YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARIMIZ VE ELEKTRİK ÜRETİMİ Prof. Dr. Zafer DEMİR -- zaferdemir@anadolu.edu.tr
Konu Başlıkları 2 Yenilenebilir Enerji Türkiye de Politikası Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri Türkiye de Sonuç Yenilenebilir Enerji Elektrik Üretimi
Giriş 3 Yenilenebilir enerji kaynakları gücünü güneşten alan ve hiç tükenmeyeceği düşünülen, çevreye emisyon yaymayan enerji kaynaklarıdır. Jeotermal, biyokütle, hidrolik, güneş, dalga, gel-git ve rüzgar enerjisi başlıca yenilenebilir enerji kaynaklarına örnek olarak verilebilir. Yenilenebilir enerji kaynakları, fosil yakıtlar gibi sera gazı yaymazlar.
Neden Dünya nın Gündeminde? 4 I Petrol, doğalgaz ve kömür gibi fosil yakıt rezervleri yakın gelecekte tükenecek. 1970 li yıllardaki petrol krizi sonrasında, enerji gibi hayati bir konuda dışa bağımlılığın getireceği sorunlar ülkeler tarafından net bir şekilde görüldü. Fosil yakıtlar başta karbondioksit ve metan olmak üzere sera gazı salınımına yol açıyor ve atmosfere yayılan bu sera gazlarının neden olduğu küresel ısınma, dünya için ciddi bir tehdit oluşturmaya başladı.
Gündemdeki Durum 5
Uygulanan teşvikler 6 Fiyat belirleyici ve miktar yükümlülüğü getiren teşvikler: Elektriğin önceden belirlenmiş bir fiyat üzerinden, devlet tarafından satın alınması esasına dayanır. Maliyet düşürücü yatırım politikaları: Sübvansiyon ve indirimler, yatırım vergi kredileri, hızlandırılmış amortisman, üretim vergi kredileri, mülkiyet vergi kredileri, gelir vergisi teşvikleri, KDV muafiyetleri, çevre vergisi istisnaları, ithalat vergisi indirimleri, hibeler, ekipman kredileri, vb. Kamu yatırımları ve yenilenebilir enerji pazarının gelişmesini sağlayacak teşvikler: Kamu yararına kurulan fonlar, inşaat ve tasarım, alan tespiti ve izinleri, ekipman standartları, müteahhit sertifikasyonu ve şebekeye bağlantı gibi konularda altyapı politikalarından oluşur. Bürokratik engellerin minimuma indirildiği yenilenebilir enerji mevzuatları da bu teşvikler arasında sayılabilir.
Dünyada durum 7 Fosil Nükleer Yenilenebilir 3% 19% 78% 2013-2020 yılları arasında, yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretiminin %45 oranında artacağı öngörülmektedir
8 ELEKTRİK ÜRETİMİ AMAÇLI KULLANILAN YENİLENEBİLİR ENERJİNİN TÜRKİYE NİN ENERJİ POLİTİKASINDAKİ YERİ
9 10.05.2005 tarihli ve 5346 sayılı "Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik üretim amaçlı kullanımına ilişkin kanun" Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması Bu kaynakların güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye kazandırılması Kaynak çeşitliliğinin artırılması Sera gazı emisyonlarının azaltılması Atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması Bu amaçların gerçekleştirilmesinde ihtiyaç duyulan imalat sektörünün geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
10 ~ 2009 yılında Yüksek Planlama Kurulu Kararı ile uygulamaya Enerjisi Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi" Öncelikli hedef: Yerli kaynakların payının arttırılması konulan "Elektrik 2023 yılına kadar tüm yerli kömür ve hidrolik potansiyelimizin ekonomimize kazandırılması Rüzgar enerjisi kurulu gücümüzün 20.000 MW, jeotermal enerji kurulu gücümüzün 600 MW mertebesine ulaştırılması Elektrik enerjisi üretimimizin yüzde 5 inin nükleer enerjiden sağlanması
Elektrik enerjisi üretiminde kullanılan kaynakların 11 paylarına ilişkin hedefler (1) 1. Yenilenebilir enerji kaynakları: Yenilenebilir kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi içindeki payının 2023 yılında en az %30 düzeyinde olmasını sağlamak için aşağıdaki hedefler dikkate alınacaktır: Hidroelektrik: 2023 yılına kadar teknik ve ekonomik olarak değerlendirilebilecekhidroelektrik potansiyelin tamamının elektrik enerjisi üretiminde kullanılması Rüzgar: Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 2023 yılına kadar 20.000 MW a çıkarılması Jeotermal: Elektrik enerjisi üretimi için uygun olduğu belirlenmiş olan 600 MW lık jeotermal potansiyelinin tümünün 2023 yılına kadar işletmeye girmesi, Güneş: Elektrik üretimi için de kullanılması uygulamasının yaygınlaştırılması ülke potansiyelinin azami ölçüde değerlendirilmesi
Elektrik enerjisi üretiminde kullanılan kaynakların 12 paylarına ilişkin hedefler (2) 2. Nükleer Enerji: Elektrik enerjisi içindeki payı 2020 yılına kadar en az %5 seviyesine ulaşması ve uzun dönemde daha da arttırılması hedeflenmektedir. 3. 4. 5. Yerli linyit ve taşkömürü: Bilinen linyit ve taşkömürü kaynakları 2023 yılına kadar elektrik enerjisi üretimi amacıyla değerlendirilmiş olacaktır. Doğalgaz: Yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımı için alınacak tedbirler sonucunda, elektrik üretiminde doğal gazın payının %30 un altına düşürülmesi hedeflenmiştir. İthal kömür: Elektrik enerjisi ihtiyacının karşılanmasında yerli ve yenilenebilir kaynaklar öncelikli olup, bu konudaki gelişmeler ve arz güvenliği dikkate alınarak kaliteli ithal kömüre dayalı santrallerden de yararlanılacaktır.
13 ~ "Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2010-2014 Stratejik Planı" amaçları: Yerli kaynaklara öncelik verilmek suretiyle kaynak çeşitlendirmesini sağlamak Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzı içindeki payını arttırmak. Kalkınma Bakanlığı tarafından Kasım 2014 de yayımlanan "Yerli kaynaklara dayalı enerji üretim programı eylem planı 2014-2018" 2013 yılında 32 milyar kwh olarak gerçekleşen yerli kömür kaynaklı elektrik enerjisi üretiminin 2018 yılında 57 milyar kwh e çıkarılması, Plan döneminde 10.000 MW lık ilave hidrolik kapasitenin devreye alınması hedeflenmiştir.
14 ~ "Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2015-2019 Stratejik Planı"nda yerli ve yenilenebilir enerji kaynaklarının değerlendirilmesiyle ilgili olarak 2019 yılı için; Yerli kömüre dayalı elektrik üretiminin 60 Hidroelektrik santralların kurulu gücünün Rüzgar santralları kurulu gücünün 32.000 Jeotermal santralları kurulu gücünün 700 milyar kwh a, 32.000 MW a, MW a, MW a, Güneş santralları kurulu gücünün 3.000 MW a, Biyokütleye dayalı kurulu gücün 700 MW a çıkartılması hedeflenmiştir.
15 ~ Görüldüğü gibi, Türkiye nin enerji politikasında arz güvenliğinin sağlanması açısından elektrik enerjisi üretiminde kullanılan kaynakların çeşitliliğinin arttırılması, yerli kaynakların payının arttırılması önemli bir yer tutmaktadır. Burada dikkati çeken husus yerli fosil enerji kaynakları ve yenilenebilir enerji kaynaklarının yerli kaynak adı altında birlikte ele alınmış olması ve yerli fosil kaynakları ile elektrik üretimin de arttırılmasının hedeflenmiş olmasıdır.
16 TÜRKİYE DE YENİLENEBİLİR ENERJİ TEŞVİKLERİ
Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri... IU 17 Enerji yatırımları genel olarak 15.06.2012 tarih ve 2012/3305 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe giren teşvik sistemi kapsamındadır. Yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi ile ilgili ilave teşvikler ise 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Üretim Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile belirlenmiştir. 5346 sayılı kanun ile tüm yenilenebilir enerji kaynakları için 5,5 Euro cent/kwh bedel üzerinden alım garantisi ve yatırım dönemine ilişkin çeşitli teşvikler getirilmiştir.
Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri... IU 18 Yenilenebilir Enerji Kaynağına Dayalı Üretim Uygulanacak Fiyatlar Tesis Tipi (ABD Doları cent/kwh) Hidroelektrik üretim tesisi 7,3 Rüzgar enerjisine dayalı üretim tesisi 7,3 Jeotermal enerjisine dayalı üretim tesisi 10,5 Biyokütleye dayalı üretim tesisi (çöp gazı dahil) 13,3 Güneş enerjisine dayalı üretim 13,3
Türkiye de Yenilenebilir Enerji Teşvikleri 19... IU 5346 sayılı kanun üzerinde 2011 ve 2013 yıllarında yapılan değişiklikler ile yenilenebilir enerji kaynaklarından elektrik üretimi için sağlanan yeni teşvikler: Alım garantisi (10 yıl) Yerli üretim teşviki: Mekanik ve/veya elektro-mekanik aksamın yurt içinde imal edilmiş olması halinde Lisanssız üretim kapsamında üretilen ihtiyaç fazlası enerjinin teşvikli fiyatla sayın alınması Arazi kullanım desteği Proje bedeli muafiyeti Hazine payı muafiyeti Serbest piyasada satış olanağı 6446 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile sağlanan teşvikler: Lisans bedelleri muafiyeti Lisanssız üretim olanağı
20 TÜRKİYE DE ELEKTRİK ÜRETİMİ
Türkiye nin Kurulu Gücüne Elektrik Üretim Kaynaklarının katkı oranları 21
Kaynaklara Göre Elektrik Üretim Santral Sayıları 22
Yıllar İtibariyle (2013-2016) Türkiye Elektrik Üretim ve Tüketim Değerleri 23 2016 Yılı Ağustos ayı sonu itibariyle Türkiye nin 8 aylık elektrik üretimi 181 milyar 704 milyon kwh olurken, elektrik tüketimi 185 milyar 178 milyon kwh olarak gerçekleşmiştir. 2016 Yılı Ağustos ayı sonu itibariyle Türkiye elektrik üretimi, tüketimini karşılayamamış olup dışarıdan 3 milyar 474 milyon kwh elektrik enerjisi satın alınmak zorunda kalınmıştır.
Türkiye nin 2012-2016 Yılları Elektrik Üretim ve Tüketim Değerleri 24 YILLAR ÜRETİM (GWh) TÜKETİM (GWh) ELK. ÜRT. ARTIŞI (%) ELK. TÜK. ARTIŞI (%) 2012 239.496,7 242.369,9 4,8 5,7 2013 240.154,0 246.356,6 0,3 1,6 2014 251.962,8 257.220,1 4,9 4,4 2015 259.611,5 263.828,0 3,0 2,6 2016 181.704,7 185.178,7 5,1 5,3
2011-2015 Yılları Türkiye nin Elektrik Kurulu Güç Değerleri ve Yıllık Artış Oranları 25 YILLAR KURULU GÜÇ (MW) KUR. GÜÇ ARTIŞI (%) 2011 52.911,1 6,8 2012 57.071,5 7,9 2013 64.007,5 12,2 2014 69.516,4 8,6 2015 73.146,7 5,2
26.. SONUÇ
SONUÇ (1) 27 2005 yılında ilk teşvik düzenlemesi yapıldı. Alım garantisi ve yerli malzeme teşviki geldi. Daha sonra, 2020 ye kadar uzatıldı. 2005 yılında 38.820 MW olan kurulu güç, 2016 yılında 77.124 MW a ulaşmıştır. Yenilenebilir enerji kullanımı da artmıştır. 2005 yılında güneş enerjisinden elektrik üretimi yok iken, 2016 yılında 562,7 MW kurulu güce ulaşmıştır. Jeotermal elektrik enerjisi 2005 yılında 15 MW iken 2016 yılında 712 MW civarındadır.
SONUÇ (2)... IU 28 2005 yılında 20 MW civarında olan rüzgar kaynaklı elektrik kurulu gücü, 5.073 MW olmuştur. Hidroelektrik; 2005 yılında %33,2 iken 2016 te %34,07 olmuştur.
bürokrasi TÜRKİYE DE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ ELEKTRİK ÜRETİMİNDEKİ YERİ VE DEVLET TEŞVİKLERİ SONUÇ (3) 29 Yenilenebilir enerji yatırımlarının ve teşvik başvurularının artması; teşvik sisteminin başarılı olduğunu göstermektedir. Teşvik sisteminde en büyük şikayetler; bürokratik işlemlerin çok zaman alması her işlemin Ankara dan takip edilme gereği çok farklı kurumlardan onay için geçen uzun bekleme süresi şeklindedir.
SONUÇ (4)... IU 30 Dünyadaki jeopolitik gelişmeler dikkate alındığında, teşvik sistemimizin 2020 yılı sonrasında da devam etmesi gerektiği görülmektedir. Yapılacak daha çok iş var; Rüzgar türbinleri ve güneş panellerinin küçülüyor Jeotermal kaynaklar elektrik üretimi yanı sıra aynı anda başka işlerde kullanılabiliyor Dünyada giderek artan dalga enerjisi bakımından zengin kaynağımız olduğu halde henüz hiç kullanamıyoruz Sadece yenilenebilir enerji kaynaklarından elde edilen elektrik şebekelerinin yapılabiliyor. de
ÖNLİSANS PROGRAMLARI DERS PLANLARINDA YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ İNCELENMESİ TÜRKİYE DE YENİLENEBİLİR ENERJİ KAYNAKLARININ ELEKTRİK ÜRETİMİNDEKİ YERİ VE DEVLET TEŞVİKLERİ 31... IU TEŞEKKÜRLER Prof. Dr. Zafer DEMİR -- zaferdemir@anadolu.edu.tr