Çift Kabuklu (Bivalvia) Üretim Alanlar ı nda Bir Fitoplankton izleme Çal ış mas ı *

TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 2001, 7 (1), 56-62 Çift Kabuklu (Bivalvia) Üretim Alanlar ı nda Bir Fitoplankton izleme Çal ış mas ı * Nilsun DEMIR' Geli ş Tarihi: 30.11.2000 Özet: 23 çift kabuklu yumuşakça üretim alan ında, 1999 y ı l ı Haziran ve Eylül aylar ı aras ı nda on beş günde bir al ı nan örneklerde paralitik, diaretik ve amnezik kabuklu zehirlenmelerine neden olabilecek fitoplankton izlenmi ştir. Bu amaçla, fıtoplankton türleri te şhis edilmiş ve say ı lm ışt ı r. Çal ışma süresince Bacillariophyceae s ı n ıf ına ait 59 ve Dinophyceae s ı n ıf ı na ait 34 tür teşhis edilmi ştir. Su örneklerinde PSP ve ASP etkeni olan fitoplankton bulunmam ış, DSP'ye neden olan dinoflagellat, Dinophysis türlerinin bulundu ğ u tespit edilmi ştir. Anahtar Kelimeler: Çift kabuklu, toksin, say ı sal da ğı l ı m, dinoflagellat, diatom A Phytoplankton Monitoring Study in Bivalvia Production Areas Abstract: Phytoplankton producing paralitic, diarretic and amnezic shellf ısh poisons were monitored at 23 bivalvia production areas in between June and September of 1999 in biweekly taken samples. For that aim, phytoplankton were identified and counted. Results showed that 59 of Bacillariophyceae and 34 of Dinophyceae species were identif ı ed. PSP and ASP producing phytoplankton were not encountered in any of the sample. Whereas, Dinophysis species causing DSP, which of dinoflagellata were found. Key Words: Bivalvia, toxin, quantitative distribution, dinoflagellata, diatom Giri ş Fitoplankton, süzerek beslenen çift kabuklular (midye, istiridye, tarak, vb.) için çok önemli bir besindir. Ancak çe şitli fiziksel, kimyasal ve biyolojik faktörlerin kombinasyonuyla istenmeyen fıtoplankton art ış lar ı olu ş ur. Fitoplankton art ışlar ı n ı n su ürünleri yeti ştiricili ği ve bal ı kç ı l ığı n yan ı s ıra turizm ve insan sa ğ l ığı üzerinde önemli olumsuz etkileri vard ı r. Yayg ı n olarak bulunan 5000 fitoplankton türünden yakla şı k 300'ünün deniz yüzeyinin rengini değ i ştirerek red-tide olay ı na neden olduklar ı, yakla şık 40 tanesinin ise bal ı k ve kabuklulara zararl ı olabilen toksinleri ürettikleri bildirilmi ştir (Hallegraeff 1993). Fitoplankton art ışlarm ı n zararl ı etkileri Çizelge 1'de özetlenmi ştir. Bu zehirlenmelerden PSP'de 30 dk. içinde dudaklarda s ızlama ve uyu şukluk, parmak uçlar ı nda hissizlik, ba ş ağ r ı s ı, mide bulant ı s ı, kusma, ishal ve solunum güçlü ğ ü, DSP'de 30 dk.-1 saat içinde ishal, mide bulant ı s ı, kar ı n a ğ r ı s ı ve kusma, ASP'de ise 3-5 saat sonra mide bulant ı s ı, kusma, kar ı n a ğ r ı s ı, ba ş dönmesi, nöbet ve halüsinasyonlar ile haf ıza kayb ı görülür. Bu toksin ilk defa 1987-88'de Kanada'da 105 ki şinin hastalanmas ı ve 3 ki şinin ölümünden sonra tan ı mlanm ışt ı r (Bates ve ark. 1989). Çizelge 1. Zararl ı fitoplankton art ışlar ı n ı n sı n ıfland ı r ı lmas ı (Bagnis ve ark. 1970, Hallegraeff 1993) 1)Suda temelde zarars ız renk değ işiklikleri olu şturan fitoplankton türleri 2)Besin yoluyla insanda aşa ğıda belirtilen hastal ıklara neden olan fıtoplankton türleri -Paralitik kabuklu zehirlenmesi (PSP) Örnek; dinoflagellat Gonyaulax polygramma Stein, Noctiluca scintillans (Macartney) Ehr., Scripsiella trochoidea (Stein) Loeblich III, mavi-ye şil alg Trichodesmium erythraeum Ehr. Örnek; dinoflagellat Alexandrium catanella (Whedon et Kofoid) Balech, A. minutum Halim, A. tamarense (Lebour) Balech, Gymnodinium catenatum Graham -Diarretik kabuklu zehirlenmesi (DSP) Örnek; dinoflagellat Dinophysis acuta Ehr., D. fortli Pavillard, D. Rotundata Clararepe et Lachmann, Prorocentrum lima (Ehr.) Dodge -Amnezik kabuklu zehirlenmesi (ASP) Örnek; diatomlardan Nitzchia pungens f. Multiseries Hasle, N. Pseudodelicatissima Hasle, N. pseudoseriata Hasle -Ciguatera zehirlenmesi Örnek; Gambierdiscus toxicus Adachi et Fukuyo, Prorocentrum spp. -Nörotoksik kabuklu zehirlenmesi (NSP) Örnek; Dinoflagellat Gymnodinium breve Davis - Mavi-ye şil alg zehirlenmeleri Örnek; Anabaena flos aquae Brebisson ex Bornet et Flahaut 3) insanlara zehirli etkisi olmayan ancak özellikle solungaçlar ı Örnek; Chaetoceros convolutus Castracane, Chaetoceros wighami t ıkayarak bal ı k ve omurgas ızlara zararl ı olan fitoplankton türleri Brightwell, Prymnesium parvum Carter Bu araşt ırma Tar ı m ve Köyişleri Bakanl ığı ile Ankara Üniv. Su Ürünleri Ara şt ırma ve Uygulama Merkezi taraf ı ndan desteklenmi ştir. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Su Ürünleri Bölümü-Ankara

DEMIR, N., "Çift kabuklu (Bivalvia) üretim alanlar ında bir fıtoplankton izleme çal ışmas ı " 57 Tüm dünyada kabuklu su ürünleri yeti ştiricili ğ i yap ı lan bölgelerde paralitik, diaretik ve amnezik kabuklu zehirlenmelerinde art ış oldu ğ u bildirilmektedir. Bu toksinler stabil yap ı lar ı nedeniyle pi ş irme, dumanlama, kurutma ve tuzlama gibi i şlemlerle yok edilemedi ği gibi bal ı k ve kabuklu etlerinin görüntüsünde de zehirli olup olmad ı klar ı anla şı lamamaktad ı r. Bu nedenle al ı nacak en iyi önlem kabuklu su ürünlerinin topland ığı veya üretildi ğ i yataklar ı n fitoplankton kompozisyonunun izlenmesidir. Ayr ı ca, fare biyodeneyleri ve 15 dk içinde farelerde ölüm görülürse HPLC'de toksin analizleri yap ı lmal ı d ı r. Toksin bulunursa hasat durdurulur (Huss 1994). Fitoplankton say ı s ı ile potansiyel zararl ı etkileri aras ı nda direkt bir korelasyon bulunmamaktad ı r. Dinophysis ve A/exandrium gibi toksik dinoflagellat üyelerinin çok dü ş ük hücre say ı lar ı nda bile kabuklular ı kontamine edebildikleri, Chtysoehrolumina cinsinin ise sadece orta düzeyde biyomas ı n ı n yüksek toksik potansiyeli oldu ğu bildirilmi ştir (Hallegraeff 1993). Ülkemiz denizlerinde fıtoplankton üzerine yap ı lm ış bir çok ara şt ı rma bulunmaktad ı r. Örne ğ in; Izmir körfezinde red-tide ve di ğer a şı r ı üreme olaylar ı incelenmi ş (Koray ve ark. 1992), Urla yöresinde red-tide olaylar ı n ı n da dahil oldu ğ u alg art ışlar ı oldu ğ u bildirilmi ş (Cirik ve ark. 1991), İstanbul bo ğaz ı Marmara ç ı k ışında bir net plankton çal ışmas ı yap ı lm ış (Uysal 1996), Trabzon yöresinde fitoplankton kompozisyonu incelenmi ş (Karaçam ve Düzgüne ş 1989), Sürmene koyunda Scripsiella trochoidea ve Pyramimonas orientalis Butcher art ışlar ı bildirilmi ş ( Feyzio ğ lu ve ark. 1997, 2000), Karadeniz'de 1958'lerden beri ortalama fitoplankton biyomas ı n ı n artan azot ve fosfor konsantrasyonlar ına ba ğ l ı olarak 26 kat, red-tide alanlar ı n ı n ise 5 kat artt ığı belirtilmi ştir (Fashchuk 1998). Ülkemizde çift kabuklu üretimi 1997 y ı l ı nda 15190 t olarak gerçeklenmi ş, 1997 y ı l ı nda 2271 t, 1998'de ise 2087 t i şlenmi ş ürün ihraç edilmi ştir (Anonim 1997a, 1997b, 1998). Ancak 1998 y ı l ı nda Avrupa Birli ği su ürünleri ihracat ı m ız ı yasaklam ışt ı r. Bunun üzerine, Tar ı m ve Köyi şleri Bakanl ığı, çift kabuklu üretim alanlar ı nda bir izleme program ı uygulamaya ba şlam ışt ı r. Bu programa göre, deniz suyunda toksin üretebilecek fitoplankton tür ve say ı lar ı incelenmekte, deniz suyunun baz ı fiziksel ve kimyasal özellikleri analiz edilmekte ve PSP, DSP, ASP toksinlerinin varl ığı fare biyodeneyleri ve HPLC analizleri ile ara şt ı r ı lmaktad ı r. Bu makalede, ülkemizin çift kabuklu üretim alanlar ında yaz aylar ı nda fitoplanktonun izlenmesine, toksin üretebilecek fitoplanktonun tür ve say ı lar ı n ı belirlemesine yönelik çal ışman ı n sunulmas ı amaçlanm ışt ı r. Materyal ve Yöntem Su örnekleri, 23 çift kabuklu üretim alan ı ndan haziran-eylül 1999 aylar ı aras ı nda onbe ş günde bir olmak üzere Tar ım ve Köyi şleri Bakanl ığı İ l müdürlüklerince al ı nm ışt ır (17 A ğustos depreminden sonra Kocaeli ve Sakarya örnekleri al ı namam ışt ı r). Bu alanlardan, 39, 42, 43, 44 Samsun yöresinde (Orta Karadeniz'in bat ı s ı nda), 48, 49 Kocaeli yöresinde (Bat ı Karadeniz'de), 34, 35, 36 Sakarya yöresinde (Bat ı Karadeniz), 50, 51, 53, 54 İ stanbul yöresinde, 14, 59, 60, 61 Çanakkale yöresinde (Çanakkale Bo ğaz ı 'nda) ve 20, 63, 64, 65, 66, 68 Ayval ı k yöresinde yer almaktad ı r ( Şekil 1). Al ı nan su örnekleri sonuç deri şimi %4 olacak şekilde formaldehit çözeltisiyle fikse edilmi ş, say ı m hücrelerinde çöktürülmü ş ve invert mikroskop kullan ılarak Lund ve ark. (1958)'na göre say ı lm ışt ı r. Fitoplankton türleri, binoküler mikroskop kullan ı larak Tregouboff ve Rose (1957), Pankow (1976), Taylor (1976), Cupp (1977), Koray ve Gökp ı nar (1983), Sournia (1986) ve Richard (1987)'a göre te şhis edilmi ştir. KARADEN İZ 54 53 İST NBUL 51 50 9 48 36 4 35 - -,..39 42 KARADEN İZ KOCAEL İ SAKARYA 1:2250000 1:2250000 SAMSUN 43 EGE DEN İZ İ Alibey Adas ı 6 69 65 N 6 EGE DEN İZİ AYVALIK ÇANAKKALE 1:1000000 1:200000 68 Şekil 1. örnek al ınan üretim alanlar ı ve kodlar ı

58 TARIM BILIMLERI DERGISI 2001, Cilt 7, Say ı 1 Bulgular ve Tartışma Çift kabuklu yumu şakça üretim alanlar ı nda tür kompozisyonu ve say ısal da ğı l ımında bölgelere ba ğ l ı önemli değ işimler görülmü ştür. Samsun yöresindeki alanlarda, diatomlar Haziran ay ı ndan Temmuza doğru bir azalma göstermi ş ve eylül ay ı ba şı nda önemli düzeyde artm ışt ır (Çizelge 2). Dinoflagellat üyeleri ise haziran ı n ikinci yar ı s ında say ıca artm ış ve Temmuzun ikinci yar ı s ından itibaren azalmaya ba şlam ışt ır. Kocaeli yöresinde, Ağustos ay ı nda yüksek say ı da dinoflagellat saptanm ışt ır. Ancak 17 A ğ ustos'tan itibaren bu bölgeden düzenli örnek al ı namam ışt ı r. Sakarya yöresinde, Haziran, temmuz ve Ağ ustosta dinoflagellat üyeleri oldukça fazla say ı da bulunmuş ancak bu yöreden de 17 Ağ ustos'tan itibaren örnek al ı namam ışt ı r. Istanbul yöresinde, dinoflagellat türleri say ıca di ğer yörelerden fazlad ır ve Ağustos ay ında oldukça yüksek art ış belirlenmi ştir. Diatomlar da Haziran ay ında daha yüksek say ı da bulunmu şlard ı r. Çanakkale yöresinde, dinoflagellat üyeleri Temmuzun ikinci yar ı s ı ndan itibaren azalm ış, zaman zaman istasyonlara göre art ışlar göstermi ştir. Diatomlar ise, ağustos ay ı n ın ba şında say ıca artm ış ve sonra azalm ışlard ır. Ayval ık yöresinde, dinoflagellat üyeleri Ağustosun ikinci yar ı s ı nda azalm ış, baz ı istasyonlarda Eylülün ikinci yar ı s ı nda artmaya ba şlam ışt ı r. Diatomlar ise, Haziran, Temmuz ve A ğ ustos aylar ı nda say ı ca az iken Eylülün ikinci yar ısı nda önemli bir art ış göstermi ştir. Ara şt ırmam ızda Dinophyceae s ı n ıf ına ait 34 ve Bacillariophyceae s ı n ıf ına ait 59 tür teşhis edilmi ştir (Çizelge 3, 4). Dinoflallelat üyelerinden, Gymnodinium herbaceum 4-12500 adet/l aras ı nda değ i şmi ş ve bu türün örnek al ı nan tüm alanlarda bulundu ğ u tespit edilmi ştir. Prorocentrum micans 2-7238 adet/l, Scripsiella trochoidea ise 6-5300 adet/l aras ı nda değ i şmi ş ve bu organizmalara hemen hemen tüm örnekleme alanlar ı nda rastlanm ışt ı r. Ceratium türleri, 1-1680 adet/l aras ı nda değ i şmi ş, en yüksek say ıya ula şan tür C. fusus olmu ştur. Izmir körfezinde P. micans ve S. trochoidea çok yüksek hücre yo ğ unluklar ı na ulaşm ış ve bu organizmalar ı n dominant oldu ğu red-tide olaylar ı oldu ğu belirtilmi ştir (Koray ve ark. 1992, 1996). Sürmene koyunda da Scripsiella trochoidea türünün a şı r ı art ış gösterdi ğ i bildirilmi ştir ( Feyzio ğlu ve ark. 2000). Ancak P. micans türünün toksin üretici oldu ğ una dair bir kayd ı n olmad ığı belirtilmi ştir (MacLachlan ve ark. 1997). DSP etkeni olarak bilinen Dinophysis türleri, 2-415 adet/l aras ı nda değ işmi ş, bu dinoflagellat üyesine Samsun, Kocaeli, Sakarya, İ stanbul, Çanakkale ve Ayval ı k'ta baz ı alanlarda rastlanm ışt ır. Red-tide olu şturan organizmalardan Noctiluca scintillans Samsun ve Çanakkale örneklerinde bulunmu ş ancak bu organizma 2-3 adet/lyi a şmam ışt ı r. Pendinium türleri ise, 2-1874 adet/l aras ı nda değ işmi ştir. Coccolithophorid üyesi Calciosolenia sinuosa ve silicoflagellat üyesi Dictyocha octonaria ve Ebria tripartita Ayval ı k yöresindeki baz ı alanlarda tespit edilmi ştir. Diatomlardan Asterionella japon ıca Samsun yöresinde eylül ay ı ba şı nda önemli bir art ış göstermi ş ve en yüksek say ıya (229908 adet/l) ula şan tür olmu ştur. Bu organizmay ı Rhizosolenia fragilissima takip etmi ş, 84450 adet/l'ye ula şm ış, ayr ı ca tüm istasyonlarda bulundu ğ u tesbit edilmi ştir. Uysal (1996), R. fragilissima türünün yaz sonunda fıtoplankton içinde bulundu ğunu belirtmi ştir. Chaetoceros socialis türü de örneklenen alanlar ı n ço ğ unda tespit edilmi ş ve 58275 adet/l'ye ula şm ışt ı r. Nitzschia closterium eylül ay ı nda 19250 adet/l'ye ula şm ış, bu dönemde Kocaeli ve Sakarya'dan örnek al ınamad ığı ndan bu yöreler d ışı nda tüm yörelerde tespit edilmi ştir. Climacosphaenia moniligera sadece Ayval ık ve Çanakkale'deki istasyonlarda bulunmu ştur. Diatomlardan Sklefonema costatum 17290 adet/l'ye ula şm ış Samsun, Ayval ık ve Istanbul'da bulunmu ş, Thalassionema nitzschioides 13789 adet/l'ye ula şm ış ve tüm istasyonlarda bulundu ğu belirlenmi ştir. Pennat diatomlardan Nitzschia pungens 75100 adet/l'ye ula şm ış ve Ayval ı k d ışı nda di ğer tüm alanlarda bulundu ğ u tespit edilmi ştir. Al% artışlar ında genellikle bir veya iki türün 10 4- >10 adet/ml'ye ula ştığı ve biyomas ı n %95-99'unu olu şturduğ u bildirilmektedir (Paerl 1988). Buna göre örnek al ı nan alanlarda a şır ı alg art ışı (alg patlamas ı ) tespit edilmemi ştir. Örnek al ınan dönemde, çift kabuklu yumu şakça üretim alanlar ında PSP'ye neden olan, Alexandrium, Gymnodinium ve Pyrodinium cinslerine ait dinoflagellat üyelerinin etken oldu ğu bildirilen türlerinin bulunmad ığı belirlenmi ştir. Ayn ı dönemde TKB taraf ı ndan yap ı lan analizlerde PSP ve ASP varl ığı na rastlanmam ış ancak 42, 63, 64, 65, 68 kodlu üretim alanlar ı nda DSP'ye rastlanm ışt ı r. DSP etkeni olan dinoflagellat üyelerinden Dinophysis cinsine ait 6 tür te şhis edilmi ştir. Bu alanlardan 42, 63 ve 64'te Dinophysis türleri bulunmas ı na ra ğmen 65 ve 68'te bu türlerin varl ığı n ı n tespit edilememesi örnek alma s ı kl ığı n ı n onbeş günde bir olu şu ve örnek alma metodundan kaynaklanabilir. Nitekim AB taraf ı ndan ilerideki ara şt ı rmalarda su sütununu daha iyi temsil edecek şekilde ve özellikle riskli periyotlarda daha s ık örnek al ı nmas ı önerilmektedir. Karadeniz'de Dinophysis cinsine ait 10 türün bulundu ğu, bu türlerin so ğuk mevsimlerde plankton içinde dominant olduklar ı, yaz ı n termoklinde bulunduklar ı ve sular ı n karışmas ı yla yüzey sulara ç ı kt ı klar ı, bu türlerin toksisitesinin tam olarak bilinmedi ği ve fitoplanktonun taksonomik yap ı s ı n ı n tüm k ıy ılarda kontrol edilmesi gerekti ği belirtilmi ştir (Senicheva 1994). Fransa'da y ı ll ı k bir DSP gözlem program ı uyguland ığı (Le Baut ve ark. 1991), İtalya'da Pesaro k ıy ı s ı nda Dinophysis türlerinin izlendi ğ i (Ammazzalorso ve ark. 1991), İ spanya Rias Bajas'da Dinophysis acuta türünün yaz ı n termal tabakala şma döneminde artış gösterdi ği ve riskli periyotlar ın izlendi ği (Reguera ve ark. 1991) belirtilmektedir. Toksinlerin varl ığı türlerin hatlar ı nda bile değ i şebilmektedir. Nitekim, Nitzschia pungens yüksek say ıya ulaşmas ı na ve Ayval ık d ışı nda tüm istasyonlarda bulunmas ı na karşı n, üretim alanlar ı nda ASP'ye rastlanmam ışt ı r. Çünkü ASP'ye neden olan varyetenin N. pungens f. multiseries oldu ğ u, bu organizman ı n domoik asiti hücre bölünmesinin durdu ğu dura ğan faz ın başlang ı c ı nda üretti ği ve bu üretimin azotun kullan ılabilirli ği ve ışı kla ili şkili olduğ u bildirilmi ştir (Bates ve ark. 1991). Sonuç Çift kabuklu yumu şakça üretim alanlar ı nda fitoplankton yap ıs ı n ı n düzenli olarak izlenmesi ve toksinlerin analiz edilmesi neticesinde ülkemiz çift kabuklu yumu şakça ihracat ı na konan yasak kald ı r ılm ışt ı r. Ancak halk sa ğ l ığı ve su ürünleri üretimimiz aç ı s ı ndan sadece ihracat yap ılan alanlar de ğil tüm k ıy ı şeridinde fitoplanktonun izlenmesine yönelik çal ışmalar devam etmelidir.

Çizelge 2. Örnek al ı nan çift kabuklu üretim alanlar ında D; Dinophyceae, B; Bacillariophyceae s ı n ıf ına ait fıtoplankton say ıs ı n ı n aylara göre değişimi (adet/l) İst kodu* Haziran Temmuz Ağ ustos Eylül D B D B D B D B D B D B D B D B D B S39 439 30603 2750 320 894 1644 885 2263 110 7304 35 2550 246 273355 - - 597 41946 S42 202 71 1068 354 7556 2466 27 1327 45 1808 11 4486 34 66949 154 7145 23 12469 S43 2029 1633 2109 53648 429 1486 409 411 8 12604 43 9072 21 164424 - - - - S44 68 23288 315 16740 321 2048 30 128 21 6687 5 13559 3 240481 2438 108787 45 16615 K48 314 5073 511 651 - - - - 1506 3746 - - - - - - - - K49 95 491 1576 774 - - - - 5666 1783 - - - - - Sa34 - - 3638 1703 1827 31645 333 46166 6120 25059 - - - - - - - - Sa35 - - 838 360 9660 23690 2268 140779 9868 66803 - - - - - - - - Sa36 10105 2226 3405 15337 869 53998 8627 33449 - - - - - - - - 150 - - 6776 72083 7906 33165 - - 11027 17311 - - 647 20622 212 8151 3200 24770 i51 20 66 8576 46232 2905 18482 - - 1310 642 - - 1514 19643 202 14453 4087 31072 153 - - 19247 95745 5102 21240 - - 7832 20559 - - 1951 15925 225 13226 4586 28087 İ54 10049 358 2275 32488 1488 39545 - - 9573 16435 - - 934 15529 287 13771 3356 18773 Ç14 - - - - 2064 1903 436 825 183 13294 631 548 136 2221 168 646 293 565 Ç59 3055 2017 1875 585 181 303 406 8535 82 821 314 1052 66 465 216 632 Ç60 - - - - 2674 7217 112 436 158 58856 712 1467 78 884 1775 455 684 951 Ç61 - - 3215 1099 2374 1069 597 210 215 5210 403 2237 90 945 74 161 104 1494 A20 476 158 - - 835 215 278 539 522 702 45 629 85 885 6 9790 - - A63 88 326 - - 383 275 307 23 235 15 12 894 59 294 159 15764 - - A64 1144 1138 - - 377 371 91 413 67 24 45 519 22 396 177 12883 - - A65 613 495-220 156 300 513 104 71 57 722 79 575 17 19495 - - A66 295 103 - - 134 415 311 2 119 25 21 539 57 570 120 5939 - - A68 - - - - 440 154 - - 120 153 6 592 22 857 451 22297 - (*) S; Samsun, K; Kocaeli, Sa; Sakarya, I; İstanbul, Ç; Çanakkale, A; Ayval ı k'ta bulunan çift kabuklu üretim alanlar ı n ı göstermektedir. (-) Belirtilen dönemde örnek al ı namam ışt ı r.

Çizelge 3. Ara şt ırma süresince te şhis edilen Dinophyceae, Silicoflagellata ve Coccolithophorid türleri, en dü şük ve en yüksek say ı lar ı (adet/l) ve te şhis edildikleri çift kabuklu üretim alanlar ı n ı n kodlar ı DINOPHYCEAE En düşük En yüksek Samsun Kocaeli Sakarya İstanbul Çanakkale Ayval ı k Ceratium contortum (Gourret) Cleve 45 135 63,66 C. contrarium (Gourret) Pavillard 1 65 C. euarcuatum Jörgensen 1 2 64,68 C. furca (Ehr.)Claperede et Lachman 1 677 39,42 34,35,36 50,51,53,54 14,59,60,61 C. fıısus (Ehr.) Dujardin 1 1680 42,43,44 36 50,51,53,54 14,59,60,61 20,63,64,65,6 6,68 C. gibberum Gourret 1 265 50,51,53,54 20 C. horridum (Cleve) Gran 2 135 14,59,60,61 65 C. macroceros (Ehr.) Vanhöffen 1 2 59,61 63 C. massillense (Gourret) Jörgensen 3 66 C. tripos (Müller) Nitzsch 1 305 39,42,43 48,49 34,35,36 50,51,53,54 14,61 64 Dinophysis acuta Ehr. 60 94 34 64 D. caudata Kent 2 415 39,42,43 36 50,51,53,54 14,60 20,63,64 D. fortit Pavillard 2 286 35,36 50,51,53,54 61 D. ovum Schütt 5 55 35,36 54 D. schrödert Pavillard 92 48,49 D. sphaerica Stein 43 95 43 51 20 Gonyaulax polyedra Stein 10 260 42 50,51 60 20 Gymnodinium herbaceum Kofoid 4 12500 39,42,43,44 48,49 34,35,36 50,51,53,54 14,59,60,61 20,63,64,65,6 8 G. nelsoni Martin 8 374 42 43 36 50,53,54 60 20 64 65 68 Noctiluca scintillans (Mac.) Ehr. 2 3 43,44 14 Oxytoxum scolopax Stein 1 35 44 14,60,61 20 Peridinium conicum (Gran)Ostenfeld et Scmitt 350 43 P. depressum Bailey 2 1560 39 34 51 14,59,60,61 20,63,66,68 P. divergens Ehr. 2 1275 44 48 35 50,53,54 20,63,64,65 P. globulum Stein 2 460 42 34,35 50,51 20,65,66 P. grant Ostenfeld et Paulsen 2 1874 42,44 49 50,51,53,54 P. heteracanthium P. Dangeard 118 35 P. leonis Pavillard 61 51 Polykrios hartmanni Zimmerman 2 280 42 34 54 14,60 Prorocentrum micans Ehr. 2 7238 39,42,43,44 48,49 34,35,36 50,51,53,54 14,59,60,61 20,63,64,65,6 6,68 P. minimum (Pavillard) Schiller 49 50 P. scutellum Schiller 443 1625 60 Scripsiella trochoidea (Stein) Loeblich III 6 5300 39,42,43 49 34,35,36 50,51,53,54 14,59,61 20,64,65,66,6 8 Spiraulax jolliffei Kofoid 107 64 COCCOLITHOPHORIDAE Calciosolenia sinuosa Lecal. Schiller 1 5 63,65,66 SILICOFLAGELLATA Dictyocha octonaria Ehr. 3 19 63,65,66,68 Ebria tripa ıtita (Schumann)Lemm. 171 183 66,68 TARIM B İ L İ MLER İ DERG İ S İ 200 1, Ci lt 7, Say ı 1

Çizelge 4. Ara şt ı rma süresince te şhis edilen Bacillariophycese türleri, en dü şük ve en yüksek say ı lar ı (adet/l), te şhis edildikleri çift kabuklu üretim alanlar ı n ı n kodlar ı BACILLARIOPHYCEAE En düşük En yüksek Samsun Kocaeli Sakarya Istanbul Çanakkale Ayval ı k Achnanthes brevipes Ag. 1 309 42,43,44 51 A. longipes Ag. 5 48 Asterionella japon ıca Cleve 41 229908 39,42 43 44 63,64 65,68 Bac ıllana paradoxa Gmelin 125 42 Bacteriastrum delıcatulum Cleve 30 472 14,61 20 64 65 66,68 Biddulpia putchella Gray 1 53 42 14,60 66 Campylodiscussp, 1 14 Chaetoceros affinis Lauder 17 1600 39,42,43,44 49 35,36 50,51 53,54 63,64 C. anastomosans Grunow 162 232 63 64,65 C. atianticuscleve 11 158 36 20,68 C. brevis Schütt 32 286 50,51 14 65 C, compressus Lauder 11 2817 39 42 44 36 50,51,53,54 60,61 20 C. costatus Pavillard 180 64 C. cunııse us Olaya 10 1184 39,42,43,44 48,49 34 50,51,53 54 14 20,68 C. decipiens Cleve 11 1120 39,42,43,44 36 50 20,63 C. didymus Ehr. 9 6398 39,44 48 34,35,36 50,51,53,54 14,59,60,61 64,65 66,68 C. lorenzianus Grunow 40 65 C. saltans Cleve 32 1124 20,63,64,65,66,68 C. socialis Lauder 23 58275 39,42,43 48 34,36 50,51,53,54 14,59,60,61 63,64,65,66,68 Climacosphenia moniligera Ehr. 4 541 14 20 63,64,65,66,68 Cocconeis placentula Ehr. 38 75 44 36 65 C. scutellum Ehr. 35 178 49 Coscinodiscus excentricus Ehr. 2 220 39 42 44 48 35,36 50,51,54 59,60 C..yani Go i ti 161 43 C. lineatus Ehr. 2 30 43 66 Dactyliosen blavyanus (H. Peragallo) Hasle 92 66 Entomoneis alata (Ehr. Ehr. 44 65 49 Guinaıdia flaccida (Castrcane) Peragallo 23 164 54 64,66,68 G rosi.ma fasciola Ehr. Griff. et Henfre 19 60 Hemiaulus heurckii Grunow 15 318 14,59,61 20,63,64,65,66,68 Leptocylindricus danicus Cleve 15 9775 48 34,35 50 14,59,60,61 20,64,65,66,68 Licmophora abbreviata Ag. 4 1080 39,42,43 48,49 14,59,60,61 20,63,64,65,66,68 L..racilis Ehr. Grunow 2 20 Melosira borrei Grev. 344 1072 43,44 54 M. moniliformis (O.F.Müller) Ag. 15 852 42,43 54 Navicula sp. 30 2733 39,43 48 Nitzschia closterium (Ehr.) Wm. Smith 8 19250 39 42,43,44 50,51,53,54 14,59,60 61 20,63,64,65,66,68 N. longiss ıma (Breb ) Ralfs 5 1140 42,43 48 60,61 20 63 64,65,68 N. pungens Grunow 10 75100 39 42,43,44 48,49 34 35 36 50 51 53 54 59,61 N. sigma Grunow 2 217 42,44 48,49 36 14,59,60 20,63 Plagiotrophis lepidoptera (Gregory) Kuntze 2 485 39,43,44 60 64,68 Pleurosigma af fine Grunow 109 48 P. angulatum (Quekett) W. Smith 110 64 P. delicatulum (Grunow) Grunow 13 18 68 P. elongatum W. Smith 5 665 44 49 36 14,60 20,63,65,66,68 P. formosum Pavillard 175 43 Padocystis spathula (Shadbolt) Van Heurck 9 28 66,68 Rhizosolenia alata Brightwell 21 618 51 60 20,63 64,65,66 68 R. calcar-avis Schultze 11 3410 39,42,43,44 48,49 34 35,36 50,51,53,54 14,59,60 61 R. curvata Zach 24 42 R. fragilissima Bergon 6 84450 39,42,43,44 48,49 34,35,36 50,51,53,54 14,59,60,61 20,63,64,65,66,68 R. setigera Brightwell 9 560 42,43 51 61 63,66 R. stolterfothii H.Peragallo 38 135 66,68 Skletonema costatum (Greville) Cleve 27 17290 39,42,43,44 50,51,53,54 14 20,63,64,65,66,68 Striatella umpunctata (Lyng.) Ag. 3 647 39,42 44 48 50,54 14 59,60,61 20,63,64,66,66,68 Thalassionema nitzschioides Grunow 2 13789 39 42 43 44 48,49 34 35 36 50 51,53,54 14 59,60,61 20 63,64,65,66 68 Thalassiosira decipiens (Grunow) Jörgensen 275 9135 34,35 36 50 51,53,54 66 Thalassiosira sp. 19 1657 39,42,43,44 DEMI R, N., "Çift kabuklu (Bi valvia) ü retim al anl ar ı nd a bir fıtoplankton izleme çal ı şmas ı " Cr>

62 TARIM BILIMLERI DERGISI 2001, Cilt 7, Say ı 1 Kaynaklar Ammazzalorso, P., M. Ercolessi, G. Giorgi, I. Trotta, F. Rosa and P. De Grassini, 1991. lndagine sulla presenza di Dinophysis e tossina liposolubile DSP in molluschi ed acque di mare adibite alta molluschicoltura in provincia di Pesaro, nell'estate 1990. IG. Mod., 96(2), 142-172. Anonim, 1997a. D ış Ticaret İstatistikleri, İ GM, Ankara. Anonim, 1997b. D ış Ticaret İstatistikleri, D İ E, Fas ı l 16, Ankara. Anonim, 1998. D ış Ticaret İ statistikleri, D İ E, Fas ı l 16, Ankara. Bagnis, R., F. Berglund, P. S. Elias, G. J. Van Esch, B. W. Halstead and K. Kojima, 1970. Problems of toxicants in marina food products. Bull. Wid. Health Org., 42, 69-88. Bates, S. S., C. J. Bird, A. S. W. de Freitas, R. Foxall, M. Gilgan, L. A. Hanic, G. R. Johnson, A. W. McCulloch, P. Odense, R. Pocklington, M. A. Qulliam, P. G. Sim, J. C. Smith, D. V. Subba Rao, E. C. D. Todd, J. A. Walter and J. L. C. Wright, 1989. Pennate diatom Nitzschia pungens as the primary source of domoic acid, a toxin in shellfish from eastern Prince Edward Island, Canada. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 46, 1203-1215. Bates, S. S., A. S. W. de Freitas, J. E. Milley, R. Pocklington, M. A. Quilliam, J. C. Smith and J. Worms, 1991. Controls on domoic acid production by the diatom Nitzschia pungens f. multiseries in culture: nutrients and irradiance. Can. J. Fish. Aquat. Sci., 48, 1136-1144. Cirik, S., Ş. Gökp ınar, M. Önen ve Ö. Yaramaz, 1991. Urla iskelesi aç ı klar ında deniz kirlili ğinin neden oldu ğu baz ı biyolojik olaylar. E.Ü. Su Ürünleri Sempozyumu, 391-396. Cupp, E. E. 1977. Marine plankton diatoms of the coast of North America.2" ed., Univ. of California Press, Berkeley, 237 p. Fashchuk, D. Y. 1998. The Black sea:oceanografic and ecological aspects of the present state. "Ed. M. S. Çelikkale, E. Düzgüneş, İ. Okumu ş, C. Mutlu, The Proceedings of the First International Symposium on Fisheries and Ecology", 333-347 p, Trabzon. Feyzio ğlu, A. M. ve M. Baran, 1997. Çamburnu yöresinde Pyramimonas orientalis (Butcher, 1959) (Chlorophyta : Chlorodendrales) bloomu üzerine bir çal ışma. Tr. J. Of Biology, 21, 49-54. Feyzio ğlu, A. M., M. Baran ve N. Sivri, 2000. Sürmene koyunda Scripsiella trochoidea (Dinophyceae) k ış bloomuna çevresel faktörlerin etkisi. I. Ulusal Deniz Bil. Konf., 30 May ıs, 2 Haziran, 44. Hallegraeff, G. M. 1993. A review of harmful algal blooms and their apparent global increase. Phycologia. 32(2), 79-99. Huss, H. H. 1994. Assurance of seafood quality. FAO Fisheries Tech. Paper, 334, Roma, 169 p. Karaçam, H. ve E. Düzgüne ş, 1989. Trabzon sahil şeridi fitoplanktonu üzerinde bir ara şt ı rma. İstanbul Üniv. Su Ürünleri Dergisi, 4(1), 1-9. Koray, T. ve Ş. Gökp ınar, 1983. Ceratium Schrank genusu türlerinin Izmir körfezindeki kalitatif ve kantitatif Ege Only. Fen Fak. Derg., 1, 178-209. Koray, T., B. Büyük ışı k, H. Parlak ve Ş. Gökp ınar, 1992. Izmir körfezinde deniz suyu kalitesini etkileyen tek hücreli organizmalar: Red-tide ve di ğ er aşı r ı üreme olaylar ı. Türk Biyoloji Dergisi, 16(2), 135-157. Koray, T., B. Büyük ışı k, H. Parlak ve Ş. Gökp ınar, 1996. Eutrophication processes and algal blooms (Red-tides) in İzmir Bay. FAO MAP Tech. Rep. Seri No:104, Athens, 26 p. Le Baut, C. M., P. Masselin and M. Bohec, 1991. Comparaison des methodes chimiques et biologiques pour la determination des toxines diarrheiques dans les moule, "Ed. J. M. Fremy, Proceedings of Symposium on Marine Biotoxins", 89-92 p, Paris. Lund, J. W. G., C. Kipling and E. D. Le Cren, 1958. The inverted microscope method of estimating algal numbers and statistical basis of estimations by counting. Hydrobiologia, 11, 143-170. McLachlan, J. L., G. T. Boalch and R. Jahn, 1997. Reinstatement of the genus Exuviaella (Dinophyceae, Prorocentrophycidae) and an assessment of Prorocentrum!Ima. Phycologia, 36(1), 38-46. Paerl, H. W. 1988. Nuisance phytoplankton blooms in coastal, estuarine, and inland waters. Limnol. Oceanogr., 33 (4), 823-847. Pankow, H. 1976. Algenflora der Ostsee Il. Plankton. Gustav Fischer Verlag, Jena, p. 493. Reguera, B., M. J. Campos, S. Fraga, J. Marino and I. Bravo, 1991. The monitoring of harmful algal blooms in Galicia (NW Spain). "Ed. J. M. Fremy, Proceedings of Symposium on Marine Biotoxins", 217-223 p, Paris. Richard, M. 1987. Atlas du Phytoplancton marin. Vol. 2. Diatomophycees. CNRS, Paris, 215 p. Senicheva, M. I. 1994. Algae of genus Dinophysts (Ehrenberg) in the Black Sea. Gidrobiol. Zh., 30(1), 28-34. Sournia, A. 1986. Atlas du Phytoplankton marin. Vol. 1. Introduction, Cyanophycees, Dictyochophycees, Dinophycees et Raphidophycees. CNRS, Paris, 219 p. Taylor, F. J. R. 1976. Dinoflagellates from the International Indian Ocean expedition. E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung, Stuttgart, 227 p. Tregouboff, G. and M. Rose, 1957. Manuel de planctonologie Mediterraneenne. Centre Nat. de la Recherche Sci. Vol:1-11, Paris. Uysal, Z. 1996. A net-plankton study in the Bosphorus Junction of the Sea of Marmara. Tr. J. of Botany, 20, 321-327.