HASTALARIN ORTODONTİK TEDAVİDEN BEKLENTİLERİ

T.C. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı HASTALARIN ORTODONTİK TEDAVİDEN BEKLENTİLERİ BİTİRME TEZİ Stj. Diş Hekimi Yaşam Özgür ÖZGÜN Danışman Öğretim Üyesi: Prof. Dr. Gökhan ÖNÇAĞ İZMİR-2015

ÖNSÖZ Hastaların ortodontik tedaviden beklentileri isimli bu tez çalışmasını bana öneren ve beni çalışmanın aşamalarında yönlendiren değerli danışman tez hocam Prof. Dr. Gökhan Önçağ a teşekkürü bir borç bilirim. Çalışmamızın anket formunu hazırlamadaki katkılarından dolayı Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Psikoloji Bölümü Öğretim görevlilerinden Doç.Dr. Mert Teközel ve Arş.Gör. Nihan Selin Soylu ya, verilerin istatistiksel analizlerin yapılmasındaki yardımlarından dolayı Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik ve Tıbbi Bilişim bölümü öğretim görevlilerinden Prof.Dr. Timur Köse ye teşekkürlerimi sunarım. İZMİR-2015 Stj. Diş Hekimi Yaşam Özgür Özgün

İÇİNDEKİLER 1.Giriş ve Amaç 1 2.Genel Bilgiler.2 3. Materyal ve Metod...7 4.Bulgular..14 5.Tartışma ve Sonuç.21 6.Özet...25 7.Kaynaklar..27 8.Özgeçmiş...31

1.GİRİŞ VE AMAÇ Maloklüzyon, alt ve üst çenenin kapanış halinde iken, dişler arasındaki oklüzal ilişkinin bozulması ile ortaya çıkan oklüzyon bozukluğu olarak tanımlanmaktadır(1). Maloklüzyonların neden olduğu problemlerden biri de diş ve yüz estetiğinin bozulmasıdır. Estetiğin bozulmasıyla psikososyal problemler ortaya çıkmakta, ortodontik tedavi görme istekleri uyanmakta ve tüm bu problemler nedeniyle hastalar ortodontik tedavi görmek için ortodonti kliniklerine başvurmaktadırlar(2,3). Son yıllarda, araştırma görevlileri ve klinisyenler hastaların kendi ağız sağlığı düzeyine ve ağız sağlığı sistemine bakışına artan bir ilgi göstermişlerdir(4,5). Hastaların beklentilerini doğru değerlendirmek; ağız sağlığı ihtiyaçlarını, hastaların tedaviden ne kadar tatmin olduklarını ve en sonunda da sağlık sisteminin kalitesini anlamak için esastır(6,7). Ortodonti alanında, maloklüzyonlar ve dentofasiyal anomalilerin ciddi fiziksel, sosyal ve psikolojik üzüntülere sebep olabileceği uzun zamandır biliniyor(8,9). Hastaların ortodontik tedavi süreciyle ve tedavinin günlük yaşamları ve yaşam kaliteleri üzerine nasıl etki edeceğiyle ilgili beklentilerini daha iyi anlamak birçok açıdan önemlidir. Bu çalışmamızdaki amacımız, ortodonti kliniğine başvurmuş hastaların, ortodontik tedaviler hakkında görüşlerini, kimin tarafından tedaviye yönlendirildiklerini, tedavi süreciyle ilgili endişe ve beklentilerini belirlemektir.

2. GENEL BİLGİLER Günümüzde Ortodonti kliniklerine birçok hasta başvurmaktadır. Ortodonti kliniklerine başvuran bu hastaların tedaviden ne gibi beklentileri vardır? Ya da bu hastaların ne kadarı kendi ortodontik düzensizliğinin bilincindedir? İşte bu sorulara yanıt alabilmek için hastaların ortodontik tedaviye yönelik ne tür beklentiler içinde olduklarını ve ortodontik düzensizliklerinin ne kadar farkında olduklarını anlamaya yönelik sorular içeren bir anket formu oluşturulmuştur. Bu anket formunun Ege Üniversitesi Dişhekimliği fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı na ortodontik tedavi olmak üzere başvurmuş daha önce ortodontik tedavi görmemiş hastalara uygulanması planlanmıştır. Ortodontik anomlilerin az bir bölümü kalıtsal olup, çoğunluğu sonradan kazanılmış anomalilerdir. Ülkemizde sonradan kazanılmış anomaliler içerisinde en büyük yeri diş çürüğü nedeniyle süt dişlerinde mezyo-distal yönde meydana gelen kayıplar ve süt dişlerinin erken çekimi sonucu meydana gelen anomaliler oluşturmaktadır. Bu tür anomalilerin koruyu tedavisinin temelini, bütün diş hekimliğinin koruyucu tedavisinin de temelini oluşturan diş çürüğü profilaksisi oluşturmaktadır. Bütün bireylere erken yaşlarda diş fırçalama alışkanlığı kazandırılmalıdır. Ayrıca flor ve fissür sealent uygulamaları çürük profilaksisi dolayısıyla da ortodonti açısından büyük önem taşımaktadır(10). Ortodonti alanında son on senelik periyottan öncesine kadar uygulamalar, görünüm ve estetik kriter alınmaksızın, sadece fonksiyonel olmasına bakılarak dizayn edilmekteydi. Hastalar ise: genellikle dişlerinin maloklüzyonlarının tedavisinde yapılan uygulamalarda seçenek tanınmayan çocuklardı. Tedavi yetişkinlere nadiren önerilmekteydi(11) Yetişkilerin ortodontik tedaviyi kabul etmemelerindeki neden, o görünüşteki bir uygulamanın onları sıkmasıydı. Sosyal hayatları ve iş yaşamlarında çocuk gibi değerlendirilme olasılıkları onları ürkütmekteydi. Bu korku ortodontik uygulama yapılmış hastaların sosyal hayatlarına sağlıksız ve itici bir gülümsemeyle yansıdı. Bu hastaların görünümlerini düzeltme 2

isteklerine karşın, ön dişlerdeki metal braketlerin yarattığı psikolojik travma tolere edilebilecek gibi değildi(12). Hastanın tedaviye uyumu da tedavi sürecini etkileyen bir faktördür. ortodontist ve hasta arasındaki karşılıklı ilişkinin boyutu uygulanan tedavinin gidişatını etkileyebilir. Ancak ortodontistin bir hastasını uyumsuz olarak görmesi bu hastanın tedavinin gidişatından ve sonuçlarından memnun olmadığını göstermez(13). Tedavi beklenenden daha uzun sürdüğünde tedaviye katılım ve ilgi yavaş yavaş azalır ve katılım gerektiği kadar uzun sürmez. Bu da örneğin daimi dişlerinin yerlerini almalarındaki gecikmeye bağlı olabilir. Puberte dönemindeki görünüm ve buna eşlik eden davranış değişiklikleri önemsenmelidir. İyi bir iletişim tedavi sonuçlarını çok çabuk etkiler. hastanın uyumunu geliştirmede hastayı övme ve ailenin eğitimi en önemli unsurlardır. Hastanın her geçen gün daha uyumlu olmasını sağlamak için ödül programı da uygulanabilir. Yoğun bir tedavi programında iyi bir hasta hekim ilişkisinin sağlanması zor olabilir. Ancak bunun sağlanması iyi bir bilgi transferine bağlıdır ve dolayısıyla da iyi bir sonuca sebep olur. Bununla beraber hastanın daha çok rahatlamasına ve tedaviye daha çok katkıda bulunmasına neden olur(14) Ortodontik tedavi, hasta ve ortodontistin algılayışına göre değişebilen, isteğe bağlı bir tedavidir(2,15). Bir hastanın ortodontik olarak tedavi edilip edilmemesine karar verilirken, hastada mevcut olan maloklüzyon ile ilişkili objektif tedavi ihtiyacının ortodontist tarafından belirlenmesi kadar, hastanın kendi ortodontik tedavi ihtiyacının ne derece farkında olduğunun da bilinmesi önemlidir. Hastaların maloklüzyonları algılayışları, genelde maloklüzyonun objektif değerlendirilmesi ile orantısızdır(2,16). Bu amaçla bu tür çalışmaların daha fazla yapılması ile kafalardaki soru işaretlerinin tamamen silinmesi gereklidir. Bu değerlendirmelerin yapılabilmesi için, birçok indeks geliştirilmiştir. Bu indekslerin çoğu tedavi ihtiyaçlarını belirlemek için kullanılır. Bu indekslerin bazıları epidemiyolojik çalışmalar için de kullanılır. 3

Ortodontik tedavi ihtiyacı indeksi (Index of Orthodontic Treatment Need- IOTN), maloklüzyonu, ortodontik tedaviden en çok yararlanması muhtemel olan bireyleri tanımlamak amacıyla bireylerin dental sağlıkları ve algılanan estetik bozuklukları ile ilişkili olan çeşitli okluzal özelliklerin önemi açısından sıralar. İndeks bir estetik bir de sağlık komponentinden oluşur(17). Hastaların maloklüzyonlarıyla ve ortodontik tedaviyle ilgili düşünceleri, ailenin ve çevrenin düşünceleri ve bakış açısı, maloklüzyonların ve tedavi sonuçlarının kişinin sosyal hayatına etkileri ve hastanın beklentileri çeşitli yıllarda araştırılmıştır. Araştırmalar sonucunda dento-facial görünüşün çok önemli olduğu görülmüştür. Amerika'da ve İngiltere'de yapılan çalışmalarda iyi bir dentofacial görünüme sahip olan çocukların daha arkadaş edinebilir bulunduğu, öğretmenleri tarafından da daha zeki ve yeterli bulunduğu görülmüştür. Ciddi malokluzyonu bulunan çocuklarda bu durum bir eksiklik gibi görülmektedir(18). Yapılan çalışmalarda çocukların, dento-facial görünüüşleriyle ilgili alay konusu olmayı başka sebeplerden dolayı alay konusu olmaktan daha üzücü buldukları saptanmıştır. Ortodontik tedavi görenler ve görmeyenler karşılaştırıldığında görenlerin dış görünüşleriyle ilgili daha rahat olduğu ve kendilerini daha güzel gördükleri görüldü. Kısaca ortodontik tedavi dentofacial görünümünden memnun olmayanların psikolojisi üzerinde etkili olur. Tedavide hastayı merkeze almak, onun isteklerine göre ayarlamalar yapmak tedavinin başarısı için gereklidir. Çünkü tedavi ihtiyacı sadece sağlık ve fonksiyonlarla ilgili değildir. Hekimin hastayı anlaması ve beklentilerine cevap vermesi gerekmektedir. Görünüşün profesyonelce değerlendirilmesi hastayı etkileyebileceği gibi hastanın düşünceleri de profesyonel değerlendirmeyi etkileyebilir(19). Dental anksiyete ve korku tedavinin önündeki en önemli engellerden biridir. Anksiyete,durum ve özel (kişisel) olarak ikiye ayrılabilecek bir davranıştır. Durum anksiyetesinde kişinin emosyonel durumunda değişkenlik vardır ve düzensizlikler gösterir. Kişisel anksiyete ise bireyseldir, daha düzenlidir ve kalıcıdır(20). 4

Yapılan çalışmalar göstermiştir ki; durum anksiyetesi tedavinin başında yüksek oluyor. Bunun nedeni de tedaviden beklentiler ve yaratacağı rahatsızlık hakkında duyulan kaygıdır(20). Burden ve arkadaşları(21) tarafından İngiltere'de yapılan çalışmada yaşları 15 ve 16 olan 506 öğrenci üzerinde Ortodontik Tedavi İhtiyacı İndeksi (IOTN) kullanılmış ve malokluzyona sahip çocukların daha çok erkek olduğu ve görüntülerinden daha az memnun oldukları görülmüştür. Ingervall ve arkadaşlarının(22) bulgularına göre kadın hastalar erkek hastalara göre malokluzyonlarından daha fazla şikayetçidirler. Aynı şekilde Gravely(23) tarafından İngiltere'de yapılan çalışmada kızların erkeklere oranla malokluzyonlarının daha çok farkında olduğu ve tedaviyi kabul etmeye daha istekli oldukları görülmüştür. Kıyak çalışmasında(24) hastaların ortodontik tedavi görmesindeki motivasyonlarını öncelikle estetik ve ağız sağlığının yaşam kalitesi üzerine etkisine bakış açılarına bağlamıştır. Ayrıca kendisini ağız sağlığı bakımından negatif olarak değerlendiren her hastanın da tedavi görmek istemediğini belirtmiştir. Bos ve arkadaşlarının(25) bulgularına göre; fasiyal görünümlerinden memnun olmayan hastalar fasiyal öğeleri içinde daha çok dişlerinden memnun olmadıklarını ifade etmişlerdir. Ayrıca çoğu hasta dentofasiyal görünümünü değiştirmek için ilk önce ortodontik tedavi görmeyi tercih etmiştir. Aynı çalışmada bulgulara göre dentofasiyal memnuniyet yaşla ilgili olup 13-16 yaş arası bayanlar diğer yaştakilere göre maloklüzyonlarından daha şikayetçidirler. Gosney(26) çalışmasındaki bulgulara göre; kadın hastalar erkek hastalara göre dişlerindeki diastemaların, çapraşıklıkların ve rotasyonların daha bilincindedirler. Ve kadın hastalar erkek hastalara oranla daha çok sabit ortodontik tedaviyi tercih etmektedirler. 5

Mahmoud ve arkadaşlarının(27) bulgularına göre yine dentofasiyal görünümden memnuniyet yaş arttıkça azalmaktadır. Yetişkinler adolesanlara göre dentofasiyal görünümlerinden daha şikayetçidir. Tung ve Kıyak(28) çalışmalarına göre ortodontik tedaviye başvuran hastalar ortodontik tedavi sonucundan gelişmiş bir özgüven ve gelişmiş oral fonksiyon beklediklerini belirtirken genel sağlıklarında fazla bir değişiklik beklemediklerini belirtmişlerdir. 6

3.MATERYAL VE METHOD Bu çalışmada bireylerin ortodontik tedaviyle ilgili düşüncelerini ve tedaviden beklentilerini anlamaya yönelik anket çalışması yapıldı. Anket formu; hastaların cinsiyetini, yaşını, eğitim durumunu, tedaviye nasıl yönlendirildiğini, ortodontik tedavi yaptırmak isteme nedenini, ortodontik düzensizliğin hastanın yaşam kalitesini ne derece etkilediğini,yüz estetiğinde dişlere verdiği önemi, hastanın tedavi sonucundan ne gibi beklentilerinin olduğunu ve hangi yöntemle tedavi olmak istediğini araştıran 10 sorudan oluşmaktaydı. Bu anket 2014-2015 öğretim yılı içerisinde Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi ortodonti kliniğine başvuran 97 hastaya uygulanmıştır. Anket sorularının, her yaştaki katılımcının anlayabileceği bir dille hazırlanmasına özen gösterilmiştir. Bazı sorularda cevap şıklarına diğer seçeneği eklenerek, hastanın mevcut cevaplar dışındaki görüşlerini ankete yansıtmasına olanak tanınmıştır. Çalışma grubunu oluşturan 97 hastanın 45 i kız(%46,4), 52 si erkektir(%53,6). Hastaların yaş ortalaması 20 dir( max.31, min.9). Verilerin analizi için SPSS kullanılmıştır. Oranlar arası dağılımı incelemek için ki-kare ve anova kullanılmıştır. 7

ANKET FORMU Sayın katılımcı, Bu anket Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi kurumu bünyesinde yürütülen Hastaların ortodontik tedaviden beklentileri konulu araştırma için veri toplamak üzere hazırlanmıştır. Anket formunda 10 adet soru yer almaktadır. Araştırmaya katılmak gönüllülük esaslıdır, araştırmaya katılmak istememeniz durumunda araştırmacıyı bilgilendirmek koşulu ile araştırmadan ayrılabilirsiniz. Araştırma sırasında sizden alınan bilgiler araştırmacıda saklı tutulacak ve toplanan veriler yalnızca bilimsel amaçlarla kullanılacaktır. Ankette bulunan sorulara vereceğiniz yanıtların doğruluğu, araştırmanın niteliği açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle, ankette bulunan sorulara doğru yanıt vermenizi rica eder, katılımınız için teşekkür ederiz. HASTA BİLGİLERİ Cinsiyetiniz : Kadın Erkek Doğum tarihiniz (gün/ay/yıl olarak yazınız) :../../. Yaşam Özgür Özgün Eğitim durumunuz : İlkokul Ortaokul Lise Üniversite Lisansüstü 1-Ortodonti kliniğine kim tarafından yönlendirildiniz? a-diş hekimleri tarafından b-kendim ulaştım c-öğretmenlerim tarafından d-arkadaşlarım tarafından e-diğer (lütfen açıklayınız): 8

2-Neden ortodontik tedavi yaptırmak istiyorsunuz? a-dişlerimin görüntüsünden memnun olmadığım için b-çevremdeki ortodontik tedavi yaptıranların memnuniyetlerinden dolayı c-gıdaları rahat çiğneyebilmek için d-çene ağrılarım olduğu için e-ailem istediği için f-rahat nefes almak için g-harfleri düzgün söyleyebilmek için h-diğer (lütfen açıklayınız) : 3- Lütfen aşağıdaki cümleleri okuyup size uygun olan ifadeyi işaretleyiniz. 1-Gülerken dişlerimi gizlerim. Hiçbir zaman Nadiren Bazen Çoğu zaman Her zaman 2-Konuşurken dişlerim gözükmesin diye elimi ağzıma tutarım. 3-Fotoğraflarda dişlerimi göstermeyi severim 9

4-Aşağıdaki ifadelerden çenelerinizin birbirine göre konumuna uyan seçeneği işaretleyiniz. a-alt çenem üst çenemden ileride b-üst çenem alt çenemden ileride c-alt çenem ve üst çenem aynı hizada d-hiçbir fikrim yok 5-Lütfen aşağıdaki ifadelerden kendinize uygun olanı işaretleyiniz. Dişlerimdeki ortodontik düzensizlik; a-konuşmamı etkiliyor b-insanlarla iletişimimi etkiliyor c-rahat nefes alamıyorum. d-gülerken kötü gözüküyorum e-çene ekleminde ağrıya sebep oluyor f-besinleri çiğnemekte zorlanıyorum 6-Lütfen, aşağıdaki cümleleri okuyup size uygun olan ifadeyi işaretleyiniz EVET HAYIR BİLMİYORUM Üst dişlerim arasında boşluk var. Üst ön dişlerimde çapraşıklık var. Alt ön dişlerimde çapraşıklık var Üst ön dişlerim alt ön dişlerime göre çok önde konumlanmış. 10

7-Ortodontik tedaviniz için kullanılacak apareyin nasıl olmasını bekliyorsunuz? a-sürekli ağzımda kalacak şekilde. b-ağzıma takıp çıkarabileceğim şekilde. c-fark etmez. 8-Tedavinin sonunda aşağıdakilerden hangisinin veya hangilerinin gerçekleşmesini bekliyorsunuz? (Birden fazla seçeneği işaretleyebilirsiniz.) a-insanlarla daha iyi iletişim kurabileceğim. b-dişlerim kötü görünüyor diye kafama takmayacağım. c-kendime olan güvenim artacak. d-konuşmam düzelecek, harfleri daha doğru telaffuz edeceğim. e-güzel bir gülümsemem olacak. f- Daha rahat nefes alabileceğim. g- Çene ağrılarım dinecek. 11

9-Ortodontik tedavi süresince ne tür sorunlarla karşılaşacağınızı düşünüyorsunuz? (Birden fazla seçeneği işaretleyebilirsiniz.) a-ağrı olması b-dalga geçilmesi c-randevu saatleri d-randevuya geliş sıklığı e-ağız temizliğinin yeterince yapılamaması f-konuşma zorluğu g-çiğneme zorluğu h-hiçbir fikrim yok. ı- Diğer (lütfen açıklayınız): 10-Size göre genel yüz görünümü içerisinde güzelliği daha çok etkileyen kısımları sıralayınız. ( 1 en önemli 5 en önemsiz olacak şekilde) Gözler Burun Dişler Ağız Kulaklar 12

Anket formunu hazırlarken şu kriterler dikkate alındı: Ortodontik tedavi görmek üzere kliniğimize başvuran hastaların cinsiyetleri göz önünde bulundurularak ortodontik düzensizlikle ilgili şikayetlerde cinsiyetin önemli olup olmadığının araştırılması, Katılımcıların yaşları göz önünde bulundurularak tedavi gereksinimlerinin farkındalığının incelenmesi Katılımcıların eğitim durumları göz önüne alınarak ortodontik tedaviden beklentinin eğitimle ne oranda değiştiğinin incelenmesi. Anketteki soruların sorulma amaçları sırasıyla şu şekildedir. 1. soru hastanın kliniğe kendi isteğiyle mi dışarıdan yönlendirmeyle mi geldiğini saptamak. 2. soru ortodontik tedavi görmenin amacını belirlemek. 3. soru ortodontik düzensizliğin kişinin sosyal yaşamı üzerindeki etkilerini belirlemek. 4. soru hastanın çeneler arası ilişkisinin şeklini saptayıp saptayamadığını görmek. 5. soru ortodontik düzensizliğin hastada ne gibi rahatsızlıklara sebep olduğunu saptamak. 6. soru hastanın anterior bölgedeki ortodontik bozuklukların ayrımını yapıp yapamadığını görmek. 7. soru hastaların hangi yöntemle tedavi edilmek istediklerini saptamak. 8. soru hastanın tedaviden beklentilerini öğrenebilmek. 9. soru hastanın ortodontik tedavi sürecinde ne gibi sorunlarla karşılaşmayı beklediğini saptamak. 10. soru genel yüz görünümü içerisinde güzelliği etkileyen kısımlardan dişlerin sırasını saptamak. 13

4.BULGULAR Ankete katılan hastaların cinsiyet, yaş ve eğitim durumları grafik 1a, 1b ve 1c deki gibidir. Grafik 1a Çalışmaya katılan hastaların cinsiyetlerine göre yüzdelik dağılımları 100% 80% 60% 40% 20% 46% n=45 53% n=52 0% kadın cinsiyet erkek Grafik 1b Çalışmaya katılan hastaların yaşlarının yüzdelik dağılımları % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 44,3 14,5 26,8 14,4 9_13 14_18 19_23 24+ yaş 14

Grafik 1c Çalışmaya katılan hastaların eğitim durumlarının yüzdelik dağılımları 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 % 44,8 29,2 15,7 10,4 ilkokul ortaokul lise üniversite lisansüstü eğitim durumu Grafik 2 ye göre hastaların kliniğe kendi istekleriyle gelmeleri ile yaşları arasında anova testine göre anlamlı fark bulunmuştur (p <.o1) Grafik 2 hastaların yaşlarıyla kliniğe kendi istekleriyle gelmeleri arasındaki ilişki 25 20 15 yaş 10 5 0 hekim kendi diğer 15

Bulgulara göre 14 yaş ve altındaki hastalar ortodonti kliniğine diş hekimleri tarafından yönlendirilirken yaş ortalaması arttıkça hastaların ortodonti kliniğine kendi isteğiyle gelme oranı artmaktadır. Yapılan ki-kare testine göre de hastaların kliniğe kendi isteğiyle gelmesi ve eğitim durumu arasındaki ilişki anlamlıdır. Buna göre ilkokul ve ortaokul düzeyindeki hiçbir hasta ortodonti kliniğine kendi isteğiyle başvurmamakla beraber lise düzeyindeki 28 hastanın 17 si, üniversite düzeyindeki 43 hastanın 21 i, lisans üstü düzeyde eğitim gören 10 hastanın 8 i kliniğimize kendi istekleriyle başvurmuşlardır. Hastaların ortodontik tedavi yaptırma sebepleriyle cinsiyetleri arasında anlamlı fark olmaksızın hastaların çoğu(%71,1) dişleri güzel görünmediği için ortodontik tedavi yaptırmak istediklerini belirtmişlerdir. Tedavi yaptırmak isteme sebebi olarak çene ağrılarını gösteren hastalar arasında cinsiyet açısından istatistiksel olarak anlamlı bir fark olmamasının yanında bu sebeple tedavi görmek isteyen kadınların yüzdesi daha fazladır( kadın %13,3, erkek %3,8). Tablo 1 Hastaların ortodontik düzensizliklerin günlük yaşamlarına etkisi 1-Gülerken dişlerimi gizlerim. 29 Hiçbir zaman Nadiren 22 Bazen 24 Çoğu zaman 12 Her zaman 8 %29.9 %22.7 %24.7 %12.4 &8.2 2-Konuşurken dişlerim gözükmesin 59 13 13 6 4 diye elimi ağzıma tutarım. %60.8 %13.4 %13.4 %6.2 %4.1 3-Fotoğraflarda dişlerimi göstermeyi 20 23 29 15 10 severim %20.6 %23.7 %29.9 %15.5 %10.3 16

Tablo 1 e göre hastaların büyük çoğunluğunun konuşurken ağızlarını gizleme eğiliminde olmadığını ancak gülerken ve fotoğraf çekilirken bu eğilimin arttığını görüyoruz.4. soruda hastalara çenelerinin birbirine göre konumu sorulmuş ve grafik 3 te gösterildiği gibi %40.2 si üst çenesinin alt çenesinden ilerde olduğunu ifade etmiştir. Grafik 3 hastaların Çenelerinizin birbirine göre konumları nedir? sorusuna verdikleri cevabın yüzdelik değerleri 16,5 14,5 25,8 40,2 üst çenem alt çenemden ilerde hiçbir fikrim yok alt çenemle üst çenem aynı hizada alt çenem üst çenemden ilerde 5. soruda hastalara dişlerindeki ortodontik rahatsızlığın ne gibi rahatsızlıklara sebep olduğunu irdeleyebileceğimiz 6 seçenek sunduk ve hastalardan kendilerine uyan şıkları işaretlemelerini istedik. Buna göre hastaların %52,6 sı gülerken kötü gözüküyorum yanıtını vererek gülerken görüntülerinden rahatsızlık duyduklarını belirtmişlerdir. Cevaplar cinsiyetlere göre değerlendirildiğinde kadınların %61,4 ü erkeklerin %49 u gülerken kötü gözüktüklerini belirtmişlerdir. %12,9 oranında da konuşmamı etkiliyor seçeneği işaretlenmiştir bunların %11,4 ü kadın, %14,3 ü erkek hastalardır. 6. soruda anterior bölgedeki bir takım düzensizlikleri sıralayarak katılımcılardan kendilerine uygun olan evet, hayır ve bilmiyorum seçeneklerinden birini işaretlemelerini istedik. Bulgular tablo 2 deki gibidir. 17

Tablo 2 hastaların anterior düzensizliklerini değerlendirmelerinin yüzdelik değerleri EVET+HAYIR BİLMİYORUM Üst dişlerim arasında boşluk var. %91,4 %8,6 Üst ön dişlerimde çapraşıklık %91,1 %8,9 var. Alt ön dişlerimde çapraşıklık var %86,8 %13,2 Üst ön dişlerim alt ön dişlerime %76,1 %23,9 göre çok önde konumlanmış. Tabloya göre üst ön dişlerim arasında boşluk var seçeneğine hastaların %91,4 ü evet veya hayır derken %8,6 sı bilmiyorum seçeneğini işaretlemiştir. Üst ön dişlerimde çapraşıklık var seçeneğine hastaların %91,1 i evet veya hayır yanıtını verirken %8,9 u bilmiyorum yanıtını vermiştir. Alt ön dişlerimde çapraşıklık var seçeneğine hastaların %86,8 i evet veya hayır yanıtını verirken %13,2 si bilmiyorum yanıtını vermiştir. Üst ön dişlerim alt ön dişlerime göre çok önde konumlanmış seçeneğine hastaların %76,1 i evet veya hayır yanıtını verirken %23,9 u bilmiyorum yanıtını vermiştir. 7. soruda katılımcılara tedavi sırasında kullanılacak apareyin nasıl olmasını istediğini sorduk. Sonuçlar grafik 4 te sunulmuştur. 18

Grafik 4 hastaların tedavi sırasında kullanmak istedikleri apareylerin yüzdelik dağılımı 45,80% 32,30% 21,90% sabit hareketli fark etmez Buna göre hastaların %32,3 ü sabit apareylerle, %21,9 u hareketli apareylerle tedavi olmak isterken %45,8 oranında hasta fark etmez seçeneğini işaretlemiştir. 8. soruda hastaların tedavi sonucundan beklentileri irdelendi ve sonuçlar tablo 3 e aktarıldı. Tablo 3 hastaların ortodontik tedaviden beklentilerinin yüzdelik değerleri İnsanlarla iletişimi daha iyi olacak Dişlerim kötü görünüyor diye kafama takmayacağım Kendime olan güvenim artacak Konuşmam düzelecek Güzel bir gülümsemem olacak Rahat nefes alabileceğim Çene ağrılarım dinecek Yok %70,1 %43,3 %55,7 %83,5 %37,1 %91,8 %84,5 Evet %29,9 %56,7 %44,3 %16,5 %62,9 %8,2 %15,5 19

Buna göre hastaların %62,9 oranında tedaviden sonra güzel birgülümsemeye sahip olmayı bekledikleri ortaya çıkmıştır. 9. soruda hastaların tedavi süresince ne gibi sorunlarla karşılaşmayı düşündükleri araştırıldı bulgular tablo 4 e aktarıldı. Tablo 4 katılımcıların tedavi süresince karşılaşmayı beklediği sorunların yüzdelik dağılımları Ağrı olması Dalga geçilmesi Randevu saatleri Randevuya geliş sıklığı Ağız temizliğinin yeterince yapılamaması Çiğneme zorluğu Konuşma zorluğu Hiçbir fikrim yok Yok %41,2 %78,4 %74,2 %75,3 %66 %78,4 %61,9 %97,9 Evet %58,8 %21,6 %25,8 %24,7 %34 %21,6 %38,1 %2,1 Buna göre hastaların tedavi süresince karşılaşmayı beklediği sorunlar %58,8 ağrı olması, %38 konuşma zorluğu, %34 ağız hijyeninin yeterince sağlanamaması, %25,8 randevu saatleri, %21,6 randevuya geliş sıklığı ve çiğneme zorluğu şeklinde sıralanmıştır. Hastaların çok azı karşılaşacağı sorunlar hakkında hiçbir fikrinin olmadığını belirtmiştir. 20

5.TARTIŞMA VE SONUÇ Malokluzyonlar, 24. Yüzyıldan fazla bir süredir epidemiyolojistlerin ilgisini çekmektedir. Hipocrates "epidemics" isimli eserinin 6. Cildinde malokluzyonlar için ayrı bir bölüm açmıştır. O nedenle malokluzyonlar konusunda yapılan çalışmaların başlangıcı angle'ın 1899'da anomalileri sınıflamasından çok öncelere dayanmaktadır. Ancak günümüzde bile anomalileri her yönü ile değerlendirebilecek bir indeks mevcut değildir. Ortodontik tedavilere duyulan ihtiyaç ve önceliği saptayabilme, malokluzyonların yoğunluğunu tespit edebilme, tedavi sonuçlarını gözlemleyebilme ihtiyaçları bu tür indekslere olan ilgiyi günümüzde de canlı tutmaktadır(29). Sadece ülkemizde değil tüm dünyada da ortodontik tedaviye gereksinim duyan hastaların sayısı bu hizmeti verebilecek kurum ve kuruluşların kapasitelerinin çok üstündedir. O nedenle mevcut indekslere başka kriterlerin eklenmesi ihtiyacı doğmuştur. Böylece, populasyonlar içerisinde gerçekten ve ivedilikle tedavi görmesi gerenleri ayırabilecek objektif kriterler ortaya çıkmıştır(29). Malokluzyonları tüm yönleri ile değerlendirebilecek bir indeks ortaya koymak oldukça zordur. İndeksin kapsamı arttıkça pratikliği ve kullanılabilirliği azalmaktadır. Geliştirilecek indeksin uzman olmayan yardımcı personel tarafından da kullanılabilir olması idealdir. Kullandığımız indeks, elde edilen istatistik sonuçlarına göre bu hali le son derece yeterlidir. İndeks değerinin araştırıcının kendi içerisinde saptanan güvenilirliği %98 civarındadır. Araştırıcılar arası güvenilirliği ise %96 civarındadır(29). Henüz kanıtlanmamış olmasına rağmen, Estetik Bileşen İndeksinin daha gerçekçi ve böylece daha iyi sonuçlar verdiği düşünülmektedir(30). Hastaların düzelmiş yüz ve diş görünümünü kazanarak ortodontik tedaviden psikolojik olarak avantaj sağladıkları doğrudur. Diş görüntüsünün düzelmesi paralel olarak yüz görüntüsünün de düzelmesini de getirir fakat malokluzyon da yüz düzelmesine etki eder. Bazı hastaların çok ciddi malokluzyonları vardır ve sadece ergenliklerinde değil yetişkinliklerinde de 21

kendilerini etkiler. Daha kabul edilebilir diş duruşlarındaki deviasynlar bile aşağılanma ve alaycılığa sebebiyet verir ve kendine acıma ve kızgınlık gibi aşırı reaksiyonlara sebep olabilir. Hasta kendini dışlanmış hissederek depresyona sürüklenebilir(31). Çalışmamızın bulgularına göre ortodonti kliniğimize başvuran hastalar kız-erkek olarak sayıca birbirine çok yakındır. Sheats ve arkadaşları(32) çalışmalarında kız hastaların erkek hastalara göre dişlerinin görününmünden daha fazla şikayetçi olduklarını belirtmişlerdir. Marquet et al(30) kızların tedaviyi daha fazla istedikleri ve seçici olduklarını gözlemiştir. buna benzer olarak; Birkeland K, Boe OE, Holmes(30) tarafından, Shaw WC, Richmond S, O'Brien KD, Brook P(17) tarafından yapılan 3 ayrı çalışmada kızların okluzyona verdiği önemin erkeklere oranla daha fazla olduğunu bulmuştur. Buna tezat olarak Al-Omiri ve Abu Alhaija(27) çalışmalarında cinsiyetin dişsel görününmden memnuniyeti etkilemediğini belirtmiştir. Al-omiri ve abu alhaija'nın yaptığı çalışma günümüze daha yakın bir tarihtedir. Biz de çalışmamızda kliniğimize başvuran erkek ve kadın hasta sayıları arasında dikkate değer bi fark saptamadık. Burdan günümüzde erkeklerin de en az kızlar kadar yüz estetiğine ilgi gösterdikleri sonucu çıkarılabilir. Burden ve arkadaşları(21) tarafından İngiltere'de yapılan çalışmada yaşları 15 ve 16 olan 506 öğrenci üzerinde Ortodontik Tedavi İhtiyacı İndeksi (IOTN) kullanılmış ve malokluzyona sahip çocukların daha çok erkek olduğu ve görüntülerinden daha az memnun oldukları görülmüştür. Katılımcıların çoğu 19-23 yaş arasındaki hastalardan oluşmaktadır.buradan yaş arttıkça ortodontik düzensizlikten şikayetin de arttığı sonucuna varılmıştır. Espeland ve arkadaşlarının(33) bulgularına göre büyük yaştaki hastalar küçük yaştaki hastalara göre ortodontik düzensizliklerinden daha fazla şikayetçidir. Buna tezat olarak;sheats ve arkadaşlarının(32) bulguları 13-17 yaş arası bireylerin düzensizliklerinden daha fazla şikayetçi olduğu yönündedir. 22

Katılımcıların çoğu lise ve üniversite düzeyindedir. Buna göre dişsel görünümlerinden memnun olmayan hastaların büyük çoğunluğu en az lise düzeyinde eğitime sahiptirler. Çalışmamız sonucunda hastaların kliniğe öncelikle kendi isteğiyle ikinci olarak diş hekimi yönlendirmesiyle geldiğini saptadık. Kliniğe kendi isteğiyle gelen hastalar çoğunlukla lise ve üniversite düzeyindedirler. Katılımcıların çoğunun ortodontik tedavi yaptırmak istemelerinin nedeni dişlerinin kötü gözükmesidir. Bennet ve arkadaşlarının(34) çalışmalarına göre de hastaların ortodontik tedavi yaptırmak istemelerinin en önemli nedeni ideal dişsel estetiğe sahip olmaktır. Katılımcıların ortodontik düzensizliklerinin sosyal hayatlarına etkisi incelendiğinde hastaların gülerken ve fotoğraf çektirirken dişlerini gizleme eğiliminde oldukları görülmüştür. Klages ve arkadaşları(35) çalışmalarında herhangi bir cinsiyet ayrımı belirtmeksizin ortodontik düzensizliği olan bireylerin gülerken dişlerini gizlediklerini, konuşurken elleriyle ağızlarını kapattıklarını ve fotoğraflarda dişlerinin gözükmesini sevmediklerini bildirmişlerdir. Anket formundaki, bir soru da hastaların ön bölgesindeki düzensizliklern ne kadar farkında olduğunu anlamay yönelikti. Bunun için hastalara çenelerinin birbirine göre konumu ve bazı düzensizlikler sıralanarak bunlara sahip olup olmadıkları soruldu. Hastaların çenelerin birbirine göre konumları hakkında daha az bilgi sahibi oldukları ancak ön bölgedeki ortodontik düzensizliğin farkında oldukları saptandı. Ingervall ve arkadaşlarının(22) yaptığı çalışmada da hastaların genel olarak ön bölgedeki düzensizlikleri fark edebildikleri sonucuna ulaşılmıştır. Hastaların tedavi sonucunda güzel bir gülümsemeye sahip olmayı bekledikleri görülmüştür. Buna göre hastaların tedavi sonucundan beklentileri daha çok estetik yöndedir. Zhang ve arkadaşlarının(36) çalışmasında da hastaların tedaviden iyi bir oral fonksiyona sahip olmaktan ziyade psikolojik yönden daha iyi hissetmeyi bekledikleri bildirilmiştir. 23

Ortodonti kliniğine başvuran hastaların tedavi sürecinde ne gibi zorluklarla karşılaşabilecekleri ele alındığında hastaların karşılaşmayı bekledikleri en önemli sorunların ağrı olması ve konuşma zorluğu olduğu görüldü. 24

6.ÖZET Hastaların Ortodontik Tedaviden Beklentileri adlı çalışmamızda on sorudan oluşan bir anket formu hazırlanarak Ege Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Ortodonti Anabilim Dalı na başvuran 97 hastaya uygulandı. Amacımız; kliniğimize başvuran hastaların ortodontik tedavi süreciyle ilgili düşüncelerinin ve tedavi sonucundan neler beklediklerinin araştırılması idi. Cinsiyet, yaş ve eğitim durumunun tedaviden beklentiler üzerine etkisi araştırılacak idi. Yapılan anket çalışmasının sonuçları değerlendirildiğinde; Kliniğimize başvuran kız ve erkek hasta sayılarının hemen hemen eşit olduğunu, Lise ve üstü düzeyde eğitim gören hastaların ortodontik düzensizliklerinden daha fazla şikayetçi olduğunu Lise ve üstü düzeyde eğitim gören hastaların ortodonti kliniğine genellikle kendi istekleriyle başvurduklarını, büyük bir kısmın da dişhekimlerinin yönlendirmesiyle başvurduğunu, Hastaların ortodontik tedavi yaptırmadaki asıl sebeplerinin estetik kaygılar olduğunu, Hastaların sahip oldukları ortodontik düzensizliklerin sosyal yaşamlarını etkilediğini, Hastaların ortodontik tedavi sırasında kullanılacak apareyin türünü genel olarak önemsemediğini, Hastaların çoğunun sahip oldukları ortodontik düzensizliğin farkında olduklarını, 25

Hastaların tedavi sonucundan beklentilerinin daha kabul edilebilir bir estetiğe sahip olmak ve psikolojik açıdan daha iyi hissetmek olduğunu, Hastaların ortodontik tedavi süresince karşılaşmayı bekledikleri sorunların ağrı ve konuşma zorluğu olduğunu saptadık. 26

7.KAYNAKLAR 1.Kazancı F, Ceylan İ. Ortodontik İndeksler. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2010,20,62-75 2.Kazancı F. Farklı Malokluzyon Gruplarında Ortodontik Tedavi İhtiyacının Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ortodonti Anabilim Dalı, Doktora Tezi, Erzurum, 2010 3.Graber T M, Vanarsdall R L. Orthodontics, Current Principles And Techniques. Second Edition. Missouri, Mosby Co. Chapter 1. 1994 4.Slade G D. Derivation and Validation of a Short Form Oral Health Impact Profile. Community Dent Oral Epidemol. 1997, 25, 284-290 5. Bedi R, Gulati N, McGrath C. A study of satisfaction with dental services among adults in the United Kingdom. Br Dent J. 2005, 198, 4 6.White B A. Use Of Oral Health Related Quality Of Life Measures İn Managed Dental Care Organizations. Community Dent Health. 1998, 15, 27-31 7.McGrath C, Bedi R. The Value And Use Of Quality Of Life İn The Primary Dental Care Setting. Prim Dent Care. 1999, 6, 53-57 8.Sticker G. Psychological İssues Pertaining To Malocclusion. Am J Orthod. 1970, 58, 276-283 9.Shaw W C, Addy M, Ray C. Dental And Social Effects Of Malocclusion And Effectiveness Of Orthodontic Treatment: A Review. Community Dent Oral Epidemol. 1980, 8, 36-45 10.Ülgen M. Ortodontik Tedavi Prensipleri. Ankara. 1983,S:10-13 11.Dental Clinics Of North America Esthetic Dentistry,1989,33(2) 12.Goldstein Marvin C. DDS,FACD,FICD,Michaelh, Burns,DDS, M S And Paul Yurfst, DDS, Esthetic Orthodontics Appliances For Adult. Dental Clinics Of North America Esthetic Dentistry, 1989,33(2), 183-186 27

13.Bos A, Vosselman N, Hoogstraten J, Prahl Andersen B. Patient Complience: A Determinant Of Patient Satisfaction. Angle Orthodontics. 2005,75(4),526-531 14.Sinha P K, Nanda R S. İmproving Patient Complience İn Orthodontics. Seminars İn Orthodontics. 2000,6(4),237-241 15.Hassan A H. Orthodontic Treatment Needs İn The Western Region Of Saudi Arabia: A Research Report. Head Face Med. 2006,2,2 16.Dogan A A, Sari E, Uskun E, Sağlam A M. Comparison Of Orthodontic Treatment Need By Professionals And Parents With Different Socio-Demographic Characteristics. Eur J Orthod. 2010,32,672-6 17.Shaw W C, Richmond S, O'brien K D, Brook P, Stephens C D. Quality Control İn Orthodontics: İndices Of Treatment Need And Treatment Standards. Br Dent J. 1991,170,S:107-112 18.Kıyak H A. Cultural And Psychologic İnfluences On Treatment Demand. Seminars İn Orthodontics. 2000,6(4),242-248 19.Albino J E N. Factors İnfluencing Adolescent Co-Operation İn Orthodontic Treatment. Seminars İn Orthodontics.2000,6(4),214-223 20.Sarı Z, Tancan U, Karaman A L, Sargın N, Üre Ö. European Journal Of Orthodontics.2005,27,155-159 21.Burden D J, Mitropoulos C M, Shaw W C. Residental Of Orthodontic Treatment Need İn A Sample Of 15 And 16 Years Old. British Dental Journal. 1994,176(6),4-220 22.Ingervall B, Mohlin B, Thilender B. Prevalence And Awareness Of Malocclusion İn Swedish Men. Community Dentistry And Oral Epidemiology.1978, 6, 308-314 23.Gravely J F. A Study Of Need And Demand For Orthodontic Treatment İn Two Contrasting National Health Service Regions. British Journal Of Orthodontics. 1990,17(4),92-287 28

24.Kıyak H A. Does Orthodontic Treatment Affect Patients Quality Of Life? Journal Of Dental Education. 2008, 72, 892-893 25.Bos A, Hoogstraten J, Prahl-Andersen B. Expectations Of Treatment And Satisfaction With Dentofacial Appearence İn Orthodontic Patients. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 2003, 123, 127-132 26.Gosney M B E. An İnvestigation İnto Some Of The Factorsinfluencing The Desire For Orthodontic Treatment. Br J Orthod. 1986, 13, 87-94 27.Al-Omiri M K, Abu Alhaija E S. Factors Affecting Patient Satisfaction After Orthodontic Treatment. Angle Orthodontist. 2006, 76(3), 422-431 28.Tung A W, Kıyak H A. Psychological İnfluences On The Timing Of Orthodontic Treatment. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 1998, 113, 29-39 29.Honar S, Akat A. Ortodontik Tedavi Önceliği İndeksi. Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 1994,15,127-31 30.Holmes A. The Subjective Need And Demand For Orthodontic Treatment. British Journal Of Orthodontics. 1992,19,287-98 31.Miloğlu Ö, Altun O, Çağlayan F, Kaya M D, Kazancı F. The Examination Of Relationship Between Orthodontic Treatment Need And Quality Of Life İn Turkish Children. Atatürk Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Dergisi. 2009,19(1),8-13 32.Sheats R D, Mcgorray S P, Keeling S D, Wheeler T T, King G J. Occlusal Traits And Perception Of Orthodontic Need İn Eight Grade Students. Angle Orthodontist. 1998, 68(2),107-114 33.Espeland L V, Stenvik A. Oerceotion Of Personal Dental Appearance İn Young Adults; Relationship Between Occlusion, Awareness, And Satisfaction. Am J Orthod Dentofacial Orthop. 1991, 100, 234-341 29

34.Bennet M E, Michaels C, O brien K, Weyant R, Philips C, Vig K. Measuring Beliefs About Orthodontic Treatment: A Questionnaire Approach. J Public Health Dent. 1997, 57, 215-223 35.Klages U, Claus N, Wehrbein H, Zentner A. Developement Of A Questionnaire For Assessment Of The Psychosocial İmpact Of Dental Aesthetics İn Young Adults. European Journal Of Orthodontics. 2006,28,103-111 36.Zhang M, Mcgrath C, Hagg U. Patients Expectations And Experiences Of Fixed Orthodontic Appliance Therapy. Angle Orthodontist. 2007, 77-2 30

ÖZGEÇMİŞ 1990 yılında Mardin de doğdum. İlk öğrenim ve orta öğrenimimi Mardin Merkez İlköğretim Okulu nda tamamladım. Mardin Anadolu Lisesi nden 2008 yılında mezun oldum. 2009 yılında Ege Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesini kazandım. 31