İlk İnsan, Prof. Dr. Mihriban Özbaşaran Kirke Gaard: yaşam geriye doğru bakarak anlaşılır, ancak ileriye doğru yaşanır. C.J. Thomsen: 3 çağ sistemi (taş, tunç, demir). John Lubbock 1865 te ilk arkeoloji kitabını yazar. Eski taş (paleolitik) ve yeni taş (neolitik) dönemleri tanımlar. John Torrell 1866 da bir ara dönem olarak mezolitiği önerir. Klasik şema Paleolitik Alt: 2.600.000 130000/80000 Orta: 130000/80000 30000 Üst: 30000 12000 Epipaleolitik / mezolitik: 12000 10000/9000 Neolitik (ÇÇsiz, ÇÇ li): 10000-5500/5000 Kalkolitik (ilk, orta, son): 5500/5000-3500 Tunç çağları İlk: 3500 2000/1950 Orta: 2000/1950-1450 Son: 1450-1190 Demir çağı: 1190-330 Jeolojik zamanlar Arkeyan Devir (3.6 milyar -2.5 milyar) Proterozoik Devir (2.5 milyar 545 milyon) Sularda tek hücreli canlıların ortaya çıkışı; eski kıta çekirdeklerinin oluşumu. I. zaman, premier, paleozoik; 570-245/225 milyon Omurgasızlar, kurbağagiller, hamam böcekleri, kırkayaklar, örümcekler, ilk balıkların sudan çıkışı II. zaman, sekonder, mezozoik; 245/225-65 milyon Sürüngenler, ilk kuşlar, dinazorlar, böcekler Alt dönemler (en uzaktan en yakına) Trias Jura Kretase (tebeşir) III. zaman, tersiyer, senozoik; 65-2 milyon Memeliler Alt dönemler (en uzaktan en yakına) Paleosen Eosen Oligosen Miyosen Pliyosen IV. zaman, quarterner, senozoik; 2 milyon- Alt dönemler en uzaktan en yakına) Pleistosen (üst, orta, ilk) Holosen (10000 yıl öncesinden günümüze) İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 1/14.
İnsanın biyokültürel evriminin büyük kısmının geçtiği dönem yaklaşık son 7 milyon yıl (III. zaman sonu, pliyosen ve IV. Zaman) Pleistosen: Homo habilis ilk aleti yapar Holosen: Homo sapiens devri Pliyosen/pleistosenin kıstası İtalya nın kuzeybatısında Villa Francha. Burada fil, at ve büyükbaşların atababaları yeni hayvanlar saptanmış. Bos türü (büyükbaşların atababaları) Equus türü (at cinsinin atababası) Marine mollusca (deniz yumuşakçası) Elephas türü (fil cinsinin atababası) Buzul ve buzullararası dönemler Sumatra Toba volkanı 73500 yıl önce patlamış, 1000 yıl boyunca soğuk ve karanlık olmuş. 1815 te bundan 40 kez daha küçük bir patlama olmuş, 1816 da yaz olmamış. Pleistosen, buzul dönemi. Dünya 4-5 kez soğuk, 3-4 kez sıcak dönem etkisi altında kalmış. Son 700000 yılda büyüklü küçüklü 8 soğuk ve 8 sıcak dönem yaşanmış; okyanus diplerinden alınan örnekler 6 soğuk, 6 sıcak dönemi saptayabiliyor. 12000/10000 de son buzul erimiş: holosene geçiş. Pleistosende buzul ve buzullararası dönemler (günümüzden geçmişe) Würm sonrası 12000- Würm 110000 Riss-Würm Riss 200000 Mindel-Riss Mindel 400000 Günz-Mindel Günz 600000 Tuna? Evrim Bütün canlılar filogenetik denen ortak bir soyağacına aittir. Biyolojik evrim yeni canlı türlerini ortaya çıkarır. Düz evrim, anagenesis: Herhangi bir canlı türü biyolojik evrimini düz bir doğrultuda öncekinden farklı yeni bir tür oluşturursa (tür sayısı aynı); basamaklı evrim. Çatallı evrim, kladogenesis: Zaman içinde bölünerek farklılaşırsa (tür sayısı çoğalır); dalbudak teorisi. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 2/14.
İnsan: Hayvanlar aleminin Omurgalılar filumunun (şubesinin) Memeliler sınıfının Primatlar takımının Hominidler familyasının Homo cinsinin sapiens türü 1. Primatlar: insan ve diğer yakın soydaşlardan oluşur 1.1 Prosimianlar (yarı maymun) 1.2 Antropoidler 1.2.1 Seboidler (uzun kuyruklu maymun, yeni dünya maymunları) 1.2.2 Serkopitekoidler (kuyruklu maymun, eski dünya maymunları) 1.2.3 Hominidler (insansılar) 1.2.3.1 Hilobatlar (hilobat, simfalang) 1.2.3.2 Pongidler (orangutan, şempanze, goril) 1.2.3.3 Hominidler (fosil insan, çağdaş insan) Rift vadisi İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 3/14.
6.12.2012 Pongid Hominid Farklılıkları Fiziksel olarak: 1. İnsanda pongide kıyasla daha büyük ve karmaşık yapıda beyin var. 2. İnsan yassı bir yüz yapısına sahip. 3. İki ayağı üzerinde durur, dik yürür, hareket yeteneği gelişkin. 4. Köpek dişleri diğerleriyle aynı boyda. Kültürel olarak: 1. Soyutlama 2. Konuşma 3. Tinsel ögeleri bulunan bir yaşam biçimi ve besin paylaşımı Fiziksel ve kültürel evrim Tüm canlıların evriminde biyolojik ve genetik ögeler söz konusu. İnsanlarda buna kültürel evrim de eklenir. Kültür, bir kuşaktan diğerine aktarılır. Kültürel evrim biyolojik evrimi etkiler mi? Parçalamaya yönelik dişler, öğütücü dişlere dönüşür. Üçüncü azılar çıkmıyor. Besinlere, dolayısıyla dişlere bağlı olarak yüz yapısı değişir. Biyolojik evrim doğal. Kültürel evrim edinsel. İnsan evrimi iki yönlü aktarım, gen kültür birliktelik evrimi. Kültürün kuşaktan kuşağa biyolojik olarak geçmesi MEM (Richard Dawking önermiş). İnsan ilk defa nerede ortaya çıktı? Afrika? Tarihleme yöntemleri Potasyum argon (40 KA): Yaşı 100.000 den fazla olan örneklere uygulanır. Argon-argon C14 (50.000 / 70.000 e kadar tarihlendirebilir) Uranyum serisi Bunlarda kimyasal elementlerin radyoaktif bozulma miktarı ölçülür. Thermo-luminecance Electron spin resonance Bunlar zaman içinde kayaçlar ya da dişlerde biriken elektron miktarını ölçer. Paleomagnetizma: Jeolojik katmanlardaki manyetik parçaların yönü ile, Dünya manyetik alanındaki bilinen evrensel değişimleri kıyaslama/karşılaştırma yoluyla tarihlendirme yöntemidir. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 4/14.
İnsan evriminin aşamaları 100.000 / 60.0000 Homo sapiens 220.000 Homo neandertalis 500.000 Homo heidelbergensis 2.000.000 Homo ergaster / erectus 2.500.000 Homo habilis 3.000.000 Australapithecus africanus / robostus 3.900.000 / 3.000.000 (2.900.000) Australapithecus aferensis 4.200.000 / 3.900.000 Australapithecus anamensis 4.400.000 Ardipithecus ramidus ramidus 5.500.000 Ardipithecus ramidus kadabba 6.000.000 Orrorin tugenensis (milenyum adamı) 7.000.000 Sahelanthropus tchadensis (çadensis) Sahelanthropus tchadensis İsim Çad dan gelir. Touomi yerli adı. Hominid olarak ilk insan kalıntısı Çad da bulunmuş (7 M). Hominid pongid ayrımından sonraki ilk fosil kafatası + ½ kemik var. Gömü geleneği olmadan insanın ele geçmesi zor. Dik yürüyemediği kafatasından anlaşılıyor. Orrorin tugenensis Fransalılar Kenya nın kuzeyinde Tugan tepelerinde bulur. 2001 de açıklanır. Orrorin: has adam Tugensis: tepelerin adı 1.20 m boyunda, beyin hacmi küçük. Bitkilerle besleniyor, iki ayağı üzerinde yürüyor, ancak ağaçlarda da yaşayabiliyor. 13 fosil bulunmuş, yerel müzeye konmuş. Ardipithecus ramidus 2001 başında Etopya da Adis Ababa nın 300 km kuzeydoğusunda 5.8 / 5.2 / 4.5 Milyon yıl ile ilişkillendirilen 11 iskelet bulunmuş (Tim White). Fosiller diş, çene, kafatası ve üst kol kemiklerinden oluşuyor. Daha sonra 90 fosil daha bulunur ve bir iskeletin %45 i tamamlanır. Buna Ardipithecus ramidus denir. Ardi: zemin Ramidus: kök Bir ara tür. Beslenmesi çift taraflı. Hem şempanze, hem de insan özelliklerine sahip. Topuk kemiği biçiminden iki ayağı üzerinde dik yürüdüğü anlaşılmış. Boy 1.20 m. Kafatası bulunmasaydı, dişler ve kol kemiklerine bakılarak maymun olduğu kabul edilebilirdi. Başına bakılarak iki ayak üzerinde yürüdüğü anlaşılıyor. Foramen magnum önde (iki ayak) Ardipithecus u yaratan çevredeki ortam. Nemli / ağaçlık Dişler üzerinde mine tabakalarının incelenmesiyle, meyve, dal, yaprak yedikleri anlaşılıyor. Daha sonraki hominidlerin diş mineleri kalınlaşır. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 5/14.
Australapithecus anamensis Turkana nın güneybatısında bulunmuş. İki ayak üzerinde yürüme kanıtları daha az. Göl insanı demek (anam: göl). 13 alt çene kemiği var. 50 diş, kafatası, 2 kol, 1 bilek, 1 el kemiği, incik kemiği. Bacak kemiğinin dize değen kısmı düz. Çevre ortamı ağaçlık, su ve nehir kıyıları. Bol su sürüngenleri var. 30 farklı memeli var. Australapithecus aferensis Lucy, yaygın adı. Bu adı bulunduğu zamanlarda söylenen Beatles şarkısından alyor. İskeletin %40 ı bulunmuş. Primatların bazı özellikleri ile bazı gelişkin anatomik özelliklere birlikte rastlanıyor. 1973 de Etiopya, Hadar da bulunmuş (D. Johanson). 1974-1979 da M. Leakey, Kuzey Tanzanya Laetoli de. Zeresenay, Etiyopya Awash nehri, Afar çöküntüsünde, 1999 da. Dikaka bebeği (3 yaş), Etopya da, A. aferensis, 3.3 Milyon yıl. Nehir cesedi hemen çamur ve kumla örtüp korumuş. Zeresenay, dil kemiğinin erken bir örneğini buldu. Bu gırtlak gelişimi için geçirilen evrimin bir örneğiydi. Beyin küçük, burun basık, yüz uzun ve çıkık, iki ayağı üzerinde yürür. A. aferensis gerektiğinde ve küçük yaşta ağaçlara tırmanan, ancak asıl iki ayak üzerinde yürüyen toplayıcılar. Lucy türü fosillerde bedene kıyasla göreceli olarak uzun kol kemikleri var. Kafatası ve ayak kemikleri dik yürüdüğünü gösteriyor. Homo yönü ağır basar. Bacaklar kısa Kollar, omuzlar kaslı Kollarını kullanarak tırmandıkları düşünülüyor. İyi sulanan ağaçlıklı alanlar ve açık savanalarda yaşıyorlar. Araştırmacılar aynı bölgede 9 yetişkin ile 4 çocuğa ait kemikler buluyorlar, ilk aile olarak adlandırıyorlar. Maternis çizimleri gösterildi. Lucy nin ayak izleri Laetoli de aferensise ait ayak izleri bulunmuş. Bu da dik yürüdüğüne kanıt. Burası 27 m lik bir alan. İzlerin topografik planları çizilmiş. Topuk kemikleri geniş. Tarak kemikleri eğrilerek yükselmişler. Ayak başparmağı diğerlerine yaklaşmış. Aferensislerde erkek 1.5 m / 65 kg; dişi 1 m / 30 kg. Ayak izleri rekonstriksiyonuyla 3 kişinin olduğu gösteriliyor. Biri belki de sakat. Ayağını sürüyerek yürüyor; hamile? Volkanik arazide küllü, kurumuş çamur üzerinde yürümüşler. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 6/14.
13.12.2012 Australopithecus africanus ve Australapithecus robostus (bosei) Tarih 3.000.000-1.000.000 Yer: Afrika, Kuzey Kenya, Turkana gölü batısı Australopithecus africanus ve Australapithecus robostus (bosei) (Kuzey Kenya) türü. Africanus: Ufak tefek (35 kg, 135 cm) Robustus (iri yarı) (55 kg, 155 cm) Beyin oylumları, hacimleri fazla değildir. Ortalama 400-530 cm 3. Köpek dişlerinin boyu küçülmüş, azılar büyümüştür. Dişler koparma / parçalama işlevinden çok çiğneme görevini üstlenmiştir. Australopithecusların küçük olanları (africanus) zaman içinde evrimleşmek suretiyle değişiyor. İri yarı olanlar (robostus) ise insan evrimine katkı yapmadan 1 milyon yıl önceleri kökü kuruyarak yok oluyor. Beslenme: Bitki ağırlıklı hepçil bir gıda sistemine sahip. Yemişler, fındık gibi kabuklular, tohum, kök, böcek, yumurta. Diş incelemeleri: Büyüklük, biçim ve kullanım izi (sıyrıklar, kırıklar) Africanus fosilleri ile birlikte bulunan çok sayıda hayvan kemiği, boynuz, diş kalıntıları, bu türün avcılık yaparak yaşadığını / hayatını sürdürdüğünü gösterir. Ancak hiç alet bulunamadı. 1940-50 lerde Raymond Dart, türün hayatını devam ettirebilmesini alet / silah kullanımına bağlayarak, bunlara osteodentokeratik adını verir. 1970-80 lerde bulunan kemik, diş vb. buluntuların yırtıcı hayvanlara ait olduğu anlaşıldı. Africanus ların hayatta kalma başarılarının ise toplu halde / gruplar halinde yaşamalarına bağlı olduğu kabul gördü. Homo habilis Yetenekli / becerikli adam. Potasyum argon ve manyetizma yöntemleriyle katmanlar / tabakaların tarihi: 2.500.000 yıl (2.6-2.4) Doğu ve Güney Afrika Yaşadığı jeolojik devir: Pleistosen (buzul dönemi) Homo türü tüm pleistosen boyunca yaşar. Arkeolojik dönem: Alt paleolitik. Pleistosen yaklaşık 2 milyon yıl önce başlar, 12.000/10.000 yıl önce sona erer. Pleistosen IV. Zamanın (kuvarternerin) ilk bölümü. II. Bölümü holosen (daha sonraki ve hala içinde yaşadığımız dönem). Bir devirden diğerine geçiş 10.000 lerce yıl sürmüştür. Bu nedenle insan, buzul çağını ya da buzullararasını ya da geçişi hissetmemiştir. Buzul / pluviyal dönemlerde, yıllık ortalama sıcaklığın, tropikal bölgelerde 3-8 C, buzullara yakın yörelerde 16 C düştüğü hesaplanmıştır. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 7/14.
Buzul çağı faunası Elephas primigenius (mamut) Rhinoceros ticharhinus (bir tür gergedan) Ren geyiği Misk öküzü Equus prjewalski (küçük yabani at) Buzul çağı florası Dryas octapetale (sekiz çanaklı rosacea) Salix polaris (kutup söğüdü) Betula nana (bodur huş ağacı) Hypnum tugensis (bir tür yosun) Buzullararası faunası Elephas antiquus (mamut türü) Rhinoceros merckii (gergedan türü) Buzullararası florası Rhododendrom ponticum (mor çiçekli orman gülü) Vitalis silvestris (orman asması) Fındık, kayın, akağaç (eski türleri) Böylesi bir ortamda yaşayan ve Australopithecus lardan evrilen türü Homo habilis. Alet yapan Afrika, Kenya, Turkano gölü çevresi. Tam anlamıyla dik yürürler. El parmakları çeşitli hareketleri yapmaya uygundur. Beyin hacimleri 600-800 cm 3 arasındadır. Önemleri: Ele geçen / bulunan ilk kültür ürünlerinin sahipleri. Etiyopya da, Gona ırmağı havzasında; Tanzanya da Oldovai boğazında bulunan ilk aletlerin sahipleri. Bu en eski arkeolojik belgeler, fosil atalarımızın yaptığı, kullandığı ve işleri bitince de bıraktığı taş aletler. Oldovai da bulunan aletlere Oldovan aletler denir. Dere yatağından toplanmış çay taşları, çakmak taşları, kuvartz ve kuvarsit. Kırılmış, çekiç olarak kullanılmış, işlenmiş keskin ağızlı aletler. Olduvai de insan elinden çıkma yaklaşık 1.8 milyon yıllık alet bulunmuş. Bu en eski aletler, uygun taş yumrularının üzerlerinden bir veya birkaç parça yonga çıkartılmak suretiyle keskin bir kenarın oluşturulması suretiyle yapılıyordu. Bu aletlere satır / kıyıcı satır veya çaytaşı aletler adı verilir. Bu ilkel ve basit aletler ne işe yarar? Birkaç işe birden yararlar, çok amaçlıdırlar. Yemişlerin sert kabuklarını kırma Mızrak yapma Ağaç dallarını keserek onlara şekil verme Hayvan leşlerini parçalama Saldırı ve savunma Tahtadan çapa türü aletler oluşturma Toprağın altındaki suyu çıkarma İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 8/14.
27.12.2012 Homo erectus Homo habilis ile kısmen eşzamanlı. İlk önce Afrika da 2 milyon yıl önce ortaya çıkar. Dik duran / dik yürüyen insan H. erectus, Doğu Asya da verilen isim H. ergaster, Afrika da, çalışan insan demek. İkisi aslında aynı tür. Beyin oylumları Australapithecus, 450-580; habilis, 600-800; erectus, 775-1300; sapiens 1000-2000 cc. Homo sapiensin %75 ine ulaşmış. Boy 1.60 m, 55 kg. Afrika da 183 cm lik de bulunmuş. 1.8 milyon yıl öncesinden itibaren ilk kez Afrika kıtası dışında rastlanıyor (Afrika kıtası dışına çıkan ilk tür bu). Eski dünyada 1.8-0.22 milyon yıl arası görülüyor. Önemli yenilikler Teknokültürel gelişmeler Ateşin kontrol altına alınması Oluşturulan aletlerin standartlaşması Ateş (H. ergaster) Güney Afrika, Sword Kroga (1.5 milyon): yanmış kemik ve yanık izleri Kenya, Koobi Fora (yanmış kemik ve yanık izleri), Çesovanya (1.4 milyon): yanmış çaytaşları (Oldowan benzeri) ve yanmış kül topakları Bilinçli bir ateş mi? Doğal mı? Ocak yerleriyle ilgili iz yok. Karşıt görüş: 1. Buzul dönemine başka türlü dayanamayacaklar. 2. Afrikadan ateş olmadan diğer kıtalara gidemeyecekler / çıkamayacaklar (vahşi hayvanlardan korunma) Kobi Fora dan alınan örnekler: Toprak analizleri Fitolit analizleri (bitki yandıktan sonra bıraktığı izlerin analizleri) Toprağın 400 derecelik yandığını gösteriyor. Çalı çırpı tutuşması 100 derece. Yakılan kuru ot, dal parçası ve odun olmalı. Yeni veriler İsrail 790.000; Gesher Benot, Ya aqov Eski göl yatağı, yanmış ve yanmamış organik kalıntılar birlikte bulunuyor. Ateş? Altı tür yanmış bitki bulunmuş. 350.000 öncesinde ise ateşin H. erectus tarafından kontrol altına alındığına dair ocaklar var. Macaristan, Vértesszőlős; Fransa Nice, Terra Amata 380.000 yıllık ocak. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 9/14.
Standartlaşma H. erectus a ait fosil örneklerinin tümü aynı değil, ancak bir standartlaşma söz konusu. Satır ve kıyıcı satırların yerine, acheul denilen çift yüzlü baltalar (iki yüzeyliler) görülür. Avrupa da: Clacton, Tayac, Levalois Asya da: Pacuton, Soan, Anyet, Tampen. H. erectus yayılımı Afrikadan Sina, Mısır ve İsrail Afrika dışındaki en eski kalıntılar: Filistin Ubeydi, 1.4-1 milyon yıllık. Avrupa dakiler 800.000. İspanya Atapuerco da Gran Dolina, 780.000-300.000 yıl. Çinde, Bose havzası, 800.000 yıl. Ata puerco, H. heidelbergensis, 970.000-300.000. Afrika dışındaki en eski kalıntı yeri, Gürcistan da Dmanisi, kafatasıyla uyumlu çene ve dişler. 2000 li yıllarda açıklanmış. 6 bireyi temsil ettiği düşünülüyor. Kadın erkek boyut farkları var. 1.8-1.7 milyon yıl. National Geographic, Türkiye, Ağustos 2002; Afrika yı ilk o mu terk etti? Homo erectus Afrikayı daha önce mi terk etti? Farklı bir tür mü? İnsan evriminin önceden bilinmeyen kayıp halkasını temsil eden türler mi? Dmanisi aslında bir ortaçağ köyü. Dmanisi nin düşündürdükleri: 1. Oluşan H. erectus daha önce Afrika dan çıktı. 2. H. erectus ile H. habilis arasında bir tür var, Dmanisi bunun temsilcisi. Örnekler hem H. erectus, hem de H. habilis özellikleri taşıyor. H. erectus, uzun boylu, büyük beyinli, uzun adımlarla yürümeye müsait. H. habilis, daha kısa, göç edemez. Yanında H. habilis e benzer taş aletler var. H. erectus ise daha gelişkin aletlerle daha yüksek kalorili besinleri işliyor. Kesin sonuç? Türkiye de Dursunlu, Konya, 900.000. Taş ocağı, insan fosil ve kalıntısı yok. Kaletepe, Niğde, 800.000, fosil kalıntılar, aletler, insan yok. Yarımburgaz, İstanbul 400.000-200.000, fosil buluntu yok. Karain, Antalya Denizli, 500.000, kafatası, bunun dışında TR buluntularında sadece aletler var. Burası bir traverten ocağı. Bunu bulan bir işçi. Joli kafatasını inceler ve tüberküloz geçirdiğini saptar. Güneyde tropikalden kuzeye göçen koyu tenli insanlar daha az D vitamini üretiyor, bunların bağışıklık sistemleri ve kemikleri daha fazla etkilenir. Neandertal Kitap: Modern İnsanın Kökeni, Lewin R, Tubitak 1997. 1856 da ocakta çalışan işçiler Neander vadisinde Felcher Grotto da rastlamışlar. Adını bulunduğu yerden alır. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 10/14.
Neandertallerin beden özellikleri Uzun basık kafatası Çıkık orta bölümü belirgin kaş, kemik yapı 1450 cc beyin Geniş ve orta kısmı öne çıkan yüz yapısı Sivri elmacık kemiği İri damak ve diş Sağlam alt çene Kavisli baldır ve ön kol Soğuk iklime dayanıklı Erkekler, 170 cm, 65-70 kg Kadınlar, 160 cm, 50-55 kg. Tıknaz, sağlam, adeleli yapı. Tarihlendirme 220.000-35.000 arası Avrupa ve Asya İlk kez 1829-1830, Belarus, Eian 1848, Cebelitarık 1856, Neander. Yeni bir tür olduğu ilk kez burada anlaşılmış. 1886, Belçika da Spy 1907, Fransa Dordogne, La Chapelle aix Saurle, 170.000 yıllık 300 fosil. H. sapiens ile Neandertal benzerlikleri Kültürel benzerlikler Tutum ve davranışlar İlk kez ölü gömme Ölü hediyeleri Takı türü nesneler Toplumsal dayanışma Toplu hareket etme Din ile ilişkili kültler / tinsel inançlar Konuşma yeteneği Ölü gömme Sembolik bir düşüncenin ürünüdür. Irak, Şanidar, Neandertallerinde R. Solecki 1971 de ölü yanında çiçek ve bitkiler bulmuş. Alınan toprak örneklerinde polenler (çiçek tozu) bulunmuş. Analizler polenlerin rüzgarın taşıyabileceğinden veya hayvanların getirebileceğinden çok daha fazlasının olduğunu gösteriyor. Çiçekler, şifalı otlar özellikle konmuş. R. Solechi: The first flower people. Hayatları çok karmaşık. La Mousterinen Neandertaller ölü gömme. Toplu Dayanışma Özürlü bireylere başkalarının baktığına dair veriler var. Travmalar zaman içinde iyileşmiş. Sakat insanın yaşayabilmesi için bakılması şart. İki dişli bir neandertal yaşamış. Doğuştan çolak, sağ kolunu kullanamamış, 40 yaşına kadar yaşamış. İhtiyar, hasta, sakat birey kalıntıları Bunlara başkaları bakmış. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 11/14.
Toplu yaşama / hareket etme Tek kişinin başa çıkamayacağı iri otçul hayvan avı Av sırasında sık sık yaralanmışlar. Konuşma yeteneği Beyin yapısının yanısıra İsrail de Kebora mağarasında hyoid (dil kemiği) konuştuklarının kanıtı. Yaşam biçimleri Dünya daki nüfusları hiçbir zaman 100.000 i aşmamış Ortalama yaş 20-25. Yoğun avcılık, kısmen toplayıcılık yapan 20-25 kişilik gruplar. Çok başarılı avcılık Birlikte hareket ederler Doğayı çok iyi gözlerler Kapan, tuzak, ağ, mızrak, bola taşı gibi aletleri de olmalı (ele geçmemiş) Bola taşı: Yuvarlak küçük taşlar, birkaç tanesi birbirine bağlanıp atılır, hayvanın tökezlemesi sağlanır. Hayvan etleri uzun süre dayanması için kar buzunun içine gömülür, üzeri örtülür (derin dondurucu). İklimsel olaylar, kışlar çok sert. Fosil mağara ayısı, aslan, mamut, gergedan, at, geyik, bizon var. Kaburga kemiklerini sıklıkla kırmışlar. Postları çadır örtüsü, battaniye, giysi olarak kullanmış olmalılar. Postları birbirine tutturmuş olmalılar (sırım, bağırsak kullanıp, kemik deleceklerle delip) Takı türü nesneler Dişler, kabuklar, hayvan kemikleri, delik delinerek takı oluşturulmuş. Dinsel? Süs? Aidiyet? Sembolizma Kırmızı, sarı, doğal toprak boyalar (toz veya çubuk) Tozlar serpilmiş, çubuklar sürtülmüş. Av / savaş öncesi bedenlerini boyamış olmalılar. Fildişlerini, iri hayvan kemiklerini cilalamışlar. Büyü aletleri yapmışlar Çalındıklarında ses çıkartan aletler, haberleşme? Slovenya Dijve Babe: Kaval türü aletler Fransa, Akbaba kemikleri, flüt gibi Büyüyle ilgili Drachenlock mağarası, İsviçre: Girişte yaşıyorlar. Üstü tek bir taşla kapatılmış, platform / sandık içinde yedi adet ayı kafatası bulunmuş. Hepsinin yüzü mağaranın ağzına bakıyor. Cadılar mağarası, İtalya: Girişten 450 m içeride ayıyı andıran bir doğal oluşum. Neandertallerin çamur topak attıkları ve sembolik olarak ayıyı vurdukları düşünülüyor. Regourdou, Fransa: 20 kadar buluntu içeren çukur mağaranın tabanına kazılmış, üzerine 1 ton ağırlığında bir taş konulmuş. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 12/14.
Özet Neandertallerin yaşlı ve sakatları toplum dışına itmedikleri, bazı ölüleri gömdükleri, bazı süs eşyalarının statü simgelediği, totem ve büyü inançlarının olduğu Homo sapiens Beyin ortalama 1300 cc. Neandertallere kıyasla: Daha az adeleli Daha ince Zayıf bir beden yapısı Kafatası daha yuvarlak Kaş kemerleri daha az çıkıntılı Çene belirgin İki temel teori: 1. Afrika dan çıkma (out of africa, african replacement model) 2. Çok bölgeli model (multiregional evolution) Kabul gören: Neandertal ve H. sapienslerin, H. erectus / heiderbergensis den evrildikleri. Afrika dan çıkış Homo sapiens ilk kez 19 YY da Fransa da Les Eyzies te bulundu ve Cro-Magnon olarak adlandırıldı. 200.000 den itibaren H. sapiens fosilleri var. Yaklaşık 200.000 yıl önce Afrika da ortaya çıktığı oradan Avrupa ve Asya ya 190.000/100.000 yıl önce yayıldığı düşünülüyor. Bulunan fosillerin DNA bulguları (mitokondrial DNA, mtdna, mitokondrial Havva). mtdna nın mutasyon süresini inceleyerek 200.000/100.000 yıl öncesine tarihlendirebilmişler. 1987 de Berkeley de tüm insanların genel özelliklerinin belli bir kısmının Afrika ya dayandığı gösterilmiş. H. sapiens ler, neandertallerle karşılaşmış olmalılar. Birbirlerinden ne öğrenmişler? Birbirleriyle konuşmuşlar mı? Birbirleriyle çiftleşmişler mi? Neandertaller nasıl ve niçin yok olmuş? H. sapiens lerin mi onları ortadan kaldırmış? Çok bölgeli model Tür eski dünyanın bir çok yerinde ortaya çıkmıştır. Avrupa da H. sapiens, neandertallerden evrimleşmiştir. Neandertaller, H. sapiens in bir önceki aşamasını temsil eder. Neandertal ile çağdaş insan arasında bir öncül ardıl ilişkisi vardır. Homo sapiens in yaşam biçimi En eski endüstrileri üst paleolitik adı altında toplanır. Teknokültürel içerikler ve sosyal açıdan önemli değişiklikler üstpaleolitik çağda gerçekleşir. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 13/14.
Üst paleolitik alet teknolojisinde önemli değişiklikler Alet yapan alet kavramı Hammadde çeşitliliğinde artış (taş, fildişi, geyik boynuzları, kemik gibi) Hayvan dişleri ve deniz kabuklarından süsler Üç boyutlu küçük heykelcikler Tek ve çok renkli resimler Bu resimlerin tinsel içerikte olması Alet teknolojisinde evrenselliğin yerini yöresel / bölgesel işçiliklerin alması Yapılan / kullanılan aletlerin artık birbirine benzememeleri. Yaşam Mağara ve açık hava yerleşimleri Avcılık, toplayıcılık Göçer topluluklar H. sapiens Dünya üzerinde yaşam alanını genişletir (Avustralya, Amerika). Amerika kıtasında iskan Buzul döneminde deniz seviyesinin yaklaşık 50 m alçalması sonucu birtakım kara köprüleri oluşur. Yaklaşık 35.000 yıl önce, Würm buzul döneminde, kara köprüleri birkaç kez oluşmuş. Son buzul sonrasında Bering boğazı oluştuktan sonra 15. YY a kadar Amerika nın dış dünyayla teması olmamış. Toplayıcılıkla geçinmişler. Temel besinleri, orman, kuş ve küçük memeliler (sapan veya bola taşlarıyla). Ahşap ağaçlardan oluşan bir tür çadırlarda oturmuşlar. Aletler, ahşap, kemik, diş. Kültür düzeyi karmaşık bir sosyal yapı ve ekonomik aşama. Büyük ölçüde yerleşik bir yaşam sürdürmüşler. Avustralya nın iskanı Avustralya ile hiçbir zaman kara bağlantısı olmamış. Asya kökenlilerce iskan edilmiş. Denizi aşarak varılmış. Hayvan postundan tekneler veya sandallarla geçmiş olmaları gerekir. Kadınlı erkekli bir grup olmalı Yeni Gine Avustralya arası 100 km. Geçiş denizde fırtına ve akıntılarla sürüklenme nedeniyle olabilir. Avustralya da en eski kalıntı 32.000 yıl. Aborjinlerle ilk H. sapiensler arasında benzerlikler var. Sürtme ve yontma ile taş baltalar Mızraklarla kanguru avcılığı. 10-15 m uzaklıktan vurabiliyorlar. Bumerang denen aletler. Tasmania, Avustralya nın güneyinde. 10.000 yıl önce ana kara ile bağlantısı kesilmiş. Buradaki yerlileri 1800 lerde Britanyalılar kara savaşında köpeklerle izlerini sürdüler, yakaladılar, sürdüler, hastalık yüzünden öldüler. Endonezya da Florens adasında 18.000 e tarihlenen insan iskeletleri (H. florensis?). 7 iskelet ve çeşitli av aletleri bulunmuş. 1.0 m boyunda, 55 kg, 30 yaşlarında, kadın, 380 cc beyin oylumu, 18.000 yıl önce yaşamış. Araştırmalar onların da H. sapiens olduğunu göstermiş. Ada teorisi: Sınırlı alanda yaşıyanlar, kaynak sınırlı olunca tam anlamıyla gelişemezler. 16. YY da Hollanda lı tüccarlar onları görmüş. İlk İnsan; güncellenme: 26.01.2013; sayfa 14/14.