Yeni Bir Üniversite ve Yeni Ö renciler: Mu la Üniversitesi Ö renci Profili Özlem fiah N (*) Özet Bu çal flmada, ülkemizdeki genç üniversiteler aras nda yer alan Mu la Üniversitesi'nde, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi bünyesinde yürütülen bir zorunlu derse ( nsan Haklar ) devam eden ö rencilerden yola ç karak, üniversite e itiminde ço u zaman gözden kaç rd m z ö renci boyutu ile kamu yönetimi ö rencilerinin profili üzerinde durulmaktad r. Çal flma, 2004-2005 e itim-ö retim y l nda Mu la Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü'nde okutulan nsan Haklar Dersi'ne kat lan ö renciler aras nda uygulanan bir sormacan n de erlendirilmesine dayanmaktad r. Çal flma ile Mu la Üniversitesi'nde Kamu Yönetimi alan nda ö renim gören ö rencilerin kökenleri, üniversite ve bölüm tercihlerini etkileyen etmenler ve gelecek tasar mlar sergilenmeye ve de erlendirilmeye çal fl lmaktad r. Abstract Observations on a Young University and It's Young Students aims to evaluate social profiles and future expectations of public administration students at Mu la University Faculty of Economics and Administrative Sciences. The study carried on Human Rigts lecture students by using short survey in 2004-2005 spring semester. Girifl Bu çal flmada, ülkemizdeki genç üniversiteler aras nda yer alan Mu la Üniversitesi'nde, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi bünyesinde yürütülen bir zorunlu derse devam eden ö rencilerden yola ç karak, üniversite e itiminde ço u zaman gözden kaç rd m z ö renci boyutu ile kamu yönetimi ö rencilerinin profili üzerine yo unlaflman n ortaya ç kard sonuçlar üzerinde durulmaya çal fl lacakt r. Bu amaçla yap lan çal flmaya 18 * Mu la Üniversitesi, ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, Yrd. Doç.Dr.
geçmeden önce, böyle bir çal flman n içinde olufltu u e itim-ö retim ortam ile e itim sürecini etkileyen koflullar hakk nda bilgi sunmak kaç n lmaz görünmektedir. Bilindi i gibi Mu la Üniversitesi, 1990'l y llarda h zlanan, büyük kent merkezleri d fl nda üniversite açma e ilimi ile kurulmufl genç üniversitelerimizden biridir. Bu özelli iyle Mu la Üniversitesi, hem yeni bir kurum olmaktan hem de bulundu u kentin kimi yap sal özelliklerinden kaynaklanan avantajlar ve dezavantajlar ile birlikte e itim-ö retimi sürdürmektedir. Mu la Üniversitesi bir yandan; Genç bir akademik kadroya sahip olmak, Bilgi üretiminde ve e itim-ö retimde yeni yaklafl mlar yaflama geçirebilmek ve ekol yaratabilecek gizilgücü içinde bar nd rmak, Geliflmeye kapal, bask c - muhafazakar taflra özellikleri sergilemeyen kültüre sahip bir kentte bulunmak, Mu la gibi Türkiye'nin co rafi aç dan en çekici, refah düzeyi ve turizm potansiyeli yüksek bir yöresinde bulunmak gibi flanslara sahipken, Ö renci say s na göre yetersiz olan akademik ve idari personeli, Normal ö retimi sürdüren akademik kadronun büyük ölçüde ikinci ö retimi de üstlenmesi, dolay s yla yo un bir ders yükü alt nda iflini sürdürmek zorunda kalmas, Yo un ders yükü alt nda bulunan akademik kadronun hem akademik bilgi üretimine hem de ortak sorunlar ve özlemler çevresinde geliflecek bir kurum kültürünün oluflumuna katk da bulunabilecek zaman ve enerji bulamamalar Çok küçük olan kent ölçe inde ö renciler ve personel için konut, bar nma, entelektüel ve kültürel (kitapç, sinema, tiyatro vb.) gereksinimlerinin oldukça yetersiz kalmas gibi ciddi sorunlarla karfl karfl yad r. 1 Mu la Üniversitesi, birçok fakültesinde e itim ö retimin ikinci ö retimde de yürütüldü ü üniversitelerimizden biridir. 2 BF 3 ise 2004-2005 e itim-ö retim y l nda yaklafl k 3700 ö rencisi ile en fazla ö renciye sahip olan fakültedir. Normal ö retim ile ikinci ö retim aras nda e itim/ö retim kalitesi aç s ndan farkl laflmay engellemek üzere fakülte, normal ö retimde ders veren ö retim elemanlar n n ayn dersleri ikinci ö retimde de sürdürmesi ilkesini benimsemifltir. Hizmet sundu u ö renci say s n n fazlal na karfl l k BF, lisans düzeyinde yaln zca 41 ö retim üyesi ile her ö retim üyesi bafl na düflen yaklafl k 90 ö renci ile e itim-ö retimi sürdürmektedir. Bu rakam, Türkiye genelinde lisans ö retiminde ö retim üyesi bafl na düflen ö renci say s n n (35) 4 birkaç kat d r. Kamu Yönetimi Bölümü ise, toplam 1033 ö rencisi ve ders verebilecek 11 ö retim eleman ile ö retim üyesi bafl na düflen ö renci say s n n yafll k 100'ü buldu u bölümlerden biridir. Yukar da betimlenmeye çal fl lan koflullar, hem ilgili ö retim üyesinin e itim-ö retim ortam nda ö renci ile kurabilece i iletiflimi ve etkileflimi hem de ö renciler aras nda ve ö renciler ile kurulabilecek kurumsal iliflkileri etkileyecek ciddi olumsuzluklar kaç n lmaz olarak içinde bar nd racakt r. Bu koflullarda, 2004-2005 e itim-ö retim y l nda BF Kamu Yönetimi Bölümü'nde yeni göreve bafllayan bir ö retim eleman olarak, bahar yar y l nda aç lan nsan Haklar zorunlu dersi kapsam nda Mu la Üniversitesi'nde Kamu Yönetimi e itimi alan ö rencilerle yaflanan ilk buluflmada, ö rencilerle ilgili bilgi edinmek oldukça önemliydi. Çünkü ça dafl elefltirel e itim yaklafl m, 5 19
Ö renci ile ö retim üyesi aras nda bilginin, deneyimin ve sorumlulu un paylafl lmas n hedefler, Ö rencilerin pasif ö renenler yakas nda kalmaktan çok ö renmeyi ö renmelerini, bilginin oluflum sürecine katk da bulunmalar n, deneyimlerini ve düflüncelerini s n f ortam na tafl yabilmelerini, ö renciler ile ö retim üyelerinin s n f ortam nda karfl l kl sorumluluk üstlenmelerini amaçlar, K sacas ö retim eleman ile ö rencilerin farkl konumlarda bulunsalar bile e itim ortam paylafl p bilgiyi birlikte ürettikleri bir e itim ortam n benimser. Böyle bir e itim-ö retim ortam nda, dersi yürüten ö retim eleman n kim oldu u, bu dersi nas l kurgulad, nas l kaynaklarla dersi besledi i kadar, ders ortam nda yer alan ö rencilerin de kim olduklar, nerelerden geldikleri, bu alanda bulunma amaçlar n n neler oldu u, gelecek beklentileri aras nda nelerin bulundu u büyük önem tafl r. Oysa normal ve ikinci ö retim programlar kapsam nda yer alan bir zorunlu derse ( nsan Haklar ) kay t yapt ran toplam 221 ö renci ile yürütülecek ders kapsam nda karfl l kl etkileflime ve sorumlulu a dayanan bir iliflki kurmak olanaks zd r. B rak n s n f ortam nda herhangi bir ö rencinin ad n ö renebilmeyi, yüzlerini bile an msamak ö retim üyesi aç s ndan büyük bir baflar olarak görülmelidir. Bu koflullar alt nda, 221 ö rencinin kay tl oldu u bir dersi yürüten bir ö retim üyesinin bir dönem boyunca birlikte olaca ö rencileri yaln zca s n f ortam nda tan yabilmesi, ö rencilerin kökenlerini, burada bulunma yollar n ve amaçlar n anlayabilmesi çok güçtür. Bu nedenle derse kay tl ö renciler aras nda yap lan k sa bir sormaca ile gereksinim duyulan bilgiler ders ortam nda derlenerek de erlendirilmeye çal fl lm flt r. Bu çal flma, 2004-2005 e itim ö retim y l II. yar y l nda, Mu la Üniversitesi BF Kamu Yönetimi Bölümü'nde yürütülen nsan Haklar dersine kat lan ö renciler aras nda yar y l bafl nda yap lan k sa bir sormacaya 6 verilen yan tlar çözümlemeyi amaçlamaktad r. Çal flma, ilk derse kat lan ö rencilerin istenen sorulara verdikleri yaz l yan tlar n çözümlemesine dayand için ne bölümün üçüncü s n f n n ne de derse kay tl ö rencilerin tümünü kapsamaktad r. Bu nedenle, elde edilen sonuçlar n tüm üçüncü s n f ö rencilerine genellenebilmesi olanakl de ildir. Elde edilen sonuçlar, dar kapsaml tutulan bu çal flmaya kat lan ö rencilerin kimi özellikleri üzerine belirli izlenimler edinmeye yöneliktir. Bununla beraber yap lan çal flma, üçüncü s n f ö rencilerinden tümünü kapsamad ya da temsili bir örnekleme dayanmad için, ilerleyen haftalarda, çözümlemede ortaya ç kan verileri anlamland rmaya yard mc olabilecek çeflitli raporlardan, benzer araflt rmalardan ve istatistiklerden yararlanarak bütünlüklü sonuçlara ulaflabilmek için ekip çal flmas na devam edilmifltir. Bu nedenle elde edilen veriler, istatistik oranlama ile de il, yaln zca frekans tablolar olarak okuyucuya sunulmufltur. Bu çal flma ile elde edilen sonuçlar, herhangi bir temsil iddias bulunmamas na karfl n, ülkedeki çeflitli kurumlarca yap lan benzer çal flmalarla önemli ölçüde ortak e ilimleri sergilemektedir. Bu özelli i ile çal flman n, k smen ülkemizdeki merkez üniversiteler d fl nda ö renim gören Kamu Yönetimi ö rencileri hakk nda bilgi verdi i düflünülebilir. 20 Yap lan çal flman n önemli bir özelli i de, sormacaya verilen yan tlar n çözümlenmesinin, hem normal ö retimde hem de II. ö retimde derse devam eden ö renciler aras ndan gönüllü kat mla oluflan iki ekibin 7 ders d fl nda sürdükleri dokuz haftal k bir çal flmaya
dayanmas d r. Bu dokuz hafta boyunca her iki gruptan ö renciler, haftal k olarak ayr zamanlarda ilgili ö retim üyesinin odas nda toplanarak verileri sergileyen tablolar oluflturmufllard r. Ortaya ç kan sonuçlar, çözümlemeyi yapan ö rencilerle grup tart flmas yöntemiyle yorumlamaya çal fl lm fl ve ayn zamanda bir e itim materyali olarak da kullan lm flt r. Bulgular K z ve Erkek Ö rencilerin Da l m Tablo 1 Çal flmaya kat lan Ö rencilerin Cinsiyete Göre Da l m Normal Ö retim II. Ö retim Toplam K 30 29 59 E 35 34 69 TOPLAM 65 63 128 Çal flmaya kat lan ö rencilerin cinsiyete göre da l m göz önünde bulunduruldu unda erkek ö renciler lehine bir sonuç ortaya ç kmaktad r. Erkek ö rencilerin (% 54), k z ö rencilere (%46) göre daha fazla olduklar saptanm flt r. Bu oran, derse kay tl ö rencilerin listesi ile karfl laflt r ld nda 8 nsan Haklar dersine kat lan toplam 221 ö rencinin %45'ini k z ö rencilerin oluflturdu u saptanm flt r. Elde edilen bu sonuç, Kamu Yönetimi Bölümü'nde III. s n ftan ders alan ö rencilerin cinsiyete göre da l m n n yans t labildi ini göstermektedir. Ortaya ç kan bu tablo, hem Mu la Üniversitesi'nde Kamu Yönetimi Bölümü'nde hem de Türkiye genelinde bu bölümlerde okuyan ö renciler aras ndaki da l m yans tmaktad r. Fakültemizde, Kamu Yönetimi Bölümü'ne kay tl toplam 1033 ö renciden 448'ini ( %43) k z ö renciler oluflturmaktad r. 9 Türkiye genelinde ise 2004-2005 e itim-ö retim y l nda ö renim gören toplam 14 bin 441 kamu yönetimi ö rencisinden 6370'i (%44) k z ö rencilerden oluflmaktad r. 10 Ülkemizde, e itim-ö retimin her kademesinde sunulan olanaklardan kad nlar n erkeklere göre daha az yararlanabildikleri, bilinen bir gerçektir. 11 Ancak y llar içinde, yüksekö retimde, özellikle sosyal bilimler alan nda k z ö rencilerin say olarak erkek ö rencilere yaklaflmaya 12 bafllamalar, umut verici geliflmeler aras nda yer almaktad r. Üniversitemizde, 2003 y l nda ö renciler üzerinde yap lm fl daha kapsaml bir araflt rmaya 13 göre, BF, Fen-Edebiyat, E itim ve Teknik E itim Fakültesi'nde yer alan 5378 ö renciden 1131'i ile yap lan çal flmada, erkek ö rencilerin oran n % 63, k zlar n ise %37 olarak belirlendi i görülmektedir. Bu durumda, Kamu yönetimi bölümü 3. s n f ö rencileri aras nda k z ö rencilerin oran n n daha yüksek oldu u göze çarpmaktad r. Bu fark n, teknik alanlarda okuyan k z ö renci say s n n düflüklü ünden kaynakland söylenebilir. Ö renciler Nerelerden Geliyorlar Tablo 2.a. Çal flmaya Kat lanlar n Yetifltikleri Yerlere Göre Da l mlar (Normal Ö retim) Büyük Kent Kent Kasaba Köy Toplam K 16 4 10-30 E 19 7 9-35 TOPLAM 35 11 19-65 21
Tablo 2.b. Çal flmaya Kat lanlar n Yetifltikleri Yerlere Göre Da l mlar (II. Ö retim) Büyük Kent Kent Kasaba Köy Toplam K 14 6 9-29 E 18 8 8-34 TOPLAM 32 14 16-63 Tablo 2.c. Çal flmaya Kat lanlar n Yetifltikleri Yerlere Göre Da l mlar Büyük Kent Kent Kasaba Köy Toplam K 30 10 19-59 E 37 15 17-69 TOPLAM 67 25 36-128 Çal flmaya kat lan ö renciler aras nda büyük kentlerde ve kentlerde yetiflenlerin oran n n (%72), kasabalarda (%28) yetiflenlerden daha fazla oldu u görülmektedir. Ayn zamanda köylerden hiç ö renci gelmedi i anlafl lmaktad r. Mu la Üniversitesi'nde yap lan daha kapsaml aflt rmaya göre de büyük kentlerde ve kentlerde yetiflen ö renciler %59.5 ile di er yerleflim birimlerinden gelenlerden daha fazla bir a rl a sahiptir. Ayn araflt rma, köylerden ve kasabalardan gelen ö rencilerin BF ö rencileri aras nda yaln zca %5 ile s n rl kald n göstermektedir. Elde edilen bu sonuç, ortaö retim ö rencileri aras nda büyük kentlerde ve kentlerde yaflayanlar n, di er yerleflim birimlerinde yaflayanlara göre üniversite kazanma oranlar n n çok daha yüksek oldu unu göstermektedir. Ortaya ç kan bu sonuç, ülkemizdeki ortaö retim kurumlar n n kent ve köy da l m ndaki dengesizli i aç kça yans tmaktad r. Öte yandan Yüksek Ö retim Kurulu'nun yapt rd araflt rma, karfl lafl lan bu çarp c sonucu yorumlamaya olanak verecek veriler içermektedir. Buna göre, üniversitede ö renim gören ö rencilerin %78'i özel kurslara kat larak, %8'i de kendi bafl na haz rlanarak üniversiteyi kazanm flt r. Büyük kentlerin ve kentlerin, ülkemizde üniversiteye giriflte art k tümüyle belirleyici olan dershane hizmetlerini sunmak aç s ndan k rsal kesime göre daha fazla avantaj sa lad düflünüldü ünde karfl lafl lan bu sonuç anlam kazanmaktad r. Öte yandan, Mu la Üniversitesi'nin bulundu u Ege Bölgesi'nde üretimin tar ma dayand ve turizm potansiyelinin yüksek oldu u bilinmektedir. 17 Bu bölgede lise mezunlar n n oran ndaki yüksekli e 18 karfl n k rsal kesimden çok daha az ö rencinin Üniversitede okuyabilmesinin nedenlerinden birinin, dört y ll k üniversite e itimin maliyeti ile daha sonra kazand raca olanaklar n bu dört y lda çal flarak elde edilecek kazanç aç s ndan göze al nmamas oldu u düflünülebilir. 22
Tablo 3.a. Bölgelere Göre Da l m (Normal Ö retim) K E TOPLAM Marmara 6 6 12 Ege 12 10 22 ç Anadolu 6 8 14 Do u Anadolu - - - Güneydo u Anadolu - 2 2 Akdeniz 1 7 8 Karadeniz 5 2 7 Toplam 30 35 65 Tablo 3.b. Bölgelere Göre Da l m (II. Ö retim) K E TOPLAM Marmara 6 10 16 Ege 14 8 22 ç Anadolu 4 4 8 Do u Anadolu - - - Güneydo u Anadolu - 2 2 Akdeniz 3 6 9 Karadeniz 2 4 6 Toplam 29 34 63 Tablo 3.c. Bölgelere Göre Da l m K E TOPLAM Marmara 12 16 28 Ege 26 18 44 ç Anadolu 10 12 22 Do u Anadolu - - - Güneydo u Anadolu - 4 4 Akdeniz 4 13 17 Karadeniz 7 6 13 Toplam 59 69 128 23
Çal flmaya kat lanlar n bölgelere göre da l m n gösteren yukar daki üç tablo incelendi inde, Mu la Üniversitesi BF üçüncü s n f ö rencilerinden, aileleri bu bölgede ya da bu bölgeye yak n geliflmifl yerlerde yaflayanlar n ilk s rada yer ald görülmektedir. Üniversitenin bulundu u bölgeye mesafe artt kça, uzak bölgelerden gelen ö rencilerin say s da azalmaktad r. Bu tablodan iki sonuç ç kar labilir. Birincisi, daha önceki tablodaki verilerin yard m yla, Mu la Üniversitesi Kamu Yönetimi Bölümü'ne gelen ö rencilerin, ülkenin geliflmifl bölgelerinden ve büyük kent ve kent merkezlerinden tafl nd klar söylenebilir. Çünkü s ras yla Ege (% 34), Marmara (%21), ve ç Anadolu (%17) bölgelerinden gelen ö rencilerle büyük kentlerden ve kentlerden gelen ö rencilerin toplam oran büyük bir a rl k (%72) oluflturmaktad r. Ayn zamanda Mu la Üniversitesi'nde yap lan araflt rma sonuçlar yla 19 yukar daki tabloda yer alan bulgular n neredeyse bire bir denk düfltü ü görülmektedir. Ortaya ç kan bu sonuçlar, merkez üniversiteler d fl nda kurulan üniversitelerin kurulduklar bölgelerde yaflayan genç nüfusa e itim olana tan ma amac n ve iddias n ne ölçüde gerçeklefltirebildi inin sorgulamaya aç k oldu unu göstermektedir. Aileleri Ege bölgesinde yaflayan ö renciler üçte birlik bir payla ilk s raya yerleflmekle birlikte bu çal flmaya kat lan ö rencilerin yaklafl k üçte ikisini, aileleri bölge d fl nda yaflayanlar oluflturmaktad r. Ancak bu sonucun, Ege bölgesinin Ö renci Seçme S nav 'nda gösterdi i baflar 20 nedeniyle ö rencilerin büyük kentlerdeki üniversitelere tafl nmalar ve Türkiye'deki toplam 53 devlet üniversitesinden 8'inin (%16) Ege bölgesinde bulunmas ile iliflkili oldu u düflünülebilir. kinci olarak da Mu la Üniversitesi'nde üniversitenin bulundu u bölgede yaflayan ailelerin çocuklar n n önemli bir a rl k oluflturarak birinci s raya yerleflti i (%34) saptanabilir. Yukar daki tabloda göze çarpan önemli bir nokta da hem Normal Ö retimde hem de II. Ö retimde aileleri Ege bölgesinde yaflayan k z ö rencilerin say lar n n erkeklerden daha fazla olmas d r. Uzak bölgelerden gelen ö renci say lar nda hem k z hem de erkek ö renciler aç s ndan ciddi bir düflme gözlenmesi, uzakl n tercihte önemli bir cayd r c oldu unu göstermekle birlikte ailelerin k z ö rencileri bulunduklar bölgede okutma e ilimlerinin daha yüksek oldu unu ortaya koymaktad r. Ö renciler Nas l Ailelerden Geliyorlar? Tablo 4.a. Annenin E itim Durumu (Normal Ö retim) Yok Okur Yazar lkokul Ortaokul Lise Yüksek Ö r. Di er K 2 1 10 6 7 2 2 E 1 1 20 4 3 3 3 Toplam 3 2 30 10 10 5 5 Tablo 4.b. Annenin E itim Durumu (II. Ö retim) Yok Okur Yazar lkokul Ortaokul Lise Yüksek Ö r. Di er K 1-14 3 6 5-24 E 2 2 15 5 6 3 1 Toplam 3 2 29 8 12 8 1
Tablo 4.c. Annenin E itim Durumu Yok Okur Yazar lkokul Ortaokul Lise Yüksek Ö r. Di er K 3 1 24 9 13 7 1 E 3 3 35 9 9 6 5 Toplam 6 4 59 18 22 13 6 Çal flmaya kat lan ö rencilerin annelerinin e itim durumunu gösteren tabloya bak ld nda, ilkokul mezunu annelerin (%46) a rl oluflturdu u, s ras yla lise (%17) ve ortaokul mezunlar n n (%14), yüksek ö renim diplomas olanlar n (%10) ve hiçbir diploma sahibi olmayanlar n (%7) ilkokul mezunlar n izledi i gözlenmektedir. lkokul mezunu annelerin a rl oluflturmas, ülkemizdeki kad nlar n genel e itim durumu ve üniversite ö rencileri aras nda yap lan çeflitli araflt rmalarla benzerlik göstermektedir. Yüksek Ö retim Kurulu taraf ndan yap lan araflt rmaya 21 kat lan ö rencilerin anneleri aras nda ilkokul mezunu olanlar n oran %43 olarak saptanm flt r. HÜNE 22 taraf ndan yap lan araflt rmada, ilkokul mezunu kad nlar n oran yaklafl k %38 olarak belirlenmifltir. Üniversitemizde yap lan araflt rma 23 ise, ö rencilerin annelerinin e itim durumunu gösteren tablosunda, ilkokul mezunu annelerin oran n % (36.4) olarak saptam flt r. Akdeniz Üniversitesi letiflim Fakültesi'nde yap lan çal flmada 24 bu oran %55 olarak belirlenmifltir. Ülkemizde, 1998 y l nda bafllat lan sekiz y ll k kesintisiz e itime geçilene kadar yetiflkin kad n nüfusu içinde e itim düzeyinin ne kadar düflük kald ve bu oran n y llar içinde sabit hale geldi i bilinen bir gerçektir. 25 Ülkemizde okumaz yazmaz oran yetiflkin kad nlar içinde çok yüksek oldu u gibi zorunlu ilkokul ö reniminden sonra e itimine devam etme oran da çok düflüktür. Yap lan bu küçük araflt rma ise, ülke genelindeki durumu aç kça yans tmaktad r. Tablo 5.a. Baban n E itim Durumu (Normal Ö retim) Yok Okur Yazar lkokul Ortaokul Lise Yüksek Ö r. Di er K - - 9 8 5 6 2 E 1-12 5 7 7 3 Toplam 1-21 13 12 13 5 Tablo 5.b. Baban n E itim Durumu (II. Ö retim) Yok Okur Yazar lkokul Ortaokul Lise Yüksek Ö r. Di er K - - 11 3 9 6 - E - - 12 5 8 9 - Toplam - - 23 8 17 15-25
Tablo 5.c. Baban n E itim Durumu Yok Okur Yazar lkokul Ortaokul Lise Yüksek Ö r. Di er K - - 20 11 14 12 2 E 1-24 10 15 16 3 Toplam 1-44 21 29 28 5 Babalar n e itim durumuna bakt m zda, ilkokul mezunlar n n oran n (%34) ile birinci s rada bulundu u, s ras yla yüksek ö renim (%21), lise %22, ortaokul %17 diplomas na sahip olanlar n bunu izledikleri görülmektedir. Yap lan bu çal flmada elde edilen sonuçlar Yüksek Ö retim Kurulu taraf ndan yap lan araflt rma 26 verileri ile k smen, Üniversitemizde yap lan çal flman n 27 bulgular yla da yüksek oranda örtüflmektedir. Ö rencilerin annelerinin e itimlerini gösteren tablo ile karfl laflt r ld nda, ilkokul mezunu annelerin say s n n babalara göre iki kat fazla oldu u ortaya ç kmaktad r. Bu sonuç, ülkemizde kad nlar n e itim hakk ndan yararlanma konusunda erkeklere göre iki kat daha dezavantajl olduklar n bir kez daha göstermektedir. Yine annelerin e itim durumlar ile babalar n e itim durumlar karfl laflt r ld nda, erkekler aras nda hiçbir diplomaya sahip olmayanlar n neredeyse hiç bulunmad ve izleyen e itim kademelerinde diploma sahibi olan erkeklerin say s n n kad nlara göre yüksek oldu u da göze çarpmaktad r. Tablo 6.a. Annenin flteki Durumu (Normal Ö retim) Ev Kad n Tar m Kamu flçi Serbest flsiz Emekli Çal flan Çal flan K 20-4 2 2-2 E 29 1 1 1 - - 3 Toplam 49 1 5 3 2-5 Tablo 6.b. Annenin flteki Durumu (II. Ö retim) Ev Kad n Tar m Kamu flçi Serbest flsiz Emekli Çal flan Çal flan K 16-5 1 4-3 E 25-3 1 1-4 Toplam 41-8 2 5-7 26
Tablo 6.c. Annenin flteki Durumu Ev Kad n Tar m Kamu flçi Serbest flsiz Emekli Çal flan Çal flan K 36-9 3 6-5 E 54 1 4 2 1-7 Toplam 90 1 13 5 7-12 Çal flmaya Kat lan ö rencilerin annelerinin mesle ini gösteren tabloda, annelerin %70'inin ö renciler taraf ndan ev kad n olarak tan mland görülmektedir. Mu la Üniversitesi genelinde yap lan çal flmaya 28 göre ise, ö rencilerin %75.1 inin annelerini ev kad n olarak tan mlad klar ortaya ç kmaktad r. Birbirine çok yak n ç kan bu bulgularda annelerin, çal flma yaflam ndan bu denli uzak olmalar, asl nda ülke genelindeki durumu yans tmaktad r. 29 Ortaya ç kan bu sonuç, her dört ö rencimizden ancak birinin annesinin ülkemizdeki çal flma yaflam nda yer alabildi ini göstermektedir. Ülkemizde kad nlar n çal flma yaflam nda bu denli düflük bir oranda yer almalar, e itim yetersizli i, evlilik engeli, ev iflleri ile çocuk bak m n n kad nlar n s rt nda olmas, destek yoksunlu u ve ülkedeki iflsizli in yüksekli i gibi çok çeflitli nedenlere dayanmakla birlikte as l sorun, ülkemizi de içine alan bölgede çok derinden iflleyen erkek egemen yap lanmadan ve kültürden kaynaklanmaktad r. Ancak çal flma kapsam nda ortaya ç kan bu sonuç üzerine yap labilecek olumlu bir de erlendirme, anneleri a rl kl olarak ev kad n olan k z ö rencilerin, birer meslek sahibi olmaya yönelebilecekleri üniversite ö renimine kadar gelebilecek baflar y göstermeleridir. Tablo 7.a. Baban n flteki Durumu (Normal Ö retim) Tar m Kamu flçi Serbest flsiz Emekli Çal flan Çal flan K 3 9 4 7-7 E 5 8 0 9-13 Toplam 8 17 4 16-20 Tablo 7.b. Baban n flteki Durumu (II. Ö retim) Tar m Kamu flçi Serbest flsiz Emekli Çal flan Çal flan K 2 6 3 8-10 E 3 8 1 13-9 Toplam 5 14 4 21-19 27
Tablo 7.c. Baban n flteki Durumu Tar m Kamu flçi Serbest flsiz Emekli Çal flan Çal flan K 5 15 7 15-17 E 8 16-21 - 22 Toplam 13 31 7 36-39 Ö rencilerimizin baba mesleklerine bak ld nda, ilk s rada emeklilerin (%30) geldi ini, serbest meslek sahipleri (%28) ile kamu çal flanlar n n (%24) bunu izledi i görülmektedir. Geçimini tar mla sa layanlar ile iflçilerin çocuklar n üniversitede en az okutabilen kesim oldu u da yukar daki tabloya bakarak söylenebilir. Üniversite e itimi görmenin ö renci aç s ndan maliyeti oluflturan harç, bar nma ve di er e itim giderleri yan nda Mu la gibi küçük bir kentin özellikle bar nma gereksinimlerini sa layacak yeterli ve hesapl olanaklar sunmakta zorlanmas na dayanan sorunlar da eklendi inde bu sonuç anlam kazan r. Baba mesle ini gösteren tablolar karfl laflt r ld nda ortaya ç kan en çarp c sonuçlardan biri, babalar serbest çal flan ö rencilerimizin say s n n normal ö retimdekilere göre gece ö retiminde belirgin bir flekilde artm fl olmas d r. Di er kategorilerde bu aç dan neredeyse hiçbir fark gözlenmedi i için, normal ö retime göre iki kat katk pay gerektiren ikinci ö retimin, görece daha fazla kazand anlafl lan serbest çal flanlar n çocuklar na di er kesimlere göre daha fazla olanak yaratt söylenebilir. Bu bulgu, Tablo 6 serisinde yer alan annenin iflteki durumu verileriyle birlikte de erlendirildi inde, ikinci ö retime kay tl ö rencilerin anneleri aras nda çal flanlar n ve emekli olanlar n say s n n normal ö retime göre biraz daha fazla oldu u görülür. Böylece, ö renim harc daha yüksek olan ikinci ö retime devam eden ö rencilerin bir bölümü için aile gelirlerinin çift maaflla desteklendi i öngörülebilir. Çal flmaya kat lan ö rencilerin annelerinin önemli bir bölümünün çal flmad düflünüldü ünde üniversite e itimi alabilme flans n yakalayanlar n düzenli bir gelire sahip olan orta s n f ailelerden geldikleri ortaya ç kar. 30 Dünyan n pek çok yerinde yüksek ö retimde orta s n ftan gelenlerin ilk s rada yer ald klar bilinmekle birlikte, birçok ülkede di er toplum kesimlerini bu denli d flar da b rakan bir yüksek ö retim sitemine rastlamak olas de ildir. Öyle görünmektedir ki, Türkiye'deki yanl fl örgün e itim politikalar ve toplumsal s n flar aras ndaki gelir uçurumu en keskin sonuçlar ndan birini yüksekö retim kademesinde göstermektedir. Ayr ca, bu veriler toplu halde de erlendirildi inde, e itim hakk ndan yararlanman n tüm kesimler için eflit bir hak olma durumunun ortam n n ortadan kalkt gözlenmektedir. Ö rencilerin Ortaö retim Kökenleri Tablo 8.a. Mezun Olduklar Lise (Normal Ö retim) Genel Lise Süper Lise Meslek Lisesi Özel Lise Anadolu Lisesi mam Hatip K 18 8 1-3 - 28 E 23 6 2-4 - Toplam 41 14 3-7 -
Tablo 8.b. Mezun Olduklar Lise (II. Ö retim) Genel Lise Süper Lise Meslek Lisesi Özel Lise Anadolu Lisesi mam Hatip K 14 13 - - 2 - E 19 3 2 3 6 1 Toplam 33 16 2 3 8 1 Tablo 8.c. Mezun Olduklar Lise Genel Lise Süper Lise Meslek Lisesi Özel Lise Anadolu Lisesi mam Hatip K 32 21 1-5 - E 42 9 4 3 10 1 Toplam 74 30 5 3 15 1 Ö renciler aras nda a rl kl olarak normal lise mezunlar n n bulundu u %50, bunu süper lise (%23.5) ve Anadolu lisesi (%12) mezunlar n n izledi i saptanm flt r. Özel okullardan, meslek liselerinden ve imam hatip liselerinden mezun olan ö rencilerin çok düflük oranda bulunduklar belirlenmifltir. Ortaya ç kan bu sonuç, ülkemizdeki örgün e itim sisteminde genel liseler ile süper liselerin üniversiteye ö renci kazand rmak aç s ndan önemli bir a rl a sahip oldu unu göstermektedir. 2002-2003 e itim ö retim y l verilerine göre haz rlanan Yüksek Ö retim Kurulu Raporu, 31 üniversiteyi kazanan ö renciler aras nda genel liselerden mezun olanlar n %65 gibi önemli bir a rl a sahip oldu unu göstermektedir. Üniversitemizde yap lan di er kapsaml araflt rma da benzer bir sonucu ortaya koymaktad r. 32 Di er Üniversitelerde yap lan benzer çal flmalarda 33 da genel lise mezunlar n n üniversite ö rencileri aras nda a rl oluflturduklar belirlenmifltir. Öte yandan özel okullardan, meslek okullar ndan ve imam hatip okullar ndan mezun olan ö rencilerin BF ö rencileri aras nda oldukça az say da olduklar tablodan görülebilir. Bu sonuç, ülkemizdeki ortaö retim kurumlar aras nda genel liselerin tafl d klar a rl kla, özel lise mezunlar için bunlar n daha çok merkez üniversitelerde ya da vak f üniversitelerinde yer bulabilmeleriyle, 34 meslek liseleri ile imam hatip liselerinden mezun olanlar 35 için ise ö renci seçme s nav sisteminin etkisiyle aç klanabilir. Üniversite ve Alan Tercihleri, Gelecek Planlar Tablo 9.a. Neden Mu la Üniversitesi (Normal Ö retim) ÖSS Puanlamas Aileye Yak nl k Co rafi Çekicilik Di er K 17 9 3 1 E 10 10 6 7 Toplam 27 19 9 8 29
Tablo 9.b. Neden Mu la Üniversitesi (II. Ö retim) ÖSS Puanlamas Aileye Yak nl k Co rafi Çekicilik Di er K 19 8 3 1 E 17 1 14 2 Toplam 36 9 17 3 Tablo 9.c. Neden Mu la Üniversitesi ÖSS Puanlamas Aileye Yak nl k Co rafi Çekicilik Di er K 36 17 6 2 E 27 11 20 9 Toplam 63 28 26 11 Ülkemizdeki üniversiteye girifl s nav nda uygulanan puanlama ve yerlefltirme sistemi s navda baflar l olan ö rencilere bir ölçüde okumak istekleri üniversiteyi seçebilme olana tan makla beraber, bu çal flmada elde edilen sonuçlar, ö rencilerimizin yaklafl k yar s n n ancak puanlar yetti i için Mu la Üniversitesini tercih ettiklerini göstermektedir. Ailenin yaflad yere yak n bir kentte ö renim görme iste i (%20) ve co rafi çekicilik (%19) de Mu la Üniversitesi'nin tercih edilmifl olmas n etkileyen nedenler aras nda yer almaktad r. Çal flmada, di er kategorisine verilen yan tlar, daha önce Mu la'da ö renim görmüfl olanlar n önerileri, genç üniversitede okuma iste i, kaliteli e itim, ngilizce haz rl k, aileden uzak olmak iste i gibi nedenlerden oluflmaktad r. Mu la üniversitesi genelinde yap lan araflt rmada, üniversitenin tercih edilmesiyle ilgili s n fland rmalar daha farkl yap ld için bu konuda anlaml bir karfl laflt rma yapmak olanakl olmam flt r. 36 Her iki araflt rma da göz önünde bulunduruldu unda, Türkiye'deki üniversite seçme siteminin ö rencilere tan d seçme olana n n s n rl oldu u söylenebilir. Bu tablolardan ortaya ç kan bulgular, izleyen tablolarda yer alan bölüm tercihleriyle iliflkilendirildi inde, bu sonuç daha da belirginleflmektedir. Yukar daki tablolar karfl laflt r ld nda ortaya ç kan belirgin sonuçlardan biri, Mu la Üniversitesini ailelerinin yaflad klar yerlere yak nl k ve co rafi çekicilik aç s ndan tercih eden k z ve erkek ö renciler aras ndaki farkl l kt r. Puan zorunlulu u d fl nda bir gerekçeyle Mu la Üniversitesi'ni tercih eden k z ö renciler ailenin yaflad yere yak n oldu u için burada okumay seçerken erkekler için co rafi çekicilik öne ç kmaktad r. Bu bulgulara dayanarak, üniversite tercihinde özellikle k z ö renciler için ailenin tercihinin a r bast söylenebilir. 30
Tablo 10.a. Neden kamu Yönetimi (Normal Ö retim) K E Toplam lgi Alan 12 14 26 Puan Yetti 4 4 8 Yöneticilik ste i 3 8 11 Raslant 8 2 10 Kamuda çal flma ste i - 3 3 Di er 3 4 7 Tablo 10.b. Neden kamu Yönetimi (II. Ö retim) K E Toplam lgi Alan 10 13 23 Puan Yetti 7 11 18 Yöneticilik ste i 3 5 8 Raslant 2 1 3 Kamuda çal flma ste i 1 3 4 Di er 6-6 Tablo 10.c. Neden kamu Yönetimi K E Toplam lgi Alan 22 27 49 Puan Yetti 11 15 26 Yöneticilik ste i 6 13 19 Raslant 13 3 16 Kamuda çal flma ste i 1 6 7 Di er 9 4 13 Ö rencilerin, neden kamu yönetimi bölümünü tercih ettiklerini gösteren tabloya bak ld nda, bu bölümde ö renim görenlerin önemli bir bölümünün istedikleri ve ilgi duyduklar alanda ö renim görme olana yakalayabildikleri anlafl lmaktad r. Yukar daki tabloda, di er kategorisi içinde yer alan ifl olanaklar n n geniflli i, bu alanda baflar l olaca na duyulan inanç, kamu yönetiminin güncel bir alan olarak görülmesi gibi yan tlar da göz önünde bulunduruldu unda, ö rencilerin ilgilerine ve isteklerine uygun bir alanda ö renim gördükleri ve bu alandan memnun olduklar söylenebilir. Rastlant 31
sonucunda kamu yönetimi bölümünde ö renim görenlerin daha az say da olmas da bu sonucu desteklemektedir. Nitekim, YÖK taraf ndan yap lan araflt rma 37 da, ö rencilerin üçte ikisinin ö renim gördükleri alandan memnun olduklar n ortaya koymaktad r. Mu la Üniversitesi ö rencileri aras nda yap lan daha genifl kapsaml araflt rmada, ö renim gördükleri bölümü isteyerek tercih edenlerin oran n %63.5 olarak belirlemifltir. 38 Bu bulgular, ö rencilere yöneltilen sorulardan biri de, yeniden olanak sunuldu u takdirde nerede ne okumay tercih ettikleri sorusu ile birlikte de erlendirildi inde sonuç daha da belirginleflmektedir. Bu soruya verilen yan tlar, kamu yönetimi ö rencilerinin ö renim gördükleri alandan memnun olduklar n gösteren bulgular bir kez daha ortaya koymaktad r. Afla daki tablo, ö rencilerin yeniden e itim görme olana bulmalar durumunda siyasal bilgiler, hukuk ve yine kamu yönetimi gibi benzer alanlara yöneleceklerini ancak e itimlerini büyük kentlerde, özellikle Ankara'daki üniversitelerde sürdürmeyi tercih ettiklerini göstermektedir. Genel olarak sosyal bilimler d fl ndaki pozitif bilimler ve güzel sanatlar gibi alanlara yönelmek isteyen ö rencilerin say lar n n da oldukça düflük oldu u gözlenmektedir. Ortaya ç kan bu sonuç, ö rencilerin daha çok ö renim gördükleri bölümlerde edindikleri deneyimlerle s n rl tercih yapt klar n gösterdi i gibi hem ortaö retim hem de üniversite yerlefltirme sisteminin pozitif bilimlerle sosyal bilimler aras nda esnek olmayan bir yap lanma kurdu unu ortaya koymaktad r. Tablo 11.a. Ne Okumak sterdi (Normal Ö retim) K E Toplam Hukuk 3 4 7 Siyasal Bilgiler 8 13 21 E itim 3 4 7 Ayn Alan 1 4 5 Sosyoloji/Psikoloji 4 3 7 Pozitif Bilimler 4 1 5 Güzel Sanatlar - - - Di er 7 6 13 32 Tablo 11.b. Ne Okumak sterdi (II. Ö retim) K E Toplam Hukuk 6 5 11 Siyasal Bilgiler 7 10 17 E itim 6-6 Ayn Alan 6 12 18 Sosyoloji/Psikoloji 2-2 Pozitif Bilimler - 1 1 Güzel Sanatlar - 2 2 Di er 2 4 6
Tablo 11.c. Ne Okumak sterdi K E Toplam Hukuk 9 9 18 Siyasal Bilgiler 15 23 38 E itim 9 4 13 Ayn Alan 7 16 23 Sosyoloji/Psikoloji 6 3 9 Pozitif Bilimler 4 2 6 Güzel Sanatlar - 2 2 Di er 9 10 19 Çal flmaya kat lan ö rencilerin mezuniyetten sonra ne yapmak istediklerini belirlemeye çal flan tabloya bak ld nda, ö rencilerin çok çeflitli yönelimler sergiledikleri düflünülebilir. Ancak, tablolar dikkatle incelendi inde ö rencilerin mezuniyet sonras tercihlerini belirleyen kimi yönelimler belirgin bir flekilde ortaya ç kmaktad r. Öncelikle, araflt rmaya kat lan ö renciler aras nda kaymakaml k, müfettifllik, bankac l k, akademisyenlik gibi herhangi bir belirgin meslek tercihi belirtenlerin say s n n son derece düflük oldu u göze çarpmaktad r. Tercihlerdeki a rl n ifl s navlar ile lisansüstü e itim sonras nda ifl s navlar na yönelmifl olmas, ö rencilerin meslek tercihinde neden karars z kald klar n ortaya koymaktad r. Öncelik, belirli bir mesle e yönelmekten çok ifl bulmaya ve bunu kolaylaflt raca, rekabet gücünü yükseltece i düflünülen lisansüstü e itime verilmifltir. Afla daki tablolardan ç kar labilecek önemli bir sonuç, ö rencilerin özel sektörde çal flma yönelimlerinin son derce düflük olmas d r. Kuflkusuz böyle bir sonucun ortaya ç kmas nda bu çal flman n kamu yönetimi bölümü ö rencileri ile yap lmas n n büyük a rl bulunmaktad r. Ancak bu sonuç, Mu la Üniversitesi'nde yap lan genifl kapsaml araflt rma ile karfl laflt r ld nda ciddi farkl l klar 39 ( BF Ö rencileri aras nda özel sektörde çal flmak isteyenler %42, kendi iflimi yapaca m diyenler %17, kamuda çal flmak isteyenler %25, fark etmez diyenler %16) ortaya ç kmaktad r. Kuflkusuz bu farkl l k, BF'de bulunan di er bölümlerde ö renim gören ö rencilerin tercihlerinden etkilenmektedir. Ne var ki kamu yönetimi bölümü ö rencileri aras nda özel sektörde çal flma tercihinin bu denli düflük kalmas, ö rencilerin rekabet gücü aç s ndan iflgücü piyasas nda kendilerini oldukça güçsüz hissetmelerinin önemli bir göstergesi olabilir. Nitekim, YÖK taraf ndan yap lan araflt rma, 40 üniversite ö rencilerinin daha çok (%70 oran nda) özel sektörde çal flmay tercih ettiklerini, bu oran n büyük kentlerde bulunan geliflmifl üniversitelerde ö renim gören ö renciler aras nda ( TÜ'de %92, ODTÜ'de %83) taflra üniversitelerinde ö renim görenlere (Dicle Üniversitesi'nde %50) k yasla çok daha yüksek oldu unu ortaya koymaktad r. Afla daki tablolarda öne ç kan önemli bir e ilim de, özellikle erkek ö renciler aras nda di er seçene inin ciddi bir a rl k tafl mas d r. Bu bafll k alt nda bulunan yan tlar aras nda da çeflitlilik gözlenmekle birlikte hayat ma yön vermek istiyorum, bilmiyorum, hiç düflünmedim gibi belirsiz seçenekler a rl k tafl makta; yönetici olmak e itimcilik, yurt d fl na gitmek, siyasetle u raflmak gibi hedefler de belirtilmektedir. Ortaya ç kan bu sonuç, erkek ö rencilerin hem mezuniyet sonras seçeneklerinin daha genifl oldu unu 33
hem de karars zl klar n göstermektedir. Yüksek ö retim sonras nda erkek ö renciler aç s ndan askerlik yükümlülü ü bulunmas n n, bu konudaki hedeflerin ertelenmesi sonucunu do urdu u düflünülebilir. Tablo 12.a. Mezuniyet Sonras Plan (Normal Ö retim) K E Toplam fl S navlar na Kat lmak 12 10 22 Kaymakaml k 3 4 7 Müfettifllik 5-5 Bankac l k 4-4 Özel Sektör - 3 3 Önce Yüksek Lisans Sonra fl S navlar 1 1 2 Akademisyenlik 3 2 5 Di er 3 15 18 Tablo 12.b. Mezuniyet Sonras Plan (II. Ö retim) K E Toplam fl S navlar na Kat lmak 1 10 11 Kaymakaml k - 3 3 Müfettifllik 2 2 4 Bankac l k 8 1 9 Özel Sektör 1 4 5 Önce Yüksek Lisans Sonra fl S navlar 10 2 12 Akademisyenlik 2 3 5 Di er 2 9 11 34 Tablo 12.c. Mezuniyet Sonras Plan K E Toplam fl S navlar na Kat lmak 13 20 33 Kaymakaml k 3 7 10 Müfettifllik 7 2 9 Bankac l k 12 1 13 Özel Sektör 1 7 8 Önce Yüksek Lisans Sonra fl S navlar 11 3 14 Akademisyenlik 5 5 10 Di er 5 24 29
Sonuç Bu çal flman n sonuçlar iki aç dan de erlendirilebilir. lk de erlendirme, çal flman n hedefleri, niteli i ve sürdürülme biçimiyle ilgilidir. Bafllang çta, Kamu Yönetimi Bölümü'nde yürütülen bir zorunlu derse kay tl ö rencilerin nitelikleri üzerine izlenim edinme amac tafl yan bu çal flma, ilerleyen aflamada, gönüllü ö rencilerle birlikte sürdürülen iddias z bir araflt rma analizi sürecine dönüflmüfltür. Bu süreç, dönem boyunca ders ortam nda yap lan gözlemlerle birleflerek araflt rma ile elde edilen bulgular de erlendirme gereksinimini art rm flt r. Böylece çal flma, hem ortaya ç kan sonuçlar n sergilenmesi hem de çözümlenmesi aç s ndan ö retim üyesi ve ö renciler için hem bir ö renme ve etkileflim ortam na hem de ortaya ç kan sonuçlar n daha genifl raporlar ve araflt rmalarla desteklenen kapsaml bir araflt rmaya dönüflmüfltür. Bu nedenle çözümlemeye kat lan ö rencilerin bu süreçte edindikleri deneyimler çal flman n önemli sonuçlar aras nda yer almaktad r. Ortaya ç kan bu sonuçlar çözümlemeye kat lan ö renciler yaz l olarak ifade etmifl, bir araflt rmaya kat lm fl olman n sonuçlar n de erlendirmifllerdir. Bu araflt rma çal flmaya kat lan ö renciler aç s ndan: Kalabal k s n flarda hiçbir etkileflime ve iletiflime girmeden birlikte ö renim gördükleri arkadafllar n daha yak ndan tan ma, gönüllü arkadafllar yla birlikte ortak bir çal flma yapma ve onlarla iflbirli i yapma sürecine dönüflmüfltür. Arkadafllar m daha yak ndan tan ma f rsat buldum.* Ortak çal flmadan ne kadar önemli sonuçlar ç kar labilece ine tan k oldum. Ayn zamanda ö renciler, bilgi toplamak amac yla belirli bir kesime yöneltilen sorular n nas l olup da kapsaml araflt rma sonuçlar na dönüfltü ünü bizzat kat larak ö rendiklerini belirtmifllerdir. Bu çal flmaya benim kat lma nedenim, bir anket de erlendirmesi nas l yap l r, ö renmekti. Bir çok kez anket sorular n yan tlayan biri olarak hep merak ederdim. Acaba bu kadar çok ka t, düflünce, nas l oluyor da bildi imiz sonuçlara, verilere, de erlendirmelere dönüflüyordu. Çal flmaya fiili olarak kat lmakla ilk gözlemledi im, ne kadar dikkat ve özveri gerektiren bir çal flma oldu uydu... Bu do rultuda ö rendi im bir fley de hiçbir anket sorusuna bundan sonra, sadece basit bir anket sorusu, nas l cevaplarsan cevapla gözü ile bakmamak oldu. Yap-boz adl oyunun parçalar yd her bir soru. Parçalar birlefltirdikçe resmi ç kard k. Elde etti imiz sonuçlar pek parlak olmasa da Türkiye'nin gerçekleriydi bunlar. Yap lan çal flmay de erlendirirken ele al nmas gereken ikinci de erlendirme demeti ise çal flman n ortaya ç kard sonuçlarla ilgilidir. Yaln zca belirli bir derse kat lan ö rencilerle ilgili izlenimler edinmek amac yla bafllayan bu çal flma ile ortaya ç kan bulgular, ülkenin çeflitli yerlerinde yap lm fl benzer çal flmalarla desteklenerek de erlendirildi inde önemli sonuçlar ortaya ç km flt r. Kamu Yönetimi Bölümü'nde ö renim gören erkek ö rencilerin say s k z ö rencilerden daha yüksektir. Ancak k z ö rencilerin oran, Üniversitemizdeki toplam k z ö renci oran ndan daha yüksektir. Kamu Yönetimi Bölümü'nde okuyan ö renciler aras nda a rl büyük kentlerde ve kentlerde yetiflmifl, düzenli gelire sahip orta s n f memur, emekli ve serbest meslekle41 35
u raflan ailelerden gelenler oluflturmaktad r. flçi ve köylü çocuklar ö rencilerimiz aras nda neredeyse hiç yer almamaktad r. Ö rencilerimizin annelerinin e itim düzeyleri babalar n nkinden daha düflüktür ve hem anneler hem de babalar aras nda yüksekö renim görenlerin oran oldukça düflüktür. Kamu Yönetimi Bölümü ö rencileri büyük ölçüde genel liselerden mezun olmufllard r. Özel okullardan, meslek okullar ndan ve imam hatip okullar ndan mezun olan ö rencilerin say s çok düflüktür. Ö rencilerimizin önemli bir k sm, tercihlerini yaparken kamu yönetimi alanda ya da buna yak n alanlarda ö renim görmek iste iyle hareket edenlerden, Mu la Üniversitesi'ni ise s nav sisteminin getirdi i zorunluluk nedeniyle tercih edenlerden oluflmaktad r.. omezuniyet sonras nda ö renciler, daha çok ifl bulma kayg s yla hareket etmekte, belirli bir meslek tercihi yapmaktan kaç nmaktad rlar. Elde edilen bu sonuçlar, ö retim üyesi aç s ndan de erlendirildi inde ise, girifl bölümünde söz edilen sorunlar ve olanaklar içinde bar nd ran bir üniversitede ö renciler hakk nda s n f ortam nda edinilmesi oldukça güç olan bilgileri edinme olana sa lad ve bu bilgilere dayal etkileflim/iletiflim olanaklar n geniflletebilmek için önemli bir zemin oluflturdu u söylenebilir. 36
D PNOTLAR 1 Bu saptamalar, BF'de 2005 Temmuz ay içinde gerçeklefltirilen Stratejik Plan haz rlama sürecinde yap lan SWAP Analizi sonuçlar na dayanmaktad r. 2 Mu la Üniversitesi'nde sosyal bilimler alan nda etkin e itim-ö retimi sürdüren toplam 3 fakülte içinde, BBF bünyesindeki toplam 4 bölümden 3'ünde; E itim Fakültesi bünyesindeki 8 bölümden 5'inde; Fen-Edebiyat Fakültesi bünyesindeki 11 bölümden 5'inde normal ö retimin yan s ra ikinci ö retimde de e itim-ö retim verilmektedir. 3 ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, 21 Ocak 1975 tarihinde Ankara ktisadi ve Ticari limler Akademisi'ne ba l olarak kurulan Mu la flletmecilik Yüksekokulu'na dayanmaktad r. 1982 y l nda Dokuz Eylül Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi, Mu la flletmecilik Yüksekokulu olarak e itim vermifl; daha sonra 1992 y l nda kurulan Mu la Üniversitesi'ne ba lanm flt r. 4 8. Befl Y ll k kalk nma Plan, Yüksekö retim Özel htisas Komisyonu Raporu, DPT, Ankara 2000, s.19. 5 Darder, Antonia, Introduction, The Critical Pedagogy Reader, RoutledgeFalmer, New York, 2003. 6 Çal flmada anket yerine sormaca sözcü ünün kullan m tercih edilmifltir. 7 I. ve II. Ö retimden çal flmaya kat lan ö rencilerin isimleri: II. Ö retim: Hatem Soysal, Gizem Karap nar, Elvan Kebapç, Nevcihan Do an, Seyfettin Ülker, Mehmet Sad k fien. Normal Ö retim: Ramazan fienol, Muammer Akda, Mustafa Kaya, Çi dem Akman, Hüseyin Akkufl, Okan Cumhur Kurt, Ece Kansu, Eray Ceylan, Mehmet Emin Aslan. 8 nsan Haklar ders listesine göre Normal Ö retimde toplam 128 ö renciden 53'ü, II. Ö retimde toplam 93 ö renciden 45'i k zlardan oluflmaktad r. 9 Bu bilgi, BF Ö renci flleri Bürosu'ndan al nm flt r. Normal Ö retime kay tl 579 ö renciden 233'ünü; II. ö retime kay tl 454 ö renciden 215'ini k z ö renciler oluflturmaktad r. 10 ÖSYM 2003-2004 Ö renci statistikleri. 11 Bkz. Tan, Mine, E itimde Kad n-erkek Eflitli i ve Türkiye Gerçe i, Kad n Erkek Eflitli ine Do ru Yürüyüfl içinde, TÜS AD, stanbul, 2000. 12 2004-2005 e itim-ö retim y l nda, sosyal bilimler alan ndaki programlara kay tl toplam 80 bin 815 ö rencinin %46's n k zlar oluflturmaktad r. Bkz. ÖSYM 2004-2005 Ö renci statistikleri. 13 B. Coflkun, N. Öztürk, Mu la Üniversitesi Ö renci Profili, Mu la Üniversitesi Yay nlar, Mu la, 2005. 14 A.g.e, s.13. 15 MEB 2004-2005 Say sal Veriler kitapç na göre, ülkemizdeki her on ortaö retim kurumundan yaln zca bir tanesi köyde bulunmaktad r. Toplam 6861 ortaö retim kurumunun yaln zca 751'i köylerde e itim-ö retim hizmeti sunmaktad r. Bkz. Milli E itim Bakanl, Say sal Veriler 2004-2005, MEB AKP Baflkanl, Ankara, 2005. 16 Üniversite Ö rencileri Aile Gelirleri, E itim Harcamalar, Mali Yard m ve fl Beklentileri Araflt rmas, 1997. Yüksekö retim Kurulu Sanal Bilgi Sayfas. 17 Mu la Üniversitesi'nin bulundu u alt bölgeyle (Denizli, Ayd n ve zmir) ilgili veriler incelendi inde, yörede istihdam edilen nüfusun yar s n n tar mla u raflt görülmektedir. Hizmetler sektöründe çal flanlar ise istihdamdaki nüfusun yaklafl k üçte birini (%32) oluflturmaktad r. Bu hesaplamalar, 2000 Nüfus Say m (Mu la, Denizli, zmir, Ayd n) sonuçlar na dayan larak yap lm flt r. 18 Mu la, Denizli, Ayd n ve zmir illerinde 18-24 yafl aras ndaki nüfus içinde lise mezunlar n n oran %25 olarak hesaplanm flt r. Kaynak: 2000 Nüfus Say m (Mu la, Denizli, Ayd n, zmir), D E, Ankara, 2002. 19 Coflkun, Öztürk, a.g.e. s. 13. Ö rencilerin bölgelere göre da l mlar n içeren tabloya göre, BF ö rencilerinden % 35'i Ege Bölgesi'nden, %22'si Marmara Bölgesinden, % 13'ü Akdeniz Bölgesi'nden, % 21'i ç Anadolu Bölgesi'nden, %3 Karadeniz Bölgesi'nden, %2.5 Do u Anadolu ve %2.5 de Güneydo u Anadolu Bölgesi'nden gelmektedirler. 20 2004-2005 Ö renci Seçme s nav ndaki illere göre baflar s ralamas nda, Denizli beflinci, Ayd n on birinci, Mu la on dördüncü s rada yer almaktad r. Bkz. ÖSYM sanal bilgi sayfas. 21 Ayn araflt rma verilerine göre araflt rmaya kat lan ö renciler aras nda ortaokul mezunu annelerin oran %9, lise mezunlar n n oran %12, yüksekö renim görenler ise % 7 olarak belirlenmifltir. 22 Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü Nüfus ve Sa l k Araflt rmas, Ankara, 2004. 23 Coflkun, Öztürk, a.g.e, s. Bu araflt rmada ortaokul mezunu annelerin oran % 10.9, lise mezunlar %17.8, yüksek ö renim görenler %11.7 olarak belirlenmifltir. 37
24 Akdeniz Üniversitesi letiflim Fakültesi Ö renci Profili Araflt rmas, Akdeniz Üniversitesi Sanal Bilgi Ortam. 25 Bkz, Tan, a.g.e. 26 Yüksek Ö retim Kurulu Araflt rmas, lkokul mezunlar %34, ortaokul mezunlar %12, lise mezunlar %15, yüksekö renim görmüfl olanlar %20. 27 Coflkun ve Öztürk, a.g.e, lkokul mezunlar %33.5, ortaokul mezunlar % 13.8, lise mezunlar %22.8, yüksekö renim görmüfl olanlar % 19.8 28 Coflkun ve Öztürk, a.g.e, s.24. 29 Türkiye'de kad nlar n iflgücüne kat lma oran, 1999 verilerine göre % 29 olarak belirlenmifltir. Bu, ülkemizde çal flma yafl nda olan her on kad ndan yaln zca üçünün iflgücü piyasas nda yer alabildi ini göstermektedir. Ecevit, Y ld z, Çal flma Yaflam nda Kad n Eme inin Kullan m ve Kad n-erkek Eflitli i, Kad n-erkek Eflitli ine Do ru Yürüyüfl içinde, TÜS AD, stanbul, 2000. 30 Üniversitemizde yap lan daha kapsaml araflt rma bulgular da benzer sonuçlar ortaya koymaktad r. Bkz. Coflkun, Öztürk, a.g.e., s. 23. Bu çal flmada da Memur, emekli ve serbest çal flan kesimlerin çocuklar n n a rl kta olduklar görülmektedir. 31 YÖK'ün Kas m 2004 Raporu'na göre, 2002-2003 e itim ö retim y l nda mezun olan ö rencilerin % 65'inin genel liselerden mezun olduklar, mesleki teknik liselerin ise %35 oran n da bulundu u saptanm flt r. mam hatip mezunlar n n oran ise yaklafl k % 2 olarak belirlenmifltir. 32 Coflkun, Öztürk, a.g.e, s. 31: Genel lise mezunlar %65.5, kolej, Anadolu ve fen lisesi %22.9, meslek lisesi ve teknik lise %7.7, ticaret lisesi %0.8, mam hatip %09, askeri lise % 01. 33 Akdeniz Üniversitesi iletiflim fakültesi ile Erciyes üniversitesi BF ö rencileri aras nda yap lan araflt rmalar da genel liselerden mezun olan ö rencilerin araflt rmaya kat lanlar n yar s ndan daha fazla oldu unu göstermektedir. 34 2004-2005 ÖSS sonuçlar na göre, yabanc dille ö retim yapan özel liselerin baflar oran %82.5 olarak belirlenmifltir. Bkz. ÖSYM sanal bilgi sayfas. 35 2004-2005 verilerine göre bu okullardan mezun olanlar n ÖSS baflar s ralamas nda en alt s rada yer ald klar bilinmektedir (%33). Ancak ayn baflar s zl k düzeyi mam hatip Liseleri için gözlenmemektedir (%72). Bkz. ÖSYM sanal bilgi sayfas. 36 Puan zorunlulu unun %24, zmir ve çevre illere yak n oldu u için %15, istedi i bölüm burada bulundu u için %17.2, denize yak n ve iklim be enisi %8.9. Di er, 14.4. Mu lal olmak ya da Mu la'da yak nlar bulunmak %8.3. 37 YÖK. A.g.e, s.11. 38 Coflkun, Öztürk, A.g.e. 39 Coflkun, Öztürk, a.g.e., s.41. 40 YÖK, a.g.e 41 Çal flma s ras nda, ö rencilerin kendi aileleri ile bilgileri kaleme al rken kulland klar serbest meslek kategorisi, gelir, e itim düzey ve mesleki aç dan birbirinden farkl, oldukça genifl kapsaml bir kesimi içermektedir. Eczac l k, avukatl k vb. profesyonel mesleklerden bafllayarak, küçük ya da orta boy iflletme sahipli ine, esnafl a ve büyük ölçekli iflletmecili e kadar uzanan bu kategori içinde ö rencilerimizin a rl kl olarak esnafl k yapan ailelerden geldi i görülmüfltür. * talik olarak yaz lm fl k s mlar ö rencilerin ifadelerinden oluflmaktad r. 38
KAYNAKÇA ----- Akdeniz Üniversitesi letiflim Fakültesi Ö renci Profili Araflt rmas, Akdeniz Üniversitesi Sanal Bilgi Ortam. ----- Coflkun B., N. Öztürk (2005) Mu la Üniversitesi Ö renci Profili, Mu la Üniversitesi Yay nlar, Mu la. ----- Darder, A. (2003) Introduction, The Critical Pedagogy Reader, RoutledgeFalmer, New York. ----- D E (2002) 2000 Nüfus Say m Ayd n, Ankara. ----- (2002) 2000 Nüfus Say m Denizli, Ankara. ----- (2002) 2000 Nüfus Say m zmir, Ankara. ----- (2002) 2000 Nüfus Say m Mu la, Ankara. ----- DPT(2000) 8. Befl Y ll k kalk nma Plan, Yüksekö retim Özel htisas Komisyonu Raporu, Ankara. ----- Ecevit, Y. (2000) Çal flma Yaflam nda Kad n Eme inin Kullan m ve Kad n-erkek Eflitli i, Kad n-erkek Eflitli ine Do ru Yürüyüfl içinde, TÜS AD, stanbul. ----- HÜNE(2004) Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etüdleri Enstitüsü Nüfus ve Sa l k Araflt rmas, Ankara. ----- MEB (2005) Say sal Veriler 2004-2005, MEB AKP Baflkanl, Ankara. ----- Tan, M. (2000) E itimde Kad n-erkek Eflitli i ve Türkiye Gerçe i, Kad n Erkek Eflitli ine Do ru Yürüyüfl içinde, TÜS AD, stanbul. ----- ÖSYM (2005) 2004-2005 Ö renci statistikleri, Ankara. ----- YÖK (1997) Üniversite Ö rencileri Aile Gelirleri, E itim Harcamalar, Mali Yard m ve fl Beklentileri Araflt rmas, Yüksekö retim Kurulu Sanal Bilgi Sayfas. ----- YÖK (2004) Kas m 2004 Yüksekö retim Raporu, YÖK Sanal Bilgi Sayfas. 39