. Eski dini metinler, telkin ve inanca dayalı yöntemler ile şifa bulan çocukların bilgilerini içerir. İlkel kültürlerde çocuklar ayinler ve diğer törenlerde trans fenomeni kullanılmıştır. Modern hipnozun tarihi, manyetik etkilerin iyileştirici etkisi ile ilgilenen Avusturya`lı bir hekim olan Mesmer ile başlar. Mesmer`in manyetik etkilere olan ilgisi o dönemin astronomi ve fizik uzmanlarının manyetik kuvvetlere olan ilgisinin bilimsel bir uzantısıydı. Mesmer`in 18 yaşındaki bir hastasının tüberküloz, melankoli, öfke, kusma, kan tükürme bayılma sorunları vardı. Hayvan manyetizması ile bu hasta tedavi olmuştu. Aynı dönemde 18 yaşındaki Maria Theresia Paradis adında ve 4 yaşından o güne kör olarak bilinen bir kızın görmeye başlaması ve tedavi kesildikten sonra tekrar görme duyusunu kaybetmesi tıp çevrelerinde tartışmaya yol açtı. Bu dönemde Mesmer bir başka vakası olan 9 yaşında kornea tümörlü bir hastasını tanımladı. Bu vakada manyetizma ile tümörün kısmi olarak küçüldüğü ve çocuğun tümör olan taraftaki ve daha önce hiç görememekte olan gözünün kısmi olarak görmeye başladığını iddia etmiştir (1). Mesmerizm iddialarını araştırmak üzere kurulan Franklin Komisyonu deneysel çalışmalarını bilgi ve beklentilerinin sınırlı olması nedeniyle çocuklar üzerinde sürdürmüştür. Altı yaşında Claude Renand adında tüberkülozlu bir çocuk ve 9 yaşında konvülsiyon ve koresi olan Genevieve Leroux tedaviye alınmış, tedavi sırasında konvülsif kriz olasılığını arttırmak için bir asistan tarafından hızlı piyano müziği çalınmıştı. John Elliotson 1843 yılında konvülsiyon ile birlikte deliryumu ve romatizması olan 18 yaşında bir hastasında kanatma, opium, purgatifler, losyonların uygulanması, kinin, arsenik ve demir gibi medikal tedaviler ile iyileşme izlenememesi üzerine devam eden mesmerik tedaviler ile kısmi iyileşme bildirmiştir. Semptomların iyileşmeye başladığı dönemde doktor hastanın kendisine bağlandığını vurgulamıştır. Bu durum litertürde hipnoterapötik ilişkinin aktarım yönüyle ilgili ilk referanstır. John Elliotson 9-17 yaşları arasında koresi olan ve tedavi süresi 1 gün ile 2 ay arasında değişen 8 vaka daha bildirmiştir (1). Hipnoz çocukluk çağı hastalıklarının tedavisinde son derece etkili olabilir. Yetişkinlerin aksine, çocuklar daha telkin edilebilir oldukları için genellikle hipnoza daha yatkındırlar. Çocukların hayal gücü canlıdır ve bu durum bilinçsizliğe ulaşma ve istenilen değişimi meydana getirmeyi daha kolay kılar. Sonuç olarak, çocuklarla hipnoz istenilen etkili sonuçları çok hızlı meydana getirebilir. Hipnoterapist çocuklarla görselleştirme, hikayeler, kuklalar ve rol yapma oyununu içeren çeşitli teknikleri kullanabilir. Hipnoz çocuklarda ki hastalıkların, bozuklukların ve sorunlarının büyük çoğunluğu için etkili bir tedavi olabilir. Yaygın olanları öğrenme sorunları, akademik performans, anksiyete, yatak ıslatma, benlik saygısı bozuklukları, ödev mücadeleleri, parmak emme ve karanlık korkusunu içerir. Ayrıca boşanma ya da ebeveynin ölümü gibi travmatik olaylarla başa çıkma da hipnoz ile yardımcı olunabilen zorluklardır. Sık kabuslarla mücadele eden çocuklar da hipnozdan yarar görebilir. Hipnoz 2
cerrahi gibi ciddi bir tıbbi müdahale ile karşılaşıldığında çocukların daha az anksiyete duymasına da yardımcı olabilir (2). Günümüzde uygulanan hipnoterapi en sık, fiziksel semptomlar ve diğer koşullarda kötü alışkanlıkları kontrol etmek için, bir çocuğa nasıl kendi kendini hipnotize edeceğinin öğretilmesini kapsar. Çocuk hipnotize olmak için zihinsel görüntüleri ve gevşeme tekniklerini kullanmayı öğrenir. Hipnoterapi yüzlerce davranış bozukluğunun, kronik hastalıkların ve ağrı ve huzursuzluğun tedavisinde kullanılmaktadır. Lorenz ve arkadaşları tarafından hipnozun kullanıldığı başlıklar şu şekilde özetlenmiştir (3-7). Davranış sorunları: - Parmak emme, saç koparma, Tourette sendromunu içeren alışkanlık/tik bozuklukları - Gece idrar kaçırma (yatak ıslatma) - Uyku terörü, kabuslar ve diğer uyku bozuklukları - Yutma problemleri, gıdadan kaçınma ve boğulma (anatomik problem ya da hastalıkla ilgili olmayan) - Anksiyete ve stres Kronik sorunlar: - Astım Vaka raporları, hipnoterapinin nefes darlığı ve hırıltılı solunum ataklarını azaltabildiğini ve astım ilaçlarına olan bağımlılığı azaltabildiğini destekler. - Kistik fibrozis Kistik fibrozisli çocukları ve yetişkinleri içeren bir çalışma, hipnoterapinin, öksürük semptomları, nefes darlığı, anksiyete ve bu hastaların yaygın görülen diğer sorunlarını azaltabildiğini destekler. - Migren baş ağrısı - Kanser Ağrı kontrolü, tedavi ve tıbbi uygulamalardaki diğer semptomlar: - Kanser hastalarında kronik ağrı 3
Küçük çalışmaların ilk sonuçları kanserli çocuklarda kronik ağrı yönetiminde hipnoterapinin kullanılabildiğini göstermektedir. - Kemoterapi bulantı ve kusması Antiemetik ilaçlar ve basit rahatlama teknikleri ile hipnoterapiyi karşılaştıran birkaç çalışma, bulantı ve kusmanın azaltılmasında hipnoterapi ve ilaç tedavisinin sadece ilaç tedavisinden daha etkili olduğunu göstermiştir. Hipnoterapi ile tedavi edilen çocuklarda kemoterapi öncesi ve sonrasında daha az bulantı ve kusma izlenmiştir. Tedaviler (ilaç yutma, enjeksiyonlar ve tıbbi uygulamalar): - Çekim, intravenöz uygulamalar, spinal sıvı alma ve kemik iliği işlemleri gibi ağrılı prosedürlerde hipnozun etkili olduğu gösterilmiştir. Amerika Birleşik Devletlerinde Çocuk Hipnozunun Başlangıcı Çocuk hipnozu ile ilgili bilinen ilk bilimsel yayın Science Dergisi`nde Suggestions in Infancy başlığı ile yayınlanmıştır (8). Klinik psikoloji kavramını üreten ve 1896 yılında ilk psikoloji kliniğini açan Lightner Witmer, Pediatrics Dergisinde çocukluk çağında hipnozun her derde deva olarak kullanılması ile ilgili eleştiri yazısını yazmıştır (9). R.Osgood Mason, birçok pediatrik sorunda hipnozun destekleyici etkisini bildirmiş, bu uygulamanın her derde deva olduğu veya hastanın bağımsız karar verme kapasitesini zayıflattığı yönündeki iddiaları reddetmiştir. Mason vaka serilerinde; konsantrasyon eksikliği ve okulda hafıza zayıflığı sorunu yaşayan 15 yaşında bir kız çocuğu, gerekli medikal tedavisine uyum sorunu yaşayan 7 yaşında bir erkek çocuğu, sıklıkla gece terörü yaşayan 5 yaşında kız çocuğu ve bağımlılıkları olan 16 yaşında bir erkek çocuğu bildirmiştir. 1900`lerden sonra hem ABD`de hem de Avrupa`da çocuk hipnozuna ilgi azalmış ve 50 yıl boyunca canlanmamıştır. İki dünya savaşında savaştan yaralanarak dönen askerler nedeniyle erişkin hipnozuna olan ilgi artış göstermiştir. 1960`larda birkaç yayın ile gündeme gelen çocukluk çağı hipnozu 1970`lerde yeniden pediatristlerin, çocuk psikiyatristlerinin ve çocuk psikologlarının araştırma alanına girmiştir. Sadece çocuk hipnozuna ayrılmış ilk workshop 1976`da düzenlenmiş; Amerikan Klinik Hipnoz Derneği ve Klinik ve Deneysel Hipnoz Derneği çocuklarda hipnoz ile ilgili çalışmaları desteklemiştir. 1986`da Gelişimsel ve Davranışsal Pediatri Derneği 3 günlük bir eğitimi desteklemiştir ve bu eğitim 23 yıl devam etmiştir. 2010 yılında bu program Ulusal Pediatrik Hipnoz Eğitim Enstitüsü, Minnesota Üniversitesi ve Minnesota Klinik Hipnoz Derneği tarafından geliştirilmiştir (1). 4
Sonuç Çocuklarla hipnoterapi ile ilgili ilk bilgiler, insan davranışının çeşitli yönleri hakkındaki spekülasyonlar ve mevcut teorilerin çürütülmesi ya da desteklenmesi yönünde anektodlardır. Hipnoza yatkınlığın en fazla olduğu dönemin çocukluk döneminin ortaları olduğu ve bu hipnotik tekniklerin çok çeşitli çocukluk çağı tıbbi ve psikolojik problemleri için uygulanabildiği 19. yy`ın sonunda, bu alanda çalışanlar tarafından bilinmekteydi. 20 yy`ın sonunda pediatrik hipnoterapi; seçilmiş koşullarda hipnozun geleneksel ve ilaç tedavilerine olan üstünlüğünü içeren birçok pediatrik hastalıkta hipnozun önemli etkinliğini destekleyen çok sayıda araştırma ve klinik raporlar ile kanıta dayalı olmaya başladı. 21.yy`ın ilk on yılında, çocuklardaki hipnotik deneyimin fizyolojik uyumunun artan araştırma laboratuvar bulguları ve çeşitli çocuk hastalıklarında giderek artan kontrollü araştırmaların dökümante edildiği çalışmalar da hipnozun etkinliğini desteklemiştir. Kaynaklar 1. Kohen DP, Olness K. Hypnosis and Hypnotherapy with Children, 4th Edition. p:7, Taylor and Francis, 2011. 2. http://www.abouthypnosis.com/childrens-issues.html 3. http://www.med.umich.edu/yourchild/topics/hypnosisc.htm 4. Banerjee S, Srivastav A, and Bhupendra MP. Hypnosis and Self-Hypnosis in the Management of Nocturnal Enuresis: A Comparative Study with Imipramine. American Journal of Clinical Hypnosis 1993;36(2):113-119. 5. Kohen DP, Mahowald MW, and Rosen GM. Sleep-Terror Disorder in Children: The Role of Self-Hypnosis in Management. American Journal of Clinical Hypnosis 1992;34(4):233-244. 6. Kohen DP. Hypnotherapeutic Management of Pediatric and Adolescent Trichotillomania. Developmental and Behavioral Pediatrics 1996;17(5):328-334. 7. Kohen DP and Botts P. Relaxation-Imagery (Self-Hypnosis) in Tourette Syndrome: Experience with Four Children. American Journal of Clinical Hypnosis 1987;29(4):227-237. 8. Baldwin JM. Suggestions in Infancy. Science 1891;1:113-117. 9. Witmer, L. Practical work in psychology. Pediatrics 1896;2:462-471. 5