Palyatif Bakım Felsefesi, Fiziki Yapı ve Fonksiyonları

Transkript

1 Palyatif Bakım Felsefesi, Fiziki Yapı ve Fonksiyonları Doç. Dr. Murat Gültekin Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanı

2 Palyatif Bakıma Genel Bakış DSÖ ne Göre Palyatif Bakım Nedir? Palyatif bakım; yaşamı tehdit eden hastalıklardan kaynaklanan problemler ile karşılaşan hastaların ve hasta yakınlarının yaşam kalitesini, başta ağrı olmak üzere tüm fiziksel, psikososyal ve ruhsal problemlerin erken tespit edilerek ve etkili değerlendirmeler yapılarak önlenmesi veya giderilmesi yolları ile arttıran bir yaklaşımdır 2

3 Palyatif Bakıma Genel Bakış Palyatif Bakım Nedir? AKTİF TEDAVİ PALYATİF TEDAVİ Ö L Ü M KÜR / YAŞAM SÜRESİNİ UZATMA PALYATİF / HAYAT KALİTESİNİ ARTTIRMA Ö L Ü M Y A S 3

4 21. YÜZYILDA PALYATİF BAKIM (HAWLEY PH, J PAIN & SYMPT MANAGE 2014; 47 (1): E2-E5) Palyatif Bakım ın Modern Tanımları; Hayatı tehdit eden hastalıklarda, hastalığın erken aşamasından itibaren yaşam süresini uzatmaya yönelik olan diğer tedavilerle birlikte uygulabilen yaklaşımlardır (DSÖ) Ciddi bir hastalığın yol açtığı semptomlara, ağrı ve strese yönelik yaklaşımlarla birlikte hastaya ekstra bir destek verilmesini kapsar (Meier,D).

5 Nasıl Entegre Edebiliriz? Tekli Yönetim Modeli Tüm bakım hizmeti onkolog tarafından karşılanır Zaman gerektirir, özellikle de komlike hastalarda ör; nefes darlığı olan hastalarda ortalama 13 semptom görülmektedir. Bu nedenle yönetimi zordur Bruera and Hui J Pall Med 2012, 15(11):

6 Nasıl Entegre Edebiliriz? Çoklu Yönetim Modeli Hasta, ihtiyaçlarına ve mevcut koşullara göre onkolog tarafından diğer uzmanlara yönlendirilir Birden fazla konsultasyon yani uzman hizmeti gerektirdiğinden özellikle komplike hastalar için pahalı bir model olabilir. Bruera and Hui J Pall Med 2012, 15(11):

7 Nasıl Entegre Edebiliriz? Palyatif Bakım Entegrasyonu Onkologlar genellikle daha komplike hastaları palyatif bakıma yönlendirmektedirler. Hasta yakınları ve hastalar için tek bir erişim noktası sağlanır. Konularda daha fazla entegrasyon sağlanır. Bruera and Hui J Pall Med 2012, 15(11):

8 Multidisipliner Ekip Primer hekim Algolog Radyasyon onkolog MEDİKAL Cerrah Medikal onkolog Diğer uzmanlar Radyasyon hemşiresi Diğer HEMŞİRELİK HASTA EV BAKIMI İnfüzyon ekibi Hemşire Bakıcı Onkoloji hemşiresi Fizyoterapist REHABİLİTASYON PSİKOSOSYAL Klinik psikolog Sosyal hizmet uzmanı Meşguliyet terapisti ECZANE MANEVİ DESTEK UZMANLARI TAMAMLAYICI TIP UYGULAMALARI

9 Palyatif Bakıma Genel Bakış Palyatif Bakım Nedir? KANSERLİ HASTALAR (%95) HASTA PROFİLİ KANSERLİ HASTALAR (%45) 9

10 Palyatif Bakıma Genel Bakış Palyatif Bakım Nedir? Bakanlığımızın Palyatif Bakım Tanımı: Önce kendi yaşadığı yerde bakım hizmeti Kür şansı olan ya da olmayan Sadece hastaları değil; yakınlarını da kapsayan Teşhis ile başlayıp, ölümden sonra da devam eden Akut/ Subakut/ Kronik Fiziksel / Manevi (Dini-Psikososyal)/ Maddi 10

11 Palyatif Bakıma Genel Bakış Palyatif Bakım Nedir? Palyatif Bakım Hizmet Modelleri Palyatif bakım yatan hasta servisleri: Akut, Subakut ve Kronik Palyatif bakım poliklinik hizmetleri: Palyatif bakım konsültasyon hizmeti: Evde bakım (home care): Gündüz bakım üniteleri (day care): Nursing Home (3. Basamak Huzurevi):?? Destekevi (Hospis):?? 11

12 Palyatif Bakıma Genel Bakış Hospis Nedir? Terminal Dönemde Bakım: Hospis = Destekevi A Ğ R I Model PSİKO- SOSYAL + MANEVİ DESTEK Klasik Tanım Yaşam sonu bakımının verildiği bağımsız bir yapı, bir hastaneye bağlı veya bakımevi Modern Tanım Son 6 ayda verilen her türlü palyatif bakım hizmeti 12

13 Palyatif Bakıma Genel Bakış Semptom % Ağrı 84 Yorgunluk 69 Anoreksi 66 Ağızda kuruma 57 Konstipasyon 52 Çabuk doyma hissi 51 Dispne 50 >10% kilo kaybı 50 Uyku problemleri 49 Depresyon 41 Öksürük 38 Bulantı 36 Ödem 28 Tad değişikliği 28 Anksiyete 24 Neden Palyatif Bakım? Semptom % Kusma 23 Konfüzyon 21 Baş dönmesi 19 Dispepsi 19 Disfaji 18 Geğirme 18 Karın şişliği 18 Hafıza problemleri 12 Sedasyon 10 Hıçkırık 9 Kaşıntı 9 Diyare 6 Tremor 5 Bayılma 3 Kliniğe yatan hastaların %80 i Polikliniğe başvuran hastaların %50 si Palyatif bakıma ihtiyaç duymaktadır Ruçan Uslu ve ark., Ege Üniv. 13

14 Palyatif Bakıma Genel Bakış Neden Palyatif Bakım? Kanıta Dayalı Tıp Verileri İle Palyatif Bakım Ucuz Kolay İnsan Hakkı Maliyet etkin Yaşam Kalitesi Yaşam süresini de anlamlı arttırır Higginson et al Lancet Respiratory Medicine, Dec 2014; 2(12): DOI: /S (14) ) NEJM 2010; 363: Lancet May 17;383(9930): doi: /S (13)

15 Palyatif Bakım Hastalarının Maliyetleri ve Sonuçları Üzerine Etkisi SONUÇ Daha uzun yaşam süresi,daha iyi yaşam kalitesi KANIT Temel NEJM 2010; 363: , Higginson Lancet 2014; 2(1): Daha iyi hasta ve aile tatmini Casarett Arch Int Med 2011; 171: Günlük daha düşük maaliyetler Morrison Arch Int Med 2008; 168: Daha kısa ICU kalma süresi Norton Crit Care Med 2007; 35: Ağrı, semptom ve bakım tatmininde iyileşmeler Higginson JPSM 2003 (review) El-Jawahri JSO 2011 (review) Zimmerman Lancet 2014 Daha az ED vizitleri ve hastaneye başvuru Brumley JPM 2003; 6: Daha az hastane başvuruları Brumley JAGS 2007; 57: gün içinde daha az tekrar başvuru Enguidanos JPM 2012;15:

16 Palyatif Bakıma Genel Bakış Neden Palyatif Bakım? Kendi Kendimize ve Hastalarımıza Soruyor Muyuz? Yılda kaç hastam ölüyor? Ölen bir hastaya neden bakıyoruz? Yaşamımızın anlamını, değerini ve kalitesini en çok ne belirler? Nasıl bir ölüm isterdik? Evde mi? Hastaların büyük çoğunluğu evde ölmek isterken, %80 i hastanede ölüyor. En çok korktuğumuz şey ne? Ölüm mü yoksa Ölüm Şekli Mi? Önümüzdeki 1-2 haftada ne yapsak kendimizi daha mutlu hissederdik? 16

17 17

18 18

19 19

20 Palyatif Bakıma Genel Bakış 20

21 Türkiye de Palyatif Bakım 21

22 Türkiye de Palyatif Bakım Mevcut Durum Yıllarca üzerinde durulmamış Kültürel/ İnsan Kaynakları/ Hekimlerin farkındalığı (Geleneksel Türk Aile Yapısı) Sınırlı sayıda palyatif bakım tedavisi merkezi Ağrı merkezi sayısı yüksek ancak çoğu büyük şehirlerde yerleşik 22

23 B Türkiye de Palyatif Bakım B2 Palya-Türk Projesi 23

24 B Türkiye de Palyatif Bakım B2 Palya-Türk Projesi PAYDAŞLAR Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Türkiye Kamu Hastaneleri Kurumu Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Diyanet İşleri Başkanlığı STK lar Gönüllüler 24

25 B Türkiye de Palyatif Bakım Evde Sağlık ve Aile Hekimleri PBB (1.) PBM (2.) Destekevi (HOSPİS) KPBM (3.) 25

26 B Türkiye de Palyatif Bakım Palyatif Bakım Merkezi Hospis 26

27 Türkiye de Morfin Kullanımı

28 Türkiye de Palyatif Bakım-Opioidler Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ile İLKO İlaç işbirliğinde yerli morfin üretimi 16 Aralık 2014 tarihinde İlaç Özellik Morfin MIR 15 mg Morfin MIR 30 mg Morfin MCR 15 mg Morfin MCR 30 mg Morfin MCR 60 mg Morfin MCR 100 mg Oral, Hızlı Salınım Oral, Hızlı Salınım Oral, Yavaş Salınım Oral, Yavaş Salınım Oral, Yavaş Salınım Oral, Yavaş Salınım

29 Türkiye de Palyatif Bakım DSÖ Palyatif Bakım Ülke Sınıflaması 2006 II Capacity Building 2011 IIIb Generalised palliative care provision 29

30 Türkiye de Palyatif Bakım 30

31 Türkiye de Palyatif Bakım

32 Türkiye de Palyatif Bakım Eğitimler 35 Uluslararası Eğitim 450 Personel Eğitimi 32

33 TEŞEKKÜRLER