X. BÖLÜM GENÇ KĠTLENĠN MOBĠL UYGULAMALARINA VE MOBĠL ÖĞRETĠME BAKIġI: TÜRKĠYE DE BIR ARAġTIRMA ÖZET Fazlı Yıldırım, Okan Üniversitesi Günümüzde internet kullanımının yaygınlaģması, mobil cihazların artması ve alt yapının 3G ile güçlenmesiyle beraber mobil uygulamalar çeģitlenerek artmaktadır. Mobil uygulamaların teknolojiye daha çabuk adapte olabilen genç kitle arasında daha hızlı yayıldığı ve kamu hizmetlerinde kullanılmaya baģlandığı görülmektedir. Mobil uygulamalar arasında sıklıkla karģımıza çıkanların bazıları; mobil iletiģim, mobil öğretim ve mobil bilgi edinme uygulamalarıdır. Yapılan araģtırma ile örnek kitlenin mobil uygulamalarına olan bakıģ açısı, bilinç düzeyi ve genç kitlenin mobil öğrenme konusunda talepleri ile birlikte karģılaģılan bariyerler ve elde edilecek faydalar üzerine odaklanılmaktadır. AraĢtırma sonucuyla birlikte mobil uygulamaların, uygulamalar bazında yayılım hızını artırma yöntemleri ile beraber gençlerin beklentilerinin karģılanması amacına yönelik çalıģmalar gerektirmektedir. Ayrıca mobil yaģamın önemli bir parçası olan mobil eğitim konusunda kitlenin mobil uygulamalara olan bakıģ açısı ve talepleri de ele alınmaktadır ve konunun mobil devlet uygulamalarıyla nasıl bağdaģtırılabileceği gibi çeģitli konulara değinilmektedir. Anahtar Kavramlar: Mobil uygulamalar, mobil eğitim, mobil yaģam, mobil kitle, mobil devlet, mobil kamu GĠRĠġ Mobil yaģama geçiģ, internet kullanım oranının hızlanarak artmasının yanında bağlantı alt yapısı ile uygulamalarının artması ve mobil cihazlarının yaygınlaģmasıyla beraber, günümüzün teknolojik alt yapı desteğiyle giderek kolaylaģmaktadır. Ülkemizde 2000 ile 2009 yıları arasındaki yüzde 1225 lik büyüme oranı ile internet kullanıcı sayısındaki artıģ ve günümüzde 30 milyona yaklaģan internet kullanıcı sayısı dikkate alındığında, mobil uygulamaların kullanım oranının da oldukça yüksek olacağı kanısına varılmaktadır (Bkz. Tablo 1) (http://www.internetworldstats.com). Mobil yaģama geçiģ evresinde, genç kitlenin teknolojik geliģmelere daha çabuk adapte olabildiğini ve mobil uygulamaların gençler arasında yaygınca kullanıldığını gözlemlenmektedir. Genellikle, genç kitlenin mobil uygulamalardan yaygın olarak oyun, sosyal iletiģim, öğrenme (öğrenci kayıt sistemleri, haber) ve eğlence uygulamalarını kullanıldığı bilgisine rastlanmaktadır. Aynı zamanda mobil uygulamaların bir parçası olan e-devlet uygulamaları da sağlamıģ olduğu hizmetler ve bilgi edinme kanallarıyla gündelik yaģamın bir parçası olmaya baģlamıģtır. Mobil öğrenme ve mobil devlet kavramları, mobil yaģama geçiģ evresinin önemli temellerini oluģturmaktadır. Mobil öğrenme zaman, mekân ve yer kısıtlaması olmadan öğrenmeyi içeren günümüzün yeni öğrenme tekniklerinden birisidir ve sağlamıģ olduğu maliyet ve kısa zamanda daha çok kiģiye ulaģılmasına imkân sağlayan yeni öğrenme tekniğidir (Pek, 2009). Mobil öğrenme nin temel özellikleri arasında; Bilgi toplumunu oluģturan bireylerin sürekli öğrenmeleri için platform oluģturması, Öğrenmenin hızlanması ve çeģitlenmesi, Kaynaklara hızlı eriģim sayesinde karmaģık durumlarda hızlı çözümlere gidilebilmesi, Her yaģta, yerde ve durumda istenildiği takdirde öğrenmeyi gerçekleģtirebilmesi, Eğlence ve öğrenme kavramlarının yakınlaģması, Öğrenmede fırsat eģitliği sağlaması yer almaktadır (Yamamoto, 2009). 96
Tablo 1. Internet Kullanım Tablosu INTERNET KULLANIM TABLOSU Nüfus (2009) Dünya Nüfusuna Oranı Internet Kullanıcıları Avrupa 803,850,858 11.9 % 425,773,571 305.1 % Avrupa DıĢında Büyüme (2000-2009) Kalan Ülkeler 5,963,954,350 88.1 % 1,376,556,886 437.9 % Türkiye 76,805,524 1,134% 26,500,000 1,225 % Dünya 6,767,805,208 100.0 % 100.0 % 399.3 % Mobil devlet, vatandaģlar, iģletmeler ve tüm devlet birimlerinin faydalanması için var olan kablosuz iletiģim ve mobil teknolojilerini içeren uygulamalar, hizmetler ve donanım cihazlarının kullanılması olarak tanımlanan stratejiler ve düzenlemelerdir (Kushchu, 2003). Tanımdan da anlaģılacağı üzere uygulamalarının yanında stratejiler ve düzenlemelerin nasıl oluģturulacağı konusu üzerinde durulması gerekmektedir. Ayrıca mobil devlet ve mobil öğrenme unsurları paralel olarak çalıģabilmektedir. Ayrıca mobille sağlanan hizmetlerin ve servislerin müģteri iliģkileri yönetimi felsefesi göz önüne alınarak uygulamaların, uygulamaları kullanacak olan kiģilerin istekleri ve talepleri üzerinde odaklanıp, kullanıcıların sadakatinin kazanılması için çalıģılması gerekmektedir (Davison, 2010). Mobil yaģama geçiģ evresinde bireyler ve organizasyonların karģılaģtıkları çeģitli engeller de bulunmaktadır. Bilgi teknolojileri altyapısı ve kabiliyetleri, güvenlik ve özlük hakları, organizasyonel faktörler, maliyetler elektronik devlete, dolayısıyla da mobil devlete geçiģ aģamasındaki engellerin temellerini oluģturmaktadır (Ebrahim, 2010). Engellerin aģılmasında e-devletin payı önemlidir, e-devletten m-devlete bunun neticesinde oluģan mobil toplumdan, nüfusun tamamının mobil yaģama geçiģini sağlama yollundaki ilk evre e-devlet uygulamalarının yaygınlığına da bağlıdır (Akgül, 2009). Mobil yaģama geçiģ evresinin önemli rolü olan etkenlerden birisi de mobil cihazların kullanımının yaygınlaģmasıdır. Birçok ülkede olduğu gibi genç nesiller, teknolojik yatkınlıkları sayesinde mobil cihazları daha yaygın kullanmakta ve teknolojik yenilikleri yakından takip etmektedirler. Bu açıdan bakıldığında mobil cihazları daha yoğun kullanan gençler arasından mobil yaģama geçiģ konusunda araģtırma yapmak daha mantıklı olacaktır. Mobil yaģama dolayısıyla e-uygulamalardan mobil uygulamalara geçmeyi sağlayacak etkenlerin altını çizmek gerekmektedir. E- uygulamalar bahsederken internet ağı yoluyla sağlanan elektronik portallerin sağladıkları hizmetler olarak özetlenebilir. Örneğin, bir havayolu Ģirketinin web sayfasına bilgisayarımızla eriģip rezervasyon yapabilir, banka iģlemlerimiz halledebilir ya da herhangi bir konu hakkında bilgi edinme Ģansına sahip olabiliriz. Mobil uygulamalarda sayesinde ise bilgisayarlar yerine mobil cihazlar ile serbestliğimiz daha da artmakta ve GPS teknolojisi sayesinde konum bilgisinin avantajlarından yararlanma Ģansına sahip oluruz. Ayrıca mobil uygulamalar kullanılan cihazların ekran büyüklerinin daha küçük olması sebebiyle e- uygulamalara nazaran daha yalın bir yapıya sahip olma zorunluluğundan dolayı kullanıcıya daha etkin bir Ģeklide sunulmak zorunluluğunun avantajlarını içermektedir. Günümüzde popüler olan Iphone, Palm, Htc, Blackberry gibi mobil uygulamaları barındıran cihazlar arasından Iphone mobil uygulamalarının yaygınlığı ve baģarısı sayesinde diğer marka cihazlara üstünlük sağlamıģtır. Ama son dönemde Android isimli açık kaynak kodlu ve bedelsiz kullanım hakkı olan iģletim sistemi ve Android platformunda mobil uygulama sayısının yaygınlaģması sayesinde mobil yaģama geçiģ ivmelenerek artmaktadır. Öte yandan genel mobil uygulamaları kullanan kitle olarak gençler göze çarpmaktadır. AraĢtırmamız mobil uygulamalar konusunda genç kitleyi içeren bir araģtırma niteliğindedir. Bu araģtırmada, genç kitlenin mobil uygulamalardan; mobil öğrenme, mobil-devlet, mobil uygulama, 97
SMS yoluyla reklam gibi temel konuları sorgulayan bir anket ile seçilen kitlenin mobil yaģama olan bakıģ açıları hakkında bilgi edinilmeye ve mobil yaģama geçiģ evresini hızlandırmaya yönelik önerileri sıralanmaya çalıģılmıģtır. 1. ARAġTIRMA YÖNTEMĠ Veriler, günümüzde teknolojiyi daha yoğun olarak kullanan 18-25 yaģ arasındaki kitleden seçilmiģ ve Okan Üniversitesi uzaktan eğitim sistemi ile dersler iģleyen yani elektronik ortamı sıkça kullanan öğrencilerinden, web tabanlı anket üzerinden toplanmıģtır. Seçilen kitlenin sayısı 612 kiģidir, toplam 12 soru üzerinden değerlendirmeler yapılmıģtır ve Tablo 2 de sorulara verilen yanıtların yüzdesel oranları özetlenmiģtir. Anket sorularının cevapları yanıtlarının sadeliğini ve etkinliğini korumak maksadıyla iki Ģıktan oluģmaktadır. Anket sorularının amacı; seçilen kitlenin elektronik ortam, mobil uygulamalar ve e-devlet uygulamalarına olan bakıģ açısını ölçmektir. Mobil devlet uygulamalarından IBB trafik yoğunluğunun sorgulanması sebebi ise trafik yoğunluğunun sıkça karģılaģıldığı büyük bir Ģehirde eğitim alan öğrencilerin kullanması muhtemel uygulamalardan bir tanesi olmasıdır. 2. AMPRĠK ANALĠZ SONUÇLARI Ampirik analizlerin sonucunda çoğu öğrencinin (% 64,54) uzaktan eğitim sistemini tekrar kullanmak istememesine rağmen uzaktan eğitim ve öğrenci kayıt sisteminin sırasıyla %51,63 ve %55,88 oranlarından anlaģılacağı üzere mobil uygulama olarak kullanmak isteği görülmektedir, bu sonucun da öğrencilerin mobil uygulamalarının zaman, mekân, platform bağımsızlığının farkında olduklarını göstermektedir. Ayrıca büyük bir çoğunluğun (%67,81) ders materyalleri bilgilerine (yoklama, sınav notu, ders notu v.b.) yüklenecek yazılım sayesinde ders ve uygulamalara cep telefonlarından eriģmek istedikleri yani mobil uygulamalara olan istekleri gözlenmiģtir. Tablo 2 Anket Soru ve Cevapları Sorular: 1) Uzaktan eğitim sistemini diğer derslerde de kullanmak ister misiniz? 2) Uzaktan eğitim sisteminin uygulama olarak cep telefonunuza yüklenmesini ister misiniz? 3) Öğrenci kayıt sistemi yazılımını (ubs.okan.edu.tr) cep telefonunuza yükleyip, cep telefonunuzdan da kullanmak ister misiniz? 4) Ders materyalleri bilgilerine (yoklama, sınav notu, ders notu v.b.) yüklenecek yazılım sayesinde cep telefonunuzdan eriģebilmek ister misiniz? 5) (IBB) Trafik yoğunluğunu gösteren yazılımı cep telefonunuzda kullanıyor musunuz? 6) E-devlet uygulaması yazılımı (e-devlet.com) hakkında bilginiz var mı? 7) E-devlet uygulaması yazılımını (e-devlet.com) cep telefonunuza uygulama olarak yüklediniz mi? 8) Cep telefonunuzda yüklü olan e-devlet yazılım uygulamaları yeterli mi? (Eğer yüklediyseniz bu soruya Cevap A: %35,46 %51,63 %55,88 %67,81 %21,57 %29,41 %10,46 %12,41 Cevap B: Cevaplanma Sayısı: %64,54 612 %48,37 612 %44,12 612 %32,19 612 %78,43 612 %70,59 612 %89,54 612 %87,59 548 98
cevap veriniz!) 9) Cep telefonları için internet bağlantı fiyatlandırmalarını nasıl buluyorsunuz? 10) 3G hızı sizin için yeterli oluyor mu? (Eğer 3G hızını kullandıysanız cevaplayınız!) 11) Yakın gelecekte 3G özelliği olan bir telefon almayı düģünüyor musunuz? (3G'li zaten var ise cevaplamayınız!) 12) Cep telefonlarınıza gelen reklam içerikli SMS mesajlarından memnun musunuz? Uygun: %17,97 %37,59 %43,51 %19,12 Pahalı: %82,03 612 %62,41 564 %56,49 524 %80,88 612 Genç kitlenin büyük çoğunluğunun, trafik yoğunluk haritası uygulamasını kullanmadığı (%78,43), e-devlet uygulamaları hakkında haberdar olamadıkları (%70,59) ve uygulamaları kendi mobil cihazlarında kullanmadıkları (%89,54) tespit edilmiģtir. E-devlet uygulamalarından haberdar olan kitlenin büyük bir çoğunluğu uygulamaların yeterli olmadığı bilgisini vermektedir (%87,59). Ayrıca Türkiye de mobil cihazların internet eriģim fiyatlandırmasının, öğrencilerin çoğunluğu tarafından pahalı olarak değerlendirildiği görülmüģ (%82,03) ve örnek kitle tarafından, mobil iletiģimde kullanılan önemli bir veri iletiģim yöntemi olarak karģımıza çıkan 3G hızının da yeteri kadar hızlı olmadığı konusunda bilgi toplanmıģtır (%62,41). 3G özelliği olmayan telefona sahip olan örnek kitle üyelerinin yarıya yakın bir oranın da yakın gelecekte 3G özelliği olan bir telefon almayı düģündüğü gözlemlenmiģtir ve SMS yoluyla ile iletilen reklamlardan da büyük bir oranda memnun olmadıkları bilgisine ulaģılmıģtır (%80,88). SONUÇ Günlük hayatımıza yakın zamanda giren mobil uygulamalar sağladıkları bilgi ve hizmet açısından hızla hayatımızın vazgeçilmezleri arasında yerlerini almaktadır. Bilindiği üzere mobil cihazlar hayatımızda yer ve mekân bağımlılığını ortadan kaldırmaktadır. Bir yerden bir yere giderken adres bilgisini öğrenebilirken, ihtiyacımız olan ürüne veya hizmete eriģmemizi sağlayabilir ya da seçilen bir konuda eğitim alma Ģansını bize sağlayabilmektedir. Yürütülen araģtırmada genç kitle, teknolojik yatkınlıkları sayesinde örnek kitle olarak alınmıģ ve en yaygın mobil uygulama kullanımı olduğu beklenen gençler arasından anket sonuçları toplanmıģtır. Anket sonuçlarından toplanan verilerin ıģığında, genç kitlenin mobil uygulamalar arasında öğrenim ve öğrenci kayıt sistemlerinin de olmasını istedikleri görülmüģtür. Bununla beraber, mobil uygulamalarının yararları konusunda bilince sahip oldukları bilgisine ulaģılmıģtır ve öğrencilerimizin büyük bir çoğunluğunun maddi olarak daha pahalı olmasına rağmen 3G alt yapısına sahip olan mobil cihazlara sahip oldukları, olmayanların ise yakın gelecekte edinmek istedikleri görülmüģtür. Ancak uygulamalardan yeterince yararlanmadıkları anlaģılmıģtır. Burada ciddi bir parasal kaygı söz konusudur. Mobil devlet ile ilgili cevaplardan genç kitle mobil uygulamalar konusunda yeteri kadar bilgilendirilmeği ve 3G bağlantı ücretlerini pahalı buldukları belirlenmiģtir. Mobil devlet yeni bir süreç ya da servis olarak görülmemeli ve vatandaģların ihtiyaçları gözetilerek, hizmetler ile uygulamalar geliģtirilmeli, bilgilendirilmeli ve halk eğitilmelidir (Ghyasi, Kushchu, 2004). Kitle, mobil yaģama geçiģ evresinde var olan uygulamalardan haberdar edilmeli ve arzu ettiği hizmetleri talep edebileceği bir sisteme ihtiyaç duymaktadır, ayrıca bağlantının bir lüks ihtiyaçtan çok temel bir ihtiyaç olarak ele alınması gerçekliği ortaya çıkmıģtır. Ayrıca SMS yoluyla gönderilen reklamların genç kitleyi rahatsız ettiği görülmüģtür. Bunun yerine mobil uygulamalar içerisine gömülü reklamlar ile kitleye eriģilmesi düģünülebilinir. 99
Aynı zamanda e-devlet uygulamalarından haberdar olan kitlenin büyük bir çoğunluğundan uygulamaların yeterli olmadığı konusunda veri toplanmıģtır, mobil uygulamaların e-devlete geçiģ aģamasında kitlenin ihtiyaçlarının karģılanması için çeģitliliğin artırılması gerektiği anket sonuçlarından çıkarılmaktadır. Uygulamaların çeģitliliğinin artırılması içinde kitlelerin isteklerinin göz önüne alınması, itme yöntemi yerine talepler göz önüne alınarak çeģitliliğin artırılması gerekmektedir (Carroll, 2010). Katılımcıların mobil öğrenme uygulamalarına ve öğrenci kayıt sistemlerinin mobil cihazlar üzerinden eriģimi konusundaki taleplerine rağmen, uzaktan eğitim sistemine olan isteklerinin fazla olmamasının sebebi olarak mobil öğrenme konusunda net bir bilincin oluģmadığı bilgisi Ģeklinde değerlendirilebilir. Bu sonuçtan yola çıkarak kitleyi uzaktan öğrenim ve mobil öğrenim konusunda bilinçlendirmek amacıyla çeģitli kanalları kullanarak bilgilendirme yoluna gidilmelidir. 100
KAYNAKLAR Akgül F., (2009), mobil toplum ve güven, 1. Ulusal Mobil Devlet Konferansı. Carroll, J. (2005). Risky business: Will citizens accept m-government in the long term?, I. Kushchu ve M. H. Kuscu, Proceedings of the First European Conference on Mobile Government, Brighton, UK: Mobile Government Consortium International, sayfa 85. Davison R., Christian W., Louis C.K., (2010), From government to e-government: a transition model, Emerald arama motorundan ulaģılmıģtır, sayfa 283. Ebrahim Z. ve Irani Z., (2010), E-government adoption: architecture and barriers, Emerald arama motorundan ulaģılmıģtır, sayfa 607. Ghyasi F., Kushchu I., (2004), m-government: Cases of Developing Countries, mobile Government Lab (mgovlab), sayfa 8-11. Kushchu, I. ve Kuscu, H., (2003), From E-Government to M-Government: Facing the Inevitable, the proceedings of European Conference on E-Government (ECEG 2003), Trinity College, Dublin. Pek, A, (2009). Türkiye Uluslararası Uyuşturucu ve Organize Suçlarla Mücadele Akademisi, http://www.caginpolisi.com.tr/62/18-19-20.htm. Yamamoto, G.T (2009). M-learning Concepts and Reflections, Barcelona M4life 2009. ÖZGEÇMĠġ Yard.Doç. Dr Fazlı YILDIRIM 03.09.1977 tarihinde Kadıköy de doğan Fazlı Yıldırım, 1999 yılında Ġstanbul Üniversitesi Bilgisayar Bilimleri Mühendisliği Bölümü nde tamamlamıģ, akabinde 1999 yılında baģladığı Yeditepe Üniversitesi nde ĠĢletme Yüksek Lisans Programını 2002 yılında tamamlamıģtır. 2002 ile 2009 yılları arasında Yeditepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nde araģtırma görevlisi olarak çalıģırken ĠĢletme Yönetimi alanında Doktora Programından ĠĢletmeler arası ticarette b2b portal kullanımını etkileyen faktörler ve Türkiye de bir araģtırma isimli tez ile 2008 yılında mezun olmuģtur. Askerlik görevini 2008 yılında Kara Harp Okulu nda, 55. Dünya Askeri Pentatlon Olimpiyatı nda görevli olarak organizasyon komite üyeliği, Ģampiyonanın web sitesinin hazırlanması, olimpiyat dergisinin hazırlanması ve katılan 35 ülke üyeleriyle Ģampiyona için yürütülen organizasyon ortak çalıģmalarında bulunarak, icra etmiģtir. 2009 yılının Ekim ayından itibaren, Okan Üniversitesi nde Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu bünyesindeki BiliĢim Sistemleri ve Teknolojileri Bölümü nde Yard. Doç. kadrosunda görev yapmakta olup, 2010 Ekim ayından itibaren ise bölüm baģkanlığı görevini yürütmektedir. Proje Yönetim, Tedarik Zinciri Yönetimi, 6 Sigma YaklaĢımı ve DeğiĢim Mühendisliği konularında sertifikaları ile elektronik ticaret, uzaktan eğitim ve Ģirketler arası ticaret (B2B) konularında araģtırmaları bulunmaktadır. Ġngilizce, Ġspanyolca ve Almanca bildiği diller arasında olup, medeni hali evlidir. ĠletiĢim Bilgileri Adres: Okan Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksek Okulu Oda No: 522 Formula 1 Yanı, Akfırat - Tuzla / ĠSTANBUL TÜRKĠYE Telelefon: +90 216 677 16 30 Dâhili: 1786 E-posta: fazli.yildirim@okan.edu.tr Url: www.fazliyildirim.com 101