T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİ BAKANLIĞI ELEKTRONİK SEKTÖRÜ RAPORU (2013/2) Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1
İÇİNDEKİLER Şekiller Listesi... 3 Kısaltmalar Listesi... 3 YÖNETİCİ ÖZETİ... 4 1.SEKTÖRÜN GENEL DURUMU... 4 1.1.Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu... 4 1.2.Sektörün Türkiye deki Genel Durumu... 5 1.3.Sektörün Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler... 5 1.4.Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler... 5 1.5.Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler... 7 1.6.Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı... 7 1.7.Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri... 7 1.8.Sektörün Dış Ticareti... 7 1.9.Sektörün Maliyet Bileşenleri... 8 1.10.Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu... 8 2. SEKTÖRÜN 2013 YILI İLK 6 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ... 9 2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi... 9 2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi... 9 KAYNAKÇA... 10 2
Şekiller Listesi Grafik-1: Elektronik Sanayi Üretim, İthalat ve İhracat Değerleri (Milyon ABD Doları).... 5 Grafik-2: 2012 ve 2013 Yılı Elektronik Sektörü Dış Ticareti (Milyon ABD Doları). 8 Grafik-3: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 2013 Yılı İlk 6 Aylık Üretim Endeksi (2010=100)........ 9 Grafik-4: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama, Yüzde)......... 9 Kısaltmalar Listesi AB ABD AR-GE DECT ISIC GSM PABX POS TCMB TESİD TÜİK WTO Avrupa Birliği Amerika Birleşik Devletleri Araştırma Geliştirme Digital Enhanced Cordless Telecommunications (Geliştirilmiş Dijital Telsiz İletişimleri) International Standard Industrial Classification (Uluslararası Standart Sanayi Sınıflanması) Global System for Mobile Communications (Mobil İletişim İçin Küresel Sistem) Private Automatic Branch Exchange (Otomatik Özel Santral) Point of Sale (Satış Noktası) Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Türk Elektronik Sanayicileri Derneği Türkiye İstatistik Kurumu World Trade Organisation (Dünya Ticaret Örgütü) 3
YÖNETİCİ ÖZETİ 1960 lı yıllardan sonra montaj sanayinin gelişmesiyle, Türkiye ekonomisinde kendine yer bulan Elektronik Sanayi, son yıllarda hızla gelişerek bütün sanayi dalları için vazgeçilmez bir sektör durumuna gelmiştir. Sektör sürekli gelişmekte olup, aynı zamanda hızlı bir değişim ve dönüşüm içerisindedir. Sektör yüzyılımızın en nitelikli işgücünü barındıran sektörü haline gelirken, tek başına bir sanayi sektörü olmaktan çıkmış, artık diğer tüm sektörlerin gelişmesine katkıda bulunan ve verimlilik artışını sağlayan bir sektöre dönüşmüştür. Elektronik sektörü 2012 yılında yaklaşık 7 milyar ABD Doları ihracat ile ülkemizin önemli sektörleri arasında yer almıştır. 1.SEKTÖRÜN GENEL DURUMU 1.1.Sektörün Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Dünyada elektronik sektörü, hızla büyüyen ve gelişen bir yapıya sahiptir. Elektronik sanayine öncelik veren bir politika izleyen ülkelerin, kısa sürede gelişmişlik düzeyinde önemli bir ilerleme kaydettiği görülmektedir. Malezya, Singapur, Güney Kore gibi ülkeler kalkınmalarını elektronik sektörüne yaptıkları ve yapılacak yatırımlara bağlamışlardır. Batı Avrupa ülkeleri Uzak Doğu ve Kuzey Amerika ile yarışta yine bu sektörü öne almışlardır. Özellikle, Finlandiya ve İsveç gibi ülkeler bu alanda çok başarılı örnekler sergilemişlerdir. Bu politikanın temelinde ise Ar-Ge ye verilen önem ve destek yer almaktadır. Sektör, dünya üretim hacminde çalıştırdığı işçi sayısı, sanayinin tüm alanları üzerindeki etkisi nedeniyle dünyanın lider sanayilerinden biridir. Dünyanın önde gelen elektronik ihracatçı ülkeleri arasında Çin, ABD, Güney Kore, Hong Kong, Japonya, Almanya ve Singapur yer almaktadır. Dünyada elektronik ithalatında önemli ülkeler arasında Çin, ABD, Hong Kong, Almanya, Singapur, Japonya, İngiltere, Meksika ve Güney Kore yer almaktadır. Sektörde üretim, yoğun olarak televizyon alıcılarında gerçekleşmekte olup, bu ürün grubunu diğer tüketim cihazları izlemektedir. 4
1.2.Sektörün Türkiye deki Genel Durumu Elektronik Sektörünün 2013 yılı üretim rakamları henüz hesaplanmamıştır. Sektörün 2012 yılı üretim rakamı 12,5 milyar ABD Dolarıdır. 2012 yılında 6,8 milyar ABD dolarına ulaşan ihracat hacmi ile genel ihracat içerisinde önemli bir noktada yer alan elektronik sektörünün 2013 yılı ilk 6 aylık ihracat rakamı ise yaklaşık 4 milyar ABD Dolarıdır (TÜİK ISIC Rev3). 2012 yılında sektörün genel ihracat içerisindeki payı yaklaşık % 4,5 olarak gerçekleşmiş olup gelecek yıllarda bu oranın artması beklenmektedir. TÜİK verilerine göre elektronik sektörünün 2013 yılı ilk 6 aylık ithalat miktarı ise yaklaşık 9 milyar ABD Dolarıdır. Grafik-1: Elektronik Sanayi Üretim, İthalat ve İhracat Değerleri (Milyon ABD Doları) Kaynak: TESİD (2013 ylılı üretim rakamları henüz hesaplanmamıştır.) Elektronik sektöründe, alt sektörlerin üretimi içindeki payı sırasıyla tüketici elektroniği, telekomünikasyon cihazları, profesyonel ve endüstriyel cihazlar, bilgisayar cihazları, savunma elektroniği ve bileşenler alt sektörü şeklindedir. 1.3.Sektörün Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Sektör tarafından üretilen ürün yelpazesi çok geniştir. Bileşenlerden tüketici elektroniğine, telekomünikasyon cihazlarından bilgisayar cihazlarına, profesyonel ve endüstriyel cihazlardan savunma elektroniğine kadar çok sayıda alt sektöre ait ürün üretilmektedir. Teknolojik gelişimin çok hızlı olması sektör tarafından üretilen ürün yelpazesini her geçen gün artırmaktadır. 1.4.Sektörün Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler I- Bileşenler Alt Sektörü Bileşenler, cihaz imalatında kullanılan her türlü mamulü üreten bir alt sektördür. Elektroniğin tüm alt sektörlerini ilgilendiren bileşenler, elektronik dışında, otomotiv, ölçüm cihazları, tıbbi ve analitik cihazlar, saat, fotoğrafçılık cihazları, optik cihazlar ile taşımacılık gibi sektörlerin de önemli bir parçası durumundadır. 5
Devre elemanları (direnç, kondansatör vb.), bobin ve trafolar, baskı devreler, tunerler, Belge uzaktan Başlığı kumanda cihazları, bağlantı elemanları, kalın film devreler, ince film devreler, röleler, akustik elemanlar, cihaz kabloları ve aksesuarlar bileşenler alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. II- Tüketici Elektroniği Alt Sektörü Genel olarak, son kullanıcılar tarafından kullanılan tüm yazılı, işitsel ve görsel ürünler ile aksesuarlar bu alt sektörün ürün ve ürün gruplarını oluşturmaktadır. Televizyon, video cihazları, ses cihazları, anten ve yükselticiler, uydu alıcıları, yazar kasa, pompa kasa, POS cihazları, elektronik hesap makineleri, monitör, audio-videokasetler, elektronik terazi ve baskül tüketici elektroniği alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. III- Telekomünikasyon Cihazları Alt Sektörü Telekomünikasyon sektörü, çok hızlı gelişmesiyle, bilgi ve otomasyon çağının en önemli itici güçlerinden birini oluşturmaktadır. Özellikle son 20-30 yıl içinde bilgi teknolojilerinin ekonomik ve sosyal yaşamın her alanında kullanılmasına yol açan gelişmeler, telekomünikasyon hizmetlerinin yenilikçi ve yaygın uygulamaları ile gerçekleşmiştir. Ana şebeke santralleri, PABX (Otomatik Özel Santral), GSM ve DECT gibi telsiz telefon sistemleri, telefon makineleri, multipleks cihazları, radyo link sistemleri, fiber optik hat teçhizatı, data modem / radyo modem, mobil ve sabit telsizler, bakır telekom kabloları, fiber telekom kabloları, dağıtım çatıları, servis sağlayıcılar, bilgi teknolojileri ve ilgili hizmet sektörü yazılımları telekomünikasyon cihazları alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. IV- Bilgisayar Cihazları Alt Sektörü Bilişim teknolojilerinin işlemci tarafını oluşturan cihazlardan oluşur. Bilgi işlem makineleri ve ilgili birimler, aksesuarlar, yazılımlar, veri merkezi altyapı donanım ve yazılımları bilgisayar cihazları alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. V- Profesyonel ve Endüstriyel Cihazlar Alt Sektörü Özellikle bilişim teknolojileri ile birlikte üretim süreçlerinin gerçekleştirilmesini ve kontrolünü sağlamakta kullanılan cihazlardan oluşmaktadır. Kesintisiz güç kaynakları, invertörler, konvertörler, endüksiyon ocakları, redresörler, motor hız kontrol cihazları, otomasyon sistemleri, sinyalizasyon ve alarm sistemleri, otomotiv elektroniği, taksimetreler, takometreler, araç takip sistemleri, ölçü ve test aletleri, tıbbi elektronik, elektromekanik donanımlar, ses ve görüntü sistemleri, güvenlik sistemleri profesyonel ve endüstriyel cihazlar alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. VI- Savunma (Askeri) Elektroniği Alt Sektörü Silahlı kuvvetler için insan unsurunun yanı sıra en büyük itici güç ve kuvvet çarpanını oluşturan savunma sanayi, silahlı kuvvetlere taktik, stratejik ve savunma amacına yönelik silah sistemleri ile donanım ve yazılımlarını tasarlayan, geliştiren ve üreten bir sektör olup, bu teçhizatın elektronik bölümü savunma elektroniği alanını oluşturmaktadır. 6
Telsiz haberleşme sistemi, elektro optik teçhizat, radar, atış kontrol ve güdüm sistemi, elektronik harp, dost/düşman tanıma cihazları, seyrüsefer cihazları, komuta kontrol terminalleri, simülatör ve eğitim sistemleri, mayın arama detektörleri, savunma amaçlı yazılım, kripto savunma elektroniği alt sektörünü oluşturan başlıca ürün ve ürün gruplarıdır. Günümüzdeki teknolojik yenilikler büyük oranda elektrik ve elektronik sektöründeki gelişmelere dayanmaktadır. Diğer birçok sektördeki teknolojik ilerlemeler kendi alanlarındaki bilimsel çalışmaların yanı sıra elektrik ve elektronik sektörü tarafından gerçekleştiren yenilik ve gelişmelere bağlıdır. Elektrik ve elektronik sektörü bu özelliğiyle özellikle makine, motorlu araç, sağlık ve kimya sektörleriyle çok yakından ilgili ve bu sektörler için girdi sağlayan bir sektördür. 1.5.Sektörün Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler Sektör ile ilgili firmalar Türkiye nin birçok bölgesinde faaliyet göstermekle beraber birçok sektörde olduğu gibi elektronik sektörüne ait firmalar daha çok Marmara, İç Anadolu ve Ege Bölgelerinde faaliyet göstermektedir. 1.6.Sektörün İşyeri Sayısı ve İstihdamı Sektör yıllık yaklaşık 50.000 kişilik istihdam ile reel sektörler arasında önemli bir yer işgal etmektedir. 2012 yılında sektörle ilgili mühendislik ve hizmet alanında da 18 milyar ABD doları iş hacmi ve 100.000 kişilik istihdam yaratılmıştır. 1.7.Sektörün Ar-Ge Faaliyetleri Sektörün yıllık Ar-Ge harcamalarının toplam ciroya göre oranı yaklaşık %2 dir. Türkiye genelinde bu oranın % 0,8 civarında olduğu düşünülürse elektronik sanayinin Ar-Ge çalışmalarına verdiği önem ortaya çıkmaktadır. 1.8.Sektörün Dış Ticareti TÜİK verilerine göre elektronik sektörünün (büro, muhasebe ve bilgi işlem makinaları, başka yerde sınıflandırılmamış elektrikli makine ve cihazlar, radyo, televizyon, haberleşme teçhizatı ve cihazları) 2013 yılı ilk 6 aylık ihracat miktarı yaklaşık 4 milyar ABD Dolarıdır. Bu ihracat oranı ile elektronik sektörünün genel ihracat içindeki payı da % 4 civarındadır. Sektörün aynı dönemdeki ithalat miktarı ise yaklaşık 9 milyar ABD Dolarıdır. 7
Grafik-2: 2012 ve Yılı 2013 Yılı Elektronik Sektörü Dış Ticareti (Milyon ABD Doları) Kaynak: TÜİK (* 2013 yılı ilk 6 aylık rakamları, ISIC Rev3) 1.9.Sektörün Maliyet Bileşenleri Sektörün maliyet bileşenleri yerli firmaların küresel rakipleri ile rekabet edebilmeleri açısından büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde işgücü maliyeti AB ile kıyaslandığında düşük olmasına rağmen Uzak Doğu ve özellikle de Çin ile rekabet edebilecek seviyede değildir. Ayrıca elektronik sektörü çok dinamik bir sektör olduğu için küresel bazda rekabet için Ar-Ge harcamalarına büyük önem vermek gerekmektedir. Bu harcamalar firmalar için maliyet oluşturmaktadır fakat rekabetin çok fazla olduğu elektronik sektöründe ayakta kalabilmek için kaçınılmazdır. Bununla birlikte enerji, makine-teçhizat, hammadde ve malzeme de sektör için önemli maliyetler oluşturmaktadır. 1.10.Sektörün 2013-2023 Projeksiyonu 2023 yılı için yapılan tahminlerde, dünya ihracatının 34 trilyon dolara, elektrik-elektronik sektörü ihracatının ise 7 trilyon dolara ulaşacağı öngörülmektedir. Bu rakam, sektör ihracatının toplam ihracata oranının yüzde 21'e çıkacağına işaret etmektedir. Sektörde özellikle gömülü yazılımın payının artacağı beklentisi hâkimdir. 8
2. SEKTÖRÜN 2013 YILI İLK 6 AYLIK DEĞERLENDİRMESİ 2.1. Sektörün Üretim Endeksi Değerlendirmesi Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünler imaları 2013 yılı ilk 6 aylık üretim endeksine bakıldığında, ortalamanın 106,6 olduğu görülmektedir. Grafik-3: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı 2013 İlk 6 Aylık Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK 2.2. Sektörün Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı 2013 yılı ilk 6 aylık kapasite kullanım oranı bir önceki yılın aynı dönemine göre düşmüştür. Kapasite kullanım oranı ilk 6 aylık dönemde ortalama %75,9 dur. Grafik-4: Bilgisayarların, Elektronik ve Optik Ürünlerin İmalatı Kapasite Kullanım Oranı (Ağırlıklı Ortalama, Yüzde) Kaynak:TCMB 9
KAYNAKÇA TÜİK, Türkiye İstatistik Kurumu TCMB, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TESİD, Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneği, www.tesid.org.tr WTO, World Trade Organisation Dünya Gazetesi 10