Eğitim Denetimi TÜRKİYE-YUNANİSTAN-BULGARİSTAN ÖRNEĞİ Pervin Hayrullah 1973 yılında İstanbul'da doğdu. İlkokulu Sendelli Azınlık Okulunda (Gümülcine) tamamladıktan sonra İstanbul Çamlıca Kız Lisesi'ne devam etti. Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ni bitiren Trakya Üniversitesi, Sosyal Hayrullah, daha sonra, Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması, Ekonomisi Bilim Dalında yüksek lisansını tamamladı. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümünde dok tora çalışmalarına devam etmektedir. Hayrullah Batı Trakya Azınlığı Yüksek Tahsilliler Derneği'nde uzun süre yöneticilik yaptı. Yüksek Tahsilliler Derneği adına pek çok projeye imza attı. 2006 yılında ABD Dışişleri Bakanlığı'nın daveti üzerine uluslararası ziyaretçiler "Genç Müslüman Liderler" projesi kapsamında bu ülkeyi ziyaret ederek çeşitli toplantılara katıldı. 2010 yılında kurulan Sosyal Uyum için Avrupa Müslüman İnisiyatifi - EMISCO - (European Muslim Initiative for Social Cohesion) kurucu yönetim kurulu üyesidir. Halen Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi Genel Müdürlüğü yanı sıra, insan ve azınlık hakları konusunda Batı Trakya'yı çeşitli platformlarda temsil etmektedir. ID z. cc O BAKEŞ YAYINLARI 7 ISBN: 978-960-98925-5-1 2012
ISBN: 978-960-98925-5-1 BAKEŞ YAYINLARI 7 Kitabın Adı Eğitim Denetimi Türkiye-Yunanistan-Bulgaristan Örneği Yazar Pervin Hayrullah Kapak Tasarım Özcan Mehmet - Marina Paraschaki Düzenleme & Redaksiyon Özcan Mehmet Birinci Basım Pervin Hayrullah - BAKEŞ Nisan 2012 Baskı Epikoinonia A.E. İletişim BAKEŞ - 1) P. Tsaldari 57 Xanthi 67100 Greece 2) K.Paleologou 3/3 Komotini 69100 Greece Tel/Fax: +30 25310 73784 E-mail: pekem@pekem.org
Eğitim Denetimi Türkiye-Yunanistan-Bulgaristan Örneği Pervin Hayrullah
Batı Trakya Türk Azınlığına hizmet vermiş tüm öğretmenlerime saygılarımla...
TEŞEKKÜR "Eğitim Denetimi, Türkiye-Yunanistan-Bulgaristan Örneği" adlı çalışmanın ortaya çıkmasında pekçok kişinin emeği vardır. Bu çalışmanın oluşabilmesinde pay sahibi olan, Yunanca ve Bulgarca tercümeler konusunda bana destek olan, değerli dostlarım Züleyha DUBAN, Mecbure EFRAİMOVA ve Semra KARAPAÇA'ya, Yunan eğitim sistemiyle ilgili bilgilerini benimle paylaşan değerli Selanik Özel Pedagoji Akademisi Mezunu Öğretmenler Derneği Başkam Mehmet DERDİMAN'a ve sayın İbrahim TRAKYALI'ya, araştırmalarım sırasında beni yalnız bırakmayan, her aşamada bana manevi destek veren ve daima yanımda olan değerli dostum Esin SARMÇ'a teşekkür ederim. Hayatım boyunca, her durumda yanımda olarak bana destek veren AİLEME çok teşekkür ederim. Bu çalışmaya başlamamda büyük emekleri olan çok değerli ağabeylerim Erol KAŞİFOGLU ve Bİrol DOK'a ve çok değerli hocam Prof. Dr. Hilmi ÎBAR'a, çalışmam sırasında değerli bilgileriyle beni aydınlatan, benimle fikirlerini paylaşan ve büyük sabır gösteren değerli danışman hocam Yrd. Doç. Dr. Birol YİGİT'e teşekkür ederim. Tezin kitaplaştırılması konusunda sınırsız teşvik ve desteğini esirgemeyen çok değerli büyüğüm, ağabeyim Turgay CİN'e sonsuz teşekkür ederim. vü
İçindekiler Teşekkür İçindekiler Tablolar Listesi Şekiller Listesi vii ix xi xü Önsöz 1 Bölüm I Giriş 3 Problem Durumu 3 Amaç 4 Önem 4 Sayı İti lar 5 Sınırlılıklar 5 Tanımlar 5 Kısaltmalar 5 İlgili Araştırmalar 6 Bölüm TT İlgili Alanyazın 16 Denetim Nedir? 16 Denetimin Amacı 17 Denetimin Özelliklen 18 Denetim Türleri 18 Eğitim Denetimi 21 Denetimin Boyutları 25 Denetim Modelleri 26 Eğitim Denetiminin Amacı 27 Eğitim Denetiminin Özellikleri 28 Eğitim Denetiminin Türleri 29 Bölüm TTT Yöntem 34 Araştırma Modeli 34 Evren ve Örneklem 34 Verilerin Toplanması 34 Verilerin Değerlendirilmesi 35 Bölüm IV Bulgular ve Yorum 36 ıx
Birinci Alt Probleme İlişkin Yorum 36 İkinci Alt Probleme İlişkin Yorum 38 Üçüncü Alt Probleme İlişkin Yorum 40 Dördüncü Alt Probleme İlişkin Yorum 40 Beşinci Alt Probleme İlişkin Yorum 40 Diğer Bulgular 41 Türk Eğitim Sistemi 41 Türk Eğitim Sisteminde Denetime İlişkin Bulgular 54 Türkiye'de Eğitim Denetimi 54 Türk Eğitim Sisteminde Denetimle İlgili Başlıca Yasalar 58 Yunan Eğitim Sistemi 61 Yunan Eğitim Sisteminde Denetime İlişkin Bulgular 65 Yunanistan'da Eğitim Denetimi 65 Yunan Eğitim Sisteminde Denetimle İlgili Başlıca Yasalar 79 Bulgar Eğitim Sistemi 79 Bulgar Eğitim Sisteminde Denetime İlişkin Bulgular 83 Bulgaristan'da Eğitim Denetimi 83 Bulgar Eğitim Siteminde Denetimle İlgili Başlıca Yasalar 95 Bölüm V Sonuç ve Öneriler 96 Sonuç 96 Öneriler 98 Kaynakça 99 Ekler 107 Ek 1: Yunanistan'da Bölge Eğitim Müdürlerinin, Rehber Öğretmen ve Diğer Yetkililerin Görev ve Sorumluluklarını Açıklayan 1340/2002 Sayılı Resmi Gazete'nin Rehber Öğretmenlerle İlgili İkinci Bölümü ve Tercümesi 107 Ek 2: Bulgaristan Eğitim Müfettişliklerinin Kuruluş ve Faaliyet Tüzüğü ve Tercümesi 122 x
Tablolar Listesi Tablo 1. Denetimin Boyutları 25 Tablo 2. Türk, Yunan ve Bulgar Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırılması 37 Tablo 3. Türk, Yunan ve Bulgar Denetim Sistemlerinin Karşılaştırılması 39 xi
Şekiller Listesi Şekil 1. Millî Eğitim Bakanlığı Teşkilat Şeması Şekil 2. MEB Taşra Örgütü Şeması Şekil 3. Türk Millî Eğitim Sisteminde Okul Yapılanması Şekil 4. Teftiş Kurulu Başkanlığı Şekil 5. YÖK Teşkilat Şeması Şekil 6. Yunan Eğitim Sisteminde Okul Yapılanması Şekil 7. Yunan Eğitim Sisteminde Denetim Şekil 8. Bulgar Eğitim Sisteminin Yapısı Şekil 9. Bulgar Eğitim Sisteminde Okul Yapılanması Şekil 10. Bulgaristan Bölge Müfettişlik Yapısı
ÖNSÖZ Bu çalışmada Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan eğitim sistemleri incelenmiş, bu ülkelerdeki denetim olgusuna bakılarak, benzer ve farklı yönleri tespit edilmeye çalışılmıştır. 2008-2010 yılları arasında Türkiye, Yunanistan ve Bulgaristan'ın eğitim sistemleri İncelenerek gerçekleştirilen bu çalışmada, kaynak taraması yöntemiyle yapılan ön incelemeler ve ülkelerin Bologna sürecinde hazırladığı raporların değerlendirilmesi sonrasında öğretmenlerle yapılan görüşmeler bu ülkelerdeki eğitim sistemi ve eğitim sistemindeki denetim olgusunu ortaya çıkarmıştır. Eğitim sistemlerindeki değişik yapıların denetim olgusunu nasıl etkilediği önemlidir. Çalışma öncesinde bölgelere yapılan ziyaretler, yazılı kaynaklardaki bilgiler ve uygulama arasında bazı farklar olduğunu göstermiştir. İnceleme sonrasında ülkelerin eğitim ve denetim sistemleri bazı alanlarda benzerlik gösterirken, aralarında farklılıklar olduğu da tespit edilmiştir. Özellikle Yunanistan eğitim denetimi sisteminde müfettiş olgusunun bulunmadığı görülmüştür. Çalışma bu benzerlik ve farklılıkları ortaya koymaktadır. Tezin kitaplaştırılması aşamasında, İçeriğe pek dokunulmadan kitap formatma uygunluğu açısından sadece biçimsel bir kaç değişikliğe gidilmiştir. Bu çalışmanın Yunanistan ayağında, Batı Trakya Azınlığı Kültür ve Eğitim Şirketi Araştırma Merkezİ'nİn kütüphanesi, Selanik Özel Pedagoji Akademisi Mezunu Öğretmenler Derneği sıklıkla ziyaret edilmiş ve eğitimcilerle görüşmeler yapılmıştır. Yine Bulgaristan ayağında Rusçuk ili ziyaret edilmiş, çeşitli kademelerdeki eğitimci, okul yöneticisi ve müfettişlerle görüşmeler yapılmıştır. 1
Türkiye'de Trakya Üniversitesi Kütüphanesi kaynakları ve çeşitli dergiler taranmıştır. Tez konusunun seçilmesinde görüş ve önerileriyle Yrd. Doç. Dr. Birol Yiğit hocamın katkıları çok büyüktür. Kaynak temininde Yunanistan'da Selanik Özel Pedagoji Akademisi Mezunu Öğretmenler Derneği Başkanı Mehmet Derdiman ve Bulgaristan'da Öğretmen Mecbure Efraimova'nın katkıları büyüktür. Tez çalışması 2011 yılında Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi Teftişi Planlaması Ekonomisi Bilim Dalı'nda, Yrd. Doç. Dr. Birol Yiğit, Yrd. Doç. Dr. Kenan Özdil, Yrd. Doç. Dr. Nilgün Tosun'dan oluşan jüri önünde sunulmuş ve oybirliğiyle kabul edilmiştir. Tezin kiıaplaşımlması konusunda Yrd. Doç. Dr. Turgay Çin'in teşviki ve BAKEŞ Yönetim Kurulu'nun destekleri olmuştur. Kitabımızın eğilim camiasına, denetçilere ve bu konuda bilgi edinmek isteyen herkese katkıda bulunmasını dileriz. Pervin Hayrullah Gümülcine, 2012 2