Dolaşım Sistemi Dicle Aras Dolaşım sistemi, kan, kan plazması, şekilli elemanları 3.9.2015 1
Dolaşım Dolaşım sistemi taşıyıcı bir sistemdir. İki başlık altında incelenir. Kardiyovasküler sistem; kan, kalp ve kan damarlarından oluşmuştur. Dolaşım sisteminde kan; besin, oksijen ve atık maddeleri taşır. Lenfatik sistem; lenf damarlarından, lenf düğümlerinden ve lenfoid organlardan oluşur. Vücudu hastalıklara karşı korur ve sıvı dengesini düzenler. 3.9.2015 2
Kan Kan, haema ekstrasellüler sıvının bir parçasıdır. Plazma denilen sıvı ortam ve bu sıvı içindeki kan hücrelerinden meydana gelmiştir. Kan hücreleri; eritrositler (alyuvarlar, kırmızı kan hcreleri), lökositler (akyuvarlar, beyaz kan hücreleri) ve trombositlerdir (pulcuklar, kan pulcukları). 3.9.2015 3
Kan Yetişkin bir erkekte 5 ve kadında ise 4.5 lt kadar kan bulunur. Kanın ph değeri biraz alkalidir 7.35 7.45 arasında değişir. 3.9.2015 4
Kanın Görevleri A. Taşıma, B. Düzenleme, C. Koruma, D. Savunma. 3.9.2015 5
Kanın Görevleri A. Taşıma görevi; 1. Akciğerlerden aldığı oksijeni (O) tüm hücrelere ve hücrelerden metabolizma sonucu oluşan karbondioksiti (CO2) akciğerle taşır. 2. Sindirim sisteminden aldığı besin maddelerini organizmanın diğer kısımlarına taşır. 3.9.2015 6
Kanın Görevleri 3. Metabolizma sonucu açığa çıkan metabolik atıkları boşaltım organlarına taşır. 4. Endokrin bezlerden salgılanan hormonları hedef hücrelere taşır. 5. Salgılanan enzimleri gitmesi gereken yerlere taşır. 3.9.2015 7
Kanın Görevleri B. Düzenleme görevi; 1. İntrasellüler ve ekstrasellüler sıvıların ph değerlerini dengede tutmak için tampon görevi yapar. 2. Osmotik basıncı dengede tutar. 3. Metabolizma sonucu oluşan ısıyı tüm vücuda dağıtır. 3.9.2015 8
Kanın Görevleri Vücut ısısı azaldığında dolaşım hızlanır ve ısının artırılması sağlanır. Vücut ısısı yükseldiğinde ise deri ve akciğer dolaşımı artırılarak ısı kaybı sağlanır. Böylece vücut ısısı dengede tutulur. 3.9.2015 9
Kanın Görevleri C. Savunma görevi; 1. Vücuda giren yabancı hücreleri fagosite eder. 2. Antikor geliştirir. 3.9.2015 10
Kanın Görevleri D. Koruma görevi; 1. Damar ve doku yaralanmalarında pıhtılaşma mekanizması ile vücudu kayıplara karşı korur. 3.9.2015 11
Kan - Plazma Plazmanın yaklaşık % 92 si sudur. Diğer % 8 lik kısımda; protein, tuz kristalleri, O ve çözünmüş gazlar, glikoz ve diğer besin maddeleri, metabolik artıklar ve hormonlardan oluşur. 3.9.2015 12
Kan - Plazma Plazma temel olarak iki tip maddeden oluşmuştur. Bunlar; A. Organik ve B. İnorganik maddelerdir. 3.9.2015 13
Kan Plazma Organik maddeler Organik maddeler dört başlık altında incelenir. Bunlar; 1. Plazma proteinleri, 2. Gazlar, 3. Besinler ve 4. Atık ürünlerdir. 3.9.2015 14
Kan Plazma Organik maddeler Plazma proteinleri Plazma proteinlerinin çoğu karaciğerde üretilir. Bu proteinler üç grupta incelenir. 1. Albumin, 2. Globulin ve 3. Fibrinojendir. 3.9.2015 15
Kan Plazma Organik maddeler Plazma proteinleri Her proteinin farklı bir görevi vardır. Proteinlerin oluşturdukları osmatik güce osmotik basınç denir. Bu basınç plazmadaki suyun damar dışına sızmasını engeller. Bu işten büyük ölçüde albumin sorumludur. 3.9.2015 16
Kan Plazma Organik maddeler Plazma proteinleri Plazma proteinleri, eritrositler içindeki hemoglobin ile asit baz tamponunda görev alırlar. Kan hacmini, vizkozitesini etkilerler. Kan ph ının düzenlenmesinde etkili rol oynarlar. 3.9.2015 17
Kan Plazma Organik maddeler Plazma proteinleri Globuninler; alfa, beta ve gama olarak üç grupta incelenirler. Alfa globulinler; Bazı hormon ve proteinleri içerirler. Protrombin adlı protein kanın pıhtılaşmasından sorumdur. Yüksek dansiteli lipoprotein yağları ve kolesterolü taşır. 3.9.2015 18
Kan Plazma Organik maddeler Plazma proteinleri Beta globulinler; diğer lipoproteinleri içerir. Bunlar da hem yağ ve kolesterolü hem de vitamin ve mineralleri taşır. Gama globulinler; antikor gibi çalışırlar. Vücut bir enfeksiyona karşı uyarıldığında etkin olan koruyucu maddedir. 3.9.2015 19
Kan Plazma Organik maddeler Plazma proteinleri Bu proteinler, immüniteyi sağlar. Enfeksiyon, hepatit ve kızamık hastalıklarında antikor oluşturur. Fibrinojen ve bazı diğer plazma proteinleri kanın pıhtılaşmasında görev alır. Pıhtılaşma faktörü veren proteinler plazmadan uzaklaştırılırsa geriye serum denilen madde kalır. 3.9.2015 20
Kan Plazma Organik maddeler Besinler Kandaki besinler; glikoz, amino asitler, lipit, kolesterol, vitamin ve eser elementlerdir. Plazma glikozu ve lipitleri kanın vücuda enerji sağlayan maddeleridir. Kanda belli seviyelerde bulunmaları gerekir. Fazla glikoz karaciğer ve kasta, fazla lipit ise yağ dokusu olarak depolanır. 3.9.2015 21
Kan Plazma Organik maddeler Gazlar Kandaki gazlar; karbondioksit, oksijen ve nitrojendir. 3.9.2015 22
Kan Plazma Organik maddeler Atık ürünler Kandaki atık ürünler; üre (protein), kreatinin (kreatin), ürik asit (nükleit asit), bilurubin dir (hem). 3.9.2015 23
Kan Plazma İnorganik maddeler Demir, potasyum, kalsiyum, sodyum, fosfat, magnezyum ve karbonat tuzları plazmanın madensel tuzlarını oluştururlar. Plazmada erimiş halde bulunan bu maddeler kanın ph ının düzenlenmesinde rol oynarlar. 3.9.2015 24
Kan Plazma İnorganik maddeler Kalsiyum ve fosfor kemik yapımında, Kalsiyum kas kasılması ve impuls iletiminde, İyot hormon yapımında, Demir ise oksijen taşınmasında kullanılır. 3.9.2015 25
Kan Şekilli Elemanları Kan hücreleri toplam kan hacminin % 45 ini oluştururlar. 3.9.2015 26
Kan Şekilli Elemanları Resim ekle 184. 3.9.2015 27
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit 1mm 3 kanda kadında 4.8, erkekte 5.4 milyondur. Bikonkav şekillidir. Orta kısımları alttan ve üstten basıktır. Kolay şekil değiştirebildikleri için en dar kılcal damarlardan bile geçerler. 3.9.2015 28
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Ana görevleri akciğerler ile dokular arasında oksijen ve karbondioksit taşımaktır. Demir (hem) ve proteinden (globulin) oluşan hemoglobin bileşiği içerirler. Oksijen hemoglobine Fe +2 oksihemoglobin denir. atomuna bağlanarak taşınır. Buna 3.9.2015 29
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Karbondioksit ise proteine yüklenir. Buna da karboksihemoglobin denir. Erişkin insanda hemoglobin miktarı 100 cm 3 kanda 14 16 gramdır. 3.9.2015 30
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Kırmızı kan hücreleri fetusta önce saccus vitellinusdaki kan adacıklarında sonra fötal hayatın 3. 5. ayına kadar da karaciğer ve dalakta yapılır. Çocuklarda kırmızı kemik iliğinde yapılır. Neredeyse tüm kemiklerde bulunur. Bu ilik spongioz kemik dokuda konnektif dokunun bir tipidir. 3.9.2015 31
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Kırmızı kemik iliği erişkinlerde, vertebra, sternum, kafa kemikleri ve uzun kemiklerde bulunur. 3.9.2015 32
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Kan dolaşımında bulunan eritrositlerin çekirdekleri yoktur. Dolaşımdaki ömürleri 120 gündür. Eritrosit yapımı eritropoetin tarafından düzenlenir. 3.9.2015 33
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Bu maddenin üretimi hücrelerdeki oksijen ihtiyacına bağlıdır ve hormonel yollarla kontrol edilir. Eritropoetinin % 90 ı böbrekte, % 10 u karaciğerde üretilir. Hipoksi, eritropoetinin yapımı ve salınımını artırır. 3.9.2015 34
Kan Şekilli Elemanları - Eritrosit Böylece kemik iliğinde eritrosit yapımı artar ve kandaki eritrosit sayısı artar, hipoksi giderilir. Eritrositler dalak, karaciğer ve kemik iliğindeki mononüklear fagositik sistem tarafından yıkılarak globin ve biluribine ayrışır. Serbest kalan demir yeniden kullanılır. 3.9.2015 35
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Beyaz kan hücreleri organizmanın savunmasından sorumludur. 1 mm 3 kanda 4000 10000 arasındadırlar. Sayının 4000 in altına düşmesi lökopeni, 10000 in üzerine çıkması lökositoz olarak adlandırılır. 3.9.2015 36
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Üretildikleri yere ve görüntülerine göre iki gruba ayrılırlar. Bunlar; Granülositler ve Agranülositler dir. 3.9.2015 37
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Granülositler; sitoplazmalarında granül vardır. Kemik iliğinde üretilirler. Çekirdek yapılarına göre alt gruplara ayrılırlar. Bunlar; Nötrofil, Basofil ve Eozinofil dir. 3.9.2015 38
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Bu grupların tamamı istenmeyen maddeleri endositoz yöntemi ile yok eder. Endositozun fagositoz çeşidi kullanılır. 3.9.2015 39
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Agranülositler; sitoplazmalarında granül yoktur. İki grupta incelenirler. Bunlar; Lenfosit ve Monosit dir. 3.9.2015 40
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Lenfosit; Lenf düğümleri, lenf bezleri, dalak ve az miktarda da kemik iliği tarafından üretilirler. Ortalama 100-120 gün yaşarlar. Kanda 1 lökosit hücresine karşılık yaklaşık 700 lenfosit hücresi bulunur. 3.9.2015 41
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Antikor üretirler. Antikorların iki alt grubu vardır. Bunlar; T lenfositler ve B lenfositler dir. 3.9.2015 42
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler B lenfositler antijenlere karşı antikor veya immünoglobulin denilen proteini sentezlerler. B lenfositlerin oluşturduğu bağışıklık sistemine hümoral bağışıklık denir. T lenfositler antijenlerle doğrudan savaşırlar. Bu nedenle T lenfositlerin oluşturduğu bağışıklığa hücresel bağışıklık denir. 3.9.2015 43
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Monosit; Kemik iliği, lenf bezleri ve dalakta üretilirler. Organizmayı korumak ve savunmak için damar dışına çıkarlar. 3.9.2015 44
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Monositlerin bu hareketine diapedes denir. Damar dışına çıktıklarında ortalama 100 200 gün yaşarlar. Dışarı çıkan monositler büyür, olgunlaşır ve makrofaj adını alır. 3.9.2015 45
Kan Şekilli Elemanları - Lökositler Makrofajların fagositoz yapma özellikleri vardır. Makrofajlar her dokuda bulunurlar ve bulundukları yere göre özel isim alırlar. 3.9.2015 46
Kan Şekilli Elemanları - Trombositler Kırmızı kemik iliğinde bulunan megakaryosit hücrelerinden ayrılmış küçük sitoplazma parçalarıdır. 1 mm 3 kanda 300.000 civarında trombosit bulunur. Bütünlüğü bozulmuş damarlarda kanın dışarı akışını engellerler. 3.9.2015 47
Kan Şekilli Elemanları - Trombositler Zedelenen damarda trombositler birbirlerine tutunarak kan kaybını önlerler. Kan akışının durmasına hemostaz, kanın pıhtılaşmasına ise koagülasyon denir. 3.9.2015 48
Kan Şekilli Elemanları - Trombositler Hasarlı damarda devreye giren ilk mekanizma vazokonstrüksiyondur. İkinci mekanizma ise trombosit tıkacının oluşmasıdır. Üçüncü mekanizma koagülasyondur. 3.9.2015 49
Kan Şekilli Elemanları - Trombositler Doku zarar gördüğünde kandaki proteinlerde ortaya çıkan reaksiyonlara pıhtılaşma faktörü denir. Protrombinin trombine dönüşür. Trombin, bir plazma proteini olan fibrilojeni fibrine dönüştürür. 3.9.2015 50
Kan Şekilli Elemanları - Trombositler Fibrin uzun iplikçikler şeklinde bir proteindir. Kan hücrelerinin çevresinde bir ağ oluşturur. Bu ağ, kanın şekilli elemanlarını tutar ve pıhtı meydana getirir. 3.9.2015 51
Kan Şekilli Elemanları - Trombositler Pıhtılaşma mekanizmasındaki bir eksiklik veya yetersizlik aşırı kan kaybına neden olabilir. Trombositlerin ömürleri 3 4 gündür. Ölü trombositler dalak hücreleri tarafından fagosite edilirler. 3.9.2015 52
Kan Kan Grupları Eritrositlerin antijenik özellikleri vardır. Çünkü zarlarında glikoprotein molekülleri bulunur. Bu moleküllere aglutinojen denir. Bunlar kan gruplarını oluşturur. İnsan kanı; A, B, AB ve 0 kan gruplarından oluşur. 3.9.2015 53
Kan Kan Grupları Eritrositin hücre zarında A tipi aglutinojen varsa kan A grubu, Eritrositin hücre zarında B tipi aglutinojen varsa kan B grubu, Eritrositin hücre zarında A-B tipi aglutinojen varsa kan AB grubu, Eritrositin hücre zarında aglutinojen yoksa kan 0 grubu, olarak adlandırılır. 3.9.2015 54
Kan Kan Grupları Kan plazmasında antikor denilen bir protein vardır. Buna aglutinin denir. A grubu kanın plazmasında B antikoru (aglutinin) vardır, B grubu kanın plazmasında A antikoru (aglutinin) vardır, 0 grubu kanın plazmasında A-B antikoru (aglutinin) vardır, AB grubu kanın plazmasında ise antikor yoktur. 3.9.2015 55
Kan Kan Grupları A antijeni bulunan kan, B antijeni bulunan bir kana verildiğinde yabancı kabul edilir. Antikorlar antijenler ile birleşerek yığılmalar oluşturur. Bu yığılmalara ise aglutinasyon denir. 3.9.2015 56
Kan RH Faktörü İlk kez Rhesus makaklarında tespit edildi. Bu eritrositlerin yüzeyinde bulunan bir proteindir. İnsanların % 85 inde bulunmaktadır. Kanında Rh faktörü bulunan kişilerin kanına Rh+ bulunmayanlarınkine ise Rh- denir. 3.9.2015 57
Kan RH Faktörü Kan transfüzyonu için Rh faktörü uyumlu olmalıdır. Şayet + - uyumu olmazsa verilen kan antijen kabul edilir ve buna karşı antikor üretilir. Bu şekilde verilen kan yok edilmeye çalışılır. 3.9.2015 58
Kan RH Faktörü Gebelikte Rh faktörü önemi; Anne Rh ve bebek Rh + ise ve anne kanı fetüs kanıyla karşılaşırsa Rh antijenine karşı antikor üretmeye başlar. Bu kan karışmasını engellemek plasentanın görevidir. 3.9.2015 59
Kan RH Faktörü Normal şartlarda plasenta doğuma kadar tampon görevi görür. Anne kanı ile fetüs kanı doğumda karşılaşır. Bu ilk temasa savunma sisteminin cevabı yavaş olur. Bu nedenle antikorlar plasentadan geçerek fetüsün kan hücrelerini hemolize etmezler. 3.9.2015 60
Kan RH Faktörü Ancak ilk bebekten sonra anne kanı Rh+ e duyarlı hâle gelmiştir. Sonraki gebeliklerde yeniden Rh+ taşıyan bir bebek edinirse bu kez savunma sistemi fetüs kanını parçalamak için hızlı ve çok miktarda antikor üretir. 3.9.2015 61
Kan RH Faktörü Antikorlar önce plasentaya buradan da kordon aracılığıyla fetüs kanına geçer. Burada alyuvarların yıkımına (hemolize) neden olur. Bu duruma immunize Rh uygunsuzluğu denir. 3.9.2015 62
Kan RH Faktörü Bu uygunsuzluğu saptamak amacıyla anne kanındaki antikorlar İndirekt Coombs (IDC) testi ile ölçülür. Test sonucu negatif çıkarsa sorun yoktur. Pozitif çıkarsa uygunsuzluk saptanmıştır. 3.9.2015 63
Kan RH Faktörü Doğum sonrasında bebek kanına Direkt Coombs (DC) testi yapılır. Burada anne kanından geçen antikorlar ölçülür. Normalde bu değer negatif olmalıdır. 3.9.2015 64
Kan Kan Gruplarının Araştırılma Teknikleri 1. Radioimmun assay (RIA), 2. Enzymeimmun assay (EIA) ve 3. Aglutinasyon tekniği dir. 3.9.2015 65