Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ

Basit Elektrik Devresi FEN VE TEKNOLOJ

Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik BAS T ELEKTR K DEVRES Devrede Ampullerin n Nas l De ifltirebiliriz? Basit bir elektrik devresinde pil ampul anahtar ba lant kablosu duy bulunur. fiekilde gösterilen devre 1 pil, 1 anahtar, 1 ampul ve 3 ba lant kablosundan oluflmufltur. Bir devrede birden fazla ampul ve pil de bulunabilir. parlak fl k verirdi. Çünkü ampul fazla oldu unda pilden gelen elektrik enerjisi ampuller aras nda paylafl ld için ampullerin azal r. Devrede ampullerin fl k verebilmesi için devreyi oluflturan tüm elemanlar çal fl r durumda olmal d r. Tek ampul daha parlak fl k veriyor.. devrede pil sabit tutulup ampul de ifltirilerek. devre oluflturuluyor. ki ampul n sa lad elektrik enerjisini paylaflt için daha az fl k verir. Devrenin anahtar n kapatt m zda ampul ya da ampuller fl k verir. Yukar daki devrede anahtar aç kken ampul fl k vermez. Anahtar kapatt m zda tellerden elektrik akar, ampul ya da ampullere elektrik ulaflarak devre tamamlan r ve ampul fl k verir. Ampul Say s n n De ifltirilmesi Bir devrede ampulün daha parlak fl k vermesini sa layabiliriz. Yukar daki numaral devrede bir ampul olsayd bu ampul daha. devredeki ampul 3 e ç kar ld nda n sa lad elektrik enerjisi yeterli olmayaca ndan ampuller fl k vermez. Her iki durumda da pil sabit tutuluyor, ampul de ifltiriliyor. Bu nedenle pil kontrollü de iflken, ampul ba ms z de iflkendir. Ampullerin ampul na ba l olarak de iflti i için ba ml de iflkendir. Basit bir elektrik devresinde ampul n art rarak ya da azaltarak ampulün n de ifltirebiliriz. 562

Yaflam m zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ Devre Elemanlar n n Sembolle Gösterimi Devrelerde kullan lan ampul, pil ve anahtar farkl flekillerde ve özellikte olabilir. Ancak bu elemanlar n devredeki ifllevleri hep ayn d r, de iflmez. Devredeki elemanlar çizmek zaman alaca ndan, elemanlar n flekil ve özellikleri farkl olabilece inden her bir eleman sembolle gösterilir. fiekil deki devreyi sembollerle flekil deki gibi gösterebiliriz. fiekil fiekil Afla daki devreleri inceleyelim: kapal anahtar Üç pil, bir ampulden oluflan aç k devre ki pil, iki ampulden oluflan kapal devre aç k anahtar kapal anahtar Anahtar Ampul ki pil, üç ampulden oluflan kapal devre Devrede pil, ampul, anahtar, ba lant kablosu sembolleri ile gösterilir. Devrede ampullerin yerlefltirildi i duylar n sembolle gösterimi yap lmaz. Dünyan n her yerinde devre elemanlar n n sembolle gösterimi ayn d r. Böylece herhangi bir ülkede yap lan bir aletin devresinin gösterimi bütün ülkelerde anlafl l r. Elektrikli aletlerin devreleri kullan m k lavuzlar nda yer al r. Alet bozuldu unda bu k lavuzlara bak larak tamir edilir. Sembolle gösterilen. devre flekildeki gibi kurulabilir. 563

Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik Çal flmayan Devreler fiekildeki. devrede ampul fl k vermemektedir. in kutbu ile ampul aras nda ba lant sa lanmam flt r.. devrede ise devreye enerji sa layan pil ba lanmad için ampul fl k vermez. Bir devrenin çal flmamas n n nedenleri: in devreye yanl fl ba lanmas, bozuk olmas, Kablolarda kopukluk olmas, in ya da pillerin gücünün ampullleri yakmaya yetmemesi olabilir. Say s n n De ifltirilmesi Basit bir elektrik devresinde pil n art r p azaltarak da ampulün n de ifltirebiliriz.. devredeki ampul sabit tutulup pil art r larak. devre oluflturuluyor. Bu devrede ampule daha fazla elektrik enerjisi verildi i için ampul daha parlak fl k verir. n 1 e indirdi imizde ampulün azal r. Basit elektrik devrelerinde devreye ba lanan her bir pil ampulün n n artmas na neden olur. Yukar daki devrelerde Ba ms z de iflken Ampul Kontrollü de iflkendir. pil na ba l olarak de iflti i için ba ml de iflkendir. n de ifltirmek için oluflturdu umuz durumlardaki de iflkenleri tabloda gösterelim. Yap lan De ifliklik Ampul n n de ifltirilmesi n n de ifltirilmesi Kontrollü De iflken (Devrede sabit tutulan eleman) Ba ms z De iflken (Devrede art r l p azalt lan eleman) Ba ml De iflken (Devrede ba ms z de iflkene ba l olarak de iflen eleman) Ampul Ampul 564

Yaflam m zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ Dü meler Anahtar Görevi mi Yapar? Elektrik dü meleri devrelerdeki anahtar gibi ampule elektrik enerjisi ulaflt rmak ya da giden elektri i kesmek için kullan l r. fl k vermesini istedi imizde dü meye basarak devrenin tamamlanmas n sa lar z. Devre çal fl r, ampul fl k verir. Günlük yaflam m zda elektrikle çal flan birçok alet kullan r z. Elektrikle çal flan her aletin içinde bir elektrik devresi bulunur. Her aletin kullan m amac na göre içindeki devre farkl d r. Mikserin içindeki devre ile ütünün içindeki devre birbirinden farkl d r. Evimizdeki ampullerin fl k vermesi ve kapanmas da bir elektrik devresi sayesinde olur. Evimize ulaflan elektrik, kablolarla odalara da l r. Kablolar n baz lar n n uçlar na elektrik dü mesi, baz lar na da priz ba lan r. Prizlere, çal flt rmak istedi imiz elektrikli aletlerin fifllerini takar z. Bu aletlerin açma kapama dü mesine bast m zda anahtar kapanarak devre tamamlan r ve alet çal flmaya bafllar. 565

Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik BAS T ELEKTR K DEVRES - TEST 9 1.. Elektrik enerjisini fl k enerjisine çevirir.. Elektrik enerjisi üretir.. Devre elemanlar n birbirine ba lar. V. Devredeki elektrik enerjisini kontrol eder. Yukar da görevleri belirtilen devrenin elemanlar afla dakilerden hangisinde do ru olarak verilmifltir? V Ampul Anahtar Ampul Ampul Ampul Anahtar Ba lant Kablosu 2. Ali, bir devrede ampul ile ampullerin aras nda nas l bir iliflki oldu unu tespit etmek istiyor. Ali, hangi devre eleman n n n sabit tutar? ampul pil ba lant kablosu duy 3. Yukar daki pillerin sembolik gösterimi afla dakilerden hangisidir? Ba lant Kablosu Anahtar Ba lant Kablosu Ba lant Kablosu Anahtar 4.. n art rmal d r.. Ba lant kablosunu uzatmal d r.. Ampul n azaltmal d r. Emre, yapt devrede ampullerin n art rmak istiyor. Emre yukar daki de iflikliklerden hangisini ya da hangilerini yaparsa bunu baflarabilir? Yaln z,,, 5. Yandaki devrede yap lan de ifliklerle sonuçlar verilmifltir. Hangisi yanl flt r? Yap lan De ifliklik Sonuç art r l nca ampulün artar. Anahtar aç l nca ampul söner Devreye ampul ampulün eklenince azal r. Ba lant kablosunun ampulün boyu k sal nca azal r. 6. Yandaki devrelerde ampulün n n nelere ba l oldu unu belirlemek için. devre,. devreye dönüfltürülüyor. Buna göre afla dakilerden hangisi do rudur? Kontrol edilen de iflken Ba ms z de iflken Ampul Ba ml de iflken Ampul Kablonun uzunlu u Anahtar 566

Yaflam m zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ 7. fiekildeki devrenin sembolle gösterimi afla dakilerden hangisidir? 8. Afla daki devrelerden hangisinin ampulleri daha parlak fl k verir? 11. fiekildeki devreye göre afla daki tabloda verilenlerden hangisi gerçekleflemez? Beklenen Sonuç Ampullerin n n azalmas Ampullerin n n azalmas Ampullerin n n artmas Ampullerin n n artmas Devreye eklenen eleman Devreden ç kar lan eleman 9. Evlerimizdeki elektrik dü melerinin bir devrede karfl l k geldi i eleman n sembolik gösterimi afla dakilerden hangisidir? 12. Elektrikle çal flan bir aleti çal flt rmak için dü mesine bast m zda gerçekleflen olay için afla dakilerden hangisi söylenemez? Aletin içindeki devre tamamlan r. çindeki devre aç l r. Devredeki anahtar kapan r. Aletin devresi çal fl r. 13. K L M 10. Afla daki devrelerden hangisindeki ampuller fl k verir? Yukar daki devreler özdefl pil ve ampullerle oluflturulmufltur.. K devresindeki ampul, M devresindeki ampullerden daha parlak fl k verir.. L ve M devrelerindeki ampullerin parlakl klar ayn d r.. L devresindeki ampul, K devresindekinden daha parlak fl k verir. Devrelerdeki ampuller için yukar dakilerden hangisi ya da hangileri do rudur? Yaln z,,, 567

Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik 14. Afla daki ifadelerden hangisi yanl flt r? Bir elektrik devresinde piller belli bir kurala göre ba lan r. Devre elemanlar n n sembolik gösterimi ülkeden ülkeye de iflir. Devrede ampul, n üretti i elektrik enerjisini fl k enerjisine dönüfltürür. Bir devrede pil artt kça ampulün da artar. 17. fiekilde P evlerde ampulün fl k vermesini sa layan düzenek görülmektedir.. P. R. S S R Buna göre yukar daki elefltirmelerden hangileri do rudur? - - - - - 15. 18. Bir devredeki pil ile ampulün n gösteren grafik afla dakilerden hangisi olabilir? V 1 2 3 4 1 2 3 4 Yukar daki devrelerin elemanlar ve durumu için afla dakilerden hangisi söylenemez? 2 pil, 1 ampulden oluflan aç k devre 2 ampul, 1 pilden oluflan kapal devre 2 ampul, 2 pilden oluflan kapal devre V 2 pil, 3 ampulden oluflan aç k devre 16. Orhan pil, ampul, anahtar ve ba lant kablosu kullanarak basit bir elektrik devresi oluflturdu. Ancak devredeki ampul fl k vermedi. Bunun nedeni afla dakilerden hangisi olamaz? in gücü ampulü yakmaya yetmemifltir. Kablolarda kopukluk vard r. Devrede birden fazla pil kullanm flt r. Kullan lan ampul bozuktur. 1 2 3 4 1 2 3 4 19. Afla da eleman say lar belirtilen devrelerdeki pil ve ampuller özdefltir. Buna göre hangisindeki ampullerin daha azd r? 2 ampul, 3 pil 3 ampul, 3 pil 1 ampul, 2 pil 1 ampul, 3 pil 20. fiekildeki L devrelerde pil ve Y ampuller V özdefltir. Bu K Z devreler için afla dakilerden hangisi do rudur? L anahtar aç ld nda sadece V lambas söner. V ve Z lambalar Y lambas ndan daha parlak fl k verir.. devreye bir pil daha eklenirse Y lambas n n azal r.. devreden bir pil ç kar l rsa Y lambas, V ve Z den daha parlak fl k verir. 568

Yaflam m zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ YAfiAMMZDAK ELEKTR K - ÜN TE TEST - 4 1. Ampul ve pillerin özdefl oldu u afla daki devrelerden hangisinde ampul fl k verir? 4. Yandaki devrede n ( ) kutbu üste gelecek flekilde ters çevrilerek ba lan yor. Buna göre ampullerin parlakl klar yla ilgili olarak afla dakilerden hangisi söylenebilir? Daha parlak yanar. azal r. azal r. 2. fiekildeki devrenin sembolik olarak gösteriimi azal r. De iflmez. azal r. Daha parlak yanar. De iflmez. De iflmez. afla dakilerden hangisidir? artar. artar. artar. 5. Yandaki devrenin hangi numara ile belirtilen eleman nda yanl fll k 1 2 3 4 yap lm flt r? 1 2 3 4 3. Yandaki ampul ve pillerin sembolle gösterimi afla dakilerden hangisidir? 6. Yandaki gibi bir devre kuran Begüm devrede de ifliklik yaparak ampulün n art r yor. Bu durumda Begüm ün devresinin son hâli afla dakilerden hangisidir? 569

Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik 7. 1. Devre 2. Devre 9. Yandaki devreye 1 pil ve 1 ampul ekleniyor. M ampulünün nas l de iflir? Artar. Azal r. De iflmez. Önce artar, sonra azal r. M 3. Devre 4. Devre Yukar daki devreler özdefl pil ve ampullerden oluflmufltur. Devrelerdeki de iflkenler hangisinde yanl fl olarak verilmifltir? Kontrol Ba ms z Ba ml Devreler edilen De iflken De iflken De iflken Ampul 1 ve 3 2 ve 4 Ampul 1 ve 4 Ampul 3 ve 4 Ampul 8. Yanda pil yata gösterilen bir elektrikli alet 4 pille çal flmaktad r. yata na yerlefltirilecek pillerin sembolik gösterimi afla dakilerden hangisi olur? 10. Afla da bir devredeki pillerin durumu gösterilmifltir. Hangisinde ampul fl k vermez? 11.. Elektrik santrallerinden yerleflim yerlerine ulaflt r l r.. Ulafl m araçlar nda elektrik enerjisi üretir.. Tafl nabilir elektrik aletlerinde kullan l r. V. enerjisini elektrik enerjisine çevirir. Yukar da özellikleri belirtilen elektrik kaynaklar afla dakilerden hangisinde do ru olarak verilmifltir? V Akü Akü fiehir elektri i Akü fiehir elektri i Akü Akü 570

Yaflam m zdaki Elektrik FEN VE TEKNOLOJ 12. Afla daki devreler özdefl pil ve 15. Yandaki ampullerden oluflmufltur. Bu devrelerdeki ampullerden hangisi daha parlak fl k verir? devrede hangi numara ile belirtilen 1 2 3 eleman n gösteriminde hata yap lm flt r? 4 1 2 3 4 Elektrik enerjisi taraf ndan üretilir 13. Yandaki devrede anahtar kapat l nca hangi ampuller fl k verir? 1, 2 4, 3 1, 2, 3 1, 2, 3, 4 14. lsu, oluflturdu u basit elektrik devresinde ampulün n n de iflip de iflmeyece ini ö renmeye çal fl yor. Bunun için devreye 2 ampul daha ekliyor. lsu nun devresindeki de iflkenler afla dakilerden hangisinde do ru olarak verilmifltir? 4 3 2 1 Elektrik 1 olabilir olabilir 4 kayna enerji sa lar TV olabilir 2 enerji sa lar fener olabilir akü enerji sa lar 16. Yukar daki kavram haritas nda numaralarla belirtilen yerlere yaz lmas gereken kavramlar afla dakilerden hangisinde do ru olarak verilmifltir? 3 enerji sa lar uydu Kontrol edilen De iflken Ba ms z De iflken Ba ml De iflken Ampul Ampul fiehir elektri i fiehir elektri i Akü V fiehir elektri i Denizalt Akü Akü fiehir elektri i Ampul 571

Temel Kaynak 5 Yaflam m zdaki Elektrik 17. Yandaki devrenin sembolik gösterimi afla dakilerden hangisidir? 19. Devredeki ampullerin fl k vermesi için anahtarlardan hangisi ya da hangileri kapat lmal d r? 1 2 3 Yaln z 1 1, 2 2, 3 1, 2, 3 20. Afla dakilerden hangisindeki ampuller fl k verebilir? 18. Basit bir elektrik devresine afla dakilerden hangisi eklenirse ampulün azal r? 572