AVRUPA ĠNSAN HAKLARI MAHKEMESĠ ĠKĠNCĠ BÖLÜM KABUL EDİLEBİLİRLİK HAKKINDA KARAR BaĢvuru no. 24886/07 Abdurrahman YABAN / Türkiye Başkan, Helen Keller, Yargıçlar, Egidijus Kūris, Jon Fridrik Kjølbro, ve Bölüm Yazı İşleri Müdür Yardımcısı Abel Campos2un katılımıyla oluģturulan ve 16 Aralık 2014 tarihinde Komite halinde toplanan Avrupa Ġnsan Hakları Mahkemesi Ġkinci Bölüm ü (metinde Mahkeme olarak anılacaktır), 9 Haziran 2007 tarihli yukarıda anılan baģvuruyu dikkate alarak, Yapılan müzakereler sonucunda aģağıdaki kararı vermiģtir: T.C. Adalet Bakanlığı, 2015. Bu gayriresmî çeviri, Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve DıĢ ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü Ġnsan Hakları Daire BaĢkanlığı tarafından yapılmıģ olup, Mahkeme açısından bağlayıcılığı bulunmamaktadır. Bu çeviri, davanın adının tam olarak belirtilmiģ olması ve yukarıdaki telif hakkı bilgisiyle beraber olması koģulu ile Adalet Bakanlığı Uluslararası Hukuk ve DıĢ ĠliĢkiler Genel Müdürlüğü Ġnsan Hakları Daire BaĢkanlığına atıfta bulunmak suretiyle ticari olmayan amaçlarla alıntılanabilir.
2 YABAN / TÜRKĠYE KARARI OLAYLAR 1. BaĢvuran Abdurrahman Yaban 1968 doğumlu bir Türk vatandaģı olup Aydın da ikamet etmektedir. BaĢvuran, Mahkeme nezdinde, Gaziantep te görev yapmakta olan avukat Ü. Karaca tarafından temsil edilmiģtir. A. Davanın Koşulları 2. 24 Nisan 2000 tarihinde orduda astsubay olarak çalıģan baģvuran, yanlıģlıkla vurulmuģ ve ciddi bir Ģekilde yaralanmıģtır. BaĢvuran, askeri hastanede tedavi edilmiģtir. Tedavisinden sonra, 11 Ekim 2002 tarihinde Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi ne baģvurmuģ ve tedavi süresince uğradığı maddi ve manevi zarardan dolayı 10.000.000 Türk lirası (TRL) (yaklaģık 6.200 avro (EUR)) tazminat talep etmiģtir. 3. BaĢvuran, tazminat için baģvurduğu dönemde, engelinden dolayı ordudan emekli edilip iliģiği kesilmemiģtir. Bu nedenle baģvuran, Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nden, ek tazminat davası açma hakkını saklı tutmasını özellikle talep etmiģtir. 4. Yargılama iģlemleri sırasında, Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi, baģvuranın zararının tespiti için bir bilirkiģi talep etmiģtir. 25 Mayıs 2004 tarihli bilirkiģi raporuna göre, baģvuranın zararı 77.640.490 TRL (yaklaģık 42.000 avro) olarak hesaplanmıģtır. Fakat dava sırasında, Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi ne baģvuranın orduyla iliģiğinin kesildiği ve maluliyet maaģı bağlandığı bildirilmiģtir. 29 Eylül 2004 tarihinde Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi tarafından baģvurana tazminat verilmesine karar verilmiģtir. 5. Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nin baģvurana ödenmesine karar verdiği tazminat tutarı, baģvuranın davanın baģında talep ettiği tutara eģ değerdir, diğer bir deyiģle bu tutar 6.200 avroya tekabül etmektedir. Bu tutar bilirkiģi raporunda gösterilenden daha düģük olduğundan, baģvuran söz konusu rapora dayanarak, 9 Haziran 2006 tarihinde ek tazminatın ödenmesi için Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nezdinde ikinci kez dava açmıģtır.
YABAN / TÜRKĠYE KARARI 3 6. 25 Eylül 2006 tarihinde Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi, Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi Kanunu nun 46 4 maddesine dayanarak baģvuranın ek tazminat talebini reddetmiģtir. Söz konusu maddeye göre talep edilen tazminat miktarlarıyla ilgili değiģiklikler sadece bir defaya mahsus olmak üzere yapılabilir ve davanın Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi önüne taģınmasına müteakip 30 gün içerinde bu talebin iletilmesi gerekir. Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi gerekçesinde baģvuranın ilk tazminat davasında talep ettiği miktarın değiģtirilmesi yönünde bir talepte bulunmadığı ve yine aynı zararlarla ilgili olarak açtığı ikinci tazminat davasında da 1602 sayılı Kanun un 43. Maddesinde öngörülen yasal süre sınırı koģuluna uymadığı sonucuna varıldığı belirtilmiģtir. 7. Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi süre sınırının, baģvuranın orduyla iliģiğinin kesildiği 16 Nisan 2003 tarihinden itibaren baģladığına hükmetmiģtir. B. İlgili iç hukuk 8. Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi Kanunu nun (1602 sayılı 4 Temmuz 1972 tarihli Kanun) 43. maddesi aģağıdaki gibidir: Ġdari eylemlerden hakları ihlal edilmiģ olanların Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesinde dava açmadan önce, bu eylemlerin yazılı bildirimi üzerine veya baģka suretle öğrendikleri tarihten itibaren bir yıl ve her halde eylem tarihinden itibaren beģ yıl içinde yetkili makama baģvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri lazımdır. Bu isteklerin kısmen veya tamamen reddi halinde bu konudaki iģlemin tebliği tarihinden ve altmıģ gün içinde cevap verilmediği takdirde bu sürenin bittiği tarihten itibaren altmıģ gün içinde tam yargı davası açabilirler.. ġġkâyetler 9. BaĢvuran, SözleĢme nin 6. maddesi uyarınca, yargılama iģlemlerinin aģırı uzun sürmesinden ve adil yargılanma hakkının ihlal edilmesinden Ģikâyetçi olmuģtur.
4 YABAN / TÜRKĠYE KARARI HUKUKSAL DEĞERLENDĠRME A. Yargılama işlemlerinin uzunluğuna ilişkin şikâyet hakkında 10. Yargılama iģlemlerinin uzunluğuna iliģkin Ģikâyet hakkında, Mahkeme iki ayrı dava görüldüğünü belirtmektedir. Söz konusu davaların ilki 11 Ekim 2002 tarihinde baģlayıp 29 Eylül 2004 tarihinde sona ermiģ, ikinci dava ise 9 Haziran 2006 tarihinde baģlamıģ ve 25 Eylül 2006 tarihinde sona ermiģtir. Sonuç olarak, ilk dava 1 yıl 11 ayda, ikinci dava ise 3 ayda sonuçlanmıģtır. 11. Mahkeme, davanın koģullarının ıģığında ve içtihadında öngörülen kriterlere atıfta bulunarak söz konusu sürenin makul olup olmadığını, özellikle davanın karmaģıklığını, baģvuranın ve yetkili makamların tutumlarını ve baģvuran açısından ihtilafa konu olan davanın içeriğini değerlendirmiģtir (bk., diğer kararlar arasında, Frydlender / Fransa [BD], no. 30979/96, 43, AĠHM 2000-VII). Mahkeme, mevcut davada yargılama iģlemlerinin uzunluğunun SözleĢme uyarınca herhangi bir ihlal teģkil etmediğini gözlemlemektedir. 12. Yukarıda belirtilen hususlar ıģığında, Mahkeme, Ģikâyetin SözleĢme nin 35 3 ve 4 maddesi uyarınca açıkça dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle reddedilmesi gerektiği kanaatine varmıģtır. B. Yargılama işlemlerinin adilliği hakkında 13. BaĢvuran, Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nezdinde görülen yargılama iģlemleri sırasında adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini iddia etmiģtir. Bu bağlamda, baģvuran yerel mahkemenin yasal süre sınırını çok katı bir Ģekilde uyguladığı ve böylece mahkemeye eriģim hakkını ihlal ettiği konularında Ģikâyetçi olmuģtur. 14. Mahkeme, Eşim / Türkiye davasında (no. 59601/09, 17 Eylül 2013) benzer bir Ģikâyeti değerlendirmiģ ve inter alia mahkemenin, süre sınırını,
YABAN / TÜRKĠYE KARARI 5 davanın esasının tam olarak incelenmesini engelleyerek ve baģvurana orantısız bir yük yükleyerek katı bir Ģekilde yorumladığı ve böylece mahkemeye eriģim hakkının ihlal edildiği gerekçesiyle SözleĢme nin 6 1 maddesinin ihlal edildiğine hükmetmiģtir. Mahkeme, yukarıda anılan Eşim davasında, yerel mahkemenin, Bay EĢim in uğradığı zararın kapsamını daha sonra öğrendiğini göz önüne almaksızın, zararı doğuran olayın tarihini beģ yıllık yasal süre sınırının baģlangıç tarihi olarak alarak, baģvuranın yasal süre sınırına uyulmadığı gerekçesiyle talep ettiği tazminata iliģkin baģvuruyu reddettiğini gözlemlemektedir. 15. Mahkeme, 1602 sayılı Kanun un 43. maddesi uyarınca, idarenin hatalı bir eyleminden zarara uğradığını düģünen herkesin, söz konusu eylemin yazılı olarak bildirildiği veya söz konusu eylemden baģka bir suretle haberdar olunduğu tarihten itibaren bir yıl içinde yetkili makama tazminat talebinde bulunması gerektiğini gözlemlemektedir. Mahkeme ayrıca baģvuranın 25 Mayıs 2004 tarihli bilirkiģi raporu ile veya en geç 29 Eylül 2004 tarihinde Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi tarafından kendisine yalnızca talep ettiği tazminat miktarı verilmesine karar verildiğinde ilk tazminat davası sırasında ek tazminat alma hakkını öğrendiğini belirtmektedir. Ancak, baģvuran Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nezdinde ek tazminat talebinde bulunmak için 9 Haziran 2006 tarihine kadar (ek tazminat hakkını öğrendikten yaklaģık iki yıl sonra) beklemiģtir. 16. Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nin baģvuranın ek tazminat talebini reddederken, baģvuranın söz konusu ek tazminat miktarını ilk davada öğrendiğini göz ardı ettiği ve süre sınırının baģlangıcını baģvuranın orduyla iliģiğinin kesildiği tarih olan 16 Nisan 2003 olarak aldığı doğrudur. Ancak, Askeri Yüksek Ġdare Mahkemesi nin bu gerekçesi, baģvuranın ek tazminat hakkını öğrendikten ancak iki yıl sonra yerel mahkemeye baģvurduğu gerçeğini değiģtirmemektedir. Mahkeme, yukarıda anılan Eşim davasının aksine (Bay EĢim, gördüğü ek zararı öğrendikten sonra bir yıllık yasal süre sınırı içinde yerel mahkemeye baģvurmuģtur), mevcut davada baģvuranın
6 YABAN / TÜRKĠYE KARARI gördüğü ek zararı öğrendikten sonra baģvuru yapmak için zorunlu yasal süre sınırına riayet etmediğini gözlemlemektedir. 17. Ayrıca, baģvuran Mahkeme ye iç hukukta öngörülen süre sınırına neden uymadığına iliģkin hiçbir gerekçe sunmamıģtır. Mahkeme, baģvuranın mevcut usulü kurallara uymuģ olsaydı, SözleĢme nin 6. maddesi uyarınca mahkemeye eriģim hakkına sahip olacağına hükmetmiģtir. 18. Yukarıdaki bilgilerin ıģığında, Mahkeme, baģvurunun bu kısmının SözleĢme nin 35 1 ve 4 maddesinin açıkça dayanaktan yoksun olduğu gerekçesiyle reddedilmesi gerektiğine hükmetmiģtir. ĠĢbu gerekçelerle Mahkeme oy birliğiyle, BaĢvurunun kabul edilemez olduğunu beyan eder. Abel Campos Bölüm Yazı ĠĢleri Müdür Yardımcısı Helen Keller BaĢkan