GIDA GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠM SĠSTEMĠ (GGYS) UYGULAYAN SOFRALIK ZEYTĠN ĠġLETMELERĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA

Transkript

1 GIDA GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠM SĠSTEMĠ (GGYS) UYGULAYAN SOFRALIK ZEYTĠN ĠġLETMELERĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA AyĢe Demet KARAMAN¹, Renan TUNALIOĞLU², Ferit ÇOBANOĞLU², Gülden OVA³, Ferhat AYDOĞDU 4 ¹Yrd. Doç.Dr. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Aydın ² Yrd. Doç.Dr. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Aydın ³Prof.Dr., Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Ġzmir 4 Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Gıda ve Yem ġube Müdürlüğü, Aydın

2 Türkiye de Zeytincilik Aydın

3 AYDIN

4 AYDIN

5 oġspanya oitalya oyunanistan oturkiye otunus osuriye ofas omısır ocezayir oportekiz

6 Amca, 80 civarı---ağaç, yaklaģık 300 yaģında. Yer: Çakmar-Aydın-Türkiye Fotoğraf: Doç.Dr. Mücahit Taha OZKAYA

7

8 ve Gıda Güvenliği Tarıma dayalı gıda iģletmelerinde üretim yöntemlerini iyileģtirici ve gıda güvenliği odaklı sistemlerin kullanılması ve yaygınlaģtırılması, kaliteli ve sürekli gıda üretiminin sağlanması açısından önemlidir.

9 Ayvalık çeģidi Bu araģtırmada tarıma dayalı sanayinin önemli faaliyet kollarından biri olan sofralık zeytin iģletmelerinde temeli HACCP e dayalı, BRC, IFS, ISO gibi iģletme içi oto kontrolü sağlayan sistemlerin uygulanma durumları ve uygulamada yaģanan zorluklar Aydın ili pilot bölge seçilerek tespit edilmesi amaçlanmıģtır.

10 Materyal ve Metot Aydın merkez ve ilçelerdeki Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ndan üretim izinleri olan sofralık zeytin iģleyen iģletmelerde (n=59) Anket ile veri toplama, Gıda,Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı yetkilileri ile ortaklaģa iģletmelere yapılan ziyaretler ile gerçekleģtirilmiģtir (Nisan- Haziran 2010).

11 ĠĢletme dağılımı ĠLÇE ADI ĠġLETME SAYISI MERKEZ 4 UMURLU 11 KÖġK 9 GERMENCĠK 8 BUHARKENT 2 SÖKE 2 KUġADASI 2 ÇĠNE 2 NAZĠLLĠ 4 YENĠPAZAR - KUYUCAK 2 KAPUZLU - ĠNCĠRLĠOVA 2 DĠDĠM 1 BOZDOĞAN 4 KARACASU 4 SULTANHĠSAR 1 TOPLAM 59 Zeytin güzeli, sofralık zeytin hasat ederken

12 Bulgular

13 ĠĢletmelerin GGYS uygulamaları Sofralık zeytin iģletmelerinin büyük bir oranının iģledikleri sofralık zeytinde herhangi bir gıda güvenliği yönetim sistem belgesine (GGYS) hiç sahip olmadıkları, sahip olanların ise sadece bir değil, birden fazla belgeye sahip oldukları belirlenmiģtir.

14 Sistem belgelendirme çeģitliliği Sayı (n) Oran (%) Yok TSE ISO ISO IFC BRC Kosher Helal Gıda Organik Toplam sistem belgesi sayısı

15 Bunlar arasında, ISO 9001, ISO 22000, BRC, IFS vb yönetim sistem belgelerinin yer aldığı ve en çok tercih edilenlerin sırasıyla ISO 22000, IFS, BRC yönetim sistemleri olduğu anlaģılmaktadır.

16 Gıda güvenliği sisteminizi ne kadar sıklıkla güncelliyorsunuz? Sistem güncellenme durumu Sayı (n) Oran (%) Ayda bir Üç ayda bir Altı ayda bir Yılda bir Daha seyrek Güncellenmez Herhangi bir sisteme sahip olmayan Toplam

17 Gıda güvenliği ile ilgili kayıt tutuyor musunuz? Gıda güvenliği ile ilgili kayıt tutma durumu Sayı (n) Oran (%) Hayır Evet Toplam

18 Gıda güvenliği kayıtlarından kim sorumlu? Gıda güvenliği kayıt sorumlusu Sayı (n) Oran (%) Sorumlu yönetici Tekniker Sorumlu yönetici + tekniker Sorumlu yönetici + usta Toplam

19 Sistem belgelendirmesi aģamasında karģılaģtığınız güçlükler nelerdir? Ġfadeler Cevaplar, n (%) Asla katılmıyorum Nadiren katılıyorum Bazen katılıyorum Çoğu kez katılıyorum Daima katılıyorum Belgelendirme iģleminin uzunluğu 6 (26.1) 2 (8.7) 4 (17.4) 3 (13.0) 8 (34.8) Sertifikasyon maliyetinin yüksekliği 7 (30.5) 5 (21.7) 2 (8.7) 4 (17.4) 5 (21.7) Yönetimin değiģim ve araģtırmalara 17 (74.0) 2 (8.7) 1 (4.3) 2 (8.7) 1 (4.3) açık olmaması Gıda güvenliği standartları hakkında 11 (47.9) 4 (17.4) 4 (17.4) 1 (4.3) 3 (13.0) bilgi yetersizliği Gıda güvenliği standartlarının sektörel 4 (17.4) 3 (13.0) 5 (21.7) 2 (8.7) 9 (39.2) olmaması Dokümantasyon hacminin ve yazım 4 (17.4) 1 (4.3) 4 (17.4) 4 (17.4) 10 (43.5) iģinin çok olması ÇalıĢanlarının gıda güvenliği sisteminin 4 (17.4) 1 (4.3) 7 (30.4) 3 (13.0) 8 (34.9) değerini bilmemesi Sertifikasyon sürecinde nitelikli 4 (17.4) 3 (13.0) 2 (8.7) 5 (21.7) 9 (39.2) personele ihtiyaç duyulması Gıda güvenirliği standartlarının 6 (26.1) 1 (4.3) 7 (30.5) 6 (26.1) 3 (13.0) terminolojisini anlamanın güçlüğü ġirket çalıģma prosedürlerinin değiģmesi 6 (26.1) 2 (8.7) 4 (17.4) 7 (30.4) 4 (17.4)

20 Gıda güvenliği sistemini kurduktan sonra ürün satıģınızda dikkate değer bir artıģ oldu mu? Diğer yandan belge alan iģletmeler, GGYS belgelerini kendi isteklerinden ziyade, yurt dıģı müģteri talepleri ve uluslararası pazarda rekabet edilebilirlikleri için aldıklarını, iç pazarda ise bu belgelerin ürün satıģlarını etkilemediğini belirtmiģlerdir. Ürün satıģında artıģ durumu Sayı (n) Oran (%) Hayır Evet Toplam

21 Gıda güvenliği sisteminin kurulumunda danıģmanlık hizmetinden yararlanma durumu Bu sistemlerin kurulma aģamalarında danıģmanlık maliyetlerinin yüksek olması, iģletmelerin GGYS sertifikasyonu hakkında yeterince bilgiye sahip olmaları ya da bu konuda eğitimli personele sahip olmaları nedeniyle danıģmanlık hizmetinden yararlanmadıkları saptanmıģtır. DanıĢmanlık hizmetinden yararlanma Sayı (n) Oran (%) durumu Hayır Evet Toplam

22 Gıda güvenlik sistemini belgelendirmeme sebepleri nelerdir? (n=36) Ġfadeler Kesinlikle katılmıyo rum Az bir olasılıkla katılıyoru m Cevaplar, n (%) Orta derecede katılıyoru m Katılıyor um Kesinlikle katılıyorum Kalibrasyon maliyeti 34 (94.4) 0 (0) 1 (2.8) 0 (0) 1 (2.8) DanıĢmanlık maliyeti 32 (88.8) 2 (5.6) 1 (2.8) 0 (0) 1 (2.8) Belge çeģitliliği 32 (88.8) 3 (8.4) 0 (0) 0 (0) 1 (2.8) Belgelendirme kuruluģu 27 (74.9) 3 (8.4) 1 (2.8) 0 (0) 5 (13.9) maliyeti Tecrübeli personel eksikliği 31 (86.0) 2 (5.6) 2 (5.6) 0 (0) 1 (2.8) MüĢteri talebinin olmaması 2 (5.6) 1 (2.8) 4 (11.1) 8 (22.2) 21 (58.3)

23 Gıda güvenlik sistemini belgelendirme nedenleriniz nelerdir? (n=23) Ġfadeler Uluslararası pazarda bu belgelerin aranması ve rekabet edilebilirliği sağlar Ġhale vb. süreçlerinde satın alma Ģartı olarak aranması ġirketin geliģmesi pozitif bir geliģme ve iyileģme sağlar Ġç pazarda rekabet edilebilirliği sağlar Cevaplar, n (%) Kesinlikle katılmıyorum Az bir olasılıkla katılıyorum Orta derecede katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum 3 (13.0) 0 (0) 2 (8.7) 2 (8.7) 16 (69.6) 4 (17.4) 2 (8.7) 3 (13.0) 0 (0) 14 (60.9) 2 (8.7) 1 (4.3) 3 (13.0) 2 (8.7) 15 (65.3) 4 (17.4) 1 (4.3) 1 (4.3) 1 (4.3) 16 (69.7)

24 Poster no:. Söz konusu iģletmelerin çoğunluğunun, personellerini gıda güvenliği yönetim sistemi ve uygulamaları konusunda maliyet, zaman, iģletmedeki personel sayısı yetersizliği gibi gerekçelerle bilgilendirmedikleri,

25 Poster no:. ĠĢletmelerde en az ihtiyaç duyulan eğitimlerin beslenme ve iģletme adaptasyonu eğitimlerinin olduğu, HACCP ve genel hijyen eğitimlerinin ise en çok ihtiyaç duyulan ve önemsenen eğitimler olduğu belirlenmiģtir.

26 Poster no:. Diğer yandan iģletmeler, yetkililer tarafından yapılan denetimlerin yeterli olduğunu ve denetim sıklığının gıda güvenliği uygulamaları için çok faydalı olduğu belirlenmiģtir.

27 Sonuç Bu araģtırma sonucunda sofralık zeytin iģletmelerinde; GGYS uygulamaları ile ilgili bilgilendirme, uygulama ve destek programlarının, periyodik ve sistematik olarak düzenlenmesi, yasal otoritenin personel ve teknik alt yapısının güçlendirilerek denetlemelerin daha sık yapılması,

28 Sonuç Bu iģletmelerin, güvenli ve kaliteli üretimde ilgili sistemleri uygulamalarının sadece dıģ pazara yönelik olmayıp, iç pazarda da rekabeti artıracak nitelikteki yaptırımlarla desteklenmesini önermektedir.

29 Sonuç AraĢtırmanın, söz konusu iģletmelerde GGYS uygulamalarında eğitim ihtiyaçlarını tespit eden referans bir çalıģma niteliği taģıması nedeniyle ülke genelinde yaygınlaģtırılması önerilmektedir.

30 TEġEKKÜRLER Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Destekleme BaĢkanlığı na, Aydın Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü ne ve Aydın Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü Gıda ve Yem ġube Müdürlüğü personeline, Aydın ilindeki Sofralık zeytin iģletmeleri çalıģanları ve yöneticilerine, AraĢtırmanın basılı hale getirilerek daha geniģ kitlelere ulaģtırılması ve kamuoyu yararına sunulmasındaki desteklerinden dolayı Aydın Ticaret Borsası Yönetim Kuruluna teģekkürü borç biliriz.

31 TEġEKKÜRLER Her zaman kuvvetle hatırlayınız!!! Zeytin ağacı kendisini sevenlere hep vefalıdır!!!!!! ĠletiĢim: Dr. Renan TUNALIOĞLU Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, AYDIN

32 GIDA GÜVENLĠĞĠ YÖNETĠM SĠSTEMĠ (GGYS) UYGULAYAN SOFRALIK ZEYTĠN ĠġLETMELERĠ ÜZERĠNE BĠR ARAġTIRMA AyĢe Demet KARAMAN¹, Renan TUNALIOĞLU², Ferit ÇOBANOĞLU², Gülden OVA³, Ferhat AYDOĞDU 4 ¹Yrd. Doç.Dr. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Aydın ² Yrd. Doç.Dr. Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü, Aydın ³Prof.Dr., Ege Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi, Gıda Mühendisliği Bölümü, Ġzmir 4 Ġl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, Gıda ve Yem ġube Müdürlüğü, Aydın