Bir Grup Üniversite Ö ğrencisinde ve Say ı Tercihi Murat KULOĞLU *, Murad ATMACA *, Ömer GEÇ İCİ **, Ahmet ÜNAL **, A. Ertan TEZCAN *** ÖZET Çalışmam ızcla bir grup üniversite öğrencisinde; cinsiyete göre ilk akla gelen (spontan) renk, favori renk ve say ı te ı ihle inin değerlendirilmesi, tercihleri etkileyen etmenle in belirlenmesi amaçland ı. Çalışma grubunu Fırat Üniversitesi' nde eğitim-öğrenim gören 604 öğrenci oluşturdu. ve say ı tercihini araştırmak için, öğrencilere; ilk ak ıllarına gelen renk ve favori renkleri ile, 0 ila 9 arasında tercih ettikleri say ı soruldu. Favori renkleri belirlemek için, Luscher ve Scott taraf ından tanımlanan; mavi, yeşil, k ırm ız ı, sarı, pembe, siyah, kahverengi ve gri renkleri olmak üzere 8 renk resim kartonlar ının 4X4 cm. boyutlar ında kesilerek tek bir kartona yap ıştırılmas ıyla elde edilen çalışma enstrüman ı kullan ıhrken ayn ı zamanda hastaların bu renkler dışında da renk seçebilecekleri belirtilerek tercih ettikleri renkler kaydedildi. Öğrenciler; ilk akıllarına gelen renk söylemele i istenince en s ık olarak k ırm ız ı (% 33.1) ikinci s ırada mavi (% 24.5) rengi tercih ettiler: Favori renk sorulduğunda k ırm ız ın ın yerini mavi alırken (k ırm ız ı ; % 16.1, mavi; % 37.7), mavinin tercih edildi ği s ıkl ıkta k ırm ız ı seçilmedi. Say ı yönünden, denekler en fazla 3 (% 23.8) say ıs ın ı tercih ettiler. Diğer fazla tercih edilen say ılar 7 (% 15.4) ve I (% 13.6) idi. Yan ıtlara] % 69' u tek sayılardan oluştu. Çalışmam ız, renk ve say ı tercihindeki bask ın etmenlerin bireyin ya şadığı bölgedeki sosyokültürel özellikler ile ili şkili olabileceğini düşündürmektedir. Anahtar kelimeler: Say ı tercihi, renk tercihi, üniversite öğrencileri Düşünen Adam; 2002, 15( I ):34-38 SUMMARY 111 the present study, it was ain ıed to determine colors which come first to mind (spontaneously) and favorite color and numbers which first come to mind in a group of university students and to discuss under the light of literatur e. The study group consisted of 604 students in Firat Unive sity. The subjects were asked to prefe ı the favorite color and the first color and number (between 0 and 9) that come to mind. In orde to determine the favor ite color, a 4X4 cm cartoon instrument included eight colors (blue, green, red, yellow, pink, black, brown and grey) designed by Luscher and Scott. On the other hand, the patients were said to be could out of these colo s. When subjects wer e asked to write color that first come to mind, red (33.1 %) was the most frequent chosen and.following blue (24.5 %). When subjects were asked to favorite colo ı-, blue took red's place and red was not preferred anıount of color blue. In ı egaı-d to number preference, 3 (23.8 %) was the most fi equent chosen numher and following 7 (15.4 %) and 1 (13.6 %). Sixty nine percent of response were single numbers. Ou results suggest that the dominant facto s affecting color and number preference esere associated with sociocultural chat-- acteristics in the region being lived. Key words: Number preference, color preference, university students F ırat Üniversitesi T ıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dal ı, Yrd. Doç. Dr *, Ara ş. Gör. **, Doç. Dr. *** 34
Bir Grup Üniversite Ö ğrencisinde ve Say ı Tercihi Koloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan GİRİŞ ve AMAÇ, ışığın kendi özyap ıs ına ya da cisimler taraf ın dan yay ılma şekline bağl ı olarak göz önünde yapt ığı etkidir. Ayn ı anda her yerde bulunur, birincil ve insan çevresinin sözel olmayan yönüdür (I). Say ı ise bir nicelik ile birim olarak ele al ınan di ğer bir nicelik aras ındaki orand ır. Simon (2 ) Amerikal ı bireyler aras ında bir renk belirtmeleri istendi ğinde % 40' ın üzerinde mavi, 0 ile 9 aras ında bir say ı seçmeleri istendi ğinde % 30'un üzerinde 7 say ıs ın ın tercih edildi ğini belirlemi ştir. Simon taraf ından bu tercihler 'mavi ve yedi fenomeni' olarak tan ımlanm ış, bu tan ımlamay ı takiben, insanların renk ve say ı tercihleriyle ilgili çal ışmalar bir çok ülkede geni ş şekilde araştır ılm ış ve mavi-yedi fenomeni Amerika Birle şik Devletleri (3-8), Avustralya (9) ve Kenya'da ( 10) yap ılan çal ışmalarla desteklenmi ştir. Yaz ında mavi-yedi fehomenini destekler son çal ışmalardan biri de Japon üniversite ö ğrencileri aras ı nda yap ılan bir çal ışmad ır (II). Bu çal ışmada da % 33.5 oran ında mavi renk, % 22.5 oran ında 7 say ı - s ı n ın tercihi şeklinde Simon'un mavi-yedi fenomenini destekler sonuçlar elde edilmi ştir. ve say ı tercihinin ara şt ırıldığı kültürel kar şılaşt ırmal ı çal ışmalarda farkl ı sonuçlar da bildirilmi ştir. ve say ı yönünden; en yüksek tercihler: Nijer'de % 33 ile k ırm ız ı, % 17 ile 9; Japonya'da % 36 ile mavi, % 20 ile 7; Kongo'da % 29 ile k ırm ız ı ve % 26 ile sarı, % 26 ile 9; Transkei'de % 25 ile siyah ve % 23 oranlar ı ile beyaz, % 15 ile 8 olarak bulunmu ştur (12). Hollanda'da yap ılan bir çal ışmada ise; k ırm ız ı rengin Tablo 1. Cinsiyete göre ilk akla gelen renkler*. dominant tercih oldu ğu gösterilmi ş, sorgulama yolunun sonuçlar ı etkileyebilece ği üzerinde durulmu ş ( 13), benzer bir çal ışmadan da ki şilere favori renklerinin mi ya da ak ıllarına gelen ilk rengin mi sorulduğunun tam olarak betimlenememesinin ülkelerdeki farkl ı sonuçlar ı aç ıklayabileceği öne sürülmü ştür ( 14). Çal ışmam ızda bir grup üniversite ö ğrencisinde; cinsiyete göre ilk akla gelen (spontan) renk, favori renk ve sayı tercihlerinin de ğerlendirilmesi, tercihleri etkileyen etmenlerin belirlenmesi amaçlanm ıştır. GEREÇ ve YÖNTEM Denekler Çal ışma grubunu F ırat Üniversitesi'nde e ğitim gören 604 öğrenci olu şturdu. Çal ışma grubunun 355'ü (% 58.8) erkek, 249'u (% 41.2) k ız idi. Öğrencilerin ya ş ortalamas ı 21.65±2.54 y ıl idi. Uygulama ve say ı tercihini ara şt ırmak için, 604 üniversite öğrencisine; 1. İlk akıllarına gelen renk (spontan söylenen) 2. Favori renkleri 3. 0 ila 9 aras ında tercih ettikleri say ı soruldu. Araç Favori renkleri belirlemek için (soru 2), Luscher ve Scott ( 15 ) tarafından tan ımlanan; mavi, ye şil, kırm ız ı, sarı, pembe, siyah, kahverengi ve gri renkleri olmak üzere 8 renk resim kartonlar ın ın 4X4 cm. boyutlarında kesilerek tek bir kartona yap ışt ırılmas ıyla elde edilen çal ışma enstrüman ı kullan ıl ırken ayn ı zaman- Kadan s=249 S ırala ına s % K ırm ızı 111 31.3 K ırm ız ı 89 35.7 9 Mavi 87 24.5 Mavi 61 24.5 3 Siyah 50 14.1 Siyah 28 11.3 4 Beyaz 37 10.4 Beyaz 19 7.6 5 Lacivert 17 4.8 Lacivert 17 6.9 6 Sar ı 13 3.7 Sar ı 14 5.6 7 Gri 9 2.5 Gri 7 ').8 8 Ye şil 7 2.0 Ye ş il 4 1.6 9 Pembe 6 1.6 Pembe 2 0.8 10 Diğer renkler 18 5.1 Diğer renkler 8 3.2 * x2 = 40.46, p<0.001 35
Bir Grup Üniversite G, ı;rencisinde ve Say Tercihi K ıtloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan Tablo 1. Ci ıısiyete göre ilk akla gelen renkler*. Kad ın s=249 S ıralama K ı rm ı z ı 131 36.9 K ırm ız ı 97 39.0 Mavi 59 16.6 Mavi 38 15.3 3 Siyah 46 13.0 Siyah 25 10.0 4 Beyaz 39 11.0 Beyaz 21 8.4 5 Ye ş il 23 6.5 Ye ş il 18 7.9 6 Sar ı ' 12 3.4 Sar ı Il 4.4 7 Gri 9 2.5 Gri 11 4.4 8 Kahverengi 6 1.7 Kahverengi 9 3.6 9 Lacivert 5 1.4 Lacivert 4 1.6 10 Pembe 3 0.8 Pembe 3 1.2 II Eflatun 9 0.6 Eflatun 3 1.2 12 Diğer renkler 20 5.6 Di ğer renkler 9 3.6 * x2 = 26.47, p<0.00i Tablo 3. Cinsiyete göre tercih edilen say ılar*. S ıralama Say ı Say ı Kad ın s=249 1 Üç 83 23.4 Üç 61 24.5 9 Bir 59 16.6 Yedi 40 16.1 3 Yedi 53 14.9 Be ş 31 12.5 4 Be ş 34 9.6 İki 26 10.4 5 Alt ı 32 9.0 Sekiz 23 9.2 6 Sekiz 32 9.0 Bir 22 8.8 7 S ı fı r 24 6.8 Dört 15 6.0 8 Dokuz 19 5.4 Dokuz 14 5.6 9 Dört 13 3.6 S ıfır 10 4.0 10 İki 6 1.7 Alt ı 7 2.9 * x2 = 18.03, p<0.05 da hastalar ın bu renkler d ışında da renk seçebilecekleri belirtilerek tercih ettikleri renkler kaydedildi. Istatistiksel De ğerlendirme Sonuçlar, cinsiyete göre kaba döküm, yüzdeler ve SPSS paket program ında X2 testi ile de ğerlendirildi. BULGULAR Üniversiteli ö ğrenciler, ilk ak ıllarına gelen renk söylemeleri istenince (soru 1) en s ık olarak k ırm ız ı (% 33.1) ikinci s ırada mavi (% 24.5) rengi tercih ettiler. K ırm ızı, mavi, siyah (% 9.4) ve beyaz (% 9.3) olarak toplam 4 renk yakla şık % 80 civar ında söylendi. Cinsiyete göre renk tercihinde farkl ılıklar saptand ı. Yeşil ve pembe daha çok k ız öğrenciler tarafından seçilirken, siyah ve lacivert daha çok erkekler taraf ından tercih edildi (x2=40.46, P<0.001) (Tablo 1). Favori renk sorulduğunda (soru 2) ba ştaki 4 renk ayn ı kald ı, ancak k ırm ızın ın yerini mavi al ırken (kırm ızı; % 16.1, mavi; %37.7), mavinin tercih edildiği s ıkl ıkta kırm ızı seçilmedi. Siyah daha çok erkekler tarafından pembe daha çok k ızlar taraf ından tercih edildi (x2=26.47, P<0.05) (Tablo 2). Say ı yönünden, bireyler en fazla 3 (% 23.8) say ıs ını tercih ettiler. Di ğer fazla tercih edilen say ılar 7 (% 15.4), 1 (% 13.6) ve 5 (% 10.8) idi. Yan ıtların % 69'u tek say ılardan olu ştu Say ı tercihinde de cinsiyete göre anlaml ı farkl ılıklar bulundu. Erkek ö ğrenciler bir say ıs ın ı kızlara göre daha s ık tercih ettiler (erkek:% 16.6, k ız: % 9.2). Di ğer yandan k ız öğrenciler erkeklere göre daha çok iki say ısını (erkek:% 1.7, kız:% 10.4) tercih ettiler. (x 2=18.03, P<0.05) (Tablo 3). 36
Bir Grup Üniversite Oprencisinde ve Say ı Tercihi Kuloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan TARTIŞMA Çal ışmam ızda; ö ğrenciler taraf ından ilk ak ıllarına gelen renk söylemeleri istenince en s ık olarak kırm ı- z ı. ikinci olarak mavi renk tercih edildi. Buna kar şın, favori renk soruldu ğunda ba ştaki dört renk (k ırm ızı, mavi, siyah ve beyaz) ayn ı kald ı, ancak k ırm ız ının yerini mavi al ırken, mavinin tercih edildi ği s ıkl ıkta kırm ız ı seçilmedi. Wiegersma ve Van der Elst ( 14), renk tercihi çal ışmalarına yeni bir boyut kazand ırmak için çal ışma bireylerini iki gruba ay ırarak, birinci gruba ilk ak ıllar ına gelen (spontan) rengi, ikinci gruba ise favori renklerini sorduklar ında; spontan ve favori olarak ifade edilen renkler aras ında istatistiksel olarak belirgin şekilde anlaml ı farkl ıl ık olduğunu belirlemi ş ve soru formülasyonunun renk tercihiyle ilgili çal ışmalar ın sonucunu önemli ölçüde etkile di ğini bildirim i şlerdir. Fernando ve ark. ( 16), Luscher Testiyle asl ında sistematik bir tercihte bulunulmadığını; ki şisel giysilerde, ev dekorasyonunda ve günlük kullan ılan özgül nesnelerde tercih edilen favori renklerin belirlenmesiyle klinik aç ıdan kullan ış l ı verilerin elde edilebilece ğini öne sürmü şlerdir. Nitekim çal ışmam ızda; Luscher Testi'nde yer alan sekiz rengin hastalar ı k ıs ıtlay ıc ı olaca ğını dü şünerek bu renklere ek olarak di ğer başlığı alt ında nitelecli ğimiz seçebilecekleri ba şka renkleri de göz önünde bulundurduk. Wiegersma ve De Klerck ( 13 ), renk seçiminde görülen e ğilimin öncelikle rengin tercih edilmesi, takiben rengin söylenmesindeki dilsel e ğilim olmak üzere iki ayr ı etmene ba ğl ı olabilece ğini öne sürmü şlerdir. Bu dilsel e ğilimin ortaya anl ı-nas ıl-ida önemli etkenlerden biri İngilizce ve Danimarkaca'da mavi ve k ırm ız ı kelimelerinin ilk seslerinin özde ş şekilde kolay ç ıkar ı - labilmesidir. İkinci etmen ise; bir dilde renk isimlerinin kullan ılma s ıklığıdır. Türkçe için renk isimlerinin kullan ılma s ıkl ığı konusunda herhangi bir bilgiye ula şamamakla birlikte bu s ıklığın doğrudan kültürel etmenlere ba ğl ı oldu ğunu dü şünmekteyiz. Ancak dilsel e ğilimin en_ fazla belirlenen renklerin seçimini etkilemiş oldu ğu yorumuna kendi dilimizin özellikleri göz önünde bulunduruldu ğunda kat ılmamaktay ız. Mavinin her iki cinsiyette en fazla tercih edilen renk olmas ına ra ğmen, renk ve say ı tercihlerinin cinsiyet- ler aras ında farkl ıl ık gösterdi ği belirlenmi ş (2,3), ancak pembe rengin çal ışma d ışı b ırak ılmas ı durumunda tercihlerin istatistiksel olarak anlams ız farkl ıl ığa ulaştığı bulunmu ştur. Çal ışmam ızda da her iki cinsiyette en fazla tercih edilen renk mavi olmakla birlikte, pembe rengin kad ınlarda istatistiksel olarak anlaml ı şekilde yüksek ç ıkmas ı ad ı geçen çal ışmaların sonuçlar ıyla uyumludur. Bu seçimde ülkemizde ve özellikle de bölgemizde 'pembe renk, kad ın rengidir' şeklindeki yaklaşım ın önemli bir rol oynad ı- ğını düşünmekteyiz. Bununla birlikte; bireylerin ilk ak ıllarına gelen renk soruldu ğunda al ınan yan ıtlar, favori renk seçiminden farkl ıydı. En fazla tercih edilen mavi rengin yerini k ırm ız ı alm ışt ı. Bu bulgular Wiegersma ve De Klerck'in ( 13 ) Hollanda'da ilk akla gelen renk soruldu ğunda, kırm ız ı rengin dominant tercih oldu ğunu gösteren çal ışmalar ıyla ayn ı yönde olup, Wiegersma ve Van der Elst'in ( 14) sorgulama formülasyonu ile renk tercihinin de ğişebilece ği şeklindeki görü şlerini de desteklemektedir. Buna kar şın `mavi ve yedi fenomeni' varl ığın ın gösterildiği Japon öğrencilerde. sorunun sunum şeklinin de ği şmesine rağmen renklerin tercih s ıralamas ı deg'i şmemi ştir ( 17). Avrupa ülkelerinde Luscher Testi ile veya ilk akla gelen renk soruldu ğunda k ırm ız ı maviye göre daha s ık tercih edilmi ş ( 13,14,18), buna kar şın; bir Afrika ülkesi olan Senegal'de siyah ın daha fazla seçildi ği bildirilmi ştir ( 19). Bu bildirim ülkeler aras ındaki farkl ıl ıklar için kültürel etmenlerin rolü olabilece ğini dü şünmemizin ve bu çal ışmay ı yapmarn ı- z ın nedenidir. Çal ışmam ızda; spontan olarak en fazla söylenen ilk akla gelen rengin k ırm ızı olmas ı, Türk bayra ğının kırm ız ı rengiyle ilişkili olabilece ği dü şünüldü. Favori renk olarak mavinin belirlenmesi Simon'nun (2) "mavi-yedi fenomeni"ni desteklemektedir. İlk etapta favori renk olarak mavi rengin tercih edilmesini deniz özlemi şeklinde yorumlad ık. Gökyüzünün maviliği, yine nazar inanc ımn yayg ınl ığı ve bu inanc ın mavi renkle sembolize edilmesi de bu tercih de bir rol oynayabilir dü şüncesindeyiz. Çal ışmam ızda say ı tercihi yönünden, bireyler en fazla 3 say ıs ını seçtiler. İkinci s ırada tercih edilen say ı ise 7 idi. Bu tercihin 'Allah' ın hakk ı üçtür', 'çekirge bir s ıçrar iki s ıçrar üçüncüde tak ılır' gibi deyimler, Türk toplumunun genelde üç çocuk isteme e ğilimi gibi kültürel yans ımalarla ili şkilendirilebilece ği dü- 37
Bir Grup Üniversite Ö ğrencisinde ve Say ı Tercihi Koloğlu, Atmaca, Geçici, Ünal, Tezcan şüncesindeyiz. Erkek ö ğrenciler bir say ısın ı daha s ık tercih ederken, k ız ö ğrenciler daha çok iki say ıs ını tercih ettiler. Erkek ö ğrenciler bir say ıs ın ı tercih nedenlerini; bir 'in zirveyi ve gücü temsil etmesi olarak gösterdiler. K ız öğrenciler ise iki say ısının birlikteli ği ve payla şım ı yans ıttığın ı belirttiler. Japon öğrenciler aras ında yap ılan çal ışmada (I ) en s ık tercih edilen say ı 7 olarak saptanm ış t ır. Japon öğrenciler aras ında 7 say ısın ın tercih nedeni, şansl ı bir numara olmas ı ve mutlulu ğu temsil etmesi olarak belirtilmi ştir. Bat ı ülkelerinde de yedi say ısının s ıkl ıkla karşım ıza ç ıkmas ını bu say ın ın kainat ın sonu ile ilgili hr ı stiyanl ık inanc ın ı sembolize eden bir rakam olmas ıyla izah edebiliriz. Say ı tercihinde de soru sorma şeklinin sonucu etkileyebilece ği öne sürülmü ştür. Kubovy ve Psotka'n ın çal ışmalarında (20) ilk akla gelen say ın ın söylenmesi istendiğinde daha çok yedinin tercih edildi ği belirlenirken; 6 ile 15 aras ında bir say ı söylenmesi isten: diğinde ayn ı sonuç belirlenmemi ştir. Yine ayn ı çal ışmada yirmili rakamlar istendi ğinde en popüler cevap 27 iken, yetmi şli bir say ı söylenmesi istendi ğinde 77 en s ık tercih edilen say ı olmam ışt ır. Ayn ı çal ışmac ı- lar yedinin ne bir d ışında herhangi bir say ının katları, ne uçta (O, 9), ne de orta nokta (5) olmayan yegane say ı olduğunu dile getirmi şlerdir. Bu durum bir çok muhtemel etmenle ili şkilendirilebilinir. Örneğin; kültürel özellikler bireylerin belirli yan ıtlara e ğilimini artt ırabilir (örne ğin; 7'nin şansl ı bir say ı olduğuna veya mavinin pozitif bir imaja sahip oldu ğuna inanma gibi). Boutwell ve Fennell (4) yedi baskınlığın ı, 'haftan ın 7 günü ve şansl ı 7' örnekleri gibi sosyal ve kültürel etkenlere bağl ı olabilece ğini bildirmi şlerdir. Çal ışmam ızda renk ve say ı tercihindeki bask ın etmenlerin bireyin ya şadığı bölgedeki sosyokültürel içerikler ile ili şkili olabilece ği, benzer çal ışmalar ın ülkemizin farkl ı yörelerinde yap ılmas ın ın daha sağlıkl ı tart ışma sonuçlar ı verebilece ği düşüncesindeyiz. KAYNAKLAR 1. Ireland SR, Warren YM, Herringer LG: Anxiety and color saturation preference. Percept Motor Skills 75:545-546, 1992. 2. Simon WE: Number and color response of some college students: preliminary evidence for a `blue-seven phenomenon'. Percept Motor Skills 33:373-374, 1971. 3. Simon WE, Primavera IH: Investigation of the "blue-seven phenomenon" in elementary and junior high school children. Psychol Reports 31:123-130, 1972. 4. Boutwell RC, Fennel P: Investigation and theoretical consideration of the " blue-seven" phenomenon. J Gen Psychol 91:301-302, 1976. 5. Pasciak J, Williams R: Note on the " blue seven phenomenon" among male senior high students. Psychol Reports 35:494, 1974. 6. Benel RA: The "blue-seven phenomenon" or "blue-seven,... phenomenon"? J Gen Psychol 94:145-146, 1976. 7. Holmes CB, Buchanan JA: Comparison of spontaneous color preference and Luscher Color Test choice. Percept Motor Skills 58:614, 1984. 8. Silver NC, McCulley WL, Chambliss L, et al: Sex and racial differences in color and number preferences. Percept Motor Skills 66:295-299, 1988. 9. Trueman J: Existence and robustness of the blue and seven phenomena. J Gen Psychol 101:23-26, 1979. 10. Philbrick JL: Blue seven in East Africa: preliminary report. Percept Motor Skills 42:484, 1976. 11. Saito M: `Blue and seven phenomena' among Japonese students. Percept Motor Skills 89:532-536, 1999. 12. Vandewiele M, D'Hondt W, Didillon H, et al: Number and color preferences in four countries. Percept Motor Skills 63:945-946, 1986. 13. Wiegersma S, De Klerck I: The "blue phenomenon" is red in the Netherlands. Percept Motor Skills 59:790. 1984. 14. Wiegersma S, Van der Elst G: Blue phenomenon: spontaneity or preference? Percept Motor Skills 66:308-310, 1988. 15. Luscher M, Scott I: The Luscher Color Test. New York: Random, 1969. 16. Fernando MLD, Cernovsky ZZ, Harricharan R: Color preferences of DSM Ill-R bipolars and normal controls. Soc Behav Personality 20:247-250, 1992. 17. Saito M: Comparative studies of color preferences in Japan, and other Asian regions, with special emphasis on the preference for white. Color Res Application 21(1):35-49, 1996. 18. Donnelly FA: The Luscher Color Test: reliability and selection preferences by college students. Psychol Reports 34:635-638, 1974. 19. D'Hondt W, Vandewiele M: Colors and figures in Senegal. Percept Motor Skills 56:971-978 1983. 20. Kubovy M, Psotka J: The predominance of seven and the apparent spontaneity of numerical choices. J Experimental Psychol 2:291-294, 1976. 38