KPSS 2017 önce biz sorduk 80 Soruda 62 soru EĞİTİM BİLİMLERİ REHBERLİK ve ÖZEL EĞİTİM konu anlatımlı pratik bilgiler sınavlara en yakın özgün sorular ve açıklamaları çıkmış sorular ve açıklamaları Eğitimde 30. yıl
Komisyon KPSS REHBERLİK VE ÖZEL EĞİTİM ISBN 978-605-318-484-3 Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarına aittir. Pegem Akademi Bu kitabın basım, yayım ve satış hakları Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti. ne aittir. Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri, kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz. Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır. Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları satın almamasını diliyoruz. Bu kitapta yer alan geçmiş yıllarda ÖSYM'nin yapmış olduğu sınavlardaki ÇIKMIŞ SORULAR'ın her hakkı ÖSYM'ye aittir. Hangi amaçla olursa olsun, tamamının veya bir kısmının kopya edilmesi, fotoğraflarının çekilmesi, herhangi bir yolla çoğaltılması ya da kullanılması, yayımlanması ÖSYM'nin yazılı izni olmadan yapılamaz. Pegem Akademi Yayıncılık telif ücreti ödeyerek bu izni almıştır. 17. Baskı: Temmuz 2016, Ankara Yayın-Proje: Ümit Dilaver Dizgi-Grafik Tasarım: Hilal Sultan Coşkun Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş. İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105 Yenimahalle/ANKARA (0312 394 55 91) Yayıncı Sertifika No: 14749 Matbaa Sertifika No: 26687 İletişim Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA Yayınevi: 0312 430 67 50-430 67 51 Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60 Dağıtım: 0312 434 54 24-434 54 08 Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38 Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60 İnternet: www.pegem.net E-ileti: pegem@pegem.net
SUNU Değerli Öğretmen Adayları; Bu kitap Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Eğitim Bilimleri Testinde önemli bir yer tutan Rehberlik kapsamındaki yaklaşık 12 soruyu etkili bir şekilde çözebilmeniz amacıyla hazırlanmıştır. Kitap, sorulmuş ve sorulması olası soruların titizlikle incelenmesiyle meydana getirilmiş olup Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri, Özel Eğitim Hizmetleri, Rehberlik Hizmet Alanları, Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları, Bireyi Tanıma Teknikleri, Psikolojik Danışma Kuramları, Okullarda Karşılaşılabilecek Bazı Sorunlar ve Rehberlik Hizmetlerinde Öğretmen-Öğrenci İlişkileri ile Rehberlik Örgütlenme Sistemi bölümlerinden oluşmaktadır. Kitapta; bölümlerin sınav formatına uygun ve soru çözümünü kolaylaştıracak bir şekilde ele alınmasına bilgilerin açık ve anlaşılır bir dille ifade edilmesine, bilginin resim ve şekillerle somutlaştırılmasına ve tablolarla akılda kalıcı biçimde sunulmasına özen gösterilmiştir. Her ünitenin sonunda; özet, bulmaca, doğru - yanlış testi, boşluk doldurma, çözümlü test, cevaplı test ve çıkmış sorulara yer verilmiştir. Bu kitabın hazırlanmasında yardım, destek ve katkılarını esirgemeyen meslektaşlarımıza, PEGEM AKADEMİ yayınevi ve dershanesi çalışanları ile öğrencilerine teşekkürü bir borç biliriz. Bu kitap, uzun bir birikimin ve yoğun bir emeğin ürünüdür. Kitapla ilgili görüş ve önerileriniz bu ürünün niteliğini daha da arttıracaktır. Değerli görüş ve önerilerinizi lütfen bizimle pegem@pegem.net aracılığıyla paylaşınız. Kitabın çalışmalarınızda yararlı olması dileğiyle, KPSS de ve meslek hayatınızda başarılar. Komisyon
İÇİNDEKİLER 1. BÖLÜM Çağdaş Eğitim Anlayışı, Öğrenci Kişilik Hizmetleri ve Rehberlik Hizmetleri EĞİTİM VE REHBERLİK... 4 Eğitimin Amacı... 4 Eğitimin İşlevleri... 4 Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan)... 4 Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan).. 4 Eğitim Anlayışları... 5 Geleneksel Eğitim Anlayışı... 5 Çağdaş Eğitim Anlayışı... 5 Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri... 5 ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ... 6 Sağlık Hizmetleri... 6 Sosyal Yardım Hizmetleri... 6 Rehberlik Hizmetleri... 6 Sosyal Kültürel Hizmetler... 7 Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri... 8 Kayıt Kabul Hizmetleri... 8 Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları... 8 REHBERLİK ve PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR?...9 Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmeti İle İlgili Kavramlar... 10 Rehberliğin Amaçları... 11 REHBERLİĞİN İLKELERİ... 12 Rehberlik Hizmetleri İle İlgili Yanlış () ve Doğrular ()... 19 İNSANCIL (HÜMANİSTİK) YAKLAŞIM VE REHBERLİK... 20 Kendini Gerçekleştirme Sürecindeki Bir Bireyin Sahip Olduğu Nitelikler... 23 REHBERLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ... 24 ABD de Yaşanan Gelişmeler... 24 Avrupa da Yaşanan Gelişmeler... 24 Ülkemizde Yaşanan Gelişmeler... 25 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA HİZMETİNE KATKI SAĞLAYAN BİLİM DALLARI... 26 REHBERLİĞİN TEMELLERİ... 27 Psikolojik Temeller... 27 Sosyolojik, Toplumsal Temeller... 27 Felsefi Temeller... 28 REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA ARASINDAKİ FARKLAR... 29 REHBERLİK HİZMETLERİ İLE EĞİTİM-ÖĞRETİM HİZMETLERİ ARASINDAKİ FARKLAR... 30 REHBERLİK MODELLERİ... 31 Mesleki Yardım Süreci Olarak Rehberlik (Parsons Modeli)... 31 Eğitimde Kaynaştırılmış Model... 31 Klinik Model (Özellik Faktör Kuramı)... 31 Karar Vermeye Yardımcı Model... 32 Gelişimsel Model... 32 Geleneksel Modeller ile Gelişimsel Modelin Karşılaştırılması... 33 ÖZET... 35 BULMACA... 39 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 40 BOŞLUK DOLDURMA... 41 ÇÖZÜMLÜ TEST... 42 ÇÖZÜMLER... 47 CEVAPLI TEST - 1... 49 CEVAPLI TEST - 2... 53 ÇIKMIŞ SORULAR... 59 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 66 2. BÖLÜM Özel Eğitim Hizmetleri Özel Eğitim Nedir?... 74 Özel Eğitimde Temel Kavramlar... 74 Özel Eğitimin Amaçları... 75 Özel Eğitimin İlkeleri... 75 Özel Eğitime Kimler İhtiyaç Duyar?... 75
vi Özürlülüğün Nedenleri... 76 ÖZEL EĞİTİMDE TANILAMA, YÖNELTME, YERLEŞTİRME VE İZLEME SÜRECİ... 76 Eğitsel Değerlendirme ve Tanılama... 76 Yönlendirme... 77 Yerleştirme... 77 İzleme... 78 Özel Eğitim Hizmeti Veren Kurumlar ve Bu Kurumlarda Mevcut Uygulamalar... 78 Normal Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları... 78 Diğer Okullarda Sunulan Özel Eğitim Uygulamaları... 78 ÖZEL EĞİTİM SINIFLANDIRMASINDA YER ALAN ÖZÜR VE FARKLILIK DURUMLARININ ÖZELLİKLERİ... 79 1. ZİHİNSEL YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER... 79 Nedenleri... 79 Özellikleri... 79 Öğretmenlere Öneriler... 80 2. İŞİTME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER... 81 İşitme Süreci... 81 Nedenleri... 81 Özellikleri... 81 Öğretmenlere Öneriler... 82 3. GÖRME YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER... 83 Nedenleri... 83 Özellikleri... 83 Görme Yetersizliği Olan Öğrenciler İçin Eğitim Ortamları ve Sınıf İçerisinde Alınabilecek Önlemler... 83 Görme Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitimlerine Yapılabilecek Katkılar... 84 Öğretmenlere Öneriler... 85 4. ORTOPEDİK YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER...85 Özellikleri... 85 Nedenleri... 85 Öğretmenlere Öneriler... 86 5. DİL VE KONUŞMA YETERSİZLİĞİ OLAN BİREYLER... 86 Konuşma Engelinin Türleri... 86 Konuşma Engelinin Nedenleri... 87 GECİKMİŞ KONUŞMA... 87 Gecikmiş Konuşmanın Belirtileri... 87 Gecikmiş Konuşmanın Nedenleri... 88 KEKEMELİK... 88 Öğretmene Öneriler... 89 6. ÖZEL ÖĞRENME GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER... 89 Nedenleri... 89 Özellikleri... 89 Öğretmenlere Öneriler... 91 7. DUYGUSAL, DAVRANIŞSAL VE SOSYAL UYUM GÜÇLÜĞÜ OLAN BİREYLER... 92 Özellikleri... 92 Nedenleri... 92 Öğretmenlere Öneriler... 93 8. OTİZM VE OTİSTİK ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ... 93 Otistik Çocukların Özellikleri... 94 Eğitimde Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar... 95 9. ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLAR... 97 Özellikleri... 97 Sınıflandırılması... 98 Öğretmenlere Öneriler... 98 10. DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU (DEHB)... 99 Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite/ Aşırı Hareketlilik Bozukluğunun Tanı Ölçütleri:... 99 KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ... 102 Kaynaştırma Eğitimi Kapsamında İlgililerin Görev ve Sorumlulukları... 103 Kaynaştırma Eğitiminin Faydaları... 104 Kaynaştırma Kararında Göz Önünde Bulundurulacak Ölçütler... 105 Kaynaştırma Eğitiminde Başarının Değerlendirilmesi... 106 Kaynaştırmanın Engelleri... 106 Destek Eğitim Odası... 107 ÖZEL EĞİTİM SINIFLARI VE EVDE EĞİTİM HİZMETLERİ... 108 Özel Eğitim Sınıfları... 108 Evde Eğitim Hizmetleri... 108
vii BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ EĞİTİM PROGRAMI HAZIRLAMA VE ÖĞRETİMİN BİREYSELLEŞTİRİLMESİ... 109 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Hangi Öğrenciler İçin Hazırlanır?... 109 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Kimler Tarafından Hazırlanır?... 110 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı Geliştirme Birimi... 110 Bireyselleştirilmiş Eğitim Programının İçeriğinde Neler Yer Alır?...111 BEP in İzlenmesi, Değerlendirilmesi ve Ailenin Bilgilendirilmesi...111 ÖZET... 112 BULMACA... 114 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 115 BOŞLUK DOLDURMA... 116 ÇÖZÜMLÜ TEST... 117 ÇÖZÜMLER... 121 CEVAPLI TEST... 124 ÇIKMIŞ SORULAR... 127 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 128 3. BÖLÜM Rehberlik Hizmet Alanları REHBERLİK HİZMETLERİ... 132 Rehberlik Hizmet Alanları... 132 1. Doğrudan Öğrenciye Sunulan Hizmetler... 132 Oryantasyon Hizmeti (Yeni Duruma- Ortama Alıştırma)... 132 Bireyi Tanıma Hizmeti... 134 Bilgiyi Toplama ve Yayma (Bilgilendirme) Hizmeti... 135 Yöneltme ve Yerleştirme Hizmeti... 136 Psikolojik Danışma Hizmeti... 137 İzleme Hizmeti... 140 Sevk (Yardım Almaya Yönlendirme - Refere) Hizmeti... 141 2. Dolaylı Olarak Öğrenciye Sunulan Hizmetler... 142 Okul Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programlarının Hazırlanması... 142 Psikolojik Danışma ve Rehberlik Programı Hazırlama Süreci... 143 Kapsamlı Rehberlik Programları... 144 Kapsamlı Rehberlik Programı Ögeleri... 145 Müşavirlik (Konsültasyon-Danışmanlık) Hizmeti...150 Çevre ve Veli ile İlişkiler... 151 Araştırma ve Değerlendirme Hizmetleri... 152 ÖZET... 153 BULMACA... 154 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 155 BOŞLUK DOLDURMA... 156 ÇÖZÜMLÜ TEST... 157 ÇÖZÜMLER... 162 CEVAPLI TEST - 1... 165 CEVAPLI TEST - 2... 168 ÇIKMIŞ SORULAR... 171 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 173 4. BÖLÜM Rehberlik Türleri ve Mesleki Danışma Kuramları BİREY SAYISINA GÖRE REHBERLİK... 179 Bireysel Rehberlik... 179 Grupla Rehberlik... 179 Bireysel Psikolojik Danışma... 180 Grupla Psikolojik Danışma... 180 KURUMLARINA GÖRE REHBERLİK... 182 Eğitim Alanında Rehberlik... 182 Sağlık Alanında Rehberlik... 182 Sosyal Yardım Alanında Rehberlik... 182 Endüstri Alanında Rehberlik... 182 Güvenlik Alanında Rehberlik... 182 TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK... 182 Önleyici, Koruyucu Rehberlik... 183 Kriz Yönelimli Rehberlik... 184 Çare Bulucu, İyileştirici Rehberlik... 184 Uyum Sağlayıcı Rehberlik... 185 Yöneltici Rehberlik... 185
viii Geliştirici Rehberlik... 186 Ayarlayıcı Rehberlik... 187 Tamamlayıcı Rehberlik... 187 ÖĞRETİM KADEMELERİNE GÖRE REHBERLİK... 188 Okul Öncesi Dönemde Rehberlik... 188 İlkokul Kademesinde Rehberlik... 189 Ortaokul Kademesinde Rehberlik... 190 Ortaöğretim Kademesinde Rehberlik... 191 Yükseköğretim Kademesinde Rehberlik... 192 PROBLEM ALANLARINA GÖRE REHBERLİK... 193 Eğitsel Rehberlik... 193 Kişisel Sosyal Rehberlik... 195 Mesleki Rehberlik... 196 MESLEKİ REHBERLİKTE TEMEL KAVRAMLAR... 198 MESLEKİ DANIŞMA KURAMLARI... 204 Ginzberg ve Arkadaşlarının Gelişim Kuramı... 204 Super in Benlik Kuramı... 205 Holland ın Mesleki Tipoloji Kuramı... 207 Roe nun İhtiyaç Kuramı... 208 Özellik Faktör Kuramı... 210 Psikanalitik Kuram... 210 Sosyal Öğrenme Kuramı... 210 Karar Kuramları... 210 Hoppock un İhtiyaçlar Kuramı... 211 Gottfredson un Daraltma ve Uzlaşma Kuramı... 211 Şans / Kaza / Kader Kuramları... 211 ÖZET... 212 BULMACA... 217 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 218 BOŞLUK DOLDURMA... 219 ÇÖZÜMLÜ TEST... 220 ÇÖZÜMLER... 223 CEVAPLI TEST - 1... 225 CEVAPLI TEST - 2... 228 ÇIKMIŞ SORULAR... 232 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 237 5. BÖLÜM Bireyi Tanıma Teknikleri BİREYİ TANIMA... 242 Bireyi Tanımanın Amaçları... 242 Bireyi Tanıma İlkeleri... 243 Bireyi Tanıma Sürecine Karışan Hatalar... 246 BİREYİ TANIMA TEKNİKLERİ... 249 TEST TEKNİKLERİ... 250 Maksimum Performans Testleri... 250 Davranış Testleri... 252 TEST DIŞI TEKNİKLER... 255 Gözleme Dayalı Teknikler... 255 Gözlem Araçları... 257 Kendini Anlatma Teknikleri... 260 Başkalarının Görüşlerine Dayalı Teknikler... 269 Etkileşime Dayalı Teknikler... 276 Diğer Teknikler... 278 ÖZET... 281 BULMACA... 282 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 283 BOŞLUK DOLDURMA... 284 ÇÖZÜMLÜ TEST... 285 ÇÖZÜMLER... 289 CEVAPLI TEST - 1... 291 CEVAPLI TEST - 2... 295 ÇIKMIŞ SORULAR... 299 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 303
ix 6. BÖLÜM Psikolojik Danışma Kuramlarıı PSİKOLOJİK DANIŞMA KURAMLARI... 308 Psikolojik Danışmada Kullanılan Yaklaşımlar... 308 1. Güdümlü (Geleneksel) Psikolojik Danışma Yaklaşımı... 308 2. Güdümsüz (Demokratik) Psikolojik Danışma Yaklaşımı... 308 Psikolojik Danışmada Kullanılan Teknikler... 309 Varoluşçu Kuram (Existansiyalizm)... 311 Hümanistik (İnsancıl) Kuram (Danışandan Hız Alan Yaklaşım)... 312 Psikanalitik Kuram... 313 Davranışçı Kuram... 314 Akılcı - Duygusal Kuram... 315 Gestalt Terapisi... 316 Gerçeklik Terapisi (Kontrol Kuramı Seçim Teorisi)... 317 Fenomenolojik (Algısal Görüngüsel) Kuram... 318 Transaksiyonel Analiz... 318 Eklektik Yaklaşım... 320 ÖZET... 321 BULMACA... 324 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 325 BOŞLUK DOLDURMA.... 326 ÇÖZÜMLÜ TEST... 327 ÇÖZÜMLER... 331 CEVAPLI TEST... 333 ÇIKMIŞ SORULAR... 337 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 338 7. BÖLÜM Okullarda Karşılaşılabilecek Bazı Sorunlar ve Öğretmen-Öğrenci İlişkileri OKULLARDA KARŞILAŞILABİLECEK BAZI SORULAR... 342 1. Kaygı Bozuklukları... 342 2. Anne Babanın Ayrılması... 342 3. Ebeveyn Kaybı, Çocuk ve Ölüm... 343 4. Tik Bozukluğu... 344 5. Depresyon... 345 6. Hırsızlık... 346 7. Saldırganlık, Şiddet, Zorbalık... 346 REHBERLİK HİZMETLERİNDE ÖĞRETMEN-ÖĞRENCİ İLİŞKİLERİ... 352 1. Öğretmen-Öğrenci İletişimi... 352 2. İletişim Engelleri... 359 3. Olumlu ve Olumsuz Öğretmen Davranışları... 361 ÇATIŞMA ve ÇATIŞMA ÇÖZME YÖNTEMLERİ... 363 1. Çatışmaya Gösterilen Tepkiler... 364 2. Bir Çatışma Çözme Yöntemi Olarak Akran Arabuluculuğu... 366 3. Akran Eğitimi... 366 4. Akran Danışmanlığı... 366 ÖZET... 369 BULMACA... 370 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 371 BOŞLUK DOLDURMA... 372 ÇÖZÜMLÜ TEST... 373 ÇÖZÜMLER... 377 CEVAPLI TEST-1... 379 CEVAPLI TEST-2... 382 ÇIKMIŞ SORULAR... 385 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 392
x 8. BÖLÜM Rehberlikte Örgütlenme Sistemi ÖRGÜTLENMEDE REHBERLİK MODELLERİ... 400 Merkezîleşmemiş Uzmanlaşmamış Rehberlik Modeli... 400 Merkezîleşmiş Uzmanlaşmış Rehberlik Modeli... 401 ÜLKEMİZDE REHBERLİK HİZMETLERİNİN ÖRGÜTLENMESİ... 402 1. Bakanlık Düzeyinde Örgütlenme Sistemi... 402 2. İl ve İlçe Düzeyinde Örgütlenme Sistemi... 403 İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı veya Şube Müdürünün Görevleri... 404 Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri İl Danışma Komisyonu... 404 3. Rehberlik ve Araştırma Merkezi (RAM) Düzeyinde Örgütlenme Sistemi... 405 Merkez Müdürünün (RAM Müdürü) Görevleri... 405 Merkez Müdür Yardımcısı/Yardımcılarının Görevleri... 406 Merkezin Bölümleri ve Görevleri... 406 Okul Müdürünün Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri... 408 Müdür Yardımcılarının Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetlerine İlişkin Görevleri... 408 Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yürütme Komisyonu... 408 Komisyonun Üyeleri... 409 Komisyonun Görevleri... 409 Koordinatör Psikolojik Danışmanın Görevleri... 410 Psikolojik Danışmanın Görevleri... 410 Sınıf Rehber Öğretmeninin Görevleri... 411 Diğer Öğretmenlerin (Branş) Görevleri... 412 Psikolojik Danışmanların Özlük Haklarına İlişkin Çeşitli Hükümler... 412 ÖZET... 413 BULMACA... 415 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ... 416 BOŞLUK DOLDURMA... 417 ÇÖZÜMLÜ TEST... 418 ÇÖZÜMLER... 422 CEVAPLI TEST... 424 ÇIKMIŞ SORULAR... 428 ÇIKMIŞ SORULARIN ÇÖZÜMLERİ... 430 BULMACA CEVAPLARI... 431 DOĞRU - YANLIŞ TESTİ CEVAPLARI... 433 BOŞLUK DOLDURMA CEVAPLARI... 434 KAYNAKÇA... 437
ÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI, ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK HİZMETLERİ ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ REHBERLİK VE PSİKOLOJİK DANIŞMA NEDİR? 2005 4 2006 9 REHBERLİĞİN İLKELERİ 2007 5 İNSANCIL YAKLAŞIM VE REHBERLİK REHBERLİĞİN TARİHSEL GELİŞİMİ 2008 6 2009 3 2010 6 2010-2 5 2011 11 2012 6 2016 2 2015 1 2014 2 2013 2 İyi bitirmek, iyi başlamaktan daha üstündür. OVIDIUS
KAVRAM HARİTASI Eğitim ve Rehberlik Öğrenci Kişilik Hizmetleri Eğitimin Amacı Sağlık Hizmetleri Eğitim İşlevleri Sosyal Yardım Hizmetleri Toplumsallaştırma Rehberlik Hizmetleri Bireyselleştirme Eğitim Anlayışı Sosyal-Kültürel Hizmetler Özel Eğitim ve Özel Yetiştirme Hizmetleri Geleneksel Eğitim Anlayışı Çağdaş Eğitim Anlayışı Kayıt-Kabul Hizmetleri Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri Öğrenci Kişilik Hizmetlerinin Amaçları Rehberlik ve Psikolojik Danışma Rehberliğin Amaçları Rehberliğin İlkeleri Rehberlik Hizmetleri ile İlgili Yanlış Anlayışlar İnsancıl Yaklaşım ve Rehberlik Kendini Gerçekleştirme Sürecindeki Bir Bireyin Sahip Olduğu Nitelikler Rehberliğin Tarihsel Gelişimi ABD de Yaşanan Gelişmeler Avrupa da Yaşanan Gelişmeler Ülkemizde Yaşanan Gelişmeler Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetine Katkı Sağlayan Bilim Dalları Rehberliğin Temelleri Psikolojik Temelleri Sosyolojik, Toplumsal Temelleri Felsefi Temelleri Rehberlik ve Psikolojik Danışma Arasındaki Farklar Rehberlik ve Öğretim Arasındaki Farklar Rehberlik Modelleri Mesleki Yardım Süreci Olarak Rehberlik (Parsons Modeli) Eğitimle Kaynaştırılmış Model Klinik Model (Özellik- Faktör Kuramı) Karar Vermeye Yardımcı Model Gelişimsel Model
1. BÖLÜM ÇAĞDAŞ EĞİTİM ANLAYIŞI, ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ VE REHBERLİK HİZMETLERİ Bölüm Öncesi 1. Bölüm, rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin temelini, ortaya çıkış sürecini, içeriğini ve bu hizmetin yerine getirilmesi esnasında dikkate alınması gereken ilkeleri içerisinde barındırmaktadır. Bu bölümün iyi anlaşılması, genel olarak rehberlik alanı ile ilgili soruların doğru cevaplandırılmasını kolaylaştıracaktır. Çünkü son yıllarda çıkan sorular incelendiğinde, rehberlik alanında sorulan soruları doğru yanıtlayabilmek için birtakım kavramları bilmek yetmemekte, rehberlik anlayışını kavramak ve bu anlayışa göre yorum yapmak önemli olmaktadır. Özellikle bu bölüm içerisinde yer alan rehberlik ilkeleri, rehberlik hizmetinin ne olduğuna ilişkin bilgiler ve rehberlik hizmetine ilişkin yanlış anlayışlar ayrı bir önem kazanmaktadır. Sınava hazırlanan adayların bu bilgileri dikkate alarak hazırlanmaları işlerini büyük ölçüde kolaylaştıracaktır. YAŞAMDAN İNSAN OLMAK Almanya da bir lise müdürü, her eğitim-öğretim yılı başında öğretmenlerine şu mektubu gönderirmiş. Bir toplama kampından sağ kurtulanlardan biriyim. Gözlerim hiçbir insanın görmemesi gereken şeyleri gördü. İyi eğitilmiş ve yetiştirilmiş mühendislerin inşa ettiği gaz odaları, iyi yetiştirilmiş doktorların zehirlediği çocuklar, işini iyi bilen hemşirelerin vurduğu iğnelerle ölen bebekler, lise ve üniversite mezunlarının vurup yaktığı insanlar Eğitimden bu nedenle kuşku duyuyorum. Sizlerden isteğim şudur: Öğrencilerinizin insan olması için çaba harcayın! Çabalarınız bilgili canavarlar ve becerikli psikopatlar üretmesin. Okuma yazma, matematik, çocuklarınızın daha fazla insan olmasına yardımcı olursa ancak o zaman önem taşır.
4 EĞİTİM ve REHBERLİK Okullarda gerçekleştirilen eğitim öğretim faaliyetleri hem öğrencilerin bilişsel becerilerinin artmasına katkı sağlayacak uygulamaları içermekte hem de eğitim öğretim faaliyetleri ile kazandırılamayan çeşitli becerilerin kazandırılmasında ve bireylerin yaşam içerisinde karşılaştıkları sorunların çözümünde çeşitli uygulamalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, rehberlik hizmetlerini gerekli kılmakta ve rehberlik hizmeti bu özelliği itibariyle eğitim öğretimin ayrılmaz ve tamamlayıcı bir unsuru haline gelmektedir. Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar: Bireyin ailesi, Akrabaları, Komşuları, Arkadaşları, Öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişiler olarak ifade edilebilir. Bireyin toplumsallaşmasına, sosyalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar: Eğitimin Amacı Eğitim; bireyi bilişsel, bedensel, sosyal ve duygusal yönden kendisi ve toplum için en uygun biçimde geliştirmeyi amaçlar. Bireyi kendisi için yetiştirme, bireyi bir meslek sahibi yapma, bireyin topluma uyumunu sağlama, bireye kendini geliştirme olanakları sunma anlamına gelmektedir. Bireyi toplum için yetiştirme ise toplumun düzenini ve sürekliliğini sağlamak, kültürel mirasın aktarımını sağlamak, ekonomik yapı için nitelikli insan yetiştirmek anlamına gelmektedir. Kitaplar, Gazeteler, Dergiler, Basılı materyaller, Televizyon, Radyo, Bilgisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır. Not Eğitim, bireyi hem kendisi hem de toplum için yetiştirmeyi amaçlar. Eğitimin İşlevleri Eğitimin iki temel işlevi vardır. Bunlar: Bireyselleştirme (kendine yeter insan) ve toplumsallaştırma (toplum için insan) olarak ifade edilebilir. 1. Toplumsallaştırma (Toplum için İnsan) Toplumsallaştırmanın amacı: Bulunduğu toplumun kültürünü, değerlerini bilen ve benimseyen, Toplumun sorumlu bir üyesi olarak sorumluluklarını bilen ve yerine getiren, İçinde bulunduğu toplumu değerli bulan ve onu ileriye götürmek için elinden geleni yapan, Diğer bireylerle iyi iletişim kurabilen, Toplumdaki diğer insanların ve kendisinin ihtiyaçları için çalışan ve üreten, yapıcı bireyler yetiştirmektir. KPSS de Çıkmış Soru Aşağıdakilerden hangisi, çocukların sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar arasında yer almaz? A) Okul B) Arkadaşlar C) Aile D) Öğretmenler E) Kitaplar Cevaba Ulaştıran Anahtar Kelimeler: Sosyalleşme, birincil kaynaklar, kitap Çözüm: Çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunan birincil kaynaklar: Bireyin ailesi, akrabaları, komşuları, arkadaşları, öğretmenleri ve çevresindeki diğer kişilerdir. Çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunan ikincil kaynaklar ise: Kitaplar, gazeteler, dergiler, basılı materyaller, televizyon, radyo, bilgisayar ve internet gibi iletişim araçlarıdır. Bu bilgiler doğrultusunda soru incelendiğinde, kitaplar ikincil kaynaklar içerisinde değerlendirilir. Cevap E 2. Bireyselleştirme (Kendine Yeter, Özerk İnsan) Bireyselleştirmenin amacı: Kendi potansiyelinin farkında olan, Kendi ayakları üzerinde durabilen, Karşılaştığı problemleri çözebilen, Kendi kararlarını verebilen, Başkalarına bağımlı olmayan bireyler yetiştirmektir.
5 Not HOCA SORUSU Eğitim; bireyin, içinde bulunduğu topluma etkin uyumunu kolaylaştırırken bireyin kendisine yeter hale gelmesine de yardımcı olur. Eğitim Anlayışları Bilim ve teknolojinin hızlı gelişimi, toplumsal yapıda meydana gelen değişiklikler eğitim bilimleri alanına da yansımış ve eğitim bilimleri alanında çeşitli değişimleri beraberinde getirmiştir. Bu değişimin en başında geleneksel eğitim anlayışından, çağdaş eğitim anlayışına geçişi ifade etmek mümkündür. Geleneksel Eğitim Anlayışı Öğretmen ve programı ön plana çıkartmakta, öğrenciyi pasif kılmaktadır. Bu anlayış, yapısı gereği öğretimi vurgulamış ve öğrenciyi kendisine bilgi yüklenilmesi gereken bir varlık olarak görmüştür. Bireylerin daha çok zihinsel ve entelektüel gelişimine vurgu yapan bu yaklaşım, bireylerin kendilerine özgü durumlarını da göz ardı etmekte, herkes için aynı, standart bir yaklaşımı içermektedir. Çağdaş Eğitim Anlayışı Öğrenciyi merkeze alan bir yaklaşımı içermekte, öğrenciyi bireysel farklılıkları olan değerli bir varlık olarak görmektedir. Bu anlayış içerisinde öğretmen; öğrenciye rehberlik eden, öğrenciye zengin eğitim ortamları hazırlayan, öğrencilerle bire bir ilgilenen bir görevi üstlenmiştir. Bu anlayış içerisinde öğrenciler sadece zihinsel ve entelektüel açıdan geliştirilmeye çalışılmamakta, bir bütün olarak (zihinsel, bedensel, ruhsal, sosyal) tanınmaya ve geliştirilmeye çalışılmaktadır; çünkü bu şekilde hareket edildiğinde bireylerin kendilerini gerçekleştireceğine ve toplumu geliştireceğine inanılmaktadır. Geleneksel eğitim anlayışı öğretim ve yönetim olmak üzere iki ögeden oluşmaktadır, fakat çağdaş eğitim anlayışı bu iki ögeye ek olarak üçüncü bir ögeyi içermektedir. Bu öge, öğrenci kişilik hizmetleridir. Not Çağdaş eğitim anlayışı ile geleneksel eğitim anlayışı arasındaki en önemli farklılık, öğrenci kişilik hizmetleridir. Çağdaş eğitim sisteminin ilkelerini benimseyen bir öğretmenin, sınıflarda öğretim etkinliklerini yürütürken aşağıdakilerden hangisini yapması uygun olmaz? A) Öğretim etkinliklerini yürütürken öğrencileri olabildiğince aktif kılmaya çalışması B) Yalnızca söz almak isteyen öğrencileri değil, tüm öğrencileri konuşturmaya çalışması C) Öğrencilerine belirlediği hedefi göstermesi ve her öğrencisinden bu hedefe varmasını istemesi D) Öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşarak öğrenciler arasında ayrım yapmaması E) Öğrencilerin aileleri ile sürekli bir araya gelerek aileleri yapılan çalışmalar hakkında bilgilendirmesi Çözüm: Çağdaş eğitim anlayışı öğrenciyi merkeze alan bir anlayışı içerdiği ve demokratik bir yaklaşımı savunduğu için, bu anlayışı benimseyen bir öğretmenin süreç içerisinde öğrencilerini aktif kılmaya çalışması ve her öğrencisinin kendisini ifade etmesini sağlaması beklenir. Ayrıca öğrencilerine tarafsız bir şekilde yaklaşmak ve öğrencilerin aileleri ile bir araya gelerek iş birliği yapmak da çağdaş eğitim sistemini benimseyen bir öğretmenin sergileyebileceği davranışlardır; ancak öğrencilerine kendisinin belirlediği bir hedefi göstermek ve bireysel farklılıkları dışarıda bırakarak herkesin bu hedefe varmasını istemek, çağdaş eğitim anlayışına değil, geleneksel eğitim anlayışına uygun bir durumdur. Cevap C Çağdaş Eğitim Sisteminin Ögeleri ÇAĞDAŞ EĞİTİM SİSTEMİ ÖĞRETİM Öğrencilere belirli bir alanda bilgi, beceri ve tutum kazandırmayı amaçlayan, planlı ve programlı faaliyetlerin bütünüdür. ÖĞRENCİ KİŞİLİK HİZMETLERİ Öğrencilerin gelişimini her yönü ile destekleyen, öğrencilerin çeşitli ihtiyaçlarını karşılamaya ve karşılaştıkları sorunların çözümüne yardımcı, öğretim etkinlikleri dışında yer alan hizmetler grubudur. YÖNETİM Öğretim hizmetlerinin ve öğrenci kişilik hizmetlerinin etkili bir şekilde yürütülmesinden sorumlu yönetimsel hizmetlerin bütünüdür.