Çal flmadan, ö renmeden, yorulmadan rahat yaflaman n yollar n al flkanl k haline getirmifl milletler; evvela haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini ve

NARLIDERE - 2013

Çal flmadan, ö renmeden, yorulmadan rahat yaflaman n yollar n al flkanl k haline getirmifl milletler; evvela haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini ve daha sonra da istikballerini kaybetmeye mahkumdurlar.

NARLIDERE HUZUREV YAfiLI BAKIM VE REHAB L TASYON MERKEZ NDE ENERJ VER ML L F Z B L TES Proje Sahibi T.C. NARLIDERE KAYMAKAMLI I Projeyi Destekleyen Kurum ZM R KALKINMA AJANSI Yüklenici ZM R YÜKSEK TEKNOLOJ ENST TÜSÜ Proje Yöneticisi Osman Aslan CANBABA Narl dere Kaymakam Proje Sorumlusu H. Altan Ulu Kalite Yönetim Uzman, Narl dere Kaymakaml Proje Ofisi Proje Dan flman Prof. Dr. Gülden Gökçen Akkurt zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Enerji Mühendisli i ABD Baflkan Haz rlayanlar Dr. Ebru Kuzgunkaya zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Jeotermal Enerji Araflt rma ve Uygulama Merkezi Uzman Cem Do an fiahin zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Enerji Mühendisli i ABD Araflt rma Görevlisi Cihan Turhan zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Makina Mühendisli i Bölümü Araflt rma Görevlisi Bu yay n zmir Kalk nma Ajans n n destekledi i Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezinde Enerji Verimlili i Fizibilitesi projesi kapsam nda haz rlanm flt r. çerik ile ilgili tek sorumluluk Narl dere Kaymakaml na aittir ve zmir Kalk nma Ajans n n ve Kalk nma Bakanl n n görüfllerini yans tmaz.

Kuruluşun ve kurtuluşun simge şehri İzmir aynı zamanda ilklerin şehri... Derin tarih ve kültüre sahip olan İzmir in, bugün bulunduğu noktadan çok daha ilerisinde olması gerekiyordu. Bu nedenle İzmir de hamasetin, siyasetin hiçbir fayda sağlamayacağını, hizmet için birleşilmesi gerektiğine inandık. Bu inanç doğrultusunda hareket ettik. Böylece İzmir de son yıllarda her alanda önemli adımlar atılmaya başlandı. Herkesin malumu olduğu üzere İzmir in gelişmesi sadece İzmir i etkileyen bir durum değildir. İzmir bölgenin lokomotif kenti İzmir geliştikçe hinterlandında bulunan bölge illeri de gelişiyor. İzmir Akdeniz in en önemli liman kenti Aynı zamanda bölgenin ve Türkiye nin en büyük ihracat limanlarından biri konumundadır. Bu özellikleriyle İzmir, her geçen gün biraz daha öne çıkarken, ihtiyaç duyulan yatırımları İzmir e kazandırmak için hükümet olarak tüm enerjimizi kullanıyoruz. İzmir artık dünyanın hayranlıkla takip ettiği, hoşgörünün, barışın simge şehri olarak biliniyor. İzmir artık tüm birikimlerini ve tüm sinerjisini bir araya getirerek EXPO 2020 nin en iddialı adayı oldu. Barışın ve hoşgörünün kenti olan İzmir, medeniyet ve dinler çatışmasının giderek tırmandığı dünyamızda bir hoşgörü ve barış noktası olarak tarihten bugüne üstlendiği bu görevi EXPO 2020 adaylığı ile pekiştirecek. Sadece İzmir de değil ülkemizin topyekun kalkınması ve gelişmesi için kullandığımız birçok enstrümanlarla birlikte kalkınma Ajansları da önemli bir görev üstleniyor. Bu kapsamda, Türkiye de ilk Kalkınma Ajansı, ilklerin Şehri İzmir de kurduk. Narlıdere Kaymakamlığının İzmir Kalkınma Ajansı desteğiyle yürüttüğü Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi'nde Enerji Verimliliği Fizibilitesi projesi, İzmir ekonomisine özellikle, ekonominin en büyük gideri olan enerjinin etkin ve verimli kullanılması amacıyla hazırlanmış örnek bir çalışmadır. Aynı zamanda İzmir EXPO 2020 nin teması olan herkes için sağlık temasını da destekleyen bir çalışma olarak görüyorum. Projede emeği geçen herkesi kutluyor ve bu projenin tüm sektörlere enerji tasarrufu konusunda yol gösterici olmasını diliyorum. Binali YILDIRIM Ulaştırma Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Binali YILDIRIM

İzmir Kalkınma Ajansı, İzmir in sürdürülebilir kalkınması için bütüncül bir yaklaşım ile yerel potansiyeli harekete geçirecek katılımcı araçlar geliştirmek ve uygulamak üzere, 6 Temmuz 2006 tarihinde kurulmuştur. Kuruluşundan bugüne kadar, üstlendiği misyon doğrultusunda 2010-2013 İzmir Bölge Planını hazırlamış, bu plan çerçevesinde farklı tema ve önceliklerde mali destek programları ve doğrudan faaliyet desteklerinde bulunarak, İzmir ilinin hedeflenen kalkınma seviyesine ulaşması için çalışmaktadır. M. Cahit KIRAÇ 2012 yılı Doğrudan Faaliyet Desteği, bölgenin rekabet gücünü artıracak ve bölgesel kalkınmaya ivme kazandıracak fizibilite çalışmalarının ve belirlenen öncelikli alanlarda sektörel araştırmaların gerçekleştirilmesine yönelik projeleri desteklemek amacıyla başlatılmıştır. Enerji verimliliğinin artırılması ya da çevresel etkilerin azaltılmasına dair altyapı yatırımlarına yönelik fizibilite çalışmalarının hazırlanması bu önceliklerden biridir. Narlıdere Kaymakamlığı tarafından 2012 yılı Doğrudan Faaliyet Desteği kapsamında yürütülen, Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi nde Enerji Verimliliği Fizibilitesi Projesi; alanında ülkemizin en büyük tesisi olan Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi nde, yapılabilecek enerji tasarrufu potansiyelini ortaya koyması dolayısıyla önemlidir. Hazırlanan fizibilite çalışması, aynı zamanda tüm kurumlara, enerjinin verimli ve etkin kullanılması hususunda örnek bir çalışmadır. Narlıdere Huzurevi Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezi nde Enerji Verimliliği Fizibilitesi Projesinde emeği geçen tüm ekibi tebrik ediyorum. M. Cahit KIRAÇ İzmir Valisi İZKA Yönetim Kurulu Başkanı

Öncülerin şehri İzmir, İzmir'in yükselen değeri Narlıdere

Expo 2020 İzmir in teması; Daha iyi bir Dünya için yeni yollar / Herkes için sağlık tır. Bu bağlamda 65 yaş üstü yaşlı oranı Türkiye ortalaması %7,5 iken Ege Bölgemizde bu oran %16,5 dir. EXPO alanının bitişiğinde yer alan ilçemizde yaşlı sağlığı konularında Kaymakamlığımızca çeşitli projeler üretilmiştir. Hızla yaşlanan toplumumuzun, yaşlı hizmetleri konusunda bölgemizin karşılaştığı ülkemizin de karşılaşacağı sorunlara çözüm üretmek amacıyla Yaşlı Ama Yorgun Değil, Yalnız Değilsiniz, Gündüzlü Bakım, Yaşlılığa Hazırlık projeleri Kaymakamlığımızca hazırlanmış, uygulamaları devam etmektedir.. Ayrıca, İzmir Kalkınma Ajansı 2012 Doğrudan Faaliyet Desteği kapsamında, Huzurevinde Enerji Verimliliği Fizibilitesi Kaymakamlığımızca hazırlanarak yürütülmüştür. amacımız enerji maliyetlerini düşürerek yaşlı bakım hizmetlerini sürdürülebilir hale getirmektir. Osman Aslan CANBABA Öncülerin şehri İzmir imizin yükselen değeri Narlıdere, Türkiye nin en büyük Yaşlı Bakım ve Rehabilitasyon Merkezine sahiptir. 1061 Yatak kapasitesi olan bu merkezin 2012 enerji tüketimi 13.449.930 kwh ve 2012 enerji maliyeti 2.877.853,26 TL olarak gerçekleşmiştir. 2012 Nisan ayında daha önceden yakıt olarak fuel-oil kullanılırken doğalgaza geçilerek aynı oranda kullanılan enerjinin maliyetinde yaklaşık %24 oranında düşüş sağlanmıştır. Bu fizibilite çalışması ile tesisin enerji tüketim analizini yapıp, enerji tasarruf potansiyelini belirleyerek çevresel etkileri ve karbon salınımını azaltıp, enerji giderlerini indirmeyi hedeflemekteyiz. Enerji Verimliliği Fizibilitesi sonucunda önerilen enerji tasarrufu yöntemleriyle enerji tüketimi miktarında yılda %60,8 enerji tasarrufu sağlanabileceği görülmüştür. Bu fizibilitenin kamuya ve özel sektöre enerji tasarrufu açısından örnek teşkil etmesini ve bir an önce uygulamaya geçmesi için her türlü gayretin gösterilmesini temenni eder, emeği geçenlere teşekkür ederim. Osman Aslan CANBABA Narlıdere Kaymakamı

Ç NDEK LER YÖNET C ÖZET...1 I- G R fi...3 1. Çal flman n Amac ve Kapsam...3 2. Çal flman n Metodolojisi...5 II-PROJEN N GEREKÇES...6 III-PROJE YER / UYGULAMA ALANI...7 IV- TEKN K ANAL Z...12 1. Mevcut Durum Analizi...12 1.1. Narl dere Huzurevi Toplam Enerji Tüketim ve Maliyet Analizi (2007-2012)...12 1.2. Narl dere Huzurevi Enerji Tüketimi Analizi - Detayl...20 1.2.1. Toplam Enerji Tüketimi...20 1.2.2. Ayl k Enerji Tüketimi...24 2. Huzurevi Binalar Enerji Analizi...26 2.1. Yöntem...27 2.1.1. TS 825 Yaz l m ile Bina Simülasyonu...27 2.1.2. Kazan Veriminin Belirlenmesi...27 2.1.3. Is Kay p ve Kaçaklar n n Belirlenmesi...28 2.1.4. Ayd nlatma Enerji Tüketiminin ncelenmesi...29 2.1.5. Ekonomik Analiz...30 2.2. Huzurevi Enerji Analizinde Ölçüm Cihazlar n n Özellikleri...30 2.3. Sonuçlar...31 2.3.1. TS 825 Hesap Program ile Bina Is tma Enerjisi Simülasyonu...31 2.3.1.1. Huzurevi Binalar n n Enerji ve Sera Gaz (SEG) Emisyon S n flar n n Belirlenmesi...48 2.3.1.2. yilefltirme Önerileri...53 2.3.3. Kazan Veriminin Belirlenmesi...63 2.3.3. Is Kay p ve Kaçaklar n n Belirlenmesi...73 2.3.4. Ayd nlatma Enerjisi Tüketiminin ncelenmesi...86 2.3.5. Günefl Enerjisi Kullan m Teknik ve Ekonomik Analizi...95 VI- SONUÇ VE DE ERLEND RMELER...98 TEfiEKKÜR...106 KAYNAKÇA...107 TEMEL KAVRAM VE TANIMLAR...108 fiek LLER...109 TABLOLAR...111 Narl dere Kaymakaml Taraf ndan Yafll lara Yönelik Yürütülen Projeler...113

ZKA Genel Sekreter Vekili Sibel ERS N ile Narl dere Kaymakam Osman Aslan CANBABA hibe destek protokolünü imzalarken zmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Rektörü Prof. Dr. Mustafa GÜDEN ile Narl dere Kaymakam Osman Aslan CANBABA fizibilite protokolünü imzalarken

ENERJİ VERİMLİLİĞİ FİZİBİLİTESİ YÖNET C ÖZET Narl dere Kaymakaml, Türkiye nin en büyük huzurevi kompleksi olan Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezinin enerji giderlerinin azalt lmas için yap - labilecek çal flmalar n ortaya konmas amac yla Enerji Verimlili i Fizibilite Çal flmas yapmay öngörmüfl ve bu amaçla ZKA Do rudan Faaliyet Deste i Program (DFD) na baflvurmufl ve destek alm flt r. 2001 y l nda hizmete giren Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi, toplam 74.616 m 2 kullan m alan nda 1 adet yönetim binas, 34 adet dinç yafll bloklar, 2 blok, 9 katl geriatrik bak m merkezi, 2 adet konferans salonu, 6 adet kafeterya, 1 adet mutfak, 2 adet çamafl rhane, 1 adet 70 çocuk kapasiteli krefl, 32 adet lojman dairesi, 1 adet blok, 1 adet amfitiyatro ve 1 seradan oluflmakta ve A ustos 2012 itibari ile 980 sakine hizmet vermektedir. Tesisin 2012 y l enerji tüketimi ve maliyeti s ras yla 13.449.930 kwh ve 2.877.853,26 TL olarak gerçekleflmifltir. Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezinde Enerji Verimlili i Fizibilitesi Projesi nin amac ; Türkiye nin alan ndaki en büyük kamu kurumunun enerji analizini yapmak, mevcut durumunu ortaya koymak, enerji tasarruf potansiyelini belirlemek, çevresel etkileri ve enerji giderlerini azaltmak amac yla getirilecek tasarruf önerileri için bir fizibilite çal flmas gerçeklefltirmektir. Çal flman n ana bafll klar ; 1- Huzurevi binalar n n enerji performans ile ilgili mevcut durumu ortaya koymak, 2- Binalar n enerji simülasyonunu gerçeklefltirmek, 3- Bina enerji ölçümleri yapmak, 4- Enerji analizi yapmak, 5- Enerji tasarrufu önerilerinde bulunmak ve bu önerilerin ekonomik analizini yapmakt r. Huzurevi binalar nda toplam enerji tüketiminde en büyük pay, %70-75 ile s tma enerjisi tüketimine aittir. Elektrik enerjisi tüketimi ise %25-30 aras ndad r. Is tma enerjisi tüketimi; hacim s tma, kullan m s cak suyu haz rlama ve buhar üretimi kaynakl d r. Hacim s tma, %92 ile toplam s tma enerjisi tüketimi içinde en büyük paya sahiptir. Kullan m s - cak suyu haz rlama %5, buhar üretimi ise %3 paya sahiptir. Elektrik tüketiminde ise ayd nlatma ve cihaz kullan m %66-76 ile en büyük paya sahiptir. So utma sisteminde kullan lan pompa ve fanlar n elektrik tüketimi %20-25, s tma sistemi elektrik tüketimi ise %5-8 aras nda gerçekleflmektedir. Çal flma sonucunda; Huzurevi bina s tma enerjisi tüketiminin %61,49 u iletim/tafl n m, %38,51 i ise havaland rma/s zma yolu ile gerçekleflmektedir. Duvar, taban, tavan, pencere ve kap lardan iletim/tafl n m yolu ile gerçekleflen s tma enerjisi tüketiminden ise; %46 ile duvarlar, %20 ile pencereler ve %16 ile kap lar n sorumlu oldu u belirlenmifltir. Enerji tüketiminin azalt lmas için tüm bina duvarlar na yal t m uygulamas ile kap ve pencerelerin, toplam s transfer katsay s daha düflük olanlarla de ifltirilmesi önerilmektedir. Ayr ca baca gaz s - cakl yüksek olan iki kazanda ekonomizer uygulanmas, s zd rmazl n art r lmas, makina daireleri ve s cak su da t m hatlar nda boru, vana, flanfl ve s de ifltirgeçlerinin yal - 1

NARLIDERE HUZUREVİ YAŞLI BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZİ NDE t m ile ayd nlatma enerji tüketiminin azalt lmas için elektronik balast önerileri getirilmektedir. Ayr ca yenilenebilir enerji kaynaklar n n enerji tüketimine olabilecek katk s n n belirlenmesi amac yla günefl pilleri ile elektrik üretimi için bir analiz yap lm flt r. Bu önerilerin uygulanmas ile sa lanacak enerji tasarrufu ile sera gaz emisyonlar ndaki azalma ile yat r m miktarlar Tablo 1 de verilmifltir. Tablo 1. Enerji tasarrufu önerilerinin değerlendirilmesi Tasarruf Sera Gazı emisyonu Yatırım Önlemler miktarı azalma miktarı maliyeti (kwh/yıl) (ton/yıl) (TL) Kapı 367.473,16 85,98 147.812 Bina dış kabuğu Duvar yalıtımı 2.188.509 512,11 254.965 Pencere 1.055.085,49 246,89 2.387.054 Sızdırmazlığın 0,1 (1/h) artırılması 436.119,8 102,05 5.520 Kazan verimi iyileştirme (2 kazan için) 1.243.100 290,88 28.200 Yalıtım uygulamaları 110.915 25,95 18.093 İç ortam sıcaklığının tüm bloklarda 1 C düşürülmesi 1.952.724 456,93 Elektronik balast kullanımı 66.596 41,09 53.649 Güneş enerjisi kullanımı 765.000 472,01 2.404.156,78 TOPLAM 8.185.522,63 2.233,91 5.271.250 2012 y l toplam enerji tüketimi 13.449.930 kwh olarak gerçekleflmifltir. Tablo 1 de önerilen enerji tasarrufu yöntemleri ile 2012 y l na göre y lda en az %60,8 enerji tasarrufu, maliyetlerde ilk y l için yaklafl k %27 tasarruf gerçeklefltirmek mümkündür. Pencere ve kap larda s zd rmazl n art r lmas en basit enerji tasarrufu fleklidir. Silikon kullan larak dilatasyon boflluklar n n izole edilmesi için gerekli maliyet yaklafl k 5520 TL ve geri ödeme süresi 2,2 ayd r. Huzurevi bina say s, dolay s ile pencere say s çok fazla oldu undan pencere de iflimi ekonomik bir önlem olarak de erlendirilmemektedir. Benzer flekilde günefl pilleri ile elektrik üretimi yüksek yat r m maliyeti ve geri ödeme süresinin uzunlu u nedeniyle yak n gelecek için uygulanabilir görünmemektedir. Di er önlemlerin en az yat r m gerektirenden bafllanarak uygulanmas önerilir. Yap lan her yat r m n sonuçlar n n mutlaka izlenmesi ve geri ödeme süresinin belirlenmesi önemlidir. 2007 y l nda yay nlanan 5627 Say l Enerji Verimlili i Yasas na göre toplam inflaat alan en az yirmi bin metrekare veya y ll k enerji tüketimi beflyüz TEP ve üzeri olan kamu binalar nda enerji yöneticisi görevlendirilmelidir. Huzurevi nin enerji tüketimi ve toplam inflaat alan bu de erlerin üzerindedir. Narl dere Kaymakaml olarak, 2012 Enerji Verimlili i Strateji Belgesinde belirtilen amaçlara ulaflmak, örnek bir proje ortaya koymak, Türkiye nin en büyük huzurevinin giderlerini azaltarak sosyal bak m hizmetlerinin sürdürülebilirli ine katk yapmak, enerjinin etkin kullan m n sa lamak ve di er kamu kurum ve kurulufllar na örnek olmak amac yla haz rlanan bu çal flman n baflta Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi olmak üzere tüm ülkemize katk yapmas n temenni ediyorum. Osman Aslan Canbaba Narl dere Kaymakam 2

ENERJİ VERİMLİLİĞİ FİZİBİLİTESİ I- G R fi 1. Çal flman n Amac ve Kapsam Enerji verimlili i, binalarda yaflam standard ve hizmet kalitesinin düflüflüne yol açmadan, birim hizmet miktar bafl na enerji tüketiminin azalt lmas d r. Is tma, so utma, ayd nlatma, elektrikli ofis ekipmanlar n kullan rken, enerjiyi verimli kullanmak suretiyle, ihtiyaçlar m z k s tlamadan ülke ekonomisine ve çevremizin korunmas na katk sa lamam z mümkündür. Enerji arz güvenli inin sa lanmas nda, Türkiye nin %73 ler seviyesinde olan d fla ba ml l k oran n n ve bundan kaynaklanan risklerin azalt lmas nda ve iklim de iflikli i ile mücadelenin etkinli inin art r lmas nda, enerjinin üretiminden kullan m na kadar olan süreçte verimlili in art r lmas, israf n önlenmesi büyük bir önem tafl maktad r. Ülkemizde, toplam enerji tüketiminin %37 si binalarda, %32 si sanayi sektöründe, %20 si ulafl mda, %11 i ise di er alanlarda kullan lmaktad r [1]. 1998-2008 döneminde Türkiye nin toplam nihai enerji tüketimindeki y ll k ortalama art fl oran %3,81 dir. Ayn dönem için y ll k ortalama art fllar n sanayi sektöründe %3,56; konut sektöründe %3,49; ulaflt rma sektöründe %4,07 hizmet sektöründe ise %7,44 civar nda oldu u görülmektedir [2]. Enerji tasarrufu potansiyeli ise konutlarda %30, sanayi sektöründe %20 ve ulafl m sektöründe %15 olarak belirlenmifltir [1]. Binalar hem enerji tüketiminde hem de enerji tasarrufu potansiyelinde en yüksek paya sahiptirler. Türkiye de binalarda y ll k enerji tüketimi 200 kwh/m 2 iken, Avrupa ülkeleri nde bu de er 100 kwh/m 2 civar ndad r ve tüketimi düflürme çal flmalar h zla sürdürülmektedir. Kamu binalar enerji tüketiminin en yüksek oldu u binalard r. Bu binalar n enerji analizinin gerçeklefltirilip s tma, so utma, ayd nlatma ve di er enerji tüketim kalemlerinin belirlenip problem olan sistemler ve bina kabu u için enerji tüketimini azalt c önerilerin getirilip fizibilitesinin ortaya konmas, al nacak tedbirlerle azalt lacak enerji tüketiminin ise yenilenebilir enerji kaynaklar ndan sa lanmas fosil yak t kullan m n azaltacak dolay s yla hem sürdürülebilirlik, hem de çevresel etkilerin azalt lmas na katk da bulunacakt r. 14 Haziran 1999 Tarih ve 23725 Say l Resmi Gazete de Bay nd rl k ve skan Bakanl taraf ndan yay nlanan TS 825 Binalarda Is Yal t m Kurallar, 2000 y l nda yürürlü e girmifl ve tüm binalar n bu yönetmeli e uygun olarak tasarlanma zorunlulu u getirilmifltir. Pekçok kez revize edilen standart son halini 2008 y l nda alm flt r. TS 825, Türkiye deki enerji verimlili i çal flmalar n n somut bir bafllang c olarak kabul edilebilir. 2007 y l nda yay nlanan 5627 Say l Enerji Verimlili i Yasas Toplam inflaat alan en az yirmibin metrekare veya y ll k enerji tüketimi beflyüz TEP ve üzeri olan ticarî binalar n, hizmet binalar n n ve kamu kesimi binalar n n yönetimleri, yönetimlerin bulunmad hallerde bina sahipleri, enerji yöneticisi görevlendirir veya enerji yöneticilerinden hizmet al r demektedir. Böylece kamu binalar nda enerji verimlili i çal flmalar na start verilmifltir. 3

NARLIDERE HUZUREVİ YAŞLI BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZİ NDE 25 Ekim 2008 tarihinde Enerji Bakanl taraf ndan yay nlanan 27035 Say l Enerji Kaynaklar n n Ve Enerjinin Kullan m nda Verimlili in Art r lmas na Dair Yönetmelik in 9. Bölümü Kamu Kesiminde Enerji Verimlili i Önlemleri ne ayr lm flt r. Bu bölüm alt nda kamu binalar nda enerji etütleri yap l r ve bu etütler ile belirlenen önlemlerin uygulanmas na iliflkin VAP lar haz rlan r denmekte ve kamu kesimine ait bina ve iflletmelerde enerji verimlili inin art r lmas için al nacak önlemler s ralanmaktad r. 2009 y l nda çiflleri Bakanl yay nlad bir genelge ile kamu kurumlar nda enerji etütlerinin yap lmas n ve verimlilik art r c projelerin (VAP) haz rlanmas n ve Ekim 2011 e kadar Elektrik flleri Etüd daresi ne gönderilmesini istemifltir. 2012 y l nda yay nlanan Enerji Verimlili i Strateji Belgesi nde s ralanan stratejik amaçlardan biri de Kamu kesiminde enerjiyi etkin ve verimli kullanmak t r. Kamu kurulufllar n n bina ve tesislerinde y ll k enerji tüketiminin 2015 y l na kadar yüzde on (%10) ve 2023 y l na kadar yüzde yirmi (%20) azalt lmas hedeflenmifl ve bu do rultuda kamu kurulufllar n n bina ve tesislerinde enerji etütleri yap larak verimlilik art r c projeler haz rlanmas, bak m onar ma iliflkin bütçe ödeneklerinin öncelikle bu projeler için kullan lmas öngörülmüfltür. Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi, 5434 say l yasa çerçevesinde, Emekli Sand taraf ndan yapt r lm fl olup, inflaat na 1992 y l nda bafllanm fl ve 19.01.2001 tarihinde hizmete girmifltir. Kurulufl, kendi alan nda Türkiye nin en büyük kapasiteli tesisidir. Tesisin toplam arsa alan 114.517 m 2, toplam inflaat alan 74.616 m 2 dir. Kifli bafl na yaklafl k 80 m 2 yeflil alan düflmektedir. Tesis; 1 adet yönetim binas, 34 adet dinç yafll bloklar, 2 blok, 9 katl geriatrik bak m merkezi, 2 adet konferans salonu, 6 adet kafeterya, 1 adet mutfak, 2 adet çamafl rhane, 1 adet 70 çocuk kapasiteli krefl, 32 adet lojman dairesinden oluflan 1 adet blok, 1 adet amfitiyatro ve 1 seradan oluflan büyük bir komplekstir. 1061 kifli kapasiteli dinç yafll bloklar nda ve geriatrik bak m merkezinde; 310 çift kiflilik, 170 tek kiflilik olmak üzere toplam 480 adet oda bulunmaktad r. Bünyesinde, fizik tedavi ve rehabilitasyon ünitesi de bulunan geriatrik bak m merkezi 271 kifli kapasitelidir. 11.09.2012 tarihi itibar yla Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezinde 980 dinç yafll yaflamaktad r. Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi nin elektrik ve yak t tüketim tutar, 2011 y l nda 1.198.366,00 TL elektrik, 2.335.426 TL fuel oildir. Tesis, toplam 3.533.792,00 TL y ll k enerji faturas ödemifltir. Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezinde Enerji Verimlili i Fizibilitesi Projesinin amac ; Türkiye nin alan nda en büyük kamu kurumunun enerji analizini yapmak, mevcut durumunu ortaya koymak, enerji tasarruf potansiyelini belirlemek, çevresel etkileri ve enerji giderlerini azaltmak amac yla getirilecek tasarruf önerileri için bir fizibilite çal flmas gerçeklefltirmektir. 1999 y l nda bu yana gerçeklefltirilen yasal düzenlemeler ile kamu binalar nda enerji verimlili i çal flmalar zorunlu hale gelmifl ve Enerji Verimlili i Strateji Belgesi nde kamu kurulufllar n n bina ve tesislerinde y ll k enerji tüketiminin 2015 y l na kadar %10 ve 2023 y - l na kadar %20 azalt lmas hedefi konmufltur. Bu kapsamda yap lacak fizibilite çal flmas n n sonuçlar di er huzurevleri ve tüm kamu binalar için örnek teflkil edecektir. Al nacak önlemler farkl bütçe aral klar için belirlen- 4

ENERJİ VERİMLİLİĞİ FİZİBİLİTESİ mifl ve gerçekleflecek tasarruf miktarlar verilmifltir. Kurumlara küçük bütçeli yat r mlardan bafllayarak elde edecekleri tasarruf miktarlar n izlemeleri ve bütçelerine uygun olarak daha yüksek tasarruf potansiyeli olarak yat r mlara geçmeleri tavsiye edilir. Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi, rapor içinde bundan sonra Narl dere Huzurevi olarak an lacakt r. 2. Çal flman n Metodolojisi Çal flma kapsam nda; Huzurevi binalar n n enerji performans ile ilgili mevcut durum ortaya konmufltur. Bu amaçla; Mimari ve tesisat projeleri edinilmifltir. Mimari projeler incelenerek TS 825 program nda kullan lmak amac yla binalara ait veriler (duvar kal nl klar, malzemeleri, yal t m kal nl klar, pencere alanlar, duvar alanlar, yönler vb.) belirlenmifltir. Enerji tüketim de erleri ve maliyet verileri toplanm flt r. Enerji tüketim kalemleri incelenmifltir. Elektrik ve yak t tüketim de erleri; s tma, so- utma enerjisi tüketimleri ile ayd nlatma ve cihaz kullan m kalemleri için incelenmifltir. Is tma ve so utma sistemi, kullan m s cak suyu ve buhar üretim sistemi ile su tafl ma hatlar incelenmifltir. Ayd nlatma sistemi incelenmifltir. Binalar n enerji simülasyonu gerçeklefltirilmifltir. Binalara ait mimari projeler kullan larak TS 825 Standard na ait yaz l m ile bina enerji tüketimleri hesaplanm flt r. Bina enerji ve CO 2 emisyon s n flar belirlenmifltir. Enerji tüketimini azaltmak amac yla al nabilecek önlemler simüle edilmifl, tasarruf miktarlar ile ilk yat r m ve geri ödeme süreleri hesaplanm flt r. Bina enerji ölçümleri yap lm flt r. Termal kamera ile binalar görüntülenmifl, var olan s kay plar n n yerleri belirlenmifltir. Baca gaz analiz cihaz ile s tma sistemi kazanlar n n bacalar nda ölçüm yap lm fl ve bu ölçümlere ba l olarak kazan verimleri hesaplanm flt r. Mekanlar n kullan m alanlar na göre ayd nlatma ihtiyaçlar n n karfl lan p karfl lanmad - n n belirlenmesi için lüxmetre ile ölçümler yap lm fl, standartlarda belirlenen ayd nlatma de erleri ile karfl laflt r lm flt r. Is tma ve so utma tesisatlar incelenmifltir. Yüzey s cakl ölçer ile ölçüm yap larak ve termal kamera ile görüntülenerek yal t m ihtiyac olup olmad belirlenmifltir. Enerji analizi yap lm flt r. TS 825 ve faturalardan elde edilecek bina enerji tüketimi de erlerinin yap lan ölçüm ve de erlendirmeler ile azalt lma önerileri getirilmifl ve tasarruf edilecek enerji miktarlar hesaplanm flt r. Yap lacak yat r mlar için ekonomik analiz yap lm flt r. 5

NARLIDERE HUZUREVİ YAŞLI BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZİ NDE II- PROJEN N GEREKÇES Kamu binalar enerji tüketiminin en yüksek oldu u binalard r. Bu binalar n enerji analizinin gerçeklefltirilip s tma, so utma, ayd nlatma ve di er enerji tüketim kalemlerinin belirlenip problem olan sistemler ve bina kabu u için enerji tüketimini azalt c önerilerin getirilip fizibilitesinin ortaya konmas, al nacak tedbirlerle azalt lacak enerji tüketiminin ise yenilenebilir enerji kaynaklar ndan sa lanmas fosil yak t kullan m n azaltacak dolay s yla hem sürdürülebilirlik, hem de çevresel etkilerin azalt lmas na katk da bulunacakt r. 25 Ekim 2008 tarihinde Enerji Bakanl taraf ndan yay nlanan 27035 Say l Enerji Kaynaklar n n ve Enerjinin Kullan m nda Verimlili in Art r lmas na Dair Yönetmelik in 9. Bölümü Kamu Kesiminde Enerji Verimlili i Önlemleri ne ayr lm flt r. Bu bölüm alt nda kamu binalar nda Enerji etütleri yap l r ve bu etütler ile belirlenen önlemlerin uygulanmas na iliflkin VAP lar haz rlan r denmekte ve kamu kesimine ait bina ve iflletmelerde enerji verimlili inin art r lmas için al nacak önlemler s ralanmaktad r. 2009 y l nda çiflleri Bakanl yay nlad bir genelge ile kamu kurumlar nda enerji etütlerinin yap lmas n ve verimlilik art r c projelerin (VAP) haz rlanmas n ve Ekim 2011 e kadar Elektrik flleri Etüd daresi ne gönderilmesini istemifltir. 2012 y l nda yay nlanan Enerji Verimlili i Strateji Belgesi nde s ralanan stratejik amaçlardan biri de Kamu kesiminde enerjiyi etkin ve verimli kullanmak t r. Kamu kurulufllar n n bina ve tesislerinde y ll k enerji tüketiminin 2015 y l na kadar yüzde on (%10) ve 2023 y l na kadar yüzde yirmi (%20) azalt lmas hedeflenmifl ve bu do rultuda kamu kurulufllar n n bina ve tesislerinde enerji etütleri yap larak verimlilik art r c projeler haz rlanmas, bak m onar ma iliflkin bütçe ödeneklerinin öncelikle bu projeler için kullan lmas öngörülmüfltür. Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi, yaklafl k 75.000 m 2 kullan m alan dahilinde farkl fonksiyonlarda çok say da bina ve yaklafl k 1000 sakini ile pekçok farkl sistem ve prosesi bar nd rmaktad r. Huzurevinin bina kalitesi ve teknik altyap - s n n oldukça iyi oldu u ve teknik olarak da çok iyi iflletildi i gözlenmifltir. 2001 y l nda hizmete giren huzurevi, s tma sistemlerinde 11 y l yak t olarak fuel-oil kullanm fl, Nisan 2012 de ise do algaza geçmifltir. Huzurevi enerji performans n n iyilefltirilmesinde do algaza geçifl karar önemli bir etkendir ve enerji tüketimi sabit kald nda sadece yak t de iflimi ile önemli bir maliyet düflüflü sa lanm flt r. Bu önemli ad m takiben huzurevi enerji performans n art rmak için yap lmas gereken, konfordan ödün vermeden enerji tüketim miktarlar n n azalt lmas d r. Enerji tüketiminin azalt lmas, hem sera gaz emisyonlar n n azalt lmas hem de maliyetlerde ilave düflüfl anlam na gelmektedir. Bu çal flmada, huzurevi yönetiminin do algaza geçifl ile sa lad önemli mali tasarrufa ilave katk sa layacak ve onlar örnek bir kamu kurumu ve huzurevi haline getirecek enerji tüketimi azaltma önlemleri belirlenmifl, bu önerilerin sa layaca enerji, sera gaz emisyon ve mali tasarruflar belirlenmifl, yap lacak yat r mlar n geri ödeme süreleri verilmifltir. Ayr ca çal flma süresince yap lan gözlemlere dayanarak enerji tasarrufunu azaltmak için ilave önerilerde bulunulmufltur. 6

ENERJİ VERİMLİLİĞİ FİZİBİLİTESİ III- PROJEN N YER / UYGULAMA ALANI Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi, 5434 say l yasa çerçevesinde, Emekli Sand taraf ndan yapt r lm fl olup, temeli 1991 y l nda at lm fl, inflaat na 1992 y l nda bafllanm fl ve 19 Ocak 2001 tarihinde hizmete aç lm flt r. Geriatrik Bak m Merkezi ise 1 Temmuz 2003 tarihinden bu yana hizmettedir. Kurulufl, kendi alan nda Türkiye nin en büyük kapasiteli tesisidir. Tesisin toplam arsa alan 114.517 m 2, toplam inflaat alan 74.616 m 2 dir. Kifli bafl na yaklafl k 80 m 2 yeflil alan düflmektedir. Tesis; 1 adet yönetim binas, 34 adet dinç yafll bloklar, 2 bloktan oluflan 9 katl geriatrik bak m merkezi, 2 adet konferans salonu, 6 adet kafeterya, 1 adet mutfak, 2 adet çamafl rhane, 1 adet 70 çocuk kapasiteli krefl, 32 adet lojman dairesinden oluflan 1 adet blok, 1 adet amfitiyatro ve 1 seradan oluflan büyük bir komplekstir (fiekil III.1-III.2). 1061 kifli kapasiteli dinç yafll bloklar nda ve geriatrik bak m merkezinde; 310 çift kiflilik, 170 tek kiflilik olmak üzere toplam 480 adet oda bulunmaktad r. Bünyesinde, fizik tedavi ve rehabilitasyon ünitesi de bulunan geriatrik bak m merkezi 271 kifli kapasitelidir. 11 Eylül 2012 tarihi itibar yla Narl dere Huzurevi Yafll Bak m ve Rehabilitasyon Merkezi sakin say s 980 dir. fiekil III.3 de Huzurevi yerleflim plan görülmektedir. Tesis genelinde huzurevi sakinlerinin yaflad ve dinç yafll bloklar olarak adland r lan 1 ile 34 aras nda numaraland r lm fl bloklar bulunmaktad r. Bu bloklar en az 3, en fazla 5 katl d r. lk olarak 1-6 no lu bloklar hizmete aç lm fl; ard ndan 16-21 no lu bloklar hizmete girmifltir. Sonras nda SGK stanbul Nispetiye Dinlenme ve Bak mevi nde yap lan inflaat çal flmalar dolay s yla oradaki sakinler geçici süreli olarak tesiste kalmaya bafllam flt r. Bu süre içinde 26-34 no lu bloklar kullan ma aç lm flt r. Son olarak ise 7-15 no lu bloklar hizmete girmifltir. Tesisin toplam inflaat alan 74.616 m 2 dir. Tesisin kuzey yönünde 1-15 bloklar, güney yönünde ise 16-34 bloklar bulunmaktad r. Orta k s mlarda ise sosyal faaliyetler için kullan lan B blok, yönetim ve ofis hizmetlerinin oldu u A blok, çal flanlar n bar nma ihtiyac n karfl layan lojman ve geriatrik bak m ihtiyaçlar n n karfl land C-D-E bloklar bulunmaktad r. Şekil III.1. Geriatrik bakım merkezi binası Şekil III.2. Dinç yaşlı blokları. 7

NARLIDERE HUZUREVİ YAŞLI BAKIM VE REHABİLİTASYON MERKEZİ NDE Şekil III.3. Huzurevi yerleşim planı. Geriatrik bak m merkezi binas (E Blok), öz bak m n kendi yapamayan fiziksel, psikolojik ve sosyal destek gereksinimi olan ba ml (muhtaç) sakinlerin yaflad merkezdir. Bu nedenle iç ortam s cakl di er hacimlere oranla daha yüksektir (28 C). Dinç yafll bloklar, günlük yaflam aktivitelerini yard ms z sürdürebilen sakinlerin kald bloklard r ve iç ortam s cakl 24 C de sabit tutulmaktad r. A Blok personel ve yönetim ofislerinin oldu u bloktur. B Blok kafeterya, pasta salonu, konferans salonu, internet odas, berber, kuaför, el iflleri ve kütüphaneden oluflmaktad r. C-D blo u geriatrik bak m amac yla kullan lmaktad r. Ancak bu bloktaki hastalar n durumu E Blok a oranla daha a rd r. Lojman ise Huzurevi çal flanlar n n bar nma ihtiyac n karfl lamaktad r. 8